„Kościół także, gdzie im wolno będzie nabożeństwo swe odprawiać, skoro się zjadą, zbudować obiecuję pozwolić. Przy którymże Wielebny Ksiądz Krzysztof Kałast ma być…” (1)

Zamość. Kościół ormiański na tzw. Obrazie Bukowińskim  (prawy górny narożnik – wieża dzwonnicy z kopułą). Obraz z 2 połowy XVII w., przypisywany Jackowi Chylickiemu.  

Najstarszy dokument dla zamojskich Ormian pochodzi z 30 kwietnia 1585 r. Został wydany przez Jana Zamoyskiego w Bełzie i zezwalał Ormianom, którzy przybyli do Zamościa z Turcji wraz z księdzem Krzysztofem Kałastem oraz Muratem Jakubowiczem, na wybudowanie m.in. własnego kościoła i zapewniał  tolerancję religijną dla obrządku ormiańskiego. (2)

Pierwszy kościół zamojskich Ormian wzniósł ksiądz Łukasz*, przypuszczalnie jeszcze za czasów Jana Zamoyskiego. Jak wyglądał i gdzie stał? Profesor Jerzy Kowalczyk (3) interpretuje zasiedlenie tej części kwartału ormiańskiego następująco: „Teren dwu połączonych bloków podzielono na trzy wydzielone części. W środkowej części, usytuowano kościół, w południowej – wzniesiono plebanię i budynki pomocnicze, w północnej zaś wybudowano szpital z kaplicą, a resztę terenu przeznaczono na cmentarz ormiański.” W pierwszej fazie zabudowy dzielnicy ormiańskiej profesor wymienia zatem kaplicę (na północy) i kościół (w centrum) tegoż kwartału zabudowy. Niewiele jednak wiemy zarówno na temat wzmiankowanej przez prof. J. Kowalczyka kaplicy jak i pierwszego kościoła. Czy faktycznie współistniały równocześnie?

Kolejny ordynat na Zamościu, Tomasz Zamoyski potwierdził przywileje dla Ormian wydane przez ojca, 9 maja 1625 r.* Po niespełna 40 latach istnienia pierwszego kościoła, rozrastająca się gmina ormiańska podjęła się budowy murowanej świątyni, która została ulokowana właśnie w centralnej części wschodniego kwartału ormiańskiego. Nie wydaje się zatem zasadne przypuszczenie, że budowę rozpoczęto w tym samym miejscu, na którym stał kościół poprzedni. Przez czas budowy nowego kościoła Ormianie musieli użytkować poprzedni. Być może była to właśnie wspomniana kaplica, czyli pierwotny kościół Ormian?

Następca księdza Łukasza, ks. Jakub Ałtunowicz zebrał od kupców ormiańskich jeszcze w 1623 r. znaczną sumę pieniędzy (2966 złp) na wymurowanie nowego kościoła. Z pomocą przyszedł ordynat Tomasz Zamoyski, a przede wszystkim jeden z najbogatszych Ormian w mieście Warterys Kirkorowicz. Większość zebranej kwoty pochodziła właśnie od niego. Ponadto legował na potrzeby kościoła ormiańskiego dochód z pięciu* wystawionych przez siebie kamienic w mieście. (4) Księża ormiańscy mieli odprawiać rocznie 40 mszy świętych za duszę darczyńcy. Owa fundacja Kirkorowicza została zatwierdzona przez właściciela miasta, czyli Tomasza Zamoyskiego, przypuszczalnie jeszcze w roku 1623. Kamień węgielny pod budowę nowego kościoła położono w 1626 r. W tym uroczystym przedsięwzięciu uczestniczył legat patriarchy Armenii Większej z Eczmiadzyna ks. Melchisedek oraz dwóch biskupów, Martariusz i Eliasz. Widocznie jednak Ormianie nie spieszyli się ze sfinalizowaniem budowy, bowiem w międzyczasie, w 1628 r. ordynat wydał dokument, mający na celu zmobilizowanie ich do realizacji zobowiązania.

Był to „Mandat” Tomasza Zamoyskiego wojewody kijowskiego, drugiego ordynata na Zamościu z 17 czerwca 1628 r., w którym nakazuje wójtowi, ławnikom i całej gminie ormiańskiej w Zamościu, doprowadzenie do końca budowy kościoła obrządku ormiańskiego, rozpoczętej w 1623 r. staraniem Warterysa Kirkorowicza. W razie nie zastosowania się Ormian do zalecenia dziedzica miasta, informuje o podjęciu kroków prawnych wobec gminy ormiańskiej. Dokument przechowywany jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych (AGAD) w zbiorze Aleksandra Czołowskiego (nr 605). Jego kserokopię możemy obejrzeć w Ormiańskim Muzeum Wirtualnym (link poniżej). (5)

Ponaglenie ordynata przyniosło skutek, bowiem zakończenie prac budowlanych przy kościele ormiańskim z Zamościu datowane jest na rok 1633 (względnie 1635, ze względu na możliwość błędnego odczytania cyfry „3”). Konsekracji dokonał 14.09.1645 r. ks. Jędrzej, bp Bogdanii. Głównego darczyńcę i fundatora kościoła, Warteresa Kirkorowicza uhonorowano inskrypcją nad wejściem bramnym i portalem kościoła.

Wycinek rękopisu – B.N. w Warszawie, Polona, Opisanie dóbr… Stworzyński, 1834

______________________________________________________________________________________________________

Thomasz Zamoyski na Zamościu Woiewoda Kiiowski

Woytowi Przysięznikom y wszystkiemu pospolstwu Orminskiemu Miasta mego Zamościa.

Doszło mię wiedzieć, ze zacząwszy murować Koscioł ku nabożeństwu swemu, y dla dokończenia iego przystojnego pewne składki dobrowolnie (już?) w roku Tysiąc Szescset Dwudziestym Trzecim  pozwoliwszy do tego czasu (ich?) wydawać zbraniacie się, y straszydło tylko jakieś postawiwszy sromotę Miastu czyniąc. Zaczym koniecznie tego po was ….się , y rozkazuię abyście bez dalszych zwłok, y trudności to coscie ku chwale Bozey y ozdobie Miasta przyobiecali, do rąk Warterysa Kirkorowicza ktoremum osobliwie dozor tego budynku y murowania Koscioła zlecił co naprędzey oddali. Gdyz lepiey było nic w tey mierze nie zaczynać, iezeli zacząwszy niemieliście przystojnie konczyć tego co się raz na chwałę Bozą obiecało ochotnie oddać.

Inaczey tedy nad to rozkazanie moie czyncie. Dan w Zamosciu dnia XVII Miesiąca Czerw(ca) Roku 1628. [podpis i pieczęć ordynata]

Bo iezelibyscie niedbaiąc na to moie rozkazanie zwłokami dalszemi narabiali zleciłem Instigatorom Sądu mego aby przed Comissarzami memi których tu w Zamosciu (…)stawiam prawnie z wami o to postąpił.

______________________________________________________________________________________________________

Zamość. Hotel „Renesans”, wybudowany w miejscu byłego kwartału ormiańskiego i dawnego kościoła Ormian oraz tablica upamiętniająca to miejsce. zdj. Ewa Lisiecka

Z powyższego dokumentu wynika, że Tomasz Zamoyski zgodę na budowę nowego kościoła wydał jeszcze w 1623 r. (tzw. Fundację Kirkorowicza) a powyższym dokumentem z 1628 r. przynagla Ormian do wywiązania się z podjętego zobowiązania. Cegłę na kościół wypalano na gruncie należącym do gminy ormiańskiej, zwanym później „Cegielnisko”, leżącym na jednym z przedmieść Zamościa. Dzisiaj w miejscu dawnego kościoła ormiańskiego w Zamościu stoi Hotel „Renesans”.

Obraz zabudowy sektora ormiańskiego w Zamościu przedstawiają plany i mapy:

Wycinek Planu sytuacyjnego Zamościa-twierdzy z 1772 r. – Armenier Kirche – kościół ormiański

Wycinek Planu der bevestigten Stadt Zamoscz Nebst z 1772 r. – sektor ormiański oznaczony literą „D”

Wycinek Planu Vonder Festung Novi Zamosc in der Konigreich Gallizien z 1777 r. – sektor ormiański oznaczono cyfrą „6„

Wycinek Planu Twierdzy Zamość z 2 poł. XVIII w. – sektor ormiański oznaczono literą „D”

Wycinek Planu Twierdzy Zamość z ok. 1811-1812 – sektor ormiański oznaczono literą”y”

Wycinek Planu Twierdzy Zamość z 1817 r. – kościół ormiański oznaczony literą „i” (wyraźny szkic przebiegu i opis ul. Brukowanej)

Wycinek Plan de la place de de Zamość z 1817 r. – sektor ormiański oznaczony literą „b”

Fragment Planu de la Place de Zamość z 1822 r. – wskazujący domy przeznaczone do rozbiórki (na wycinku niewidoczne)

Wycinek Planu wnętrza twierdzy Zamość z 12.08.1827 r. – brak już na nim kościoła ormiańskiego, ulica Ormiańska (Rue dis Armenions) wychodzi z północnej pierzei Rynku Wielkiego, ale przebiega także odcinkiem prostopadłym do niej (obecna ul. Grecka), dawnego sektora ormiańskiego

Kościół ormiański, o który tak zabiegał Tomasz Zamoyski u Ormian, istniał do końca XVIII w. Kasaty dokonali Austriacy w 1802 r. Gmach kościoła rozebrano w latach 1826-1827. Pozostałości fundamentów bez należytego nadzoru konserwatorskiego i zbadania archeologicznego pogrzebano pod nowo budowanym budynkiem hotelu.

 

Ewa Lisiecka

• Przewielebny Ksiądz Łukasz ze Lwowa, kościół budowany założył, nabożęstwo zaczoł, i Księdza Kałasta namienionego osadził, po ktorym Ksiądz Jakob Ałtunowicz, R.P. 1623, zachodził się około morowania kościoła, i osobliwą jałmużne z kupców zgromadził, do karbony deponował, tej kontrybucjej jest in Archivio regestrz kto co dał. (Aneks 1. J. Kowalczyk) W Acta Advocatalia miasta Zamościa odnotowano dwie transakcje sprzedaży domu przez Łukasa Sacrificusa (alias pop ormiański), Ormianina, który sprzedał 9 lutego 1593 r. dom Krzysztofowi Popowiczowi Ormianinowi. Dom sąsiadował z innym domem popa oraz domem bednarza Stanisława Wioteska. Natomiast 6 lipca 1593 r. tenże sam Łukas Sacrificus (pop ormiański) sprzedał za 400 złp. dom Bedrasowi Jopanowi. Dom znajdował się w sąsiedztwie dwóch innych domów ormiańskich przy ul. Ormiańskiej, Jana Ormianina i Muratha Ormianina.

• Pięć kamienic przy kościele kosztem swym wymurowane Pan Warterys Kirkorowicz leguje i daruje kościołowi:  „Aby jeszcze tym bardziej kościół i kościelnych potrzeby utwierdził i opatrzył, kosztem swym w cyrkule cmentarza wymurował kamienic pięć i one na dochód kościołowi legował i darował.

• „I do akcelaracjej murowania kościoła nowego osobnym znowu przywilejem stymuluje P. Warteresa Kirkorowica rodem z Tochatu, sub. An..Dni 1628 17 miesiąca Czerwca….”

Źródła:

1. Fragment przywileju Jana Zamoyskiego dla Ormian z 30.04.1585 r. wydanego w Bełzie

2. Zakrzewska-Dubasowa Mirosława. Organizacja Gminy Ormiańskiej w Zamościu w XVI-XVII wieku. Rocznik Lubelski T. III. 1960.

3. Kowalczyk Jerzy. Kościół Ormiański w Zamościu z XVII wieku. Aneks Nr 1. Historia fundacji i budowy kościoła i kamienic przy kościele ormiańskim.

4. Biblioteka Narodowa w Warszawie. Historia Kościoła Zamojskiego Ormiańskiego z wyrażeniem przywilejów, transakcji do Kościoła tegoż należących summ i obligaciow. rękopis 1844. Polona.

5. Link do Muzeum Ormiańskiego Wirtualnego, warto zwrócić szczególną uwagę na piękny i wyraźny odcisk pieczęci Tomasza Zamoyskiego: https://muzeumormianskie.pl/items/mandat-tomasza-zamoyskiego 

6. Sawa Bogumiła. Zamość 1772-1866. T. II. Ilustracje. Plany i mapy, w opracowaniu Ewy Dąbskiej. wydanie Zamość 2018. s. 26, 28, 33, 40, 48, 66, 67, 75, 91.

 

Prezentowane poniżej biogramy kilkunastu Żydów szczebrzeszyńskich udało się opracować dzięki lekturze różnych źródeł, w tym archiwalnych oraz opracowań innych Autorów. To niewiele, biorąc pod uwagę obecność Żydów w Szczebrzeszynie już od 1507 roku. Od tego czasu aż do ostatecznego rozwiązania „kwestii żydowskiej” przez hitlerowskiego okupanta w 1942 roku, współtworzyli z miejscową ludnością gospodarczą, kulturalną i polityczną historię miasta, zasługują zatem  na upamiętnienie choćby w formie tak niewielkiej publikacji.[1]

A

Aszkenazy Samuel

Od roku 1855 dzierżawił w Szczebrzeszynie młyn ordynacki, zatrudniał sześciu robotników. Przemielał zboże dla okolicznych rolników w cenie: 3 ruble za 1q pszenicy i 2 ruble z 1q żyta, ponadto prowadził skup zboża od mieszkających na terenie Zamojszczyzny ziemian, wytwarzał z niego wysoko gatunkowe mąki, które sprzedawał kupcom warszawskim. Według danych z roku 1855 przemielił na mąkę 242 q pszenicy i 325 q żyta; z zakupionej pszenicy wyprodukował 750 q mąki – sprzedał ją za 21.500 złotych.[2]

            14 marca 1888 roku rządca klucza zwierzynieckiego pisał do Zarządu Ordynacji: dom mieszkalny dla dzierżawcy młyna w Szczebrzeszynie przeznaczony, jest jako w ścianach i zewnętrznym urządzeniu kompletnie  spróchniały, zastąpiony być musi nowym. Aby na bulwar i reperację mostu po dokładnym obliczeniu materiałów potrzebnych takowe wydane były panu  dzierżawcy Samuelowi Aszkenaz bezpłatnie, wszelkie zaś koszta w gotowiźnie obowiązywać mają pana dzierżawcę bez żadnego ze strony Ordynacji dodatku, wreszcie budowy domu mieszkalnego o sześciu izbach długości łokci 30, szerokości łokci 20 dokona Ordynacja własnym kosztem i materiałem, a dzierżawca obowiązany będzie do czasu postawienia i daty protokołu odbiorczego opłacać do kasy Ordynacji od kapitału w gotowiźnie i materiału wyrachowanego 50% aż do ekspiracji terminu dzierżawnego.[3]

Abramowicz Jakub

Kupiec, w roku 1639 przewoził do Wrocławia towar należący do niejakiego Rafała, kupca chrześcijańskiego.[4]

B

Bajla Zira Janklowa – w 1852 roku prowadziła sklep z materiałami papierniczymi, u niej zaopatrywał się w bibułę Ksawery Rolle[5] aresztowany za propagowanie antyrewolucyjnych haseł.[6]

Bejlampter Lejb

Szkolnik szczebrzeskiej synagogi,  18 lutego 1827 roku był świadkiem  ślubu Icka Hersza Szejnera i Hindy Ester Feldman.[7]

Ber Issachar

Autor dwóch dzieł: Zwierciadło kapłaństwa (1550) i Dary kapłaństwa, w której żartował sobie jest: podporą świętej gminy Szczebrzeszyn położonej w Rosji.[8] W Szczebrzeszynie mieszkał w XVI wieku. Na miejscowym kirkucie znajduje się jego macewa, napis z której skopiował inny szczebrzeszyński uczony, Jakub Reifman. Jako jedyny poświęcił Ber Issacharowi obszerne opracowanie.[9] Skopiowany napis brzmiał:

Wspomnij imię naszego wielkiego nauczyciela i pana, rabiego,

wspomnij imię kapłana

• który o tyleż pomnożył studnię Tory
• Usta kapłanów będą strzegły wszelkiej powierzonej im wiedzy

jak przestrzega w księdze: Zwierciadło kapłaństwa

wielki czynem w komentarzach wielu: Dary kapłaństwa

Blankman Jechiel

W okresie międzywojennym i podczas okupacji pełnił obowiązki rabina. Kiedy został wybrany na to stanowisko, rabin z Sokołowa przysłał do szczebrzeszyńskich Żydów list, w którym pisał: „Cieszcie się i śpiewajcie, mieszkańcy Szczebrzeszyna, bo Wielki Człowiek jest między wami.”[10]

Już od samego początku wojny rabin był szykanowany przez Niemców, co odnotował dr Klukowski –„na podwórzu magistrackim bili wczoraj (22 października 1939 roku) wszystkich bez wyjątku. Rabinowi nawet nie darowano…”.[11] Jechiel Blankman zginął podczas okupacji razem z innymi szczebrzeszyńskimi Żydami.

Bluzer Berek

Kupiec, handlował żelazem. 17 marca 1794 roku oskarżył przed Radą Ekonomiczną Ordynacji Zamoyskiej pisarza prowentowego Godlewskiego o to, że ten nie tylko odmówił zapłaty za pół cetnara żelaza kupionego od Berka, ale jeszcze publicznie go zwymyślał.[12]

Bronstein Róża

Wspólnie z rodziną Sznycerów, Moshe Mesingerem, Mordechajem Behagen, Baruchem Bibelem, Hirszem Geld, Dawidem Hirsz Messingerem, Joselem Szpringer, Efraimem Boim organizowała po zakończeniu działań I wojny światowej pierwszą żydowską bibliotekę[13] w Szczebrzeszynie imienia Mendele Mojcher Sforima w Szczebrzeszynie.[14].

Bronszteinowa

Dentystka, z dwoma córkami została wywieziona do Bełżca w październiku 1942 roku.[15]

Bronsztejn Abraham

W roku 1906 został członkiem Zarządu Towarzystwa Oszczędnościowo – pożyczkowego w Szczebrzeszynie, w latach 1910 – 1918 pełnił obowiązki rabina okręgu dozoru bożniczego w byłej Guberni Lubelskiej – w Szczebrzeszynie, Goraju i Frampolu.[16]

C

Czaban Markus

Rzeźnik, w roku 1663 stawał przed Trybunałem Zamojskim. Oskarżono go o pogwałcenie praw cechu rzeźników zamojskich –  sprzedawał mięso w dni inne niż te, które wyznaczył ordynat Jan „Sobiepan” Zamoyski dla zamiejscowych rzeźników.[17]

 Członkowie Towarzystwa Oszczędnościowo – Pożyczkowego

Towarzystwo Oszczędnościowo – Pożyczkowe funkcjonowało w Szczebrzeszynie od 1906 roku, jego założycielem był Bolesław Bogucki, który w latach 1906 – 1916 pracował jako naczelny lekarz  w Szczebrzeszynie. Członkami Zarządu  Towarzystwa (poza pięcioma  Polakami) zostało czterech Żydów: Abraham Bronsztejn,  Jakow Mindberg, Gerszon Kuper, Mordko Flajszer.[18]

D

Dalkart Josef

Mieszkał w Szczebrzeszynie w XVI wieku. Jego ojcem był kabalista Dalkart Mattiahu. Josef Dalkart związany był ze światem chasydyzmu i Kabały.[19]

Dawidowicze Kielman i Izaak

W czasach ostatnich Jagiellonów otrzymali przywilej (tzw. serwitut) zaopatrywania dworu królewskiego w niezbędne artykuły żywnościowe, podlegali też wyłącznej jurysdykcji królewskiej.

Nadane im uprawnienia potwierdził 16 grudnia 1672 roku w Warszawie Michał Korybut Wiśniowiecki.[20]

F

Farber Efraim

Efraim dzieciństwo i młodość spędził w Szczebrzeszynie. Był żołnierzem kampanii  wrześniowej. Po powrocie z frontu, gdy Niemcy zaczęli stosować coraz bardziej rygorystyczne środki wobec miejscowych Żydów wyjechał, a właściwie poszedł do Tarnogrodu. Aresztowany wraz z grupą tarnogrodzkich Żydów znalazł się w obozie w Bełżcu. Z tego okresu pochodzą jego wspomnienia „W bełżeckim piekle” zamieszczone w „Księdze Pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie”. Ukazuje w nich  obraz zajętego przez Niemców Szczebrzeszyna, codzienną egzystencję miejscowych Żydów, strach, ból, zakłamanie nie obce również społeczności żydowskiej, a szczególnie członkom Judenratu (nie podał jednak ich nazwisk). Opisuje również warunki panujące w obozie w Bełżcu. Oprócz wymienionych powyżej wspomnień Efraim Farber jest autorem tekstów, które zostały opublikowane na łamach „Księgi Pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie:

Zakończyć sprawy przed terminem,

W niemieckiej niewoli,

W bełżeckim piekle,

W zbrojnej walce,

W szatach arianina w Belgii,

Szczęśliwy dziadek,

Pracowałem ciężko, sprawowałem  się dobrze ,

Lekarz i mohel. [21]

W roku 1946 poznał w Polsce swoją przyszła żonę, Rosę. Na stałe zamieszkali w Izraelu. Po otrząśnięciu się z wojennych koszmarów Efraim zabrał się energicznie do pracy by ocalić to, co z przedwojennej żydowskiej szczebrzeszyńskiej rzeczywistości pozostało w pamięci Tych, którzy przeżyli. Tak zrodził się pomysł napisania Księgi Pamięci w terminologii  hebrajskiej nazywanej krótko „pinchasem”. Aktywnie uczestniczył w pracach powstałego w Izraelu Ziomkostwa Szczebrzeszyńskich Żydów, które po wielu wysiłkach i staraniach wydało omawianą Księgę. Jest to rzecz wyjątkowa – tym bardziej, że brakuje dokumentacji traktującej o przeszłości Żydów szczebrzeskich.[22] W roku 1991 Efraim Farber przemawiał podczas uroczystości odsłonięcia na szczebrzeskim kirkucie obelisku upamiętniającego zagładę Żydów ze Szczebrzeszyna i okolic; powiedział wówczas: „Ziomkowie uratowani cudem od hitlerowskiej zagłady składają hołd nad grobem pomordowanych ojców  – matek  –  rodzin...„[23] Zmarł w 1991 roku. Gdy w czerwcu 2004 roku wysłałam Jego żonie – Róży artykuł o otwarciu Muzeum Miejsca Pamięci w w Bełżcu odpisała: mój mąż bardzo by się cieszył, gdyby dożył tej chwili. On tak często o tamtych, trudnych czasach opowiadał.

• Farber (z d. Majman) Ester

Córka Josefa Eliezera Majmana i Ity Rachel (z d. Lam), urodziła się w 1895 roku w Szczebrzeszynie. Miała trzy siostry: Chaję Libę (wyszła za Lederajcha), Frajdę (wyszła za Berensztajna) oraz Riwkę (wyszła za  Wirta). Ester wyszła za mąż za Menachema Menel Farbera, pracowała w domu zajmując się szyciem. Rodzina Farberów mieszkała przy ul. Zwierzynieckiej 13.

Ester Farber miała sześcioro dzieci: Froima (Efraima), Miriam (wyszła za  Szpira), Josefa Eliezera, Chanę (wyszła za  Wengera), Menasze i Benjamina.

Ester ( z domu Majman) Farber, zbiory rodziny Farber z Izraela

            Podczas II wojny światowej rodzina (bez Efraima) uciekła do ZSRR,  ratując  się przed wywózką na Syberię dotarli do  kołchozu w Taszkiencie. Aby zapewnić utrzymanie rodzinie Ester sprzedawała jabłka na rynku w Taszkiencie. Po wojnie, w czerwcu 1946 roku wrócili do Polski, zatrzymali się w Legnicy, gdzie ich zalegalizowano, ale nie na długo – uciekli do Niemiec, do strefy amerykańskiej, do obozu dla przesiedleńców w Minchenberg Bue Kassel. W roku 1949 dotarli do Izraela. W tym czasie życie w Izraelu nie było łatwe, więc postanowili wyjechać do Urugwaju, gdzie mieli rodzinę. W roku 1964 powrócili do Izraela. Ester zmarła w Hajfie 13 lutego 1969 roku. Była bardzo elegancką kobietą, lubiła piękne suknie i biżuterię. Znała jidysz, sama nauczyła się języka polskiego, rosyjskiego i hiszpańskiego.[24]

Feldman Hinda Ester – żona Icka Hersza Szejnera, matka Temy Blimy Szejner, babki I. B. Singera. Nie wiadomo, czy jej rodowe nazwisko brzmi Majster, czy Feldman Na nazwisko Feldman wskazuje akt ślubu Hindy Ester z dnia 18 lutego 1827 roku, gdzie zapisano, że związek małżeński został zawarty pomiędzy Ickiem Herszem Szejnerem a Hindą Ester córką Berka i Bimy Feldmanów. Córka Hindy Ester i Icka Hersza, wspomniana Blima Tema Szejner podała jako rodowe, nazwisko matki Majster[25]

Feldman Hinda Ester –

Żona Icka Hersza Szejnera, matka Temy Blimy Szejner, babki I. B. Singera. Nie wiadomo, czy jej rodowe nazwisko brzmi Majster, czy Feldman Na nazwisko Feldman wskazuje akt ślubu Hindy Ester z dnia 18 lutego 1827 roku, gdzie zapisano, że związek małżeński został zawarty pomiędzy Ickiem Herszem Szejnerem a Hindą Ester córką Berka i Bimy Feldmanów. Córka Hindy Ester i Icka Hersza, wspomniana Blima Tema Szejner podała jako rodowe, nazwisko matki Majster[26]

Firer z Szafelów Chaja 

Żona Josefa Firera, 13 listopada 1929 roku małżonkowie odkupili od siostry Josefa , Rojzy plac o powierzchni 0,50 x 0,64 m² w równych częściach za 50 zł. Rzeczony plac odsprzedali Firerowie siedmiu właścicielom (Helena Bondyra, Anna Szmiga, Jan Godzisz, Grzegorz Godzisz, Józef Godzisz, Agnieszka Głowacka, Michał Krupa) – z kolei od nich nieruchomość nabyła w roku 1944 Kazimiera z Kapciów Rzepecka.[27]

Flamówna Gitla

Ukończyła siedem klas gimnazjum. Przed przyjazdem do Szczebrzeszyna pracowała kolejno w:

Łosicach pow. Siedlce w szkole państwowej powszechnej przez 2 lata, w Białymstoku w szkole żydowskiej prywatnej powszechnej przy Zjednoczeniu Szkół Żydowskich przez 5 lat, w Michałowie, pow. Białystok 1 rok, gdzie pełniła obowiązki kierowniczki szkoły, w Różanie Grodzieńskiej przez 1 rok.

            Pracę w Prywatnej Żydowskiej Szkole Ludowej im. W. Modena w Szczebrzeszynie rozpoczęła w lipcu 1929 roku.[28] Głównym przedmiotem przedmiotem prowadzonych przez nią lekcji były pogadanki tematyczne związane z poznawaniem alfabetu żydowskiego oraz ćwiczenia przygotowawcze do pisania.[29] W piśmie skierowanym do Inspektora Szkolnego w Zamościu z dnia 28 września 1929 roku – J. Szpryngier (koncesjonariusz) prosi o zatwierdzenie Gitli Flamówny na stanowisko kierowniczki – nauczycielki szkoły im. Wł. Modema w Szczebrzeszynie.[30] Powyższe stanowisko otrzymała Gitla Flamówna na mocy decyzji  Rady Szkolnej Powiatowej w Zamościu.[31]

Flejscher Herszek

Faktor, wywodził się z bogatej rodziny. Współpracował z plenipotentem ordynata Maurycego Zamoyskiego Otto Kubickim. Potomni obdarzyli go dwoma przydomkami: „Rotszyld ordynacki,” to z powodu bogactwa  i drugim „totufmacki plenipotenta.„[32]   Dziś pamiątką po Herszku Flejscherze w Szczebrzeszynie jest piętrowa kamieniczka zlokalizowana przy ulicy Zamojskiej.

G

Geszychter J.

W okresie międzywojennym prowadził skład apteczny, w którym poza środkami farmaceutycznymi i towarami aptecznymi można było nabyć kosmetyki i farby. Zakład zlokalizowany był przy ulicy Zamojskiej.[33]

Grojser Jankiel

Jankiel Grojser (z prawej), zbiory Leszka Kaszycy

Postać barwna i ciekawa, z jego osobą kojarzono wiele zabawnych wydarzeń, ale dla Jankiela przykrych. Urodził się 24 sierpnia 1904 roku w Szczebrzeszynie, rodzicami jego byli Aron i Chana Grojserowie,[34] mieszkał przy ulicy Frampolskiej. Brał udział w walkach pod Monte Cassino.[35] Starsi mieszkańcy pamiętają kilka humorystycznych wydarzeń z jego życia – założył sklep na słowo honoru, to znaczy, że do tego stopnia zaufał swoim klientom, iż nie podawał towaru, lecz wierzył, że skoro jest cena i otwarta szuflada, to każdy zainteresowany weźmie, zapłaci i pójdzie…. Bardzo szybko zbankrutował.[36] Potrafił też napoić (nie biorąc żadnej zapłaty) podczas jarmarku wszystkie konie. Jankiel Grojser zmarł w 1970 roku, jego grób znajduje się na miejscowym cmentarzu; dającą wiele do myślenia informację o Jankielu przekazał Stefan Kozicki: …mało kto w kondukcie pogrzebowym szedł, ordery miał spod Monte Cassino, ciekawe kto mu je zacharapczył.[37]

H

Holc Małka

W okresie międzywojennym pracowała w Szkole Podstawowej Żeńskiej (nr 2), często pisano jej imię „Mirka” zamiast Małka. Przedmiotem  zajęć Małki Holc była matematyka. W roku szkolnym 1929/1930 opiekowała się klasą I do której uczęszczało 58 dziewczynek. Małka miała dwie siostry – Chanę i Dwojrę. Zginęła wraz z grupą szczebrzeskich Żydów w Bełżcu.[38]

I

Izraelowicz  Moszek

Rzeźnik, w roku 1653 sądzony był przez Trybunał Zamojski za pogwałcenie praw cechu rzeźniczego zamojskiego, przywoził do Zamościa mięso w dni inne, niż te które dla zamiejscowych rzeźników wyznaczył ordynat.[39]

J

Jakub ze Szczebrzeszyna

Żył w XVI wieku. Wypowiedział się przeciwko zbytniemu zainteresowaniu pulpilem (metoda prowadzenia dyskusji) i zalecał oddanie się studiowaniu Pisma, które pobudza człowieka do dobrych uczynków i bliższe jest słuchaniu słowa Pana.[40]

Jankiel

Nieznany z nazwiska kowal, podkuwał konie, a w dzień targowy przybijał okolicznym chłopom zelówki do popularnych przed wojną „tyszowiaków” (skórzanych butów z cholewami, wyrabianych w Tyszowcach).[41]

Jaworow Hurowitz Elimelech

Duchowy przywódca szczebrzeskich chasydów.[42]

Jeleń

Arendarz myta, w roku 1584 przeprowadził się ze Szczebrzeszyna do Zamościa.[43]

K

Kojn Małka

Uczennica Publicznej Szkoły Powszechnej Nr 2 w Szczebrzeszynie, razem z nią uczyła się w jednej klasie Maria Lepionko, która tak wspominała tamten okres: „gdy przed rozpoczęciem lekcji młodzież wychodziła z ławek do modlitwy Żydówki nie wychodziły, tylko stały spokojnie, gdy myśmy się modlili. Żydowskie dziewczęta same się trzymały, jak to się mówi kupy, do nas się nie wtrącały, my do nich też nie. Która nie mogła sobie poradzić z językiem polskim to zwracała się do mnie – jak dyktando, czy co, to ja. Miałam taką koleżankę Małkę Kojn, to ona mi matematykę podsuwała, a jej polski. [44]

L

Lam Lejzor

Na drzwiach jego domu powieszono w roku 1852 odezwę zatytułowaną „Manifest”, która w swej treści nawiązywała do ówczesnej sytuacji politycznej w kraju.[45]

Lass Dawid

Dawid ben Zeew ha Kohen Lass urodził się w Chełmie, był jednym z najwybitniejszych Radzynerów (zwolenników cadyka z Radzynia) w Szczebrzeszynie. Ojciec Arona, Lipmana i Mordechaja. Syn Aron wspomina go na łamach Księgi Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie: Ze względu na moją naukę w chederze, zazwyczaj budził mnie i mojego brata Lipmana o piątej rano i uczył nas Traktatu z Sanhedrynu. Do dziś dnia pamiętam jego tłumaczenie fragmentów Gemary… .[46]

 Lewin Minda Najza  – żona Mejera Szpera; z małżeństwa tego urodziło się sześcioro dzieci, znane są imiona dwóch synów, Hirsz Dawid i Pinchas.[47]

M

Majman Czarna Sura

Córka Josefa Lejzora Gotlib – Majman (1776 – 1858) i Raszany z d. Szrajber (1782 – 1842), miała brata Israela Majman; Estera z d. Majman, żona Mendla Farbera[48] była jej prababcią. Pierwszym mężem Sury był Yankele Weinberger, gdy zmarł,  Sura w wieku 25 lat  poślubiła 15 kwietnia 1834 roku Jakowa Reifmana, który miał wówczas 24 lata. [49]

            W opowiadaniu I. B. Singera piszącego pod ps. Icchak Warszawski[50] czytamy, że  pojechała do starego rabina w Bełżcu, Szaloma pytać o radę, czy ma się rozwieść z mężem, tym niedowiarkiem, ale rabin spytał, czy ten mąż wieczorem szykuje sobie wodę, którą z rana po przebudzeniu się polewa sobie ręce, czy dotrzymuje tego zwyczaju. Ona odpowiedziała, że tak, że mąż szykuje sobie wieczorem wodę. Wtedy rabi odpowiedział, jeżeli on szykuje tę wodę do polewania rąk, to mieszkaj z nim, będziesz miała z nim dobrego syna. I chasydzi wskazują, że przepowiednia rabina sprawdziła się. Jedyny syn Jakowa Reifmana – Natan był pobożnym młodym człowiekiem, a później stał się more [nauczycielem] w Lublinie, tak jak wszyscy inni pobożni Żydzi. I [chociaż] postrzegał swojego ojca jako cząstkowego niedowiarka, mimo to dawał ojcu przynależną cześć. Bo po pierwsze: tata, to tata. Po drugie: tata był wielkim uczonym, jednym z tych wyróżniających się uczonych w Polsce.

Meir ben Samuel

Autor pracy Cok Haitim (Ucisk Czasów), zawarł w niej opis wydarzeń związanych z pogromem szczebrzeskich Żydów w 1648 roku. Utwór składa się z trzech rozdziałów, pierwszy z nich jako akrostych zawiera imię autora. [51]Ucisk Czasów po raz pierwszy wydano w Krakowie w 1560 roku, wznowienie ukazało się w 1890 roku; autorstwa Meir ben Samuela jest także hymn na powitanie soboty Mizmor szir ha Szabath.[52]

Mełamedzi szczebrzeszyńscy

W okresie międzywojennym funkcjonowało w Szczebrzeszynie kilka chederów. Z zachowanych wspomnień oraz zapisów archiwalnych wiadomo, że prowadzili je:

Szlomo Belfer – do chederu uczęszczali chłopcy w wieku 3- 4 lat, uczyli się alfabetu oraz Chumaszu.[53]

Abraham  Biom – w jego chederze  kontynuowano  naukę Chumaszu z komentarzami Raszi.[54] To był mały cheder, z niewieloma uczniami.

 Jankiel Szlomo –  prowadzony przez niego cheder był  lepiej zorganizowany od poprzednich, a nauka wykładana w bardziej zrozumiały sposób. Tutaj uczniowie poznawali Gemarę.[55]

Pinchas Grossbard –  zwany w szczebrzeskim środowisku „Ślepym Pinchasem”. Proces nauczania pod jego nadzorem przebiegał na bardzo wysokim poziomie. W każdy czwartek uczniowie przerabiali tygodniowy fragmentu z komentarzami Rasziego. Pinchas Grossbard był bardzo biegły w znajomości Tory  i Talmudu.[56]

Szlomo Flinder –  prowadził cheder  przy ul. Kościelnej 6. W sierpniu 1935 roku wystosował pismo do Inspektora Szkolnego w Zamościu, w którym powiadamiał go że: cheder  nie jest prowadzony pod względem systematycznym, bowiem grupa dzieci uzyska początkową naukę przedmiotów religijnych w domu prywatnym. [57]

Misiejmowa (…) – zastrzelona w 1942 przez żandarma Jana Sieringa.[58]

N

Nosalczykowie

Najbardziej znana w XVI w. na terenie Zamojszczyzny  rodzina arendarzy. Ponoszone z tytułu dzierżawy opłaty wynosiły w ich przypadku 15000 złotych rocznie. Nosalczykowie (Nosołowicze?) mieszkali głównie w Szczebrzeszynie, w XVII wieku niektórzy z nich przenieśli się do Zamościa. Pierwszym z rodu, który osiedlił się w Zamościu był Icek Izraelowicz.[59]

O

Oberwais (…) – kobieta lat 30, przechrzta, pochodząca z licznej żydowskiej rodziny, która przed kilku laty przeszła na katolicyzm i osiedliła się na wsi w Gorajcu. Od 1940 roku pracowała na posterunku szczebrzeszyńskiej żandarmerii, zastrzelona 16 listopada 1942 roku, posłano ją po coś do miasta, poszedł za nią żandarm i strzelił z tyłu w głowę.[60]

P

Pelzler Reca – żona Pinchasa Szpera urodzonego 23 kwietnia 1919 roku, z którżą miał sześcioro dzieci: Fajgę, Szymona, Mejera, Aleksandra, Mojżesza i Jakuba Hersza.[61]

Pergament Szmul,

Pieróg Boruch

Rzeźnik, w roku 1653 sądzony był przez Trybunał Zamojski za to, że przywoził do Zamościa mięso w dni inne od tych które dla zamiejscowych Żydów wyznaczył ordynat Jan „Sobiepan” Zamoyski.[62]

Prefitkier Rywka

27 listopada 1927 roku  Decyzją  Zarządu „Zjednoczenia Szkół Żydowskich” o/Szczebrzeszyn została powołana na stanowisko kierowniczki Szkoły Ludowej im. Wł. Medema w Szczebrzeszynie  o czym informował Inspektora Szkolnego Zamojskiego koncesjonariusz szkoły J. Szpryngier –

Niniejszym mam zaszczyt prosić o zatwierdzenie p. Rywki Prefitierówny jako kierowniczki przy niniejszym załączamy odpis dyplomu prywatnego Żydowskiego Seminarjum Koedukacyjnego w Wilnie oraz zaświadczenie pracy w szkole powszechnej w Pińsku w roku szkolnym 1926/27.[63]

Rywka Profitkier, zbiory Litewskiego Centralnego Państwowego Archiwum. Fot. wykonała dr Natalia Judzińska

Podejmując pracę w charakterze kierownika szkoły Rywka Prefitkier wzięła na siebie wiele obowiązków związanych z zarządzaniem szkołą, z których najważniejszy to dobór kadry nauczycielskiej oraz ustalenie, czy dzieci uczące się w placówce szkolnej prywatnej zobowiązane są także do pobierania nauki w szkole publicznej[64] – zwraciła się z tym pytaniem do Inspektora Szkolnego Zamojskiego. Ten problem rozwiązywał dekret z 7. II. 1919 roku  O obowiązku szkolnym (wprowadzał on obowiązkową 7-letnią szkołę powszechną dla wszystkich dzieci od 7 do 14 roku życia; szkoła miała być bezpłatna, co nakładało na państwo obowiązek zapewnienia dostępu do niej wszystkim dzieciom),[65] co potwierdził Inspektor stosownym pismem, a właściwie dopiskiem czerwonym atramentem na piśmie Rywki Prefitkier –

Zawiadamiam, że podług ustawy o obowiązku szkolnym dzieci, które uczęszczają do prywatnej szkoły są wolne od uczęszczania do publicznej szkoły, ale Inspektor może zarządzić egzamin […] i od jego wyniku  zależne są dalsze losy szkoły.[66]

Na stanowisku kierownika szkoły Rywka Prefitkier pozostawała w latach 1927 – 1928. Zginęła podczas zagłady Żydów białostockich.[67]

R

Reifman Jakub  

Jakow Reifman, przedruk z Księgi Pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie, Kiriat Yam 1984

Jakow Reifman, mieszkał w Szczebrzeszynie w początkach XIX wieku, był postępowym pisarzem i krytykiem literatury żydowskiej, związanym z Haskalą. W 1844 roku ukazała się jego pierwsza publikacja dotycząca zagadnień talmudycznych; wydana została w Żółkwi. Oprócz pisania zajmował się pracą z młodzieżą żydowską, dla której wygłaszał odczyty w pobliskim Zamościu, ich zbiór zatytułowany „Moade Ereb” wydano w 1863 roku w Wilnie.[68] Inne prace Jakowa Reifmana to: „Tabnit ha – Bait” (Żółkiew 1844), „Peszer Dabar” (Warszawa 1845), „Toldot Rabenu Zerachija Halevi” (Praga Czeska 1853), „Kol Mebaser” (Praga Czeska 1859), „Chut ha M’szulasz” (Praga Czeska 1859), „Arbaah Charaszim” (Praga Czeska 1860). Ponadto ogłaszał drukiem swoje artykuły w czasopismach niemieckich i hebrajskich: Cyjon, Orient, Monatsschrift,Jeszurun, Hamagid, Hakarmel, K’bucat, Chachamim, Ha –  Mebaser, Kochbe Iicchak, Bikurim, Ha Kochabim. Pierwsze próby swojej poezji zawarł w tomiku „Tuszyjah U – M’zymah.[69]

Retlich Natan

Lekarz medycyny III klasy, pracował w szczebrzeskim szpitalu w latach 30 XIX wieku. Upoważniony został przez ówczesne władze zaborcze do prowadzenia  szeroko rozumianej praktyki lekarskiej oraz do prowadzenia dochodzeń sądowych.[70]

Rotenberg  Rachela i  Rozenbojm Chaja

W roku 1928 podjęły pracę w Żydowskiej Szkole Prywatnej w Szczebrzeszynie –

Niniejszym mianuje p. Rachelę Rotenberg i p. Chaję Rozenbojm nauczycielkami w Żydowskiej Szkole Prywatnej w Szczebrzeszynie.

1. Rotenberg posiada następujące kwalifikacje: 1). maturę gimnazjalną, 2). świadectwo pracy za rok 1926/27, 3). świadectwo pracy za rok 1927/28, 4). świadectwo uczęszczania na początkowy kurs metodyczno – pedagogiczny,

a p. Rozenbojm następujące: 1). kwalifikacje nauczycielki domowej, 2). świadectwo pracy z lat 1927/28, 3). świadectwo uczęszczania  na początkowy kurs metodyczno – pedagogiczny, 4). świadectwo uczęszczania na kurs języka polskiego.[71]

S

Strajcherowa (…) – dentystka, zastrzelona w październiku 1942 roku.[72]

Szejner Tema Blima  – córka Icka Hersza i Hindy Ester Szejnerów, urodzona 1 lutego 1833 roku w Szczebrzeszynie[73]. 26 lipca 1850 roku została poślubiona w wieku 17 lat Szmulowi Zinger (z Końskich) w Tomaszowie. Tema Blima była babką I. B. Singera. [74]  Na jej temat wypowiedział się sam pisarz:

Matka mojej babki Temerł była złotnikiem, to ona utrzymywała swego męża, a moja babka Temerł robiła to samo. Podczas ślubu swojej córki Baszewy z synem Szmuela Zyngiera miała na sobie atłasową suknię, która wyglądałaby wytwornie przed stu laty, a na głowie czepek przyozdobiony różowymi kokardkami i tasiemkami, jakich już nikt nie nosi. Nawet wysławiała się archaicznie. Babka Temerł obdarowała Baszewę złotym łańcuchem, tak ciężkim, że niezdatnym do noszenia. [75]

Szinena Dawid

Syn Jakuba ze Szczebrzeszyna, studiował Kabałę.[76]

Szlomo, cadyk

Nosił przydomek „dobroduszny”, zmarł w 1840 roku. Pochowany jest na szczebrzeskim cmentarzu, jego macewa wrośnięta jest głęboko w ziemie, tuż przy wejściu na cmentarz pomiędzy dwoma dębami. O cadyku opowiadano, że gdy w Jom Kipur dorośli byli w synagodze, on chodził od domu do domu i nasłuchiwał, czy małe dzieci pozostawione pod opieką trochę starszych nie płaczą. Jeśli tak było, brał je w ramiona i serdecznie uspokajał.[77]

Sznycel Josif

W styczniu 1915 roku władze rosyjskie odmówiły mu udzielenia koncesji na prowadzenie biblioteki.[78]

Szper Mordko

Na drzwiach jego domu umieszczono w 1852 roku odezwę polityczną zatytułowaną „Manifest”, w swojej treści nawiązywała do ówczesnej sytuacji politycznej w kraju.[79]

Szper Icek

W roku 1853 założył kolonię rolniczą pod nazwą „Szperówka”, prowadzenie której zlecił zatrudnionym przez siebie miejscowym Żydom.[80] Dalszy ciąg poczynań Icka Szpera był taki, że za swój czyn domagał się przyznania mu praw obywatelskich. Jego poczynania, spełzły na niczym.

Szper Perla z Baumfeldów – żona Moszko Szpera. 1 września 1838 roku małżonkowie odkupili od Haskiela Szpera dom w Szczebrzeszynie wraz z gorzelnią i murowanym spichrzem.[81]

Szpiro (z d. Farber) Miriam

Córka Ester (z d. Majman) i Menachema Mendel Farberów urodziła się 20 lutego 1920 roku w Szczebrzeszynie, imię Miriam otrzymała po swojej babci, matce Menachema Mendla. Miała brata, który zajmował się działalnością kulturalną. Miriam uczyła się w szkole w Szczebrzeszynie. Po ukończeniu 14 roku życia zaczęła pracować jako krawcowa pozostając w domu i pomagając matce w wychowywaniu młodszych braci oraz w prowadzeniu gospodarstwa domowego.

            Podczas II wojny była z rodzicami na terenie Rosji, ponieważ jej matka Ester zajmowała się sprzedażą jabłek z kołchozu (w Taszkiencie), Miriam także jej pomagała. Tam poznała mojego przyszłego ojca – Arona Szpiro, który poprosił ją o rękę. Wzięli ślub, odbyła się skromna uroczystość.

            Po zakończeniu wojny Miriam i Aron wrócili do Polski, zatrzymali się w Legnicy u rodziców Miriam. Po kilku miesiącach otrzymali mieszkanie przy ul. Nowy Świat w Legnicy. Miriam urodziła troje dzieci. W 1956 roku małżonkowie Szpiro z rodziną wyjechali do Izraela. Życie tutaj nie było łatwe, Miriam pracowała bardzo ciężko zajmując się szyciem worków na sprzedaż, szyła także na potrzeby rodziny, utrzymywała dom i piękny ogród zasadzony w pobliżu domu. Była bardzo mądrą kobieta, wspaniałą matką i babcią. Znała język polski, rosyjski, jidysz i hebrajski, lubiła dużo czytać. Zmarła w 4 stycznia 1999 roku. [82]

Szpringer Jan

W roku 1927 otrzymał od rady Szkolnej Powiatowej w Zamościu koncesję na prowadzenie Prywatnej Szkoły Żydowskiej w Szczebrzeszynie. Działalność placówki znana jest do roku 1931.[84]

Sztrajcher Chaim Lejzor

Chaim Lejzor Sztrajcher, przedruk z Księgi Pamieci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie, Kiriat Yam 1984

Fotograf, zdjęcia jego autorstwa zostały zamieszczone w pracy zbiorowej pod red. Ludwika Pawłowskiego „Szkoły im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie 1811 – 1926. Zarys dziejów” wydanej w Szczebrzeszynie w 1927 r. Są to:

Fragment wnętrza kościoła św. Katarzyny,

Cerkiew, późniejszy kościół unicki zamieniony przez Rosjan na cerkiew,

Bóżnica,

Pluton hufca szkolnego P.W (I stopień), w głębi ppor. Sowa oficer instrukcyjny,

Internat, wnętrze sypialni,

Internat, II grupa przy obiedzie.

Zakład Ch. L. Sztrajchera zlokalizowany był przy ul. Rynek 34. W dniu 10 czerwca 1939 wykonał, jako jedno z ostatnich, zdjęcie dzieci ze szkoły powszechnej w Czarnymstoku, sygnowane jego firmową pieczątką.

W

Windischbauer Maxym          

W latach 30 XIX wieku prowadził w Szczebrzeszynie aptekę.[85]

Z

Zero Lejzor

Rzeźnik, dostarczał do szpitala w Szczebrzeszynie mięso, dzierżawił sad. W 1942 roku został oficjalnie przydzielony do pracy w szpitalu przez Arbeitsam. 15 października 1942 roku rozstrzelany pod Michalowem.[86]

 

 Opracowała Regina Smoter – Grzeszkiewicz

 

[1]     W wersji papierowej praca ukazała się nakładem Stowarzyszenia Przyjaciół Szczebrzeszyna w roku 2019.

[2]     Archiwum Państwowe w Lublinie, RGL (Rząd Gubernialny Lubelski), sygn. 1886/135.

[3]     APL, Akta Ordynacji Zamoyskiej,  Kontrakt o dzierżawę młyna z S. Aszkenazym i S. Landau, sygn 14419.

[4]   R. Żurkowa, Udział Żydów krakowskich w handlu książka w pierwszej połowie XVII wieku [w:] Żydzi w Małopolsce pod red. F. Kiryka. Przemyśl 1991, s. 75.

[5]     Ksawery Rolle, syn geometry ordynackiego, absolwent szczebrzeskiego gimnazjum.

[6]    Wydarzenie to zostało opisane przez Stefana Pomarańskiego w pracy  Proces polityczny w Szczebrzeszynie w 1852 roku i jego skutki,  Zamość 1919.

[7]     R. Kuwałek, Lubelska gałąź rodu Isaaca Bashevisa Singera, ” Księgarz Lubelski. Informator wydawniczo-księgarski”  maj 1994 nr 6 (dodatek do „Na przykład”).

[8]    Odręczny dopisek do Księgi Pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie sporządzony przez Jehudę Brandesa/Brendesa w Jerozolimie na podstawie pracy M.A. o rabbim Berze ze Szczebrzeszyna, autorze Darów Kapłaństwa. Przekład z hebr. Małgorzata Sandowicz, Uniwersytet Warszawski.

[9]     Tamże.

[10]    A. Goldschmid, Rabin Gaon Jechiel  Blankman [:] ” The Szczebrzeszyn Memorial Book”, Mahaw, New Yersy, USA 2005, s. 215, przeł. M. Piłat.

[11]    Z. Klukowski, Dziennik…, dz. cyt. s. 65.

[12]    R. Orłowski, Położenie i walka klasowa chłopów w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII wieku, Lublin 1963, s.54.

[13]    Jednym z członków biblioteki była Chaja  Licht, o czym świadczy zachowana w zbiorach Tomasza Pańczyka Karta członkowska nr 207 na rok 1930 wystawiona na jej nazwisko. Kopia fot. w zbiorach Autorki.

[14]   M. Mesinger,  Pęd do wiedzy [w:] „Żydzi szczebrzescy okres międzywojenny. Przekłady fragmentów Księgi pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie”, przeł. M. Piłat, K. Pintal, przypisy i aneksy R. Smoter Grzeszkiewicz, Szczebrzeszyn 2012, s. 20.

[15]    Z. Klukowski, Dziennik…, s. 292.

[16]    K. Zieliński, Żydzi Lubelszczyzny 1914 – 1918.  Lublin 1999, Aneks III, s. 379, poz. 9.

[17]    J. Morgensztern, Żydzi w Zamościu w XVI – XVII wieku, BŻIH 1965 nr 53, s. 8  – 9 .

[18]    K. Zieliński,  Żydzi Lubelszczyzny 1914 – 1918.  Lublin 1999, s. 55.

[19]    J. Brandes/Brendes,  Odręczny dopisek do Ksiegi Pamieci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie sporządzony na podst. Pracy M. A. o rabim Berze ze Szczebrzeszyna, autorze Darów Kapłaństwa, przekład z jęz. hebrajskiego Małgorzata Sandowicz, Uniwersytet Warszawski, zbiory R. Smoter Grzeszkiewicz.

[20]    J. Morgensztern, Regestr dokumentów z Metryki Koronnej i Sigillat 1669 – 1696, BŻIH 1969 nr 69.

[21]    Book of Memory to the Jewish Community of Shebresin, Kiryat Yam 1984, s. 141 – 142, 143 – 145, 200 – 222, 232 – 245, 318 – 319, 342 – 343, 352 – 354,  384, 386 – 387.

[22]    W roku 2005 praca została przetłumaczona przez Jacoba Bergera na język angielski i wydana pod tytułem: The Szczebrzeszyn Memorial Book, Mahaw, New Yersy , USA.

[23]    J. Byra, Na kirkucie, „Tygodnik Zamojski” 1991, nr 33.

[24]    Relacja Fridy Avirbach, wnuczki Ester (Majman) Farber, grudzień 2018 r.

[25]   Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Stanu Cywilnego Szczebrzeszyn, Wyznanie mojżeszowe. Księga duplikatów aktów urodzenia, małżeństw i zgonów z 1827, Akt ślubu Nr 3. (usunięto zdublowany przypis (26) bez poprawiania kolejności pozostałych)

[27]    Sąd Grodzki w Zamościu. Oddział Hipoteczny, Odpis aktu  notariusza Jaśkiewicza Wiesława Nr 774/1929 sporządzony 19 września 1976 roku.

[28]    APZ,  Inspektorat Szkolny w Zamościu, Pismo J. Szpryngiera do Inspektora Szkolnego w Zamościu z dn. 28. IX. 1929.

[29]    Tamże, Sprawozdanie z roku szkolnego 1928/29.

[30]    Tamże, Pismo J. Szpryngiera do Inspektora Szkolnego w Zamościu z dn. 28. IX. 1929.

[31]    J. Doroszewski, T. Radzik, Z dziejów społeczności żydowskiej na Lubelszczyźnie w latach 1918 – 1939, Lublin 1992, s. 66.

[32]    B. Szymański, W Zamojszczyźnie [w:] „Rola 1902”, nr 39.

[33]    Księga Pamiątkowa Stowarzyszenia Urzędników Skarbowych Okręgu Lubelskiego,  Lublin 1934, cz. II.

[34]    USC Szczebrzeszyn, nr aktu urodzenia 92/1904

[35]    S. Kozicki, Powrót, „Miesięcznik Literacki” 1973, nr 7, s. 130 – 131.

[36]    Relacja Marii Drożdżyk 1999 rok.

[37]    S. Kozicki, Powrót…, dz. cyt.

[38]    Relacja Marii Niezgodowej ze Szczebrzeszyna  1998 rok.

[39]    J. Morgensztern, Żydzi w Zamościu w XVI – XVII [w:]  „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (BŻIH) 1956, nr 53.

[40]    J. Brandes/Brendes, Odręczny dopisek…, dz. cyt.

[41]    Relacja Jana Jurczykowskiego ze Szczebrzeszyna,  2008 rok.

[42]    Book of Memory to the Jewish Community of Shebresin, Kiryat Yam 1984, s. VIII

[43]    J. Morgensztern, Uwagi o Żydach sefardyjskich w Zamościu w latach 1588 – 1650,  BŻIH 1961 nr 31 .

[44]    Relacja Marii z domu Lepionko Niezgodowej ze Szczebrzeszyna,  lata 90 XX wieku.

[45]    S. Pomarański, Proces polityczny w Szczebrzeszynie w 1852 roku,  Zamość 1919.

[46]    Aharon Lass,  Wspomnienia z chederu i sztibl [w:] ” The Szczebrzeszyn Memorial Book”, Mahaw, New Yersy , USA 2005, s. 63, przeł. M. Piłat.

[47]    K. Kowalczyk, Saga rodu Szperów „ Zamojski Kwartalnik Kulturalny” 1998 nr 2 –  3, s. 126 – 131.

[48]  Z zawodu był farbiarzem, co odnotowano w akcie urodzenia jego córki Miriam (nr 10/1920), gdy zgłaszał ten fakt w USC w Szczebrzeszynie (kopia urodzenia Miriam Farber w zbiorach Autorki). W „Księdze pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie”  (Kiriat Yam 1984) zostały opublikowane teksty jego autorstwa: Korony wysadzane złotem i diamentami (s. 113 – 114), oraz Na cmentarzu (s. 155).

[49]    Relacja Fridy Avirbach (wnuczki Ester Farber), grudzień 2018 roku .

[50]    I. Warszawski,  Wielki Żyd i znany geniusz [ w:] „Księga Pamięci Gminy Żydowskiej w Szczebrzeszynie”,  Kiriat  Yam 1984, s. 417 – 422, przeł. Adam Altman.

[51]    Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1911, t.45 46, s.316 – 318

[52]    Book of Memory to the Jewisch Community of Shebreshin, Kiriat Yam 1984, s. VIII.

[53]  Pięcioksiąg tłumaczony dla potrzeb dzieci na język potoczny, zawsze tłumaczony był  rozdział przypadający na dany tydzień i czytany w najbliższą sobotę w bożnicy. Nazwa Chumasz pochodzi od skrótu słów: „chamisza chumszej Tora”, czyli „pięć Piątych Tory”.

[54]    Raszi, skrót imienia rabiego Szlomo Icchaka (1040 – 1105), jednego z najpopularniejszych komentatorów  Biblii Hebrajskiej i Talmudu.

[55]  Gemara, aramejskie określenie Talmudu (opracowanie ustnej Tory, spisane w formie obszernego komentarza; ustnej tzn. przekazywanej z pokolenia na pokolenie).

[56]    Aharon Lass,  Wspomnienia z chederu i sztibl [w:] ” The Szczebrzeszyn Memorial Book”, Mahaw, New Yersy , USA 2005, s. 63, przeł. M. Piłat.

[57]    Archiwum Państwowe w Zamościu (APZ), Inspektorat Szkolny w Zamościu „Zjednoczenie  Szkół Żydowskich” w Szczebrzeszynie 1927 – 1935, Teczka akt z chederu  religijnego Szlomy Flindera w Szczebrzeszynie ul. Kościelna 6,  Pismo Szlomy Flindera do Inspektora Szkolnego Zamojskiego z dnia 6 sierpnia 1935 roku, sygn 511.

[58]    R. Ostrowski, „Wielki Łeb” powieszony, ” Tygodnik Zamojski” 1997 nr 43, s. 6.

[59]    J. Morgensztern, O działalności gospodarczej Żydów w Zamościu [w:]  Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego (BŻIH),  1956 [Nr ?], s. 20. , s. 36.

[60]    Z. Klukowski, Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny 1939 – 1944, Lublin 1958,  s. 297.

[61]    K. Kowalczyk , Saga rodu…, dz. cyt., s. s. 126 – 131.

[62]    J. Morgensztern, Żydzi w Zamościu…, dz. cyt.

[63]    APZ, Inspektor Szkolny Zamojski,  Pismo z dnia  […] września  1927 r. do Inspektora Szkolnego w Zamościu .

[64]   O istnieniu  Publicznej Szkoły Powszechnej w Szczebrzeszynie w okresie międzywojennym dowiadujemy się z zachowanego w zbiorach Tomasza Pańczyka świadectwa Pinkwasa [Pinchasa] Bibla, wystawionego z datą 31 stycznia 1923 roku .

[65]    Oświata i szkolnictwo [w:] Słownik historii Polski, red. T. Łepkowski, Warszawa 1969, s. 723.

[66]    APZ,  Inspektorat Szkolny w Zamościu…, dz. cyt., Pismo Rywki Prefitkier do Inspektora Szkolnego w Zamościu z dnia 30. I. 1928 r.

[67]    Więcej inf. na jej temat w pracy , R. Smoter Grzeszkiewicz, Szkoły żydowskie w powiecie zamojskim (1097 – 1938). Organizacja, wykazy uczniów i nauczycieli, Cieszyn 2023, s. 11 – 43.

[68]    Encyklopedia Powszechna (Orgelbranda), Warszawa 1866, t. XXII, s.42 – 43

[69]    Encyklopedia Powszechna (Orgelbranda). Warszawa 1866, t. XXII, s. 42 – 43.

[70]    Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskim, oraz felczerów i akuszerek na rok 1839, Warszawa 1839.

[71]    APZ,  Inspektorat Szkolny w Zamościu…, dz. cyt., Pismo Rywki  Prefitkier do Inspektora Szkolnego w Zamościu z dnia 27. XI. 1928.

[72]    Z. Klukowski, Dziennik…, dz. cyt., s. 292.

[73]    APL, USC Szczebrzeszyn, Wyznanie mojżeszowe. Księga duplikatów aktów urodzenia, małżeństw i zgonów z roku 1833, akt urodzenia nr 3.

[74]    R. Kuwałek, Lubelska gałąź rodu Isaaca Bashevisa Singera, „Księgarz Lubelski. Informator wydawniczo – księgarski” Maj 1994 nr 6 (dodatek do „Na przykład”).

[75]    I. B. Singer, Urząd mojego ojca, Warszawa 1992, s. 43, 46.

[76]    J. Brandes/Brendes, Odręczny dopisek…, dz. cyt.

[77]    M. Farber. At the Cemetery [w: ] Book of Memory…, dz. cyt., s. 113 – 114.

[78]    K. Zieliński, Żydzi Lubelszczyzny…, dz. cyt., s. 272.

[79]    Z. Pomarański, Proces  polityczny w Szczebrzeszynie w 1852 roku i jego skutki,  Zamość 1919.

[80]    J. Bartyś, Poziom gospodarstwa wiejskiego w żydowskich koloniach rolniczych w niektórych guberniach Królestwa Polskiego w okresie przeduwłaszczeniowym,  BŻIH 1963 Nr 47 – 48.

[81]    K. Kowalczyk , Saga rodu…, dz. cyt., s. s. 126 – 131.

[82]    Relacja Fridy Avirbach (córki), grudzień 2018 rok. (usunięto zdublowany przypis (83) bez poprawiania kolejności pozostałych)

[84]    APZ,  Inspektorat Szkolny w Zamościu,  Zjednoczenie Szkół Żydowskich w Szczebrzeszynie, Pismo do Inspektora Szkolnego Zamojskiego z dnia 25 września 1930 r.

[85]    Lista lekarzy i aptekarzy w Królestwie Polskim, oraz felczerów i akuszerek na rok 1839, Warszawa 1839.

[86]    Z. Klukowski, Dziennik… dz. cyt. , s 288

   „Wszystkie rzeczy mają swój czas i swym zamierzonym biegiem przemija wszystko pod słońcem” z Biblii Eklezjasta 3.1.*

   Celem niniejszego artykułu jest przywołanie pamięci o żydowskiej społeczności, jej kulturze, obyczajach i religii. O życiu rodzinnym i społecznym prawowiernego Żyda, które we współczesnym świecie bywa już coraz częściej tylko tradycją. Świat „dawnych” Żydów zgładzony przez wojnę 1939 roku odszedł w przeszłość i ostatecznie zamknął kartę swojej przedwojennej historii. Korzystając z bardzo interesującego Wydawnictwa Muzeum Przemyskiego, którego karty cytuję w jego obszernych fragmentach, spróbuję „ożywić” ten „świat przeszły dokonany”.

   Mówiąc o Żydach – widzimy naród semicki charakteryzujący się niezwykle burzliwą historią. Naród – jak żaden inny – zamknięty, hermetyczny, asymilujący się, a jednocześnie – jak żaden inny rozproszony po świecie szukający własnej ziemi – w tym i w Polsce. „1000 lat historii Żydów polskich rozpoczęło się od słowa „Polin”, co w języku hebrajskim oznacza „tutaj odpoczniesz”. To słowo oznacza także Polskę. Tak głosi legenda o przybyciu Żydów do kraju Mieszka I”.

   Wiara i rygorystyczne przestrzeganie obyczajów (o czym będę pisała w części dalszej) były tym pierwszym warunkiem przetrwania ludu żydowskiego oraz utrzymania jego odrębnej osobowości. Stąd, być może, tak bardzo fascynuje nas ten „świat wygnania i tułactwa”. Świat innego języka, innej kultury i niezwykle bogatej obyczajowości. Niby odcięty od naszej rzeczywistości, ale wciąż obecny do dziś m.in. poprzez dorobek wybitnych żydowskich uczonych, artystów, pisarzy i poetów i oczywiście świata finansjery oraz biznesu. Obserwuje się wciąż duże zainteresowanie żydowską kulturą i przeszłością w tym historią holokaustu w czasie II wojny światowej.

   Najstarszy znany przekaz o obecności Żydów w Zamościu datowany jest na koniec XVI wieku, kiedy to Jan Zamoyski wydał 26 II 1588 roku przywilej dla Sefardyjczyków (Żydów z Południa). Kolejne rozszerzone przywileje dla obcych grup etnicznych przybywających do Zamościa umożliwiały im stałe osadnictwo i szybki rozwój gospodarczy. Zamojska społeczność żydowska aktywnie uczestniczyła w życiu miasta zaznaczając swoją obecność w wielu dziedzinach, których ślady pozostały do dziś.

   Według danych statystycznych w roku 1864 Żydzi stanowili ponad połowę ludności Zamościa (najwięcej wśród miast guberni lubelskiej). Do wybuchu II wojny światowej tj. na dzień 1 IX 1939 roku w Zamościu mieszkało ponad 10 000 Żydów; po wojnie – przetrwało tylko 30 osób; powróciło ponad 250 Żydów. Wojna położyła kres tej społeczności; wywiezieni, zamordowani, zniszczone domy, synagogi, szkoły, wymazane zostały z krajobrazu wielu miast, nie tylko Zamościa.

   Dziś o wiekowej obecności Żydów świadczą cmentarze i materialne „okruchy” tamtej rzeczywistości gromadzone w zbiorach muzealnych oraz w różnorodnych publikacjach, artykułach i zdjęciach.

 Pomnik  (Lapidarium) poświęcony Żydom Zamościa, fot. Jacek Pasieczny

Synagoga zamojska, fot. Jacek Pasieczny

 Świat obyczajów żydowskich

   Religia wyznaczała Żydom ściśle określony sposób życia; modlitwa, posiłki, obrzędy, język, a nawet ubiór odróżniały ich od innych społeczności. Tora – religijne prawo żydowskie dawniej i do dziś reguluje całe życie ortodoksyjnego Żyda i to tak szczegółowo, że nie sposób oddzielić w nim religię od codzienności.

    Odwołując się do tekstów wydawnictwa muzeum przemyskiego spróbuję scharakteryzować początki najstarszej religii świata, jaką jest judaizm sięgający II tysiąclecia p.n.e.

   Wywodzi się ona z wierzeń plemion hebrajskich i wiąże się z historią narodu żydowskiego. W historii judaizmu wyróżniane są 2 główne okresy: biblijny, którego źródłem poznania jest Stary Testament i tzw. rabiniczny ukształtowany przez Talmud i rabinów po zburzeniu Jerozolimy oraz rozproszeniu narodu. Żydzi pozbawieni ojczyzny i swojej jedynej świątyni całe życie religijne związali z Torą (Pięcioksiąg Mojżesza), która jest ich świętą księgą. Talmud zaś to spisana w III wieku ustna tradycja, na którą składa się Miszna, regulująca wszystkie dziedziny życia oraz komentarze do niej – Gemara. Obecnie w judaizmie funkcjonuje kilka odłamów: ortodoksyjny, konserwatywny, reformowany, liberalny i inne mniejsze. W ramach odłamu ortodoksyjnego w XVII wieku powstał popularny chasydyzm. Podstawą judaizmu jest wiara w jedynego osobowego Boga – stwórcę narodu świata. Oczywiście tym narodem wybranym jest naród żydowski. Tora – podstawowe prawo żydowskie  zawiera 613 przykazań obejmujących 248 nakazów i 365 zakazów.

   Całe życie rodzinne i społeczne prawowiernego Żyda obwarowane jest tymi nakazami i zakazami, a wierność ich zasadom stanowi podstawowy wyróżnik prawdziwego Żyda, który codziennie winien dziękować Bogu za to, że urodził się Żydem. Przed laty sprzeniewierzenie się wierze przodków wykluczało automatycznie ze społeczności żydowskiej.

   Trzeba zauważyć, że dla współczesnych Żydów rozproszonych wciąż na całym świecie, jak też w samym państwie Izraelskim, prawo Tory nie jest tak ściśle przestrzegane jak dawniej.

Język – Żydów to język hebrajski należący do grupy języków semickich. Z chwilą rozproszenia się tej społeczności po 70 roku n.e. przestał być całkowicie językiem mówionym, a przeznaczonym jedynie do liturgii w synagodze. Najbardziej rozpowszechniony jest jidysz, oparty głównie na języku niemieckim lecz zapisany alfabetem hebrajskim. Obecnie jest on urzędowym językiem państwa Izrael. Z czasem naturalnie język ten wzbogacany został „dodatkami słowiańskimi”.

Kalendarz – żydowski opiera się na zasadzie księżycowo – słonecznej. Miesiąc jest tu równy czasowi obiegu księżyca wokół ziemi i wynosi 29,5 dnia, zaś dostosowanie roku księżycowego do kalendarza słonecznego zachodzi w cyklach 19 – letnich. Wyznawcy judaizmu przyjmują 7 października 3761 roku p.n.e. jako dzień stworzenia świata. Kalendarz hebrajski składa się z 12 księżycowych miesięcy. Nowy rok rozpoczyna się w czasie jesiennego zrównania dnia z nocą. Doba liczona jest z nadejściem wieczoru, a kończy się wieczorem dnia następnego.

Koszerność – Istotną kwestią życia i obyczaju żydowskiego jest sprawa związana z ubojem zwierząt, przygotowaniem posiłków, przechowywaniem pokarmów i sposobem żywienia. Dodać należy iż obyczaj ten wciąż jest aktualny w wielu społecznościach żydowskich świata.

   Prawo Mojżeszowe dzieli zwierzęta na czyste i nieczyste; pozwalając na spożywanie mięsa zwierząt parzystokopytnych i przeżuwających, ponadto drobiu i ryb. Przepisy zabraniają jedzenia mięsa padłych zwierząt. Koszerne zwierzę musi być ubite w ten sposób by było całkowicie pozbawione krwi. Istnieje zakaz spożywania łącznie potraw mięsnych z potrawami mlecznymi. Ryba jest uważana za danie neutralne podobnie jak jajka, makarony, ryż, kasze, soki, ciasta, jarzyny, owoce – byle nie były zetknięte z mięsem.

Stosowanie reguł koszerności wydaje się być dobrą zasadą żywieniową nie tylko dla społeczności żydowskiej; ma chronić przed problemami trawiennymi i możliwością zatrucia szczególnie w warunkach ciepłego klimatu.

Synagoga – inaczej zwana bożnicą jest miejscem zgromadzeń gdzie czyta się Torę łącząc to z modlitwami i śpiewami. Tam zbiera się gmina, która kieruje sprawami wspólnoty. W centralnym pomieszczeniu niedostępnym dla kobiet (salą modlitw) na wschodniej ścianie umieszczona jest „Święta Szafa” w której przechowuje się zwoje Tory. Zasłania ją specjalna ozdobna tkanina nawiązująca swą funkcją do oddzielenia w Świątyni Jerozolimskiej miejsca świętego od najświętszego, mieszczącego Arkę Przymierza. Nad nią pali się wieczna lampa. W centralnym miejscu znajduje się podium ze stołem lub pulpitem, na którym rozkładana jest Tora w czasie jej odczytywania.

   Tora zawiera 304 805 liter ułożonych w kolumny, które liczą 42 wiersze. Modłom w synagodze może przewodzić każdy mężczyzna o dobrej opinii religijnej i moralnej. Nie musi to być ani rabin, ani żadna inna wyświęcona osoba. Ze względów praktycznych funkcję tę powierza się przygotowanym śpiewakom synagogalnym, nazywanymi chazanami lub kantorami. Synagoga nigdy nie pełniła roli świątyni (nie składano tam ofiar) choć zwano ją czasem małą świątynią.

Obrzędy w życiu rodzinnym i społecznym – stanowią i są naturalnym środowiskiem kultywowania tradycji nie tylko w społeczności żydowskiej. Są to zachowania wprowadzane w życie począwszy od narodzenia człowieka aż po śmierć.

Jedną z bardzo ważnych form tradycji żydowskiej jest obrzezanie. Historia tegoż obrządku nawiązuje do niezwykle ciekawej historii wiernego sługi bożego Abrahama. Otóż, swego czasu Bóg wystawił na ciężką próbę Abrahama nakazując mu złożenie ofiary z ukochanego syna Izaaka. Kiedy miało się już dopełnić dzieło posłuszeństwa, Pan ulitował się i „powstrzymał prawicę zrozpaczonego ojca”. Wtedy też ustanowił znak nowego przymierza pomiędzy niebem, a ziemią. Odtąd w osiem dni po narodzeniu chłopca żydowskiego ma miejsce obrzęd obrzezania dokonywany na znak tego przymierza. Odbywa się w domu lub synagodze w obecności zaproszonej rodziny. Ojciec niemowlęcia nakłada jarmułkę i odmawia specjalnie przygotowaną na tą uroczystość modlitwę. Jednocześnie chłopiec otrzymuje imię, zwyczajowo nawiązuje ono do kogoś z rodziny lub bliskich przyjaciół – podobnie jak w innych społecznościach. W trakcie obrzędu stosowane są bardzo rygorystyczne higieniczne zasady.

   Narodziny dziewczynki sygnalizuje ojciec dziecka, który w najbliższą sobotę po narodzeniu zostaje wywołany do czytania Tory w synagodze, podając do publicznej wiadomości imię córki i zapraszając na posiłek po nabożeństwie szabatowym.

Wychowywanie dzieci – po trzecim roku życia dziecka wprowadza się odrębne role życiowe dla chłopca i dziewczynki. Chłopcom ścina się włosy pozostawiając jedynie pejsy. Ceremonia postrzyżyn odbywa się w synagodze. Ojciec dziecka nakłada wówczas synowi jarmułkę oraz kaftanik zakończony sznureczkami. Chłopiec rozpoczyna naukę w chederze tj. elementarnej szkole żydowskiej. W chederze uczył zazwyczaj 1 nauczyciel; czasem zatrudniał pomocnika czyli belfra. Uczniowie poznawali tam alfabet hebrajski, teksty modlitw i Torę. Szkoła miała charakter religijny; z biegiem czasu wprowadzano do programu przedmioty świeckie. Lekcje w hederze odbywały się po południu aby umożliwić chłopcom naukę w szkołach powszechnych. Chłopcy kontynuowali naukę religijną drugiego stopnia zwaną jesziwa. W Polsce wszystkie gminy miały własne jesziwy. Poziom żydowskiej oświaty w Polsce był wysoki.

   Dziewczynka po ukończeniu 3 lat powinna rozpocząć tzw. rolę żeńską przy matce i tak: stając w szabat przy matce zapalać swoją świecę i uczestniczyć wspólnie w odmawianiu modlitw. Dawniej nie wysyłano dziewczynek do szkół. Żydowskie dziecko w wieku lat 12 – tu (w przypadku dziewczynki) i 13 – tu (w przypadku chłopca) stają się dorośli i odpowiedzialni za swoje czyny. Ceremonia „dorosłości” chłopca odbywa się w synagodze. Chłopiec recytuje błogosławieństwo Tory oraz przyjmuje specjalny strój (tefilin), który odtąd ma wkładać w czasie modlitwy. Od tego dnia może brać pełny udział w uroczystościach religijnych w synagodze.

   Dorosły Żyd zobowiązany jest odmawiać w ciągu dnia trzy modlitwy, a w czasie modlitwy głowa powinna być okryta szalem modlitewnym wykonanym z białej wełenki, jedwabiu lub bawełny ozdobionym czarnymi lub czerwonymi pasami. Szal zakończony frędzlami. Dodatkowo pobożny Żyd korzysta w czasie modlitwy z telfina tj. przypisanych na pergaminie cytatów z Tory.

Strój – charakterystyczny strój Żyda – to czarny chałat lub podbita futrem bekiesza, na nogach białe pończochy i czarne buty z cholewami, meszty lub tureckie kapce bez pięt. Na głowie jarmułka na którą nakładano czapkę lub futrzany kapelusz przypominający polski kołpak. Charakterystyczne uczesanie Żydów, które spotykamy i dziś, to pejsy przy uszach i noszenie długiej brody.

Żydówki nie wyróżniały się strojem. Dawniej po wyjściu za mąż pobożne kobiety goliły włosy i nosiły peruki. Miało to chronić je przed złymi duchami wczepiającymi się we włosy jak i przed grzesznym pożądaniem mężczyzn. Istniał zwyczaj (już dawno przeszły) używania przez kobiety ozdobnych haftowanych perłami naczółków. Żydówki lubiły też biżuterię (nie tylko one) i bogate szaty, oczywiście jeśli je było na to stać.

Małżeństwo i rodzina –  małżeństwo uważane było za obowiązek każdego Żyda. Zaloty młodych bywały nieprzyzwoite, stąd na ogół kojarzone były przez rodziców. Obowiązywała wstępna umowa zaręczynowa podczas której narzeczeni składali odpowiednie przyrzeczenia. Ważnym i uroczystym momentem w życiu Żyda był ślub poprzedzony spisaniem kontraktu ślubnego ustalającego kwestie finansowe. Uroczystości ślubu i wesela niewiele różniły się od innych społeczności poza żydowskich. Była wymiana pierścionków, przyjęcie, zabawa. Uroczystości weselne podobnie jak współcześnie, były zależne od zamożności rodziców pary młodej.

Rytualna czystość – odprawiana była w łaźniach – mykwach. Byli do nich zobowiązani mężczyźni, kobiety, narzeczeni przed ślubem i osoby przechodzące na judaizm. Po dokładnym umyciu ciała należało całkowicie zanurzyć się w wodzie. Mykwy usytuowane były w pobliżu synagogi. Obok rytualnych kąpieli obowiązywały tzw. rytualne ablucje polegające na polewaniu każdej z rąk z osobna. Przykładowo przed modlitwą, przed posiłkiem, a także po kontakcie ze zmarłym lub powrocie z cmentarza.

Śmierć – prawo żydowskie określa szczegółowo także rytuał dotyczący ostatniej posługi zmarłego. Żyd umierając wyznaje swoje grzechy, a śmierć traktuje jako wolę Bożą. Pochówku należało dokonać jeszcze tego samego dnia, bądź jeden dzień po śmierci. Ciało zmarłego obmyte i namaszczone zawijano w lniany całun i składano bezpośrednio do grobu na cmentarzu zwanym okopiskiem lub kirkutem. Cmentarze podobnie, jak katolickie, usytuowane były poza granicami miasta. Dawniej zanoszono na cmentarz zwłoki na „marach” (drągach lub drabinie) bez trumny przykryte jedynie całunem. Z czasem ze względów sanitarnych ciało przewożono w trumnach szczelnie zamkniętych i tak jest do dziś.

Cmentarz – miejsce święte, nienaruszalne do dnia Sądu Ostatecznego. Jednocześnie jako  miejsce „nieczyste” powinno być otoczone murem lub wałem ziemnym, a obok zaopatrzone w studnie. Na grobach umieszcza się kamienne płyty (macewy) z wyrytą inskrypcją zawierającą ważne daty dotyczące zmarłego i ewentualnie dodatkowe symbole takie jak gwiazda Dawida, Księga lub Tora. W kulturze żydowskiej nie umieszcza się wizerunków Boga i człowieka, a jedynie zwierzęta i rośliny.

   Na cmentarzu żydowskim w Łodzi spotkałam bardzo znamienne symbole na macewach. W przypadku zmarłego młodego człowieka umieszczano na macewie wyryty symbol złamanej świecy. Takich symboli na grobach ludzi dorosłych nie było w ogóle. Macewy winny być jednolite i skromne dla podkreślenia równości każdego człowieka wobec śmierci. Nie ma i nie było zwyczaju składania kwiatów, gdyż te służą tylko żywym.

   Jak zawsze w praktyce zasady te nie obowiązywały wszystkich. Najbogatsi i najzacniejsi Żydzi w Łodzi pochowani zostali w okazałych grobowcach górujących nad całym terenem cmentarza. Do dziś stanowią unikalną, piękną architekturę tego miejsca.

Święta żydowskie – podobnie jak w naszej kulturze różnorodne obchody, rocznice i święta religijne mają na celu przede wszystkim kultywowanie tradycji i umacnianie więzi międzyludzkich. Oto niektóre z nich: Święto Wyjścia – czyli Paschy marzec/kwiecień, Święto Tygodni – maj/czerwiec, Święto Przaśników, Nowy Rok, Dzień Pojednania, Święto Szałasów, Święto Świateł (Chanuki), Święto Losów (Purim) i wiele innych. Ponadto w roczny cykl świąt żydowskich wpisuje się usankcjonowane tradycją święto Radość Tory (Simchat Tora).

   Opiszę niektóre z nich:

Pascha – najstarsze święto żydowskie upamiętniające wyjście Żydów z Egiptu i karmienie się manną na pustyni. Po powrocie z nabożeństwa w synagodze odbywa się wieczerza paschalna. Na stole nakrytym białym obrusem ustawia się świecę i specjalną świąteczną zastawę. Przy stole zasiada cała rodzina odświętnie ubrana. Podczas wieczerzy obowiązuje specjalny porządek: błogosławieństwo nad winem (kidysz) oraz przełamanie macy. Uroczystość ta, jakże podobna do chrześcijańskiej wigilii, kultywuje jeszcze jedną tradycję dobrze nam znaną. Otóż podczas wieczerzy paschalnej należy otworzyć drzwi – na znak zaproszenia każdego potrzebującego.

Chanuka – Święto Świateł trwające osiem dni i obchodzone na pamiątkę zwycięstwa Machabeuszów nad Seleucydami, którzy w 165r p.n.e. zbezcześcili świątynię. Po ponownym wyświęceniu ołtarza należało zapalić menorę lecz znaleziono tylko 1 pojemnik czystej oliwy. Cudownym sposobem wystarczyło jej na 8 dni. W wystawianych przed drzwiami lub w oknach lampkach chanukowych zapalane są co wieczór kolejne płomyki. 8 dnia w świeczniku płonie 9 świec.

Szabat – czyli sobota jako dzień święty przeznaczony na modlitwę i odpoczynek wynikający z nakazu biblijnego. Rozpoczyna się w piątkowy wieczór zapaleniem świec i uroczystą wieczerzą. Pożegnanie soboty to oddzielenie dnia świętego od dni zwykłych. „Sześć dni będziesz wykonywał pracę, ale dzień siódmy będzie dla was świętym szabatem odpoczynku dla Pana”. Świętość dnia sobotniego jest nakazem prawa religijnego zakazującego wykonywanie jakichkolwiek prac w tym także palenia ognia, gotowania posiłków, wędrówek pieszych oraz wielu innych czynności roboczych.

   Opisane tradycje żydowskie są ściśle powiązane z religią i sięgają jeszcze starożytności. Współcześnie – zakazy i nakazy według ortodoksyjnej interpretacji Prawa Mojżeszowego obowiązują rygorystycznie tylko w niektórych społeczeństwach żydowskich.

   Charakteryzując życie rodzinne, religijne, towarzyskie i społeczne w aspektach kultury i obyczajów dostrzegamy wiele podobieństw do życia Chrześcijan. Otóż nie można zapominać, że świat judaizmu i świat chrześcijaństwa mają to samo źródło. Żydzi i Chrześcijanie są dziećmi tego samego Boga. Posługują się dziesięcioma przykazaniami od tego samego Ojca. Chrześcijanie przyjęli Dobrą Nowinę – Nowy Testament, Żydzi wciąż na nią czekają wspominając coraz odleglejsze wydarzenia Starego Testamentu. Ale toczy się nowe życie i dla wielu współczesnych Żydów nawet Prawo Tory jest już jedynie tradycją.

   Żydzi uznają się jako naród wybrany, któremu Bóg wyznaczył szczególną rolę w dziejach ludzkości. Uważają, że są powołani do ochrony najwyższych wartości religijnych – co wyróżniać ma ich spośród całej reszty świata. Współcześnie, w aktualnej sytuacji geopolitycznej i w obliczu trwających od lat konfliktów zbrojnych z udziałem Państwa Izraelskiego – trudno wierzyć w trwałość misji jaką głoszą. Trzeba jednak przyznać, że silne i niezmienne poczucie własnej odrębności narodowej budzi podziw, ale i sprzeciw w wielu jego aspektach.

Danuta Pasieczna

 

   * Eklezjastes – poetycka księga Starego Testamentu z III w. p.n.e., zaliczana do ksiąg mądrościowych, napisana przez nieznanego nauczyciela mądrości; stanowi zbiór pesymistycznych rozważań o trudzie, marności i przemijaniu życia ludzkiego.

 

Bibliografia

2. „Świat Przeszły Dokonany” pod red. Józefy Kostek, wyd. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Przemyśl 2012
3. „Encyklopedia Miasta Zamościa”, Andrzej Kędziora, wydanie drugie, wyd. JN Profil, Zamość 2012

Hrubieszów, na zdjęciu szkoła podwydziałowa (progimnazjum) z p. XX w. – zdj. archiwum

         W 1834 roku utworzono 4 klasową szkołę obwodową w Hrubieszowie, w każdym obwodzie miała się znajdować jedna szkoła. W Województwie Lubelskim były jeszcze: w Lublinie, Chełmie i Zamościu. Po przeniesieniu Dominikanów z Hrubieszowa w 1819 roku do Krasnobrodu, dawny klasztor został przebudowany po 1827 roku na potrzeby szkoły obwodowej przez budowniczego obwodu zamojskiego Hiacynta Dąbrowskiego.

     W obwodowej szkole hrubieszowskiej, jednej z nielicznych w Królestwie Polskim, język rosyjski był nauczany jeszcze przed powstaniem styczniowym jako nadobowiązkowy. Nauczycielem języka rosyjskiego w latach 1838-1850 był Teodor Dobrycz.

                       Szkoła obwodowa w Hrubieszowie (w latach 1834-49)

                                              Inspektor

  w latach 1834-37 roku ks. Jan Kanty Borysowski; w 1838 roku Dymitr Kaliszewski; w latach 1839-49 roku Teodor Dobrycz,

                                             Nauczyciel religii

w latach 1834-39 roku ks. Leonard Gołębicki; w latach 1840-47 ks Stefan Szymkiewicz; w latach 1848-49 ks Grzegorz Liszkiewicz,

                                               Nauczyciele

w latach 1834-40 ksiądz Grzegorz Liszkiewicz; w latach 1834-1837 Antoni Kaczyński; w latach 1834-46 Franciszek Sobolewski; w latach 1834-49 Alfons Brunelli, Andrzej Gierosiński; w latach 1837-47 Jan Jakubowski; w latach 1838-49 Leon Buczyński; w latach 1839-47 Antoni Leonard; w latach 1847-49 roku Ludwik Piechaczek; w 1848 roku Tomasz Mędrkiewicz i Wiktor Dłużniewski; latach 1848-49 roku Andrzej Kępiński; w 1849 roku Stanisław Doliński,

                             Szkoła powiatowa w Hrubieszowie (od 1850-62)

                                            Nadzorca etatowy

w 1850 roku Teodor Dobrycz; w latach 1851-59 Konstanty Ćwietkowicz; od 1860 roku Piotr Maruszewski,

                                              Nauczyciel religii

w latach 1850-56 roku ksiądz Grzegorz Liszkiewicz; w latach 1857-61 ks. Jan Śmigielski; od 1862 roku ks. Seweryn Szmigielski,

                                               Nauczyciele

w 1850 roku Alfons Brunelli, Ksawery Nalepiński, Ludwik Piechaczek; w latach 1850-62 Leon Buczyński (magister filozofii), Stanisław Doliński; w latach 1850-58 Andrzej Gierosiński (magister nauk wyzwolonych); w latach 1851-53 Florentyn Komorowski; w latach 1851-62 Jan Morawski, Hilary Luterski, Wacław Hołubiczko; w latach 1854-62 Józef Wydrychewicz; w latach 1859-62 Tomasz Zakrzewski.

             Szkoła Powiatowa Ogólna w Hrubieszowie (w latach 1863-66)

                                          Inspektor

od 1863 roku rektor Antoni Stabrowski; od 1865 roku p.o. inspektora Antoni Stabrowski,

                                         Nauczyciel religii

w latach 1863-64 ks. Seweryn Szmigielski; od 1865 roku ks. Michał Liszkiewicz,

                       Nauczyciele przedmiotów filozoficzno-historycznych

w latach 1863-64 Antoni Stabrowski; w latach 1863-66 Jan Morawski, Józef Wydrychewicz, Franciszek Raczyński,

                        Nauczyciele przedmiotów fizyko-matematycznych

w latach 1863-64 Leon Buczyński; w latach 1863-66 Antoni Osuchowski, Aleksander d’Chateau [Duchateau],

                           Nauczyciel rysunków i kaligrafii

w latach 1863-66 Hilary Luterski,

                                Nauczyciel śpiewu

w latach 1863-66 Wacław Hałubiczko.

        Na podstawie rozporządzenia z dnia 5 lutego 1865 roku, nastąpiła zmiana nazwy: Hrubieszowskie Ruskie Progimnazjum Grecko-Unickie Męskie Klasyczne na Hrubieszowskie Progimnazjum Męskie Klasyczne.

       29 lipca 1866 roku Szkoła Ogólna Powiatowa w Hrubieszowie, zostało przekształcone w czteroklasowe rosyjskie progimnazjum klasyczne. W Hrubieszowie progimnazjum z językiem wykładowym rosyjskim rozpoczęło naukę w roku szkolnym 1866/67, również progimnazjum w Zamościu.

Hrubieszów, pierwsza kondygnacja progimnazjum hrubieszowskiego w dawnym klasztorze

              Hrubieszowskie męskie progimnazjum w latach 1867-75

                                                            Inspektor

od 1867 roku Stiepan Szarin; od 1874 roku Mikołaj Syngalewicz,

                                             Katecheta prawosławny

od 1867 roku świaszczennik Andrej Debiedińcew; od 1872 roku świaszczennik Andrej Lebiedincew,

                                             Katecheta greko-katolicki

od 1867 roku świaszczennik Seweryn Śmigielski; od 1873 roku świaszczennik Michał Decykiewicz,

                                               Nauczyciele języka ruskiego

od 1867 roku Piotr Sławicki; od 1872 roku Aleksander Andrejewski; od 1874 roku Iwan Rybałow,

                                                      Nauczyciele matematyki

od 1867 roku Markełł Ławrowski; od 1873 roku Emilian Doliński,

                                           Nauczyciel historii naturalnej

w latach 1867-1876 Jakow Meisner; przedmiot został zlikwidowany,

                         Nauczyciel dawnych języków i bibliotekarz (do 1874 roku)

w latach 1867 – 1873 Mikołaj Syngalewicz,

             od 1874 roku zmieniony przedmiot, na  nauczycieli języków klasycznych

od 1874 roku Jewgieni Liskowacki i Stanisław Skrobański,

                                   Nauczyciel języka polskiego

w latach 1867-1873 Lew Żyniew; zamiast polskiego wprowadzono język francuski,

                                                 Nauczyciele języka francuskiego

od 1874 roku Aleksander Grass,

                                      Nauczyciele kaligrafii, kreślenia i rysunku

od 1867 roku Emilian Doliński; od 1872 roku Iłarion Luterski,

                                                   Lekarz szkolny

od 1872 roku Anton Łaniewski,

                                                    Sekretarz szkoły

 od 1867 roku Ilia Krzyżanowski (społeczny nadzorca szkół elementarnych); od 1871 roku Iwan Gołowaniewski,

                                                 Nauczyciel cerkiewnego śpiewu

od 1866 roku Iwan Rozmajnski; od 1872 roku Antoni Michalski,

                                 

Hrubieszów. „Plan pierwszego piętra szkół obwodowych hrubieszowskich” – progimnazjum w dawnym klasztorze

            Po likwidacji unii

                      Hrubieszowskie męskie progimnazjum (w latach 1875-1911)

                                                          Inspektor

 od 1875 roku Mikołaj Syngalewicz; w latach 1877-1881 Gieorgi Malinowski; w latach 1882-1889 Aleksandr Siemienow; w latach 1892-97 Stepan Tonkiel; w 1898 roku vacat; w latach 1899-02 Władymir Afanasiew; w 1903 roku Paweł Pokrowski; w latach 1904-09 Michał Litwinowski; w latach 1910-1911 Aleksander Prokopowicz

                                                   Katecheta prawosławny

 od 1875 roku świaszczennik Andrej Lebiedincew; w latach 1881-89 protojerej Nikołaj Sołowiewicz; w latach 1890-1910 świaszczennik Joann Korżeniewski; w 1911 roku świaszczennik Wasyl Romanowicz,

                                                    Katecheta rzymsko-katolicki  

w latach 1875-84 ksiądz Antoni Kazanowski; w 1885 roku vacat; w 1886 roku ks. Julian Bugutyń; w 1887 roku vacat; w latach 1888-1890 ks. Antoni Ziemblicki; w latach 1891-93 ks. Antoni Graczyński; w latach 1894-95 nie ma etatu katechety rzym.-kat.; w latach 1896-1903 ks. Władysław Grabowicz; w 1904 roku spowiednikiem w szkole dla rzymskich katolików był Joan Korżeniewski (pop); w latach 1905-1907 ks. Józef Adamczyk; w latach 1908-1909 nie ma etatu katechety rzym.-kat.; w 1910 roku ks. Józef Adamczyk; w 1911 roku ks. Melchior Justyński,

                                             Nauczyciele języka rosyjskiego

od 1875 roku Iwan Rybałow; w latach 1879-1891 Stiepan Tonkiel; w latach 1892-95 Mikołaj Ławrow; w latach 1896-1899 Fiodor Kołokołow; w latach 1900-01 Piotr Kowalewski; w latach 1902-03 Piotr Wasilew; w 1904 roku Wasyl Woskresieński; w latach 1905-1909 Aleksandr Konanczuk; w latach 1910-11 vacat,

                                                  Nauczyciele matematyki

od 1875 roku Emilian Doliński; w latach 1877-1899 Antoni Szołomycki; w 1900 roku Sergiej Neapolitański; w 1901 roku Sylwester Lisiuk; w latach 1902-1911 Mikołaj Popiel,

           Nauczyciele języków klasycznych (w 1902 roku wprowadzono naukę łaciny)

od 1875 roku Jewgieni Liskowacki i Stanisław Skrobański; od 1877 roku Jewgieni Liskowacki i Jakow Bobruk; od 1879 roku Jewgieni Liskowacki i Stanisław Wimut; od 1881 roku Jewgienij Liskowacki i Anton Michajłowski; w latach 1883-89 Jewgieni Liskowacki i Piotr Kononczuk; od 1890 roku Piotr Nazarewicz i Michaił Sokołow; w 1892 roku Piotr Kononczuk i Michał Sokołow; od 1893 roku Piotr Kononczuk i Michał Tarasow; od 1896 roku Piotr Kononczuk i Mikołaj Beć; w latach 1897-98 Piotr Kononczuk i Iwan Gieoriewski; w latach 1899-1901 Piotr Kononczuk i Aleksander Kononczuk

                                                Nauczyciele łaciny (od 1902 roku)

 w latach 1902-1904 roku Piotr Kononczuk; w 1905 roku Jakow Judenicz; w latach 1906-08 Piotr Sołowiew; w latach 1909-11 vacat,

                                           Nauczyciele języka niemieckiego

od 1876 roku świaszczennik Michał Deicykiewicz; w latach 1881-97 świaszczennik Stefan Siemienowicz; w latach 1898-1900 wynajęty Aleksander Kononczuk; w latach 1902-03 etatowy Aleksander Kononczuk; w latach 1905-06 roku Maria Gorbal; w latach 1907-08 wynajęta Jelena Myszkowska; w 1909 roku wynajęta Maria Kononczuk; w latach 1910-11 vacat,

                                            Nauczyciele języka francuskiego

 od 1874 roku Aleksander Grass; w 1879 roku vacat; w latach 1880-82 Julian Jaworski; w1883 roku vacat; w latach 1887-89 Piotr Kononczuk; w latach 1890-1895 vacat; w 1896 roku Aleksander Pizoli; w latach 1897-98 vacat; w latach 1899-1904 Piotr Kononczuk; w 1905 roku vacat; w 1906 roku wynajęta na umowę Elena Myszkowska; w latach 1907-08 na umowę Jekaterina Kaczaunowa; w 1909 roku wynajęta Natalia Lisińska; w 1910 roku wynajęta Lidia Kniazikowska; w 1911 roku wynajęta Lidia Bazylewicz-Kniazikowska,

                   Nauczyciel języka niemieckiego i francuskiego w latach 1885 – 1887

od 1885 roku Zenon Pokrewnicki,

                                      Nauczyciele kaligrafii, kreślenia i rysunku

 od 1875 roku Iłarion Luterski; w latach 1877-1881 Mikołaj Woimow; w 1882 roku Aleksander Szemszin; w latach 1883-1891 Piotr Romanow; w latach 1892-1898 Zenon Grigorowicz; w 1899 roku Dmitri Gammor; w 1900 roku vacat; w latach 1901-1911 Mikołaj Aleksandrow,

                                     Klasa przygotowawcza wprowadzona w 1873 roku

 od 1873 roku Aleksander Wierbow; w latach 1879-1888 Iwan Miedwid; w 1889 roku Stepan Siemienow; w latach 1890-99 Akim Kuderski; w latach 1900-1901 Piotr Seńko; w 1902 roku Iwan Aleksandrowski; w 1903 roku Jakow Iwanow; w latach 1904-06 Michał Nowouspieński; w latach 1907-08 Tamara Piradowa; w 1909 roku vacat; w latach 1910-11 Lidia Kraszewska,

                                  Historia naturalna (wprowadzona w 1902 roku)

w latach 1902-04 Piotr Jankowski; w latach 1905-1911 Wasyl Piestriakow; wykładowcami byli lekarze szkolni,

                                                 Lekarz szkolny

w latach 1875-1888 Anton Łaniewski; w latach 1889-90 vacat; od 1892 roku Władysław Gołakowski; w 1894 roku Iwan Turecki; w latach 1893-1900 Konstanty Stecki; w 1901 roku vacat; w latach 1902-05 Piotr Jankowski, w latach 1906-1911 Wasyl Piestriakow,

                                             Sekretarz szkoły

od 1875 roku Iwan Gołowaniewski; od 1877 roku Wasyl Koroliew (pomocnik klasowych opiekunów); w latach 1881-1911 Wiktor Lisiński,

                                         Nauczyciele gimnastyki

w latach 1881-96 Wiktor Lisiński (sekretarz szkoły); w roku 1897 szbabsrotmistrz Jewgienin Zundbład; w 1898  roku korner W. Kowalewski; w latach 1899-1900 korner Leonid Gradski; w latach 1901-02 sztabsrotmistrz Georgi Szeblowski; w latach 1903-04 kornet Konstanty Stabrowski; w 1905 roku sztabskapitan Osip Pawłow; w latach 1906-08 por Kasjan Charczenko; w latach 1909-1911 Wiktor Lisiński (sekretarz)

                                   Pomocnik klasowych wychowawców

 od 1877 roku Wasyl Koroliew (sekretarz); w latach 1881-82 Tichon Kwaśniewski; w latach 1883-85 Teofil Romanowicz; w latach 1886-88 January Baryłowicz; w latach 1889-90 Aleksander Stradomski; w 1895 roku Akim Kuderski; w 1896 roku Wiktor Lisiński; w latach 1897-98 Aleksander Kononczuk; w 1899 roku vacat; w latach 1900-1911 Leonid Lewitski (w latach 1901- 1911 społeczny nadzorca),

                            drugi pomocnik klasowych opiekunów

w latach 1897-99 Akim Kuderski; w latach 1900-1901 Piotr Seńko; w latach 1902-1911 Mikołaj Aleksandrow,

                    Nauczyciel cerkiewnego śpiewu (zlikwidowane nauczanie w 1880 roku)

 od 1875 roku Antoni Michalski; od 1877 roku Wasyl Koroliew.

Hrubieszów, „Plan sytuacyjny Gmachu i Ogrodu Szkół Obwodowych Hrubieszowskich”

                       Hrubieszowskie 6 klasowe męskie progimnazjum (w latach 1912-14)

dyrektor Aleksander Prokopowicz,

katecheta prawosławny świaszczenik Wasyl Romanowicz,

katecheta rzymsko-katolicki ks. Melchior Justyński,

nauczyciel ruskiego języka Polieukt Ślusarewski,

nauczyciel matematyki Mikołaj Popiel,

nauczyciel języka francuskiego (na wynajmie) Nadzieżda Szczedrodarowa,

nauczyciel łaciny Aleksander Protopopow,

nauczyciel języka niemieckiego Julia Gorbaczewska,

nauczyciel historii naturalnej Konstanty Mazurkiewicz,

nauczyciel kaligrafii i rysunku Mikołaj Aleksandrow (opiekun klasowy),

przygotowawcza klasa Lidia Kraszewska,

lekarz szkolny Wasyl Piestriakow,

pomocnik klasowych opiekunów Leonid Lewitski (społeczny nadzorca),

sekretarz szkoły Wiktor Lisiński (nauczyciel gimnastyki).

         Progimnazjum działało w Hrubieszowie do końca roku szkolnego 1914/1915, ewakuowane w 1915 roku na wschód.

        Ustawa o gimnazjach szkół obwodowych i elementarnych z 1833 roku

       Szkoła elementarna czyli parafialna ma znajdować się pod nadzorem proboszczów albo wikarych. Uczęszczają do niej dzieci wszelkiego stanu i obojga płci. W miejskich lekcje odbywają się codzienne, po 4 godziny.

        Program szkoły: religia, czytanie z książek i rękopisów po polsku, pisanie po polsku, nauka czterech reguł arytmetyki.

       W większych miastach może być druga klasa w której będą uczone przedmioty z najniższej klasy szkoły obwodowej.

       Komisja rządowa spraw wewnętrznych duchowych i oświecenia publicznego w dniu 14 października 1834 roku wydala zarządzenie aby żadne miasto nie było pozbawione szkoły elementarnej.

    Zarządzenie z 21 lutego 1834 roku informowało, że szkoły parafialne, elementarne miejskie podlegają pod dozór inspektora szkoły obwodowej, a zwierzchnictwo dyrektora gimnazjum wojewódzkiego. Wyznaczony był  opiekun każdej szkoły parafialnej, w mieście gdy było ich kilka też mógł być jeden.

     Opis szkół w Hrubieszowie z 1853 roku – podczas przeprowadzonej kontroli:

     Męska szkoła elementarna mieści się w budynku rządowym, którego remont jest niecelowy, 61 uczniów, starego nauczyciela Tomasza Nicewicza zastępuje syn Feliks.

     Żeńska szkoła elementarna mieści się w wygodnym wynajmowanym pomieszczeniu, 43 uczennic, nauczycielka Paulina Daszkiewicz.

     W Hrubieszowie szkoła elementarna, została specjalnie zlikwidowana, w jej miejsce powstała na początku roku szkolnego 1852/53 szkoła unicka. Nauczycielem został Jan Sowa. Mieściła się w budynku parafialnym. Jednocześnie w tym czasie reaktywowano miejską szkołę elementarną, istniały w Hrubieszowie dwie szkoły, parafialna i elementarna.

    Na przedmieściu Hrubieszowa Sławęcin znajdowała się szkoła elementarna. Po likwidacji została utworzona na początku roku szkolnego 1851/52 parafialna szkoła unicka. Nauczycielem został Piotr Patkowski.

     Obie szkoły unickie ze względu na bojkot ludności zostały zlikwidowane w końcu lat 60 XIX wieku.

      W Hrubieszowie w latach 80 XIX wieku istniały dwie szkoły elementarne: miejska 2 klasowa szkoła męska oraz miejska jednoklasowa szkoła żeńska. Na przedmieściu Sławęcin była jednoklasowa szkoła elementarna. Szkoły elementarne były pod dozorem inspektora progimnazjum hrubieszowskiego, opiekunami szkół elementarnych byli profesorowie z progimnazjum. Od 1870 roku Ilia Krzyżanowski; w latach 1900-1912 roku Leonid Lewitski.

Hrubieszów, kościół p.w. św. Mikołaja, po lewej budynek szkolny z pocz. XX w. z widocznym godłem carskim – zdj. z portalu Fotopolska.eu

                       Miejska męska szkoła 2 klasowa w Hrubieszowie

                                         Starszy nauczyciel

w latach 1890-1899 Mikołaj Liszniewicz; w latach 1900-1914 Paweł Kraszewski,

                                            Młodszy nauczyciel

od 1890 roku Iwan Jefimow; od 1892 roku Piotr Klim; w 1895 roku Józef Żurachowski; w 1896 roku vacat; w 1897 roku Aleksander Rodzajewski; w 1898 roku Elefiory Jasiewicz; w latach 1899-1903 Onufry Puszczało; w 1904 roku Onisifor Danielewicz; od 1911 roku ponownie jeden młodszy nauczyciel, w latach 1911-1914 Paweł Zbykowski,

                                  w latach 1905-1910 było 2 młodszych nauczycieli

I młodszy nauczyciel od 1905 roku Onisifor Danielewicz; w latach 1906-07 Iwan Wołoszyn; w 1908 roku Aleksander Klinkbejl; w latach 1909-1910 Matwiej Modryński,

II młodszy nauczyciel w latach 1905-1906 Paweł Płaszczyński; w 1907 roku Aleksander Klinkbejl; w latach 1908-1910 Paweł Zbykowski,

                              Miejska żeńska 1 klasowa szkoła w Hrubieszowie

nauczycielki: od 1890 roku Anna Bordyłowska; od 1893 roku Nadzieżda Podgorecka; od 1894 roku Zofia Orlina; w latach 1895-1900 Nadzieżda Podgorecka; w latach 1901-06 Maria Denisowa; w latach 1907-1914 Maria Aleksandrowa,

                     Szkoła elementarna na przedmieściu hrubieszowskim Sławęcin

nauczyciele: od 1890 roku Jelena Lisińska; od 1894 roku Nadzieżda Podgorecka; w latach 1895-1899 Leonid Meklin; w latach 1900-1905 Michał Gudko; w latach 1906-07 Dionizy Gurynowicz; w latach 1908-1914 Michał Łukianowicz.

Stankiewicz Zbigniew

 

Część opisowa cdn.

______________________________________________________________________________________________________

W październiku 1642 r. Zofia Jakubowa Słodownicka Stroynowicowa, wdowa po Jakubie Stroynowicu piwowarze, sprzedała dom za 360 złp Marinie Dobrzyckiej, wdowie po Mateuszu Dobrzyckim. Sąsiedzi: Wierzbiccy i Piotr Stefik woźnica.

W sierpniu 1653 r. Marcin i Ewa Sabathowie sprzedali za 300 złp. dom na Podgroblu Jakubowi Berny, kupcowi. Sąsiedzi: Ementis i Sczernik.

W lipcu 1664 r. Teodor Harczyk i Ewa Birentowna sprzedali dom (parcela cum horto) za 80 złp. Mateuszowi i Barbarze Padziukom. Sąsiedzi: Kurdziołek i Krzysztof Nowak.

W maju 1665 r. Jan Dulski sprzedał za 70 złp. dom narożny Szymonowi Pniowskiemu. Sąsiedzi: Stefan Satellitas.

 W listopadzie 1667 r. Jan Chomecki zapisał w testamencie dom wdowie po Dobrzyckim – Marynie, żonie Chomeckiego. Sąsiedzi: Gorecki i Zaganiaczka.

We wrześniu 1688 r. Teodor Oszeyko Olesczuk de bonis villae Ploski (z Płoskiego) sprzedał dom za 200 złp. Szymonowi i Mariannie Puklakom. Sąsiedzi: Marcin Kozuszek i Łukasz vitrius de bonis villae Wieprze (Wieprzec ? – Wieprzowe Jezioro?).

W kwietniu 1690 r. Stanisław Płosczynski zapisał 400 złp na domu na Podgroblu Marii Woronkowskiej. Sąsiedzi: Franciszek Grabowicz kanonik zamojski i Piotr Leysk, kupiec.

W październiku 1690 r. Marianna 1-voto Gorecka, 2-voto Witkowska sprzedała dom za 500 złp. Bartłomiejowi i Mariannie Podsiadlukom. Sąsiedzi: Eliasz Antonik i Albert Mroczkowski.

W sierpniu 1694 r. Bartłomiej i Marianna Podsiadluk sprzedali dom za 700 złp. Andrzejowi i Annie Wolskim. Sąsiedztwo: Daniel Sawatra i Gabriel Spas.

We wrześniu 1720 r. sukcesorzy zmarłego Mateusza Wróbla, żona Agnieszka Wróblowa wycenili dom „Wróblewsiana” na Podgroblu.

Opis: Przednia izba z drzewa starego bitego z Rzemiesnikiem z belkami y podwalinami taxowana zł. 100, tylna izba zł 80, piec w izbie przedniey y z fundamentem z kominem murowanym do gury z piekarnianym zł 30, piec kaflowy zielony stary zł 10, okna w drewno oprawne dwie zł 4, …drzwi na zawiasach żelaznych zł. 6, komory dwie zł. 40, kominy dwa zł 40, w tylney izdebce piec kaflowy zielony zł 16, piec piekarniany z fundamentem zł 20,…drzwi na zawiasach żelaznych zł 6, Piwnica zł 60, wiązania z wrotami podwalinami scianami zł 150, dach z krokwiami łatami poszyciem zł 80,….

W sierpniu 1728 r. Paweł Komanski sprzedał dom narożny za 1100 złp. Markowi Szymulowiczowi. Sąsiad: Molendinus Theraurus Arcis.

W czerwcu 1730 r. Szymon i Maria Rogowscy sprzedali dom za 220 złp. Dawidowi Moszkowiczowi. Sąsiedzi: Jan Koszowski i sukcesorzy Krzywdów.

W kwietniu 1740 r. Stanisław i Marianna Wnuczkowscy sprzedali za 330 złp. dom na Podgroblu Moszkowiczom. Sąsiedzi: Jakub Łyska i Antoni Brzezicki.

W czerwcu 1747 r. Agnieszka Romanska Mroczkowszczanka, żona zmarłego Wojciecha Mroczkowskiego zapisała na hipotece domu 100 złp. na rzecz Capella Sacratissimi Rosary Beatissimae Virginis Mariae In Ecclesia Collegiata Zamoscen (Kaplicy Różańcowej NMP w Kolegiacie).

W czerwcu 1754 r. Anna Maxymowicz sprzedała dom za 330 złp. Sebastianowi i Teresie Futumskim. Sąsiedzi: Klawszczynscy i Stanscy.

W lipcu 1754 r. Stanisław Skabarski sprzedał za 88 złp. dom Mateuszowi i Anastazji Fikowskim. Sąsiedzi: Pełczynscy i sukcesorzy Wróblowskich.

We wrześniu 1754 r. Marianna Szczecinska Szubartowiczowa, żona zmarłego Józefa Szubartowicza sprzedała dom za 76 złp. Antoniemu i Mariannie Zarębom. Sąsiedzi: Strenuus (Hrenuus ?) Dominicus Sokołowski i Albert Zawadzki.

W październiku 1756 r. Andrzej i Katarzyna Kawoszynscy sprzedali dom za 330 złp Albertowi i Mariannie Czchlarskim. Sąsiedzi: Jan Szyszkiewicz i Sebastian Turynowski.

W sierpniu 1760 r. Szymon Jurkiewicz przeprowadził wizje domu „Stansciana” na Podgroblu.

Opis: „Zeszedłszy w dom Stanskich …do którego wchodząc we wrotach podwalina zgniła okiennica na boku…, wiązanie stare, Drzwi do izby spróchniałe złe, izby całey zrąb zgnił spodem sciany powypaczane, podwaliny pogniły, od ulicy w ziemie wklęsł y całe zawaliłoby się gdyby wiązanie z izby dane nietrzymało, połap stary, podłogi w izbie nie masz, okien trzy …czwarte deszczkami zabite, piec kaflowy stary piekarski y komin zły, do alkierza z izby sciana spalona bez podwaliny, y drzwi złe w alkierzu sciany pogniłe, kuchnia pod kominem na bok skierowała się, drzwi do kuchni złe, y sciana wypaczyła się. Gąty ze słupów powypadały, wiązanie pod dachem osobliwie od ulicy nad alkierzem y lochem na kilka …zgniły i wybity, do lochu ani drzwi ani schodów nie masz. Zgoła całe domostwo reperacyi  potrzebuie…”

W grudniu 1763 r. Helena de Janikowskie Strzałkowska sprzedała dom drewniany za 30 złp. (cum fundo) na Przedmieściu Szczebrzeszyńskim i Podgroblu Szymonowi i Konstancji Jurkiewiczom. Sąsiedzi: dom Incoli Żyda  Marko Koza parte.

W listopadzie 1764 r. Katarzyna 1-voto Lipczynska, wdowa po Jakubie Lipczynskim sprzedała dom (cum fundo) -za 340 złp. Sebastianowi Futymskiemu i Teresie Kompielczonce. Sąsiedzi: sukcesorzy Wróblewskich i sukcesorzy Józefa Knuyka Żyda.

W marcu 1765 r. Jakub Swieszczowski Suburbanus murarius – podmiejski murarz i Zofia Sadowszczanka, małżonkowie zapisali na domu narożnym na Podgroblu 100 złp. na rzecz Kaplicy Różańcowej w Kolegiacie w Zamościu. Sąsiad: domus et fundus – dom i gospodarstwo Andrzeja Zadożynskiego. 

W marcu 1765 r.  Józef i Eufrozyna (de Puchalskie) Markiewicz, małżonkowie zapisali na domu 500 złp. Na rzecz Kaplicy św. Mikołaja w Kolegiacie zamojskiej. Sąsiedzi: Morko Koza Żyd i Sebastian Zwierzynski.

W czerwcu 1765 r. Aleksander Ligajowski sprzedał za 30 złp. dom drewniany Piotrowi Łapowskiemu i Annie de Kucharskie. Sąsiedzi: Kompielecki militus pedestris Fortality – żołnierz piechoty i Boczarski piekarz.

We wrześniu 1768 r. Piotr i Katarzyna Sokołowszczanka Janiszewscy sprzedali mały domek za 146 złp. Karolowi i Mariannie de Jabłońskie Kolińskie. Sąsiedzi: domuncula et fundus – dom i gospodarstwo Kompieleckiego i sukcesorzy Zarembianorum parte.

W sierpniu 1769 r. Helena 1-voto Oczyńska; 2-voto Zdziarska sprzedała mały domek na Podgroblu Krzysztofowi i Mariannie (Kozłównej) Filipowiczom. Sąsiedzi: domuncularum et fundorum – domy i gospodarstwa Szafrańskich i Pulikowskich parte.

W sierpniu 1777 r. Paweł i Anna Dudkowscy sprzedali za 84 złp. dom Jakubowi i Jadwidze (Hołoszownej) Kulczyłowiczom. Sąsiedzi Judko Koza Żyd i Sebastian Zwierzynski.

W sierpniu 1778 r. Jakub i Jadwiga Kulczyłowicze zapisali 50 złp. na domu na rzecz Kaplicy Różańcowej w Kolegiacie. Sąsiedzi: Sebastian Zwierzynski i Koza.

W czerwcu 1779 r. Wojciech Kapron sprzedał za 220 złp. dom Franciszkowi i Franciszce Brodzinskim. Sąsiedzi: Szatkowski i Koprowska.

W lutym 1781 r. Szymon Jurkiewicz i Konstancja de Janikowskie sprzedali dom narożny za 900 złp. Jakubowi i Mariannie Krupczynskim. Sąsiedzi: droga publiczna i Abraam Marko.

W marcu 1781 r. Antoni Hasicz i Katarzyna de Koziarowska sprzedali za 345 złp. dom Michałowi Mazurkiewiczowi i Mariannie de Baranskie. Sąsiedzi: Łukasz (Luca) Mazurkiewicz i Fiszel Józef.

W październiku 1781 r. Sebastian Futymski sprzedał dom (cum fundo) za 380 złp. Janowi Borysiewiczowi i Magdalenie de Szadowska, małżonkom. Sąsiedzi: Szatkowski i Józef Fiszel.

W styczniu 1783 r. Jakub Krupczynski sprzedał za 1000 złp. dom narożny Sebastianowi Zwierzynskiemu. Sąsiad: Marko Judeus.

W styczniu 1783 r. Sebastian Zwierzynski sprzedał za 600 złp. dom Jakubowi Krupczynskiemu. Sąsiedzi: Jakub Kulczyłowicz i sukcesorzy Małaszewskich.

We wrześniu 1783 r. Jankiel Judkowicz i Smulko Judkowicz sprzedali za 1200 złp. dom narożny (cum fundo) Janowi Rogowskiemu. Sąsiad: Jakub Kulczyłowicz.

Przedmieście Sadowisko

We wrześniu 1694 r. Marcin Gruszakier i Anastazja, małżonkowie sprzedali dom narożny za 180 złp. Bazylemu i Annie Doroszowiczom. Sąsiad: Adam Lignifaber – kołodziej.

W sierpniu 1756 r. Franciszek Rychter, syn zmarłych Jana i Marianny Rychterów sprzedał dom narożny za 660 złp. na Sadowisku (?) Jakubowi i Agnieszcze Balickim. Sąsiad: sukcesorzy Prykowskich.

W kwietniu 1758 r. Marcin Donica sprzedał mały domek na Sadowisku za 35 złp. Andrzejowi i Annie Sadowskim. Sąsiedztwo: Andrzej Śliwiński i Michał Wiśniowski.

W czerwcu 1780 r. Mateusz Doroszowski zapisał na domu sumę 100 złp. na rzecz Mikołaja Lisinskiego. Sąsiedzi: fundus – gospodarstwo rolne Romanowskiego Cantoris Ecclesiastier- kantora Kolegiaty i Lewickiej parte.

W maju 1761 r. przeprowadzono inwentaryzację dóbr zmarłej Jadwidze, wdowie po Konstantym Dmitrukiewiczu szewcu, i wdowie po Janie Dymskim Porcitrusoris. Sąsiedzi: Jan Papiński puszkarz i Borowski żołnierz.

Opis: „…w którym się znajduie izdebek dwie y Komorek dwie…”

_____________________________________________________________________________

Mieszkańcy Podgrobla i Sadowiska w latach 1642- 1761 w układzie alfabetycznym

Adam kołodziej 1694 Sadowisko

Antonik Eliasz 1690 Podgroble

Balicki Jakub i Agnieszka 1756 Sadowisko

Boczarski piekarz 1765 Podgroble

Borowski żołnierz 1761 Sadowisko

Borysiewicz Jan i Magdalena (de Szadowska) 1781 Podgroble

Brodzinski Franciszek i Franciszka 1779 Podgroble

Brzezicki Antoni 1740 Podgroble

Chomecki Jan i Maryna (w. po Dobrzyckim) 1667 Podgroble

Czchlarski Albert i Marianna 1756 Podgroble

Dmitrukiewicz Konstanty i Jadwiga (w. po Janie Dymskim) 1761 Sadowisko

Dobrzycki Mateusz nie żył 1642, i w. Marina Podgroble

Donica Marcin 1758 Sadowisko

Doroszowicz Bazyli i Anna 1694 Sadowiskao

Doroszowski Mateusz 1780 Sadowisko

Dudkowscy Paweł i Anna 1777 Podgroble

Dulski Jan 1665 Podgroble

Fikowski Mateusz i Anastazja 1754 Podgroble

Filipowicz Krzysztof i Marianna (Kozłówna) 1769 Podgroble

Fiszel Józef 1781 Podgroble

Futymski Sebastian i Teresa (Kompielczonka) 1754, 1764, 1781 Podgroble

Gorecki 1667 Podgroble

Grabowicz Franciszek 1690 Podgroble

Gruszakier Marcin i Anastazja 1694 Sadowisko

Harczyk Teodor i Ewa (Birentowna) 1664 Podgroble

Hasicz Antoni i Katarzyna (de Koziarowska) 1781 Podgroble

Janiszewscy Piotr i Katarzyna (Sokołowszczanka) 1768 Podgroble

Judkowicz Jankiel  i Smulko 1783 Podgroble

Jurkiewicz Szymon 1760 Podgroble

Jurkiewicz Szymon i Konstancja (de Janikowskie), 1763, 1781 Podgroble

Kapron Wojciech 1779 Podgroble

Kawoszynscy Andrzej i Katarzyna 1756 Podgroble

Klawszczynscy 1754 Podgroble

Knujk Józef Żyd 1764 Podgroble

Koliński Karol i Marianna (de Jabłońskie) 1768 Podbroble

Komanski Paweł 1728 Podgroble

Kompielecki żołnierz 1765, 1768 Podgroble

Koprowska 1779 Podgroble

Koszowski Jan 1730 Podgroble

Koza Judko 1778 Podgroble

Koza Marko 1763, 1765 Podgroble

Kozuszek Marcin 1688 Podgroble

Krupczynski Jakub 1783 Podgroble

Krzywda sukces. 1730 Podgroble

Kulczyłowicz Jakub i Jadwiga (Hołoszowna) 1777, 1778, 1783 Podgroble

Kurdziołek 1664 Podgroble

Lewicka 1780 Sadowisko

Leysk Piotr 1690 Podgroble

Ligajowski Aleksander 1765 Podgroble

Lipczynski Jakub i w. Katarzyna 1764 Podgroble

Lisinski Mikołaj 1780 Sadowisko

Łapowski Piotr i Anna (de Kucharskie) 1765 Podgroble

Łukasz z Wieprzec 1688 Podgroble

Łyska Jakub 1740 Podgroble

Małaszewscy sukcesorzy 1783 Podgroble

Markiewicz Józef i Eufrozyna (de Puchalskie) 1765 Podgroble

Marko Abraam 1781, 1783 Podgroble

Maxymowicz Anna 1754 Podgroble

Mazurkiewicz Łukasz 1781 Podgroble

Mazurkiewicz Michał i Marianna (de Barańskie) 1781 Podgroble

Molendinus 1728 Podgroble

Moszkowicz Dawid 1730, 1740 Podgroble

Mroczkowski Wojciech i w. Agnieszka (Romanska), 1690, 1747 Podgroble

Nowak Krzysztof 1664 Podgroble

Olesczuk Oszeyko Teodor 1688 Podgroble

Padziuk Mateusz i Barbara 1664 Podgroble

Papinski Jan puszkarz 1761 Sadowisko

Pełczynscy 1754 Podgroble

Płosczynski Stanisław 1690 Podgroble

Pniowski Szymon 1665 Podgroble

Podsiadluk Bartłomiej i Marianna 1690, 1694 Podgroble

Prykowski sukcesorzy 1756 Sadowisko

Puklak Szymon i Marianna 1688 Podgroble

Pulikowscy 1769 Podgroble

Rogowscy Szymon i Maria 1730 Podgroble

Rogowski Jan 1783 Podgroble

Romanowski kantor 1780 Sadowisko

Rychter Franciszek s. zm. Jana i Marianny 1756 Sadowisko

Sabath Marcin i Ewa 1653 Podgroble

Sadowski Andrzej i Anna 1758 Sadowisko

Satellitas Stefan 1665 Podgroble

Sawatra Daniel 1694 Podgroble

Sczernik 1653 Podgroble

Skabarski Stanisław 1754 Podgroble

Sokołowski Dominik 1754 Podgroble

Spas Gabriel 1694 Podgroble

Stanscy 1754 Podgroble

Stefik Piotr 1642 Podgroble

Stroynowic Jakub i Zofia (Słodownicka) 1642 Podgroble

Strzałkowska Helena (de Janikowskie) 1763 Podgroble

Swieszczowski Jakub i  (Sadowszczanka) Zofia 1765 Podgroble

Szafrańcy 1769 Podgroble

Szatkowska 1779, 1781 Podgroble

Szubartowicz Józef i Marianna (Szczecinska) 1754 Podgroble

Szymulowicz Marek 1728 Podgroble

Śliwiński Andrzej 1758 Sadowisko

Wierzbiccy 1643 Podgroble

Wisniowski Michał 1758 Sadowisko

Witkowska Marianna (1-v. Gorecka) 1690 Podgroble

Wnuczkowscy Stanisław i Marianna 1740 Podgroble

Wolski Andrzej i Anna 1694 Podgroble

Wróbel Mateusz i w. Agnieszka 1720 Podgroble

Wróblewscy 1754, 1764 Podgroble

Zadożynski Andrzej 1765 Podgroble

Zaganiaczka 1667 Podgroble

Zaręba Antoni i Marianna 1754, sukces. 1768 Podgroble

Zawadzki Albert 1754 Podgroble

Zdziarska Helena (1 v. Oczynska) 1769 Podgroble

Zwierzynski Sebastian 1765, 1778, 1783 Podgroble

_________________________________________________________________________________________

opracowanie: Ewa Lisiecka

Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Lublinie. Akta Miasta Zamościa. Advocatalia. Kweredna l. 70 XX w.

 

część opisowa. cdn.

____________________________________________________________________________________________________

W sierpniu 1633 r. niewierny Icko Moszkowicz sprzedał dom za 300 złp. niewiernemu Abrahamowi Uszel Włochowi Żydowi. Sąsiedztwo: dom Stanisława Murarii  – murarza i dom sukcesorów Stanisława Żuchowicza.

W styczniu 1634 r. Stanisław Żołędzki doleator bednarz i Regina, jego żona sprzedali mały domek In Platea Judaica ad vallum acialiter pod wałem za ulicą Żydowską na rogu Sebastianowi Nowosielskiemu i Annie, jego żonie za kwotę 150 złp. Sąsiedztwo: area Armenica – obszar ormiański.

W kwietniu 1634 r. Agnieszka Mikulicowa, wdowa po Andrzeju Mikulicu, krawcu, sprzedała za 250 złp. dom na ul. Żydowskiej Stanisławowi Żołędzkiemu bednarzowi i Reginie, jego zonie. Sąsiedztwo: sukcesorzy Stanisława Mięsopsuta i Beniamin Judeus.

W maju 1634 r. Krzysztof i Anna Walencik sprzedali za 130 złp. dom Zofii Wiewieszkowej Mateuszowej. Sąsiedzi: Dawid Smuler Żyd i Dom Ormiański.

W maju 1634 r. Szymon Chmara Figulus garncarz – kaflarz, zapisał w testamencie połowę domu na rzecz Kościoła OO. Franciszkanów. Dom był usytuowany pod wałem za ulicą Żydowską. Sąsiedztwo: Ambroży cieśla i plac pusty Skopkowej, za nim dom Jana Turkowskiego. Drugą połowę domu zapisał na rzecz Szpitala w Zamościu.

W czerwcu 1634 r. Abram Dawidowicz, syn Dawida Smuklera Żyda zamojskiego i Freyda, żona zmarłego Smuklera sprzedali mały domek za 150 złp. Janowi Maiowicowi institor-kramarz. Sąsiedztwo: Jakub Olęnder.

W lipcu 1634 r. Sebastian Nowosielski sprzedał za 200 złp. dom ad vallum In platea Judaica acialiter dom narożny pod wałem za ulicą Żydowską Marcinowi Glzanowskiemu cantor (kantor. Sąsiedztwo: platea Armenica.

W sierpniu 1634 r. Abram Salem Judeus Italus i Rebeka Salema, jego żona, sprzedali dom za 450 złp. Sebastianowi Nowosielskiemu i Annie jego żonie. Sąsiedztwo: Stanisław Murarius murarz i sukcesorzy Stanisława Zysika.

W sierpniu 1634 r. Moyses Joszkowicz Żyd i Freida, jego żona sprzedali za 2000 złp. dom Izaakowi Abramowicowi Włochowi, Żydowi. Sąsiedztwo: Iwan-Jan Getner i Bartłomiej Obuszek.

W styczniu 1635 r. Jakub Ślaska Olęnder (Holender?) szewc sprzedał za 100 złp. dom Szymonowi Podhorskiemu , krawcowi. Sąsiedzi: Xenodochium Judaici  (szpital – przytułek żydowski) i Jan Maiowicz institor – kramarz.

W kwietniu 1635 r. Stanisław murarz, sprzedał za 415 złp. dom Grzegorzowi Pliszkowskiemu i Annie jego żonie. Sąsiedzi: Sebastian Nowosielski i Siedliski.

W kwietniu (brak roku) wyceniono dom „Łysikowskie” po zmarłym Stanisławie Żuchowiczu na 160 złp. Sąsiedzi: Sebastian Nowosielski i dom żydowski.

W lutym 1636 r. Jan i Zofia Maiowicz sprzedali dom za 40 złp. Geragosz Armeno. Sąsiedzi: Żyd Dawid Smuklerz i Szymon Sarkouis.

W lutym 1636 r. Freygiela Dawidowa i Dawid Smuklerz, Żyd zamojski, sprzedali za 1030 złp. dom Bohganowi Thoros Armenis Ormianin culiber nieletniemu? Sąsiedztwo: Geragisz Armeni Ormianin i Anna Wiercioszkowa.

W grudniu 1636 r. Albert Sowiński zapisał na domu 100 złp. na rzecz Andrzeja Mirowskiego. Sąsiedzi: Dawid Smuklerz i Dom Ormiański.

W marcu 1637 r. niewierny Maier Isaakowic i Rosa, jego żona, córka zmarłego Mordahay Lippyca sprzedali za 500 złp. dom Józefowi Szymonowicowi Armenis Ormianowi. Sąsiedzi: Moysis Dubenski Żyd i Blastia Worona Satrapa.

W marcu 1637 r. Stanisław Żołędzki bednarz i Regina jego żona sprzedali dom za 400 złp. Chadisbarans Asuadurowic Armenis Ormianin. Sąsiedztwo: Albertus Lurentowicz kuśnierz i Żyd Beniamin.

W maju 1637 r. Albertus Grabowic – aptekarz darował dom Ormianinowi Geragosz Aśpiegowic’owi. Sąsiedztwo: Dawid Smuklerz Żyd i Szymon krawiec.

W maju 1638 r. Andrzej Mirowski sprzedał dom (brak ceny) Albertowi Waśniowskiemu. Sąsiedzi: Dom Ormiański i Szmuil Żyd.

We wrześniu 1638 r. Albert Sapinski Sartor Castrensis – krawiec wojskowy i Zofia Sopinska, jego żona sprzedali za 600 złp. dom niewiernemu Manuelowi de Campus Włochowi, Żydowi zamojskiemu. Sąsiedzi: Żyd Jakub Ber i Dawid Castiel Żyd.

W październiku 1638 r.  Jakub Ber i Channa Berowa, Żydzi sprzedali dom za 400 złp. Abrahamowi Salomonowi Włochowi, Żydowi zamojskiemu. Sąsiedzi: na rogu i Abraham Manuel de Campus Włoski Żyd.

W kwietniu 1639 r. Józef Szymonowic Armeno Ormianin zapisał na domu 200 złp. na rzecz Maiera Judaeo Genero nacji żydowskiej Mordechay Lipsier Żyda zamojskiego. Sąsiedztwo: Bałaz Worona i Moyses Żyd.

W kwietniu 1639 r. Zofia Wiercioszkowa wyceniła mały domek na ul. Żydowskiej na 50 złp.

W maju 1639 r. Adamus Zarzecki, syn zmarłego Andrzeja Zarzeckiego potwierdził prawa do domu. Sąsiedztwo: Dom Ormiański.

W sierpniu 1639 r. Zofia Wiercioszkowa sprzedała za 150 złp. dom Andrzejowi Bokaytowicowi. Sąsiedztwo: Armeniacae i Dom Ormiański.

W marcu 1640 r. Gieragos Aspagiowicz wycenił dom na 392 złp. Opis: studnia, piwnica, izba z oknami z piecem z listwami, komin z kuchenką, komora, dach z wiązaniem y rynnami”. Sąsiedztwo: Bogdan Jołcieiowicz i krawiec Siemion.

W kwietniu 1640 r. Abraam Salem Włoch, Żyd sprzedał dom narożny za 500 złp. Maierowi Morduchaicowi Żydowi. Sąsiedzi: Abraam Włoch Żyd.

W październiku 1640 r. Tyśko Gorny de Villa Zarudzie i Katarzyna, jego żona sprzedali dom narożny za 450 złp. Stefanowi Pesczykowicowi kuśnierzowi i Teodorze, jego żonie. Sąsiedzi: Hrehorius (Grzegorz) Institor kramarz.

W kwietniu 1641 r. Beniamin Jakubowicz Włoch Żyd sprzedał dom za 130 złp. Stanisławowi Żołędzkiemu bednarzowi. Sąsiedzi: szkolnik żydowski i Wojciech Lorentowicz.

W kwietniu 1641 r. Adam de Violecti muzyk sprzedał dom za 400 złp. Żydowi Józefowi Maierowiczowi. De Violecti otrzymał dom w darze od Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej. Sąsiedzi: dom Geragosza Aspiegowicza Ormianina i dom Andrzeja krawca.

We wrześniu 1641 r. Hrehorius Pliszewski kramarz i Anna jego żona sprzedali dom za 700 złp. Dawidowi Shein Szkotowi. Sąsiedztwo: Stefan kuśnierz i Sebastian Nowosielski.

W listopadzie 1641 r. Dawid Castiell Włoch Żyd sprzedał dom za 800 złp. Layzerowi Nachumowic’owi. Sąsiedzi: Bartłomiej Obuszek i Abraam Usiel Włoch Żyd.

W styczniu 1642 r. Stanisław Żołędzki bednarz i Regina zapisali na domu 100 złp. na rzecz Banku Pobożnego.

W lutym 1642 r. Owanis Serhiowicz Ormianin, kupiec i ławnik, sprzedał dom za 480 złp. Janowi Krzysztofowiczowi Grekowi z tureckiego miasta Nieopola. Poprzedni właściciel – Gieragos Aspagiowicz. Sąsiedzi Józef Żyd i Siemion krawiec.

W październiku 1642 r. Błażej Woroney zapisał na domu sumę 100 złp. na rzecz Kaplicy Bractwa Literackiego.

W lipcu 1643 r. Bohdan Jotcewic, kupiec sprzedał za 150 złp. domek drewniany Sebastianowi Mahalczykowi, szewcowi. Sąsiedzi: Adam Storcista i Tomasz Konowałka.

W lipcu 1644 r. Dawid Schind kupiec sprzedał za 800 złp. dom Jeleniowi Jakubowiczowi i Hester, jego żonie Żydom. Sąsiedzi: Stefan Pestykowic kuśnierz i Sebastian Nowosielski.

We wrześniu 1644 r. Sebastian Nowosielski i Anna, małżonkowie sprzedali dom za 600 złp. Moysi Abramkowicowi Żydowi i jego żonie Belli. Sąsiedzi: Łysikowski i Jeleń Jakubowski Żyd.

W lutym 1645 r. Andrzej Boykałowic krawiec i Anna jego żona sprzedali dom za 300 złp. Mikołajowi Mathiowicowi kuśnierzowi. Sąsiedzi: Józef Maierowic Żyd i Dom Ormiański.

W styczniu 1648 r. Jan Więckowic Advocatus prawnik i Jadwiga jego żona sprzedali dom za 300 złp. Abraamowi Lewkowicowi, synowi Lewka Smuklerza Żyda. Sąsiedzi: Wojciech Lurenszowic kuśnierz i Wojciech Żołędzki bednarz.

W maju 1648 r. Grzegorz Branwicki i Marina małżonkowie sprzedali dom za 550 złp. Melchiorowi Hornikowi, kupcowi. Sąsiedzi: Jafi, wdowa po Abraamie Garbatym Żydzie i Vacudis Castielli Judeorum.

W sierpniu 1649 r. Wojciech Łukowicz tkacz i jego żona Katarzyna sprzedali dom za 350 złp. Kopelowi Salomonowiczowi, Żydowi. Sąsiedzi: Dom Armeński i szkolnik żydowski.

We wrześniu 1649 r. Exela Gralowna Żydówka, wdowa,  córka Israela Nosalczyka Żyda sprzedała za 650 złp. dom narożny na ul. Żydowskiej. Sąsiadem był Mateusz Seps.

W maju 1650 r. Leyzer Machmanowicz Żyd i Roza Mendel jego żona sprzedali część środkową domu za 400 złp. Maiero Izraelowicowi, Żydowi. Sąsiedztwo: Abraam Uzayelowic Żyd i Melchior Ornik, kupiec alias Obuszek.

W czerwcu 1650 r. Mikołay Matkiowic kuśnierz wycenił dom na 540 złp. Sąsiedzi: Józef Maier Żyd i Dom Ormiański.

W styczniu 1651 r. Melchior Hornik, kupiec sprzedał za 900 złp. dom Michałowi i Urszuli Dykaphon, małżonkom. W cenę wchodził dom przy ul. Wodnej. Sąsiedzi: Włoch Żyd i Maier Israelowicz Żyd.

W lipcu 1651 r. Jakub Moszkowicz Żyd sprzedał dom za 520 złp. Marcinowi i Marinie Szumanskim, małżonkom. Sąsiedzi: Stanisław Mieszopuscik kuśnierz i Nota Żyd.

We wrześniu 1652 r. Anna, wdowa po Janie Wilczku dokonała wglądu w testament męża, ale tam brak było dyspozycji odnośnie domu przy ul. Żydowskiej. Sąsiedzi: p. Trebiaski i Mieszopuscik.

W czerwcu 1653 r. Michał Dykaph, kupiec sprzedał dom za 500 złp. Aaronowi i Haii Moszkowiczom, Żydom, małżonkom. Sąsiedzi: Maier Izraelowicz Żyd i Szloma Italus Żyd. Dom ten był kupiony od Melchiora Hornika.

W sierpniu 1653 r. Wojciech Łukowicz tkacz i Katarzyna, małżonkowie sprzedali za 600 złp. dom narożny Haimowi i Poli Samuyłowiczom.  Sąsiad: Trebinski.

W maju 1654 r. niewierny Haim Samuelowicz i Szmaika, jego żona sprzedali część domu za 850 złp. Slomie Abraamowiczowi, Żydowi. Sąsiedztwo: Aaron Smuklerz Żyd i Getner.

W lipcu 1654 r. Anna, wdowa po Janie Czarnocie, żona Jana Getnera zapisała dom w testamencie Wojciechowi ( bratu Anny) i Jadwidze Piątkowicz. Sąsiedztwo: Sloma Żyd i Israel Noszalczyk Żyd.

W sierpniu 1655 r. Sloma Kisielewicz Włoch Żyd zapisał na części domu sumę 600 złp. na rzecz Nunciantus Feranti starosta. Sąsiedztwo: Jan Getner i Aaron Szmuklerz Żyd.

Opis: „Hypocaustum, cum suo tridinio, Stabulo et Curum servationem, camera, culina et liberam infornice couservationem” – „Hipokaust z jego ….., stajnią i opieką, izbą, kuchnią i bezpłatnym współtrzymaniem w piecu” – tłumacz Google.

W sierpniu 1655 r. Regina, wdowa po Stanisławie Żołędzkim, bednarzu sprzedała dom za 240 złp. Łukaszowi i Krystynie Tyszowieckim. Sąsiedztwo: Abraam Lewkowicz Żyd i Rabrey.

W sierpniu 1658 r. Sefer Chiderowicz dzwonnik kościoła ormiańskiego i Anna Sepserowa sprzedali dom za 500 złp. Błażejowi Snieciechowskiemu. Sasiedztwo: Janowa Snopkowa stolarka i szpital żydowski.

W maju 1664 r. Marcin Giżowski alias Krzelski i Jadwiga, jego żona sprzedali za 800 złp. dom In Platea Judaica ad Plateam Sutorum pendentem Hirszowi Aaronowiczowi i Róży Moszkowiczownej, jego żonie. Sąsiedzi: Sloma Abraamowicz Żyd i Maier Izraelowicz Żyd.

W listopadzie 1664 r. Abraam Lewkowicz Żyd zapisał na domu (wyderkaf) sumę 250 złp. na rzecz Kolegiaty w Zamościu. Sąsiedzi: Heyzyk Żyd i Łukasz Tyszowiecki.

W listopadzie 1664 r. Notha Dawidowicz Żyd zapisał na domu (wyderkaf) 250 złp. na rzecz Kolegiaty w Zamościu. Sąsiedztwo: Szymon Pestykowicz i Jakub Łabinensis Żyd.

W styczniu 1665 r. Lewko Chylowicz Szmuklerz Żyd sprzedał dom za 600 złp. usytuowany „w Żydowskiey Ulicy narożny, naprzeciwko narożnemu Domowi Szkolnemu” Markowi Lewkowiczowi, synowi Lewka Chylowicza. Sąsiedztwo: Lewko szewc Żyd i w tyle Heyzyk introligator Żyd.

W lipcu 1665 r. Szymon Pestykowicz kuśnierz sprzedał dom narożny za 500 złp. Moszko Mędlowiczowi i Racheli, jego żonie, Żydom. Sąsiedztwo: Nota Dawidowicz, Żyd.

W sierpniu 1665 r. Aaron Moszkowicz i Heia, jego żona Żydzi zapisali na domu sumę 200 złp. ks. Franciszkowi Kałuskiemu Parochus Veteris Zamoscii – pastorowi Starego Zamościa. Stan domu określono jako: In parte ex lapide cocto ex aedificata – zbudowany częściowo z kamienia. Sąsiedztwo: Józef Izraelowicz Żyd i (Sloma) Salomon Abramowicz Żyd.

W listopadzie 1665 r. Moszko Jakubowicz i Leja Jakubowiczówna Żydzi, małżonkowie sprzedali dom narożny  za 800 złp. Jonie Judkowiczowi i Mandzi Hirszkowiczownej, Żydom, małżonkom. Sąsiedztwo: Józef ex opposito Synagogae naprzeciwko Synagogi.

W lutym 1667 r. Iczko Beniaminowicz i Hynka, Żydzi sprzedali środkową część domu za 400 złp. Jakubowi Jarochomowiczowi. Sąsiedztwo: Synagoga i Jakub Wolfowicz.

W kwietniu 1667 r. Jan Wilczek ławnik i Katarzyna, jego żona, Anna Wilczkowa, matka Jana sprzedali za 1000 złp. dom na ul. Żydowskiej Samuelowi na Tuczępii Łascz (Łaszcz) Rothmagister S.R. Maiestatis Podkoniuszy Wielki Koronny? Sąsiedzi: Weszołowski i Andrzej Nowacki.

W kwietniu 1667 r. Eyzyk Moszkowic i Debora Jakubowiczowna Żydzi, zapisali na domu sumę 300 złp. na rzecz Bractwa Literackiego przy Kaplicy NMP w Kolegiacie. Sąsiedztwo: na rogu synagoga i Abraham Lewkowicz Żyd.

W czerwcu 1667 r. Aaron Moszkowicz i Haia Lewkowiczowna zapisali na domu 200 złp. wyderkaf na rzecz ks. Franciszka Kałuskiego pastora Starego Zamościa. Sąsiedztwo: Józef Izraelowicz Żyd i Salomon Abramowicz. Stan domu określono jako: In parte ex lapide cocto ex aedificata – zbudowany częściowo z kamienia.

W sierpniu 1669 r. Nason Dawidowicz sprzedał dom za 2200 złp. Moszkowi i Jencie Jakubowiczom, małżonkom. Sąsiedztwo: Samuel Łaszcz i Chaim Żyd.

W lutym 1670 r. Stefan Żulinski sprzedał dom za 1300 złp. Janowi Stanisławowi Drużbiczowi. Sąsiedztwo: Samuel Łaszcz i Łabunski Żyd.

W czerwcu 1670 r. Boruch i Debora  (?) małżonkowie zapisali (wyderkaf) 1000 złp. na rzecz Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Kopel i Emanuel. Stan domu: In parte ex la tere cocto ex aecificata.

W sierpniu 1670 r. Błażej i Katarzyna Someccy, małżonkowie sprzedali dom za 800 złp. Jakubowi i Esterze Mruchomowiczom, małżonkom, Żydom. Sąsiedztwo: Snopka Żyd i Balner Żyd.

W kwietniu 1671 r. Aaron Moszkowicz i Haia Lewkowiczowna, małżonkowie, na kamienicy zapisali (wyderkaf) 500 złp. na rzecz ks. Andrzeja Deviskiego kanonika zamojskiego. Sąsiedzi: Józef Izraelowicz alias Nosalczyk i Monia Abraamowicz.

W czerwcu 1671 r. Abraam Lewkowicz Żyd zapisał 150 złp. (wyderkaf) na rzecz Kaplicy Różańcowej w Kolegiacie. Sąsiedztwo: Eyzyk Moszkowicz i Łukasz Ogriszkiewicz.

W czerwcu 1671 r. Salomon Kalmanowicz Żyd sprzedał za 1500 złp. dom Moszko Jakubowiczowi. Sąsiedzi: Nota Jakowicz i Jonas cymbalista.

W kwietniu 1672 r. Aaron Moszkowicz i Chaia Lewkowiczowna, małżonkowie zapisali (wyderkaf) 1000 złp. na kamienicy „Getnerowska’ na rzecz O.O. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedztwo: Józef Izraelowicz i Sloma Abramowicz.

W czerwcu 1673 r. Moscho Męndlowicz i Japheta Abramowiczowna, małżonkowie, zapisali wyderkaf 1000 złp. na rzecz Anny, wdowy po Sebastianie Nowosielskim. Sąsiedztwo: Hes Aronowicz i Moscho Tobiaszowicz.

W lipcu 1674 r. Jakub Kopel i Gera Lewkowiczowna, małżonkowie zapisali wyderkaf 600 złp. na rzecz Akademii Zamojskiej. Sąsiedzi: Boruch Męndlowicz i Zusman Bieniaszowicz.

W grudniu 1674 r. Abram Lewkowicz i Jakub Wolphowicz zapisali na kamienicy wyderkaf 500 złp. na rzecz Bractwa Literackiego przy Kaplicy NMP w Kolegiacie. Sąsiedztwo: sukcesorzy Mikołaja Biruka i sukcesorzy Bieniasowicza.

W marcu 1676 r. Ester Lewkowiczowna, wdowa po Nocie Dawidowiczu sprzedała dom za 1500 złp. Judzie Moszkowiczowi złotnikowi i Chai, jego żonie. Sąsiedztwo: Jakub Łabunski Żyd i Moszko Mendlowicz.

W sierpniu 1676 r. Lewko Giersanowicz  Żyd sprzedał kamienicę In platea Judaica In foro Salarino – na ulicy Żydowskiej w Rynku Solnym za 6000 złp. Żelikowi i Seynie Gaymowiczom alias Kandyszowiczom, małżonkom. Sąsiedzi: acialiter ab una i olim succesorum dicta Margol ad presens Morelowski Sitam.

W lutym 1677 r. Aaron Moszkowicz wycenił kamienicę „Aranowską” na 4500 złp.  

W grudniu 1677 r. Capitulum Zamoscensis Kapituła Zamojska zapisała część (361 złp.) kamienicy na ul. Żydowskiej w Rynku Solnym na rzecz Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: niewierny Józef Izraelowicz i Homa Abramowicz.

W czerwcu 1678 r. Józef Izraelowicz zapisał na domu 600 złp. na rzecz niewiernego Maior’a Aaronowicza. Sąsiedztwo: Abraam Moszkowicz i niewierny Aaron Moszkowicz sukcess.

W grudniu 1679 r. niewierny Moszko Tobiaszewicz i Rechla Izraelowiczowna, małżonkowie sprzedali dom za 1000 złp. Boruchowi Moszkowiczowi i Tauwbie Leybuszowiczowney, małżonkom. Sąsiedztwo: Moszko Mendlowicz i Aaron Izraelowicz Żyd.

W listopadzie 1681 r. niewierny Boruch Moszkowicz zapisał na domu 100złp. na rzecz Jana Żarnowieckiego. Sąsiedztwo: na rogu i niewierny Abraham Lewkowicz.

W listopadzie 1682 r. Aranowicz udzielił kredytu 300 złp. na zakup kamienicy „Aranowskiej” na ul. Żydowskiej na Rynku Solnym przez Kiwę Lewkowicza i Gitlę Aranowiczową, jego żonę. Sąsiedztwo: niewierny Izrael Jozefowicz i sukcesorzy Homy Abramowicza.

W lutym 1684 r. niewierny Józef Izraelowicz Żyd, zapisał na kamienicy 340 złp. na rzecz Kolegiaty w Zamościu. Sąsiedztwo: Abrahae Moszkowicz i Kiwa Abramowicz.

W kwietniu 1686 r. Zendel Heyzykiewicz zapisał na domu sumę 390 złp. na rzecz Beniamina i Debory Kielmanowiczów, małżonków. Sąsiedztwo: Aaron Izraelowicz rzeźnik i Moszko Abraham.

W kwietniu 1687 r. sukcesorzy zmarłego Aarona Izraelowicza sprzedali za 1200 złp. dom Maiorowi Mośkowiczowi i jego żonie Małce. Sąsiedzi: Zendel Ayzykowicz.

W czerwcu 1689 r. Kazimierz Ogriszowicz oraz jego bracia Franciszek i Adam i siostry Marianna i Regina – dzieci zmarłego Sebastiana Ogriszowicza szewca, sprzedały dom za 550 złp. Palladii Białowolskiej, wdowie po Ignacym Białowolskim, żonie Stefana Krasowskiego. Sąsiedztwo: Jonasz Abrahamowicz i Baruch Abrachamowicz.

W sierpniu 1689 r. Marek Stoinski Vicecapitaneus Crasnostavensis, Pocillator Bełzensis vicestarosta krasnostawski i podczaszy bełski przeprowadził wizję domu przy ul. Żydowskiej. Sąsiedzi: Jakub Lenartowicz i dom Modrzyńskiego Vexilliferi Grabovecensi chorążego grabowieckiego.

Opis: „Widzieliśmy wszytkie mieszkania dla dawności walące się, w izbach piece okna wszędzie złe, Item stainia wali się, ieno kijami podparta, Item idąc…na gorze w izdebce piec dobry nowy, wapnem pobielony, ale w tei izdebce żadney ruiny nie masz…Dach nad całym tym domem z gruntu zły. Piec piekarski na teyze gorze nowo przestawiony.”

W marcu 1694 r. Bazyli Onuszkiewicz i Ewa zapisali na domu sumę 150 złp. na rzecz Berko Leyzorowicz.

W styczniu 1696 r. Boruch Mendlowicz i Debora Markiewiczowna, małżonkowie sprzedali za 2500 złp. dom Dawidowi Lewkowiczowi Doktorowicz i Sarze Moszkiewiczownej. Sąsiedzi: Jonas Abrahamowicz i Beyla Pancerniczka.

W styczniu 1696 r. Teodor i Marianna Czerniechowscy sprzedali dom za 350 złp. Mateuszowi Lewkiewiczowi kuśnierzowi i Annie jego żonie. Sąsiedzi: Bazyli Onuszkiewicz szewc i Juda Moszkowicz.

W maju 1696 r. Lewko Markowicz i Mendla Łachmanowna wycenili dom na 3790 złp. Sąsiedzi: sukcesorzy Maiera.

Opis: „Izba wielka y druga mniejsza izdebka, komora w wielkiey izbie, w sieni komora…Dachy y trzy rynny wiązanie ryglowe na tym budynku, pod dachem komora z dylow…Sklepy dolne murowane. Sklep dolny wzdłuż idąc ku ulicy Jatek Rzeźniczych ma w sobie łokci 11, w przy murze w każdej stronie łokci 3, co czyni łokci 28, wszerz ten sklep po łokci ma 10, czyni łokci 20, wysokość tego muru jest łokci 4,5, co czyni łokci 17, wzdłuż sklepienia łokci iest 11, w cerkiel ma łokci 10. Okno wymurowane łokci 4, wszerz łokci 2. Do tegosz sklepu wchodu łokci 6, także wzwysz łokci 6. Drugi sklep po lewey ręce zachodząc z Piwniczeny szyi od wierzchu  wzdłusz sciana ma w sobie łokci 12 1/2, co czyni łokci 25, Wzdłusz sklepienie w teyze szyi ma w sobiie łokci 4 1/2 , to czyni łokci 17, wzwysz łokci 53/4, wychodząc zaś z tych sklepow szyi z kazdey strony muru po łokci 10 wzdłusz czyni łokci 20, także z boku sklepienie wzwysz wychodzące łokci 6, ktorego wszerz łokci 1 ½. „

W lipcu 1696 r. Leyba Markowicz i Hencia, jego żona dokonali podziału części domu na 3 części za dług.

1. Jan Piasecki chorąży czernichowski – 723,4 złp. – „Sklep dolny murowany, do którego idzie okno na publiczną ulicę wymurowane ku wschodowi słońca a u tego sklepu są drzwi żelazne. Item do tegosz sklepu na gorze Komorka z dylow wybudowana do ktorey wschody nad sklepami dolnemi; przy teyze komorze strych nad izdebką, która idzie z izby wielkiey y ganek wszystek, który idzie koło całego domu iako tesz y ze strychem, co iest nad sienią”.
2. Jerzy Doroszowski rajca szczebrzeszyński – 1650 złp. – „Sklep dolny murowany wchodząc do niższego, który się oddzielił p. Piaseckiemu, po lewey rece z wolnym przesciem y uzywaniem szyi drzwi żelaznych piwnicznych, które idąc z gory wspolne. Item izba dolnia z alkierzykiem, w tey izbie będącym piecem, oknami y strych nad ta izbą wielką”
3. Kazimierz Lubecki – starosta zamojski – 800 złp. – „Izdebka, która idzie do izby wielkiej …z tym przysiąkiem, który iest przy tey izdebce…”

W listopadzie 1696 r. Jakubowa Dilagowiczowa przeprowadziła wizję domu: „Izba wielka, alkierz nowy, piec nowy lazurowy z tegosz alkierza, sionka, w alkierzu komin nowy…kuchienka. Izdaebka z piecem lazurowym, posadzka. Z tey izdebki staynia nowa…”

W listopadzie 1696 r. Bazyli Onuszkiewicz szewc i Ewa jego żona sprzedali za 500 złp. dom Kazimierzowi Lubeckiemu burmistrzowi i Magdalenie jego żonie. Sąsiedzi: Mateusz Lewkiewicz i Marek.

W lutym 1697 r. Franciszek Komodzinski i Marianna Chalepka, córka zmarłego Samuela Chalepskiego notariusza, małżonkowie sprzedali dom za 350 złp. Szymonowi Szydłowiczowi i Reginie jego żonie. Sąsiedzi: Andrzej Maszowski Porcitrusoris i fundum nudi.

W marcu 1699 r. Mateusz Lewkiewicz kuśnierz i Anna jego żona złożyli zapis hipoteczny na domu (600 złp) na rzecz Moszko Abrachamowicza i jego żony Rywki. Sąsiedztwo: Jonas Abrahamowicz i Moszko Abrachamowicz.

W październiku 1700 r. Franciszek Dzwonnikowski wycenił dom na 1790 złp. Sąsiedzi: Kaczkiewicz szewc i sukcesorzy Modrzynskich.

W lipcu 1704 r. Kazimierz Lubecki rajca i Magdalena, jego żona sprzedali dom lingea „Onuszkiewiczowskie” Marcinowi i Katarzynie Kołtuniakom za 420 złp. Sąsiedzi: Mateusz Lewkiewicz rajca i Moszko Żyd.

W marcu 1708 r. Anna Turowska, żona Mikołaja Turowskiego zapisała w testamencie dom Mikołajowi Turowskiemu, mężowi Musici Aulae muzykowi ? Sąsiedzi: Zofia Lenartowiczowa i Icek Krawiec.

W maju 1709 r. Feygiela Szlomowiczowa, wdowa po Abrahamie Szlomowiczu sprzedała kamienicę za 7300 złp. Zelikowi Izraelowiczowi i Rochli Leyzerowiczownej, jego żonie. Sąsiedzi: Irsz Jakubowicz i Maier Kantowicz.

W październiku 1710 r. Błażej Jabłonski Porcitrusor i Marianna jego żona sprzedali domus lingnea – dom drewniany – „cum fornicem interiorem muratam” „z zamurowaną galerią wewnętrzną” – tłumacz Google –  Lewkowi Ickowiczowi i Małce jego żonie. Sąsiedzi: Alexander Łaszcz Palatinus Błezensis wojewoda bełski i Irsz Lewkowicz.

W styczniu 1711 r. Zelik Izraelowicz zapisał na kamienicy 300 złp. na rzecz księży wikariszy Kolegiaty Zamojskiej. Sąsiedztwo: Irsz Jakubowicz i Majer Leyzerowicz.

W marcu 1717 r. Moszko Ickowicz i Falco Nichowicz sprzedali za 330 złp. część kamienicy „Jozwowska” Józefowi Hercowiczowi i Dworze Judziance, jego żonie. Sąsiedztwo: Berko Abrahamowicz i Moszko Chaimowicz.

W październiku 1718 r. Ewa Raczkiewiczowa, wdowa po Grzegorzu Raczkiewiczu zapisała na domu sumę 200 złp. na rzecz Tomasza i Marianny Basilkowiczów. Sąsiedztwo: Andrea Szyszkiewicz i sukcesorzy Dzwonniccianorum.

W marcu 1721 r. Brandla Hirszowiczowna sprzedała kamienicę za 1000 złp. Józefowi Hercowiczowi i Dworce Judowiczownej, żonie. Sąsiedzi: emenentis i Zelik Izraelowicz.

W marcu 1722 r. Anna 1-voto Osinska, 2-voto Turowska sprzedała dom drewniany za 210 złp. Janowi i Konstancji Baranowskim. Sąsiedztwo: Icko krawiec i ementis parte (strona kupująca?).

W czerwcu 1722 r. Lewa Lewkowicz i Jachnies Łachmanowna sprzedali domus lignea cum fundo – drewniany dom z gospodarstwem Elii i Leji Chaymowiczom za 500 złp. Sąsiedztwo: Leybus Markowicz i Aron Nestalowicz.

We wrześniu 1728 r. Agnieszka Chrzanowska, wdowa po Paulu Chrzanowskim sprzedał dom 230 złp. Żral’owi Jacobowiczowi i Józefowi Aronowiczowi. Dom (cum fundo) hic Zamosci intra moenia In Platea Judaica sub vallo a via publica  – (z dołem?) tu w Zamościu w obrębie murów Na Placu Żydowskim pod wałem od drogi publicznej – tłumacz Goolge.

W sierpniu 1729 r. niewierny Drezla Beniumoscen sprzedał kamienicę za 3350 złp. Szlomie i Szyfrze Szymonowiczom. Sąsiedzi: Schola Judeorum Zamoscen – Szkoła Żydowska w Zamościu i  Irsz Krakowski.

W sierpniu 1731 r. Faybus Faybusiewicz pancernik i Brucha Wolfowna, żona sprzedali część domu za 200 złp. Izraelowi i Goldzie Dawidowiczom. Sąsiedztwo: Dawidkowa Żydówka i Franciszek Pindarowicz.

Opis: „ …videlicet (mianowicie) izbę komorę do ranney izdebki tylney ciągnącey się, tudziesz drugą komorę, także kuchni połowę, y wolne miejsce potrzebne tudziesz y sien naprzeciwko małey izdebki…”.

W czerwcu 1732 r. Mendel Jozwowicz sprzedał dom za 660 złp. Józefowi i Gitli Moszkowiczom. Sąsiedztwo: Oron Ickowicz i na rogu.

We wrześniu 1732 r. Szmulko Jakobowicz Incola (rezydent) sprzedał drewniany dom za 700 złp. Boruchowi i Chanie Dawidowiczom. Sąsiedztwo: Elia Chaimowicz i acialiter.

W lipcu 1734 r. Antoni Kozminski Praefectus Militus Fortality Zamosc. i Barbara jego żona sprzedali dom (cum fundo) za 550 złp. Dworze Irszowiczowej Indzinie. Sąsiedztwo: Dawid blachownik i Piernikarka. Usytuowanie domu: In Platea Judaica na ulicy Żydowskiej naprzeciwko Hamerni Skarbowey.

W maju 1735 r. Antoni Fidecki prawnik sprzedał za 1400 złp. dom Herszowi i Chindzie Ickowiczom, małżonkom. Dom znajdował się „ku Żydowskiey ulicy  – hic intra moenia Civitatis – w obrębie murów miasta”. Sąsiedzi: kamienica Marka Jakubowicza i kamienica Adama Stankiewicza rajcy.

W lutym 1737 r. Marianna, wdowa po Aleksandrze Kołozowskim (Kołszowskim?) sprzedała dom za 660 złp. „Starozamojskiej żydówce”. Sąsiedztwo: Szachma i Kantorowicz.

W czerwcu 1738 r. Chana i Eliasz Leybowicze sprzedali dom (cum fundo) za 440 złp. Szpryncy Moszkowiczowej. Sąsiedzi: domus Ementium dom kupującego? i Józef Borysnik.

W maju 1743 r. Anna Rozgiewiczowa, wdowa po Mateuszu Rozgiewiczu i jej dzieci: Marianna Gabryelowiczowa, żona Michała Gabryelowicza i Wawrzyniec Rozgiewicz sprzedali dom  (zrujnowany) za 165 złp. Gersonowi Abramowiczowi i Eli Majerowej, małżonkom. Sąsiedztwo: Lewko Abramowicz i Herszko Ickowicz krawiec.

W czerwcu 1753 r. Michael Baranowski sprzedał część domu (cum fundo) za 40 złp. Annie i Antoniemu Lipnickim. Sąsiedztwo: Adalbertus Soszynski i Ementium (kupujący?).

W marcu 1760 r. Cieszanowski Żyd przeprowadził wizję domu. Sąsiedzi: Moszko Notowicz i starozakonny Dawid Moszkowicz.

Opis: …”drzwi wchodząc w ziemie wlezli z podwaliny, kramnica stara tylko okiennica nowa y w scienie dylow kilka nowych, puł sciany od Notowiczow nie ma komorka stara, izba na tyle y komorczyna w ziemie wlazła stara sciany poprzechniałe, za piecem sciana wypaczona y komorka wali się połap zły okna powybyane piec kaflowy wali się na gorę schody złe pogniłe, tamze izba stara, komin wali się do izby drzwi złe tamze kaflowy piec zły, y komin zroynowany, drzwi do alkierza nie masz iak izba znacznie ku domostwu Notowicza nachyliła się.. W sieniach na dole od Dawida sciany nie masz, na gorze także sciany nie masz tylko ze cudzemi scianami stoi dach stary zakopciany zgoła całe domostwo ruinie podległe wali się…Reparacyi mało co znać tylko w kramnicy na dole tarcic kilka nowych….”

W listopadzie 1762 r. Stanisław Stankiewicz sprzedał środkową część domu za 24 złp. Janowi Stankiewiczowi (brat właściciela) i Barbarze de Jaworskie, żonie. Usytuowanie domu: In plateau Judaicam versus – naprzeciw ul. Zydowskiej . Sąsiedztwo: fundus vacuus sukcessorum Illustrissimorum od Exceluum D. Hrakiew – puste gospodarstwo najznamienitszych następców Ekscelencji D. Hrakiewa – tłumacz Google oraz sukcesorzy Herszko Żyda domus parte (cześć domu) .

W kwietniu 1762 r. Szloma Moszkowicz, rabin synagogi zamojskiej, sukcesor zmarłego Haima Moszkowicza kupca, wycenił czwartą część kamienicy przy ul. Żydowskiej sąsiadującej z drogą publiczną i kamienicą kupców Byszkow.

Opis: „…na drugim gornym piętrze znajdującey się …Izba duża po lewey ręce pod sufitem y alkierz…Okien 5 w izbie i szoste w alkierzu….Dwa piece kaflowe stare, ieden w izbie malowany z kominkiem, drugi saski w alkierzu…Drzwi do izby dębowe stare…do alkierza drzwi podwojne…Naprzeciw tey izby druga izba mniejsza pod sufitem z alkierzem sklepionym…Okien 2 w izbie a trzecie w alkierzu…Dwa piece kaflowe, ieden w izbie, drugi w alkierzu….Tamze troie drzwi…Sień cała sklepiona, w teyze sieni okno …Z sionki izdebka przy schodach, drzwi, tamże okien 2…piec z kominkiem. Kuchnia z kominem wielkim nad dach wyprowadzonym ….Czwarta część dachu. Piwnic 2, iedna wielka, druga mniejsza.”

W cenę czwartej części kamienicy wchodzi także część sprzętu szkoły Synagogi Zamoyskiej.

_____________________________________________________________________________________________________

Mieszkańcy ul. Żydowskiej w Zamościu 1633-1762 alfabetycznie

 

Aaronowicz Hirsz i Róża Moszkowiczowna 1664, Hes 1673 ul. Żydowska

Aaronowicz Maior 1678 ul.Żydowska

Abraham (Abrachamowicz) Moszko i Rywka1686, 1699 ul. Żydowska

Abrahamowicz Berko 1717 ul. Żydowska

Abrahamowicz Jonasz, i Baruch 1689, 1696, 1699 ul. Żydowska

Abramkowic Moysi i Bella Żydzi 1644 ul. Żydowska

Abramowic Izaak Włoch Żyd 1634 ul. Żydowska

Abramowicz Gerson i Ela Majerowa 1743 ul. Żydowska

Abramowicz Homa 1677,  sukces. 1682 ul. Żydowska

Abramowicz Kiwa 1684 ul. Żydowska

Abramowicz Lewko 1743 ul. Żydowska

Abramowicz Sloma (Salomon) Żyd 1654, 1664-65, 1667, 1672 ul. Żydowska

Ambroży cieśla 1634 ul. Żydowska

Andrzej krawiec 1641 ul. Żydowska

Aranowicz 1682 ul. Żydowska

Aronowicz Józef 1728 ul. Żydowska

Aspagiowicz (Aspiegowicz) Gieragos (Geragosz) Ormianin 1640, 1641, 1642 ul. Żydowska

Asuadurowic Chadisbarans Ormianin 1637 ul. Żydowska

Aśpiegowic Geragosz Ormianin 1637 ul. Żydowska

Ayzykowicz Zendel 1687 ul. Żydowska

Balner Żyd 1670 ul. Żydowska

Baranowski Jan i Konstancja 1722, Michał 1753 ul. Żydowska

Basilkowicz Tomasz i Marianna 1718 ul. Żydowska

Beniamin Żyd 1634, 1637 ul. Żydowska

Beniaminowicz Iczko i Hynka 1667 ul. Żydowska

Benimoscen Drezla Żyd 1729 ul. Żydowska

Ber Jakub  i Chana 1638 ul. Żydowska

Białowolska Palladia w. po Ignacym 1689 ul. Żydowska

Bieniaszowicz Zusman VII 1674, sukcesorzy XII 1674 ul. Żydowska

Biruk Mikołaj sukcesorzy 1674 ul. Żydowska

Bokaytowic (Boykałowic?) Andrzej  i Anna 1639, 1645 ul. Żydowska

Boruch i Debora (brak nazwiska) 1670 ul. Żydowska

Branwicki Grzegorz i Marina 1648 ul. Żydowska

Byszkow 1762 ul. Żydowska

Campus de, Manuel Włoch 1638 ul. Żydowska

Castiell Dawid Włoch Żyd 1641 ul. Żydowska

Chaim Żyd 1669 ul. Żydowska

Chaimowicz Moszko 1717 ul. Żydowska

Chaymowicz Eliia i Leia 1722, 1732 ul. Żydowska

Chiderowicz Sefer Ormianin i Anna Sepserowa 1658 ul. Żydowska

Chmara Szymon 1634 ul. Żydowska

Chrzanowski Paul i w. Agnieszka 1728 ul. Żydowska

Cieszanowski Żyd 1760 ul. Żydowska

Czarnota Jan i Anna w. (1-voto Getner) 1654 ul. Żydowska

Czerniechowscy Teodor i Marianna 1696 ul. Żydowska

Dawidkowa Żydówka 1731 ul. Żydowska

Dawidowicz Abram s. D. Smuklera. Żyd 1634 ul. Żydowska

Dawidowicz Boruch i Chana 1732 ul. Żydowska

Dawidowicz Izrael i Golda 1731 ul. Żydowska

Dawidowicz Nason 1669 ul. Żydowska

Dewiski Andrzej ksiądz (zapis Moszkowiczów) z 1671 z ul. Żydowskiej

Dilagowiczowa Jakubowa 1696 ul. Żydowska

Dom Ormiański 1634 ul. Żydowska

Doroszowski Jerzy 1696 ul. Żydowska

Drużbicz Jan Stanisław 1670 ul. Żydowska

Dubenski Moysis Żyd 1637 ul. Żydowska

Dykaphon (Dykaff) (Dykaph) Michał i Urszula 1651, 1653 ul. Żydowska

Dzwonnikowski Franciszek 1700, sukces. 1718 ul. Żydowska

Emanuel 1670 ul. Żydowska

Faybusiewicz Faybus i Brucha Wolfowna 1731 ul. Żydowska

Feranti Nunciantus 1655 ul. Żydowska

Fidecki Antoni 1735 ul. Żydowska

Garbaty Abraam i Jafi Żydzi 1648 ul. Żydowska

Gaymowicz alias Kandyszowicz Żelik i Seyna 1676 ul. Żydowska

Geragosz (Gergiasz) Ormianin 1636 ul. Żydowska

Getner Jan 1634, 1654 i Anna w. po Janie Czarocie, 1655 ul. Żydowska

Giersanowicz Lewko 1676 ul. Żydowska

Giżowski Marcin alias Krzelski i Jadwiga 1664 ul. Żydowska

Glzanowski Marcin 1634 ul. Żydowska

Gorny Tyśko (de Villa Zarudzie) i Katarzyna 1640 ul. Żydowska

Grabowic Albert 1637 ul. Żydowska

Gralowna Exela Żydówka w., c. Israela Nosalczyka Żyda 1649 ul. Żydowska

Grzegorz (Hrehorius) kramarz 1640 ul. Żydowska

Hamernia Skarbowa 1734 ul. Żydowska

Hercowicz Józef i Dwora Judzianka (Judowiczowna)  1717, 1721 ul. Żydowska

Heyzyk introligator Żyd 1664, 1665 ul. Żydowska

Heyzykiewicz Zendel 1686 ul. Żydowska

Hirszowiczowna Brandla 1721 ul. Żydowska

Hornik Melchior 1648, 1651, 1653 ul. Żydowska

Hrakiew D. 1762 ul. Żydowska

Icek krawiec 1708, 1722 ul. Żydowska

Ickowicz Hersz (Herszko) i Chinda 1735,1743 ul. Żydowska

Ickowicz Lewko i Małka 1710 ul. Żydowska

Ickowicz Moszko 1717 ul. Żydowska

Ickowicz Oron (Aaron?) 1732 ul. Żydowska

Izraelowicz Aaron 1686, nie żył 1687 ul. Żydowska

Izraelowicz Józef 1665, 1667, 1672, 1677, 1684 ul. Żydowska

Izraelowicz Zelik i Rochla Leyzerowiczowa 1709, 1711, 1721 ul. Żydowska

Jabłonski Błażej i Marianna 1710 ul. Żydowska

Jacobowicz Żral 1728 ul. Żydowska

Jakobowicz Szmulko 1732 ul. Żydowska

Jakowicz Nota 1671 ul. Żydowska

Jakubowicz (Jakubowski) Jeleń i Hester, Żydzi 1644 ul. Żydowska

Jakubowicz Beniamin Włoch Żyd 1641 ul. Żydowska

Jakubowicz Irsz 1709,1711 ul. Żydowska

Jakubowicz Marek 1735 ul. Żydowska

Jakubowicz Moszko i i Leja 1665, Moszek i Jenta 1669, 1671 ul. Żydowska

Jarochomowicz Jakub 1667 ul. Żydowska

Jonas cymbalista 1671 ul. Żydowska

Joszkowicz Moyses i Freida 1634 ul. Żydowska

Jotcewic Bohdan 1643 ul. Żydowska

Jozefowicz Izrael 1682 ul. Żydowska

Jozwowicz Mendel 1732 ul. Żydowska

Józef Żyd 1643 ul. Żydowska

Judkowicz Jona i Mandzia Hirszkowiczowna Żydzi 1665 ul. Żydowska

Kaczkiewicz 1700 ul. Żydowska

Kalmanowicz Salomon 1671 ul. Żydowska

Kantorowicz 1737 ul. Żydowska

Kantowicz Maier 1709 ul. Żydowska

Kielmanowicz Beniamin i Debora 1686 ul. Żydowska

Kisielewicz Sloma Włoch Żyd 1655 ul. Żydowska

Kołozowski (Kołoszowski) Aleksander i w. Marianna 1737 ul. Żydowska

Kołtuniak Marcin i Katarzyna 1704 ul. Żydowska

Komodzinski Franciszek i Marianna Chalepka 1697 ul. Żydowska

Konowałka Tomasz 1643 ul. Żydowska

Kopel Jakub i Gera Lewkowiczowna 1670, 1674  ul. Żydowska

Kozminski Antoni i Barbara 1734 ul. Żydowska

Krakowski Irsz 1729 ul. Żydowska

Krasowski Stefan i Palladia (1-voto Białowolska) 1689 ul. Żydowska

Krzysztofowicz Jan Grek z m. Nieopola 1642 ul. Żydowska

Lenartowicz Jakub 1689, Zofia 1708 ul. Żydowska

Lewkiewicz Mateusz i Anna 1696, 1699, 1704 ul. Żydowska

Lewko szewc Żyd 1665 ul. Żydowska

Lewkowicz Abraam s. Lewka Smuklerza, Żyd 1648, 1655, 1664, 1667, 1671, 1674 ul. Żydowska

Lewkowicz Dawid Doktorowicz i Sara Moszkiewiczowna 1696 ul. Żydowska

Lewkowicz Kiwa i Gitla Aaronowiczowa 1682 ul. Żydowska

Lewkowicz Lewa i Jachnies Łachmanowna

Lewkowicz Marek 1665 ul. Żydowska

Lewkowiczowna Ester w. po Nocie Dawidowiczu 1676 ul. Żydowska

Leybowicz Eliasz i Chana 1738 ul. Żydowska

Leyzerowicz Berko 1694 ul. Żydowska

Leyzerowicz Majer 1711 ul. Żydowska

Lipnicki Antoni i Anna 1753 ul. Żydowska

Lippyc (Lipsier)  Mordahay zm. ojciec Rosy Maier 1637 ul. Żydowska

Lorentowicz Wojciech 1641 ul. Żydowska

Lubecki Kazimierz i Magdalena 1696, 1704 ul. Żydowska

Lurenszowic Wojciech 1648 ul. Żydowska

Lurentowicz Albert 1637 ul. Żydowska

Łabinensis Jakub Żyd 1664, 1670, 1676 ul. Żydowska

Łaszcz Samuel na Tuczępach 1667, 1670 ul. Żydowska

Łukowicz Wojciech i Katarzyna 1649, 1653 ul. Żydowska

Łysikowski 1644 ul. Żydowska

Machmanowicz Leyzer i Roza (Mendel) Żydzi 1649 ul. Żydowska

Mahalczyk Sebastian 1643 ul. Żydowska

Maier Isaakowic i Rosa 1637, 1639 ul. Żydowska

Maier Izraelowicz Żyd 1650, 1651, 1653, 1664, sukces. 1696 ul. Żydowska

Maierowicz (Maier) Józef Żyd 1641, 1645, 1650 ul. Żydowska

Maiowic (Maiowicz) Jan i Zofia 1634, 1635-36 ul. Żydowska

Maiowicz Jan 1635 ul. Żydowska

Margol (Morelowski) sukcesorzy 1676 ul. Żydowska

Markowicz Lewko i Mendla Łachmanowna 1696 ul. Żydowska

Markowicz Leyba i Hencia 1696 ul. Żydowska

Mathiowic Mikołaj 1645 ul. Żydowska

Matkiowic Melchior 1651 ul. Żydowska

Mendlowicz Boruch i Debora Markiewiczowna 1674, 1696 ul. Żydowska

Mędlowicz Moszko i Rachela Żydzi 1665, 1676, 1673 ul. Żydowska

Mieszopuscik Stanisław 1651 ul. Żydowska

Mikulic Andrzej nie żył 1634 i w. Agnieszka ul. Żydowska

Mirowski Andrzej 1636, 1638 ul. Żydowska

Modrzyński 1689, sukces. 1700 ul. Żydowska

Morduchaiowic Maier Żyd 1640 ul. Żydowska

Moszkowic Eyzyk i Debora Jakubowiczowna Żydzi 1667, 1671 ul. Żydowska

Moszkowicz Aaron i Haia Lewkowiczowna Żydzi 1653, 1665, 1667, 1671-72, 1676, 1678 ul. Żydowska

Moszkowicz Abraam (Abrahae) 1678, 1684 ul. Żydowska

Moszkowicz Dawid 1760 ul. Żydowska

Moszkowicz Icko 1633, Jakub 1651 ul. Żydowska

Moszkowicz Józef i Gitla 1732 ul. Żydowska

Moszkowicz Juda i Chaia 1676, 1696 ul. Żydowska

Moszkowicz Szloma rabin  s. Haima 1762 ul. Żydowska

Moszkowicz Szprynca 1738 ul. Żydowska

Mośkowicz Maior i Małka 1687 ul. Żydowska

Moyses Żyd 1639 ul. Żydowska

Mruchomowicz Jakub i Estera 1670 ul. Żydowska

Nachumowic Leyzer 1641 ul. Żydowska

Nichowicz Falco 1717 ul. Żydowska

Noszalczyk (Nosalczyk) Israel Żyd 1654 ul. Żydowska

Notha Dawidowicz Żyd 1651, 1664-65 ul. Żydowska

Notowicz Moszko 1760 ul. Żydowska

Nowacki Andrzej 1667 ul. Żydowska

Nowosielski Sebastian i Anna 1634, 1635, 1641, 1644, nie żył 1673 ul. Żydowska

Obuszek (vide Ornik) Bartłomiej 1634, 1641 ul. Żydowska

Ogriszkiewicz Łukasz 1671 ul. Żydowska

Ogriszowicz Sebastian nie żył 1689, jego dzieci: Kazimierz, Franciszek, Adam, Marianna, Regina ul. Żydowska

Olęnder Jakub 1634 ul. Żdydowska

Onuszkiewicz Bazyli i Ewa 1694, 1696 ul. Żydowska

Ornik Melchior alias Obuszek 1650 ul. Żydowska

Pancerniczka Beyla 1696 ul. Żydowska

Pesczykowic Stefan i Teodora 1640 ul. Żydowska

Pestykowic Stefan 1644, Szymon (Pestykowicz) 1664-65 ul. Żydowska

Piasecki Jan 1696 ul. Żydowska

Piątkowicz Wojciech (brat Anny Getner) i Jadwiga 1654 ul. Żydowska

Piernikarka 1734 ul. Żydowska

Pindarowicz Franciszek 1731 ul. Żydowska

Pliszkowski (Pliszewski) Grzegorz (Hrehorius)  i Anna 1635, 1641 ul. Żydowska

Podhorski Szymon 1635 ul. Żydowska

Przytułek- szpital żydowski 1635 ul. Żydowska

Rabrey 1655 ul. Żydowska

Raczkiewicz Grzegorz i w. Ewa 1718 ul. Żydowska

Rozgiewicz Mateusz i w. Anna i dzieci: Wawrzyniec i Marianna ż. Michała Gabryelowicza 1743 ul. Żydowska

Salem (Salomon) Abram Włoch Żyd i Rebeka Salema 1634, 1638, 1640 ul. Żydowska

Salomonowicz Kopel 1649 ul. Żydowska

Sapinski (Sopinski) Albert i Zofia 1638 ul. Żydowska

Sarkouis Szymon 1636 ul. Żydowska

Schind Dawid 1644 ul. Żydowska

Seps Mateusz 1649 ul. Żydowska

Serhiowic Owanis Ormianin 1642 ul. Żydowska

Shein Dawid Szkot 1641 ul. Żydowska

Siedliski 1635 ul. Żydowska

Siemion krawiec 1642 ul. Żydowska

Skopkowa  1634 ul. Żydowska

Słoma (Sloma?) Żyd 1654 ul. Żydowska

Smuklerz (Smuler) Dawid i Freyda (Freygiela) Żydzi, nie żył 1634, 1636, 1637 ul. Żydowska

Smuklerz Aaron Żyd 1654, 1655 ul. Żydowska

Smuyłowicz Haim i Pola 1653 ul. Żydowska

Snopka Żyd 1670 ul. Żydowska

Snopkowa Janowa 1658 ul. Żydowska

Someccy Błażej i Katarzyna 1670 ul. Żydowska

Soszynski Adalbertus (Wojciech) 1753 ul. Żydowska

Sowiński Albert 1636 ul. Żydowska

Stanisław mięsopust 1634 ul. Żydowska

Stanisław murarz 1633, 1634, 1635 ul. Żydowska

Stankiewicz Adam 1735 ul. Żydowska

Stankiewicz Jan (brat Stanisława) i Barbara de Jaworskie 1762 ul. Żydowska

Stankiewicz Stanisław 1762 ul. Żydowska

Stefan kuśnierz 1641 ul. Żydowska

Stoinski Marek 1689 ul. Żydowska

Strocista Adam 1643 ul. Żydowska

Szachma 1737 ul. Żydowska

Szkolnik żydowski 1649 ul. Żydowska

Szkoła żydowska 1729 ul. Żydowska

Szlomowicz Abraham i w. Feygiela 1709 ul. Żydowska

Szmuil Żyd 1638 ul. Żydowska

Szmuklerz Lewko Chylowicz 1665 ul. Żydowska

Szpital żydowski 1658 ul. Żydowska

Szumanscy Marcin i Marina 1651, 1652 ul. Żydowska

Szydłowicz Szymon i Regina 1697 ul. Żydowska

Szymon krawiec 1637 ul. Żydowska

Szymonowic Józef Ormianin 1637, 1639 ul. Żydowska

Szyszkiewicz Andrzej 1718 ul. Żydowska

Ślaska Olęnder Jakub 1635 ul. Żydowska

Śnieciechowski Błażej 1658 ul. Żydowska

Thoros Bogdan Ormianin (nieletni?) 1636 ul. Żydowska

Tobiaszowicz Moscho (Moszko) i Rechla Izraelowiczowna 1673, 1679 ul. Żydowska

Trebiaski 1652 ul. Żydowska

Turowski Jan 1634 ul. Żydowska

Turowski Mikołaj i Anna (1-voto Osinska) 1708, wdowa po Turowskim 1722 ul. Żydowska

Tyszowiecki Łukasz i Krystyna 1655, 1664 ul. Żydowska

Ulica Jatek Rzeźniczych 1696 ul. Żydowska

Uszel (Usiel) Abraam (Abraham) Włoch Żyd 1633, 1641 ul. Żydowska

Uzayelowic Abraam Żyd 1650 ul. Żydowska

Violecti de, Adam 1641 ul. Żydowska

Walencik Krzysztof i Anna 1634 ul. Żydowska

Waśniowski Albert 1638 ul. Żydowska

Weszołowski 1667 ul. Żydowska

Wiercioszkowa Anna 1636, Zofia 1639  ul. Żydowska

Wiewieszkowa Mateuszowa Zofia 1634 ul. Żydowska

Więckowic Jan i Jadwiga 1648 ul. Żydowska

Wilczek Jan nie żył 1652, w. Anna; s. Jan Wilczek i Katarzyna 1667 ul. Żydowska

Włoch Żyd 1651 ul. Żydowska

Wolfowicz Jakub 1667 ul. Żydowska

Wolphowicz Jakub 1674 ul. Żydowska

Worona (Woroney) Blastia (Bałaz) Błażej 1637, 1639, 1642 ul. Żydowska

Zarzecki Andrzej nie żył 1639 i s. Adam ul. Żydowska

Zysik Stanisław sukces. 1634 ul. Żydowska

Żołędzki Stanisław i Regina 1634, 1637, 1641, 1642 nie żył 1655, Wojciech 1648 ul. Żydowska

Żuchowisz Stanisław sukces. 1633, nie żył już pomiędzy 1635 a 1636, ul. Żydowska

Żulinski Stefan 1670 ul. Żydowska

___________________________________________________________________________________________________

opracowanie: Ewa Lisiecka

Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Lublinie. Akta Miasta Zamościa. Advocatatalia. Kwerenda z l. 70 XX w.

Część opisowa. cdn.

__________________________________________________________________________________________

W marcu 1632 r. Stanisław Rosiński Artium Magister et Philosophiae Doctor,  magister Sztuk Wyzwolonych i Filozofii zapisał na kamienicy In foro Maiori na Rynku Wielkim (RW 4) 100 złp. Tomaszowi Puzdrowskiemu Pharmacopola – farmaceucie. Sąsiedztwo:  Szymon Piechowicz rajca i kamienica „Birkowsciana”.

We wrześniu 1632 r. Gabriel Bartoszowicz, syn zmarłego Bartosza Bachsze przeprowadził wizję domu w Rynku Wielkim (Or 26). Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Aryewowicza wójta ormiańskiego i kamienica Chaciadura (Hetmanowicza – błąd w odczycie akt)) Hetumowicza.

W styczniu 1634 r. po zmarłych Stanisławie Abramowiczu i Lidii Morendzinie, małżonkach sukcesorzy podzielili zgodnie z testamentem kamienicę narożną (St. 25) na trzy części. Sąsiedztwo: kamienica Pana Podkanclerzego i kamienica „Szczebrzeska”.

1. Stanisław Abramowicz – „Pierwsza część tey Kamienice – Izba wielka na gorze z komnatą, okna ku rynkowi y ku kamienice J. Mości . Izdebka sklepi sta na dole wedle piwnicy, y piwnica wielka z przechodem”
2. Elżbieta Fołtynowicowa – „Druga część, dwie izbie nagorze naprzeciwko siebie y sklep narozny z zelaznemi oknami y drzwiami od kamienice J.M. Podkanclerzego, y piwnica od teyze Kamienice. Do tych dwoch części należeć ma gora, kuchnia na gorze y ganek”.
3. Anna Radułowa – „Trzecia cześć. Izdebka sklepista na dole, sklep ciemny. Sklep żelazny od kamienice „Szczebrzeskiej”, izdebka drewniana na tyle z piwnicą, która iest z piecem. Przeście do piwnic wolne wszystkim trzem consuccessorom. Tył pospolity dotąd poki albo się wszyscy consuccesorowie nie zgodzą, ieden drugiemu zapłacaiąc, lubo spolnie nie dogotują, poniewasz ieszcze nie iest dogotowany. Dachy na wszytkiey kamienicy spolnem kosztem oprawiane być maią.”

Opis: „W tym domu…iest wielkie szpusztoszenie. Naprzod izba murowana wszystka obalona prawie, tylko strop i belki podniesione na płatewce terasz znowu, a sciany opadły murowane, y u drzwi sciana obaliłaby się ale ią zachowano słupkiem sosnowim. Ku scienie kuchenney okien nimasz ani ramow do błon, a to obalenie nizkąd inąd tylko isz zwierzchu dach niepobity y rynna zła, ze tesz y wiązanie na którym rynna leży pogniła y blisko upadku, ze y teraz ciecze asz kałuza w sieni stoy y woda ciecze do piwnice drewnianey szyią piwniczną, która idzie do murowaney….dachu nad izdebką na tyle nimasz y sieni przy tey izdepcze nie masz, sam wzrąb tylko stoi…Secret zawalony który był cembrowany”.

W październiku 1634 r. Elżbieta Morowna (Moore), wdowa po Wilhelmie Moore kupcu angielskim, zapisała testamentem połowę kamienicy (St 19) córkom: p. Habikowej (Dorota Abrekowa, żona Abreka seniora),  p. Annie Mierosławskiej, Kasi i Orszuli. Sąsiedztwo: kamienica Piotra Leask’a i kamienica Jakuba Hasa kupca.

W czerwcu 1635 r. Stanisław Rosinski, profesor Akademii Zamojskiej wycenił kamienicę przy Rynku Wielkim na 3600 złp. (RW 4). Sąsiedztwo: Szymon Piechowicz doktor medycyny i kamienica „Birkowsciana”.

W czerwcu 1635 r. Mateusz Łosiecki obywatel sandomierski sprzedał kamienicę (RW 4) Stanisławowi Rosinskiemu profesorowi Akademii Zamojskiej za 2700 złp. Sąsiedztwo: Szymon Piechowicz i „Birkowiana”.

W październiku 1635 r. Andrzej Habrek (Abrek) doktor Filozofii i profesor Akademii Zamojskiej zapisał na kamienicy (RW 4) 500 złp. na rzecz Akademii Zamojskiej na ręce Benedykta Żelechowskiego, profesora i rektora Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Szymon Piechowicz i „Birkowiana”.

W listopadzie 1635 r. Elżbieta Angielczykowa (Moore), wdowa po Wilhelmie Moore, kupcu angielskim, zapisała na kamienicy (St. 19) 702 złp. na rzecz Stanisława Rosinskiego. Sąsiedzi: Piotr Leaskey i Jakub Has kupiec.

W lutym 1637 r. Tomasz Puzdrowski aptekarz i rajca zamojski oraz jego żona Zofia sprzedali za 4000 złp. kamienicę (RW 8) Joannis Owanis Serhiowic Armeno (Civis et Mercatoris Zamoscensis) Janowi Owanisowi Serhiowic’owi Ormianinowi, obywatelowi i kupcowi zamojskiemu. Usytuowanie: ad orientem acialiter k. narożna – pierzeja wschodnia. Sąsiad: kamienica Birkoviana Academica (Birkowskiego).

W kwietniu 1637 r. Stanisław Abramowic, patrycjusz zamojski, zapisał na kamienicy (St. 25) 600 złp. na rzecz Marcina Fołtynowicza, doktora Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: narożna w południowej pierzei Rynku Wielkiego i kamienica Szczebrzesinek Szczebrzeska.

W lutym 1638 r. Tomasz Puzdrowski, aptekarz i rajca zamojski sprzedał kamienicę (RW 8) za 2600 złp. Ouaris Serkiewnic Armeno (Owanis Serhiowic), Ormianin, kupiec zamojski. Sąsiedztwo: kamienica Birkoviana.

W styczniu 1639 r. Anna Mirosławska, żona zmarłego Marcina Mirosławskiego zapisała na domu 100 złp. na rzecz Joanny Fołtynowic. Sąsiedztwo: Jakub Has i Piotr Leask, kupiec zamojski.

W lipcu 1639 r. Jan Gick i jego córka Joanna Gick sprzedali dom (RW 9) za 2050 złp. Reinholdusowi Ines. Sąsiedztwo: Jan Więckowic adwokat i zamarły Jan Begin, kupiec.

We wrześniu 1639 r. Jakub Weir (zwany Wuier), kupiec i Zofia, jego żona sprzedali za 1800 złp. kamienicę  (RW 7) Andrzejowi Devidsonowi. Sąsiedztwo: acialiter a Praetorio Zamoscensi – narożna od strony ratusza zamojskiego i Recognotis  – błąd w odczycie z akt.

W marcu 1640 r. Anna Angielczykowna (Moore), córka zmarłego Wilhelma Moore, kupca angielskiego i wdowa po Wojciechu Muldorphie notariuszu, żona Marcina Mirosławskiego, rajcy, sprzedała część kamienicy (St. 19) za 1200 złp. Michałowi (Dykawo) Dykaffowi kupcowi i Urszuli Moorownej, jego żonie, siostrze Anny Angielczykowny. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Piotra Leaska i kamienica Jakuba Hasa, kupca.

W czerwcu 1641 r. Jan Lisowski i Anna, jego żona, dokonali wyceny i sprzedaży domu „Zacharyaszowski” (Or 26) za sumę 1400 złp. na rzecz Hieronima Kołakowskiego, doktora medycyny. Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Bartoszowica (Or 26) i dom potomków zmarłego Bursiusa (Or 30).

Opis: „Mur albo sciana, wywiedziona z filarem, izba z komnatą z wiązaniem krokwiami y rynnami, piwnica, kramnice trzy z komorą y kuchnią bez komina”

We wrześniu 1642 r. Krzysztof Megerdowicz, ławnik i kupiec oraz Zuzanna Zacharyaszowna, jego żona, sprzedali za 2500 złp. dom (Or. 22) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej  Sołtanowi Sechwelowicowi (Sachwelowiczowi), kupcowi i Millusi Warterysownej (Teofila Sołtanowa), jego żonie. Sąsiedztwo: Gabriel Aryewowicz wójt ormiański  (Or 24) i Anna Topałowa, wdowa (Or 20).

W marcu 1643 r. Edward Hebron, kupiec sprzedał część kamienicy (RW 5) Henrykowi Anand’owi, kupcowi za 1308 złp. Sąsiedztwo: sukcesorzy Piotra Markowica rajcy i Jan Widawski, kupiec.

We wrześniu 1643 r. Szymon Piechowicz doktor medycyny i profesor Akademii Zamojskiej i Rożanna Olszowska Piechowiczowa zrobili zapis 1000 złp. na kamienicy (RW 2) narożnej w Rynku Wielkim na rzecz Heleny Woronowicownej, córki zmarłego Hiacynta Woronowica, kupca. Sąsiedztwo: Andrzej Abrek doktor filozofii i profesor Akademii Zamojskiej.

W kwietniu 1645 r. Hieronim Kołakowski doktor medycyny i profesor Akademii Zamojskiej sprzedał na rzecz rektora Akademii kamienicę (Or 28) za 500 złp. Sąsiedztwo: Anna Bursiusowa (Burska) (Or 30) i Gabriel Barthoszowic Ormianin i kupiec (Or 26).

W czerwcu 1648 r. Henryk Anand, kupiec, darował kamienicę (RW 5) Barbarze Pekenownej, córce Bartłomieja Pekena obywatela Urzędowa, żonie Henryka Ananda. Sąsiedztwo: Jan Kasiński pictor malarz i Adam Dziewari Murorum Structor – murarz budowniczy?

W lutym 1649 r. Andrzej Abrek I.U.D. Akademii Zamojskiej profesor Philosophiae Moralis Filozofii Moralnej zapisał na kamienicy (RW 4) 500 złp. na rzecz sukcesorów Jana Philowicza obywatela tomaszowskiego. Sąsiedztwo: kamienica Szymona Piechowicza i sukcesorzy Wojciecha Grabowicza.

W lutym 1649 r. Michał Dikaff (Dykaff), kupiec i Urszula Angielczykowna (Moorowna), jego żona, zapisali na kamienicy (St. 19) 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz sukcesorów zmarłego Jana Philowicza, obywatela tomaszowskiego. Sąsiedzi: Jakub Haz, kupiec i Jakub Berny, kupiec.

W czerwcu 1649 r. na podstawie testamentu po zmarłych Adamie Bursius’ie profesorze i rektorze Akademii Zamojskiej i jego żonie Annie dokonano podziału domu (Or 30) na rzecz Franciszka i Jana Namysłowskich, synów Jakuba Namysłowskiego (pierwsza część). Sąsiedzi: narożny wedle drogi przy Ratuszu Zamojskim i kamienica Hieronima Kołakowskiego doktora i profesora Akademii Zamojskiej.

Część pierwsza: „od Rynku podsienie wszytko z przodkiem wszytkiem na wierzchu y z izbą asz do sciany poprzedney która dzieli izbę z komnatą. To wszystko, to iest kramnice trzy, komora y izba wielka poscianę komnacianą należeć ma y z piwnicą mniejszą do Podsienia. Także gora wszystka y z izdebką na przedzie, komnatą y komorą kuchenną przy niey asz po scianę, która dzieli izbę wielką z komnatą rowno przez wszystek dom poprzy od ulice podle Ratusza asz do sciany P. Kołakowskiego, to wszystko do pierwszego działu należeć ma.”

Druga część: na rzecz Katarzyny i Anny Żorkowskich – „Drugi zaś dział poczynać się ma od sciany poprzeczney, która dzieli wielką izbę z komnatą. Do którego działu naprzod komnata, izdebka wedle niey, kuchnia naprzeciwko, stajenki, ze wszytkiem…ku Solnemu Rynkowi. Także na gorze począwszy od teyze sciany między izbą wielką a komnatą izdebka na tyle z komnatą ku Solnemu Rynkowi, Drugiemu działowi należeć ma. Do tego pod izbą wielką piwnica wielka ze dwiema oknami y gruntami dolnemi należeć maią. Z osobna kąt albo angul od Solnego Rynku, a sciany P. Kołakowskiego, w ktorem zdawna…tak na gorze iako y na dole…naznaczony beł i iest, ma zostawać obiem stronom spolny. Sięn także do przechodzenia spolna wszytka ze drzwiami lubo wroty przedniemi y telnemi zostawać ma. Wschody na gorze, także szyia piwniczna, do obudwu piwnic spolna…”

W grudniu 1649 r. Jakub Zielinski podczaszy bracławski dokonał zapisu na kamienicy (St 19) 1000 złp. Annie Mirosławskiej, wdowie po Wojciechu Muldorphie notariuszu, wdowie po Marcinie Mirosławskim oraz 1300 złp. Joachimowi Krausz’owi kupcowi i Annie Habownej (możliwe, że Habrkówna siostrzenica Anny Mirosławskiej), jego żonie. Sąsiedztwo: Ganczy (zapewne zły odczyt z akt) Paweł i sukcesorzy Jana Kinasta ławnika i poborcy (St 19).

W maju 1652 r. Stanisław Piechowicz patrycjusz i Rozianna Olszowska wdowa po Szymonie Piechowiczu doktorze medycyny, matka Stanisława, dokonali zapisu 400 złp.  na kamienicy narożnej w Rynku Wielkim (RW 2) na rzecz Macieja Antoniego Wacławowicza Thesaurarius –podskarbiego i Marianny Dziewanownej, jego żony.

W czerwcu 1653 r. Anna Abramowiczowna, wdowa po Janie Raducie (Raduł – Radut) i Stanisław Abramowicz, jej brat, sprzedali część kamienicy narożnej (St. 25) za 2000 złp. Marcinowi Fołtynowiczowi profesorowi i rektorowi Akademii Zamojskiej oraz jego żonie Elżbiecie Abramowiczownej. Sąsiedztwo: Marcin Braszewicz Antedecanus Consularis.

W marcu 1654 r. dokonano podziału kamienicy (RW 6) na cztery części po zmarłym rajcy Wojciechu Grabowiczu. Sąsiedztwo: Andrzej Abrek i Axenty Owanisowicz Ormianin i kupiec.

1. Agnieszka, żona Jana Paprockiego (bierze część po najmłodszej swej córce Annie Grabowiczownie, zmarłej): Sklep gdzie Aptyka ze drzwiami zelaznemi y okiennicami ku podsieniu. Naprzeciwko tegosz sklepu komora, puł kuchni, za sklepem zaraz puł piwnice co do niey schody z sieni, puł strychu nad gurną izbą od sciany Pana Abrka”.
2. Stanisław Grabowicz małoletni, w jego imieniu Marcin Braszewicz jako opiekun: „Izba na dole murowana zasklepiona, puł kuchnie wedle izby z strychem całem nad tą izbą y puł piwnice, do ktorey także wchodzą z sieni.”
3. Krystyna Grabowiczowna, żona Aleksandra Radaszkiewicza pisarza wójtowskiego: „Izba na górze do ktorey okna na Rynek z Alkierzem, z sienią przednią, z kuchnią y puł strychu od sciany kamienice Pana Owanisowicza.”
4. Jan Grabowicz, najstarszy syn zmarłego: „Komnata u izby wielkiey z ktorey drzwi na wschody sienne, a drugie do izby które wolno zamurować a do sieni chodzić. Piwnica cała do ktorey wschody z Rynku, kuchenka w sieni w murze y ogrod cały na Podgroblu.”

 W marcu 1654 r. Jerzy Pauli i Elżbieta Hazowna zapisali na części kamienicy (St 17) sumę 4916,7 złp. na rzecz Wilhelma Orszety (Orsetti) obywatela i kupca krakowskiego. Sąsiedztwo: Michał Dykaff, kupiec i Aleksander Hoffman, kupiec.

W czerwcu 1654 r. po śmierci kupca Jakuba Haz (Haasz) podzielono kamienicę (St 17) na dwie części. Sąsiedzi: Hoffman i Dikauf (także Dikaff, Dykauf).

1. Anna Borzęcka, córka Jakuba Haza, żona Mikołaja Borzęckiego, kupca. Opis: Gora – „Izba z komnatą, izdebka, sień, kuchnia z komórką, indermachu połowa od sciany P. Hoffmana, strych piwnica poboczna z lochem. Sklep gurny od sciany P. Hoffmana. Jatka solna.” „Spolne do uzywania – staynia w puł, łaznia, piwnica iedna spolna do ktorey wschody z Rynku, studnia, zatyłek.”
2. Elżbieta Paulina, córka Jakuba Haza, żona Jerzego Pauli, kupca. Opis: Dół – „Izba na dole z alkierzem y z sienią, sklep gorny od sciany P. Dykaufa, izdebek dwie nad alkierzem, piwnic dwie, do których schody z sieni, kuchnia, ogrod na Janowicach, indermachu połowa od sciany P. Dikaufa”. „spolne do uzywania – vide wyżej.

W lipcu 1654 r. Axenty Owaniszowicz, kupiec zapisał na domu (RW 10) 900 zł. (wyderkaf) na rzecz Stanisława Grabowicza, patrycjusza zamojskiego. Sąsiedztwo: dom narożny na ul. Brukowanej (acialiter a via Strata Lapide) i sukcesorzy Wojciecha Grabowicza.

We wrześniu 1654 r.  Krzysztof Warterysowicz, kupiec i jego żona Roza Warterysowna sprzedali kamienicę (RW 16) za 17.000 złp. Warterysowi Tatułowiczowi (szwagier właściciela) i Elżbiecie Warterysownej Tatułowiczowej, jego żonie. Sąsiedzi: na rogu i podle kamienicy P. Oltanowej. W cenę wchodził folwark, browar, ogród, sad, łaźnia.

W styczniu 1655 r. Wawrzyniec Szustkałowicz Proconsul – burmistrz, Stanisław Lipski i Andrzej Boleszycki Consules et Cives Turobinienses rajcy i obywatele Turobina sprzedali za 4500 złp. kamienicę „Turobińską” (St. 31) Wojciechowi Lendza, kupcowi. Sąsiedztwo: kamienica „Mulderphowska” (St. 29) i kamienica sukcesorów Tabarta.

W lutym 1655 r. Andrzej Achterlani patrycjusz zamojski zapisał na kamienicy (RW 5A?) 1300 złp na rzecz Proconsulis Montis Pietatis (Banku Pobożnego). Sąsiedztwo: kamienica „Turobinska” (St 31) i kamienica Kinastowey (St 19).

W maju 1655 r. Taburth przeprowadził wizję kamienicy (St 29) w Rynku Wielkim.

Opis: „W piwnicy przegrodzoney u sciany rynkowey…, izba dolna, piec w niey. Do komnaty drzwi y do izby o iednym kluczu ze drzwiami siennemi. Zatyłek spustoszały, kuchnia, staynia…Na gure schody naprawy potrzebują, izba w ktorey Pan Jan złotnik mieszka ta dobra….z sieni do komnaty…, kędy P. Lendza mieszkał drzwi dobre, piec zły….Wedle tey izby, izba wielka deseczkami drewnianemi przegrodzona na izdebke y komnate, w ktorey izdebce piec biały nad insze lepszy kęs, okna nie ze wszystkim dobre…Na gorze komora przed izdebką murowana…Dach przezroczysty.”

W czerwcu 1655 r. Stanisław Piechowicz zapisał na części kamienicy narożnej (RW 2) sumę 1200 złp. aptekarzowi Stanisławowi Augustinowiczowi. Sąsiad: Andrzej Abrek.

W sierpniu 1655 r. ks. Wawrzyniec Dąbrowski proboszcz Batorza przekazał prawa do zapisu na kamienicy (St 27) w wy. 2000 złp. na Szpital i Kościół w Braszowie. Sąsiedztwo: Marcin Foltinowicz (Fołtynowicz) (St 25?) i sukcesorzy Tobiasza Taburtha (St 29).

W lipcu 1657 r. Gabriel Bartoszowicz zapisał w testamencie (przy okazji innej sprawy) kamienicę (Or 26). Sąsiedztwo: Kamienica nieboszczyka Gabriela Ariewowicza (Or 24) i kamienica nieboszczyka Kołakowskiego (Or 28) – [w tym czasie od roku zamieszkała przez Bazylego Rudomicza].

We wrześniu 1664 r. Jakub Wuier Pater (Ojciec) Mercator (kupiec) zapisał na domu (RW 9) sumę 400 złp. na rzecz Aleksandra Innes, kupca. Sąsiedztwo: Jerzy Devison i Wacław Szornel [z Szornelów znani: Paweł, Jerzy, Prokop].

W styczniu 1665 r. Heliasz Stefan Białokurowicz i Jadwiga Kosmidrowna, jego żona sprzedali dom (Or 30) Janowi i Katarzynie Wilczkom, małżonkom. Sąsiedzi: Bazyli Rudomicz (Or 28). Stan domu: In parte ex lapide cocto -częściowo wykonany z cegły.

W kwietniu 1665 r. wykonano inwentarz dóbr po zmarłym Jakubie Berny, sekretarzu miejskim. Kamienica znajdowała się w Rynku Wielkim (St. 21) i wyceniono ja na 12.000 złp. Sąsiedztwo: kamienica „Angelczykowska” i kamienica starosty radomskiego [Mikołaj Podlodowski].

Opis: „Kamienica ze wszystkim porządnie zmurowana, w tyle y na przeydzie restaurowana, trzecie piętro..”

W marcu 1666 r. Jan Filmester i Małgorzata Kaddelowna, małżonkowie zapisali na trzeciej części kamienicy (St. 29) sumę 2000 złp. Aleksandrowi Robertsonowi i Mariannie Baksterownej, małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica „Turobinensis”.

W marcu 1666 r. Zofia Brzescianka, wdowa po Kazimierzu Fołtynowiczu, żona Pawła Blocha dokonała zapisu na kamienicy (St. 25) na rzecz Kapituły Zamojskiej w wys. 1000 złp. Sąsiedztwo: Antoni Wacławowicz.

W marcu 1667 r. Aleksander Radaszkiewicz notariusz i przysięgły zamojski zapisał na części kamienicy (RW 6) 200 złp. na rzecz Jana Wolkmana (może Wolson?) kupca. Sąsiedzi: sukcesorzy Andrzeja Abreka i Axenty Owanisowicz.

W grudniu 1668 r. Wilhelm i Elżbieta Inneszowie (Innes) zapisali na kamienicy (RW 9) sumę 1000 złp. na rzecz Bartłomieja Jarmułtowskiego. Sąsiedztwo: Jakub Wenton, prawnik i Daniel Begin kupiec.

W styczniu 1669 r. Jakub Wuier i Marianna Elderowna, żona zapisali na domu (RW 12) 100 złp. (wyderkaf) na rzecz kanoników zamojskich. Sąsiedzi: Palatinus Mazowiensis – wojewoda mazowiecki [Sarbiewski] i Jerzy Davison.

W lutym 1669 r. Axenty Owaniszowicz i Ewa Kistestorowna, jego żona zapisali na kamienicy (RW 10) 1000 złp. na rzecz rektora Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Łukasz Cipurowicz.

W maju 1669 r. Jan i Małgorzata Filmesterowie, małżonkowie zastawili część kamienicy  (St. 29) do czasu spłacenia długu 1250 złp. Stanisławowi Zarzyckiemu podstarościemu tyszowieckiemu. Sąsiedztwo: Antoni Wacławowicz i Wojciech Lendza.

Opis: „…na gorze izba z alkierzem, y druga izba mniejsza przeciwko niey z spiżarnią, kuchnią, piwnica także, staynia na pare koni z wolnym zajazdem rydwana albo kolasy w possessią…”

W lutym 1670 r. Jan, syn zmarłego Jakuba Bernego przeprowadził wizję kamienicy w Rynku Wielkim. Sąsiedztwo: lapidea ab antiquo dicta Fundatoris – kamienica z dawna zwana Fundatora, (Ordynacka, Pańska) i kamienica Michała Dykaffa alias „Angielczykowska”.

Opis: „naprzod wchodząc do kamienice drzwi, portal z ciosowego kamienia, do sklepu iedne od sciany P. Dykaffa w quadrat y okna po obu stronach, drzwi żelazne y powleczone pasami, tylko w sklepie od sciany Panskiey żelazne wpeł do ziemi….Potym piwnice do których dwoiste wschody. Z dziedzinca wchodząc do piwnic schody zasklepione, gdzie piwnica iedna, w ktorey od sciany p. Dykaffa ku dziedzińczykowi temusz mała piwniczka. Ku Rynkowi piwnica, z tey drzwi wposrodku kamienice, y piwnica pod sienią. Z tey piwnice ku scienie Panskiey kamienice znowu piwnica y loch pod Rynek ciągnący się…..Z tego powracając ku wschodom kamienice do piwnic wchodząc, piwnica po lewey stronie ku dziedzincowi. W sieni ku Rynkowi sklepow dwa naprzeciw sobie ze drzwiami….Po teyze stronie sklep do którego okna na dziedziniec….Idąc ku tyłowi sklep od sciany kamienice Panskiey, do którego drzwi żelazne, okna. Ztamtąd idąc wschody do tylnego mieszkania kamienne, ku gorze poręcze żelazne. Pod wschodami staynia ziemna sklepiona, daley izba sklepiona porządna z piecem sklepistym, w ktorey okna na Wodny Rynek. Sien w tyle zasklepiona ze drzwiami. Studnia z daszkiem…Nagure wchodząc do mieszkania nad szyią piwniczną sklepik…., daley idący izdebeczka ex opposito. Wyżey wstępując na wschody, ku Rynkowi idąc izba wielka z komnatą, okna…Z izby idąc po prawey ręce kuchnia porządna ex opposito. Sklepik ciemny, podle niego ku dziedzińczykowi sklepik…Ex opposito tey izdebki wedle kuchnie spiżarnia. Nad dziedzincem wkoło trzech scian ganki drewniane malowane. W tyle budynki, Izba z piecem białym zasklepiona, z pułapem drewnianym, y ……takimze, nad tąz podobna izdebka y strych ze wszystkiem wczasem, a te ku Wodnemu Rynkowi. Idąc ku Rynkowi Wielkiemu, wchodząc ku spiżarni na wschody, izdebka o trzech oknach dwiema na dziedziniec domowy, a iedno do Panskiey kamienicy, z piecem białym zasklepionym porządna. Nad tąż druga podobna bez pieca, z ktorey do strychu wschody. Przed pierwszą izdebką na trzecim pietrze Komor przegradzanych deszczkami cztery y strych nad niemi przegrodzony. Dachy porządne wszędy y Rynny.”

W marcu 1670 r. przeprowadzono inwentaryzację kamienicy (St. 25) po zmarłym księdzu Marcinie Fołtynowiczu, kanoniku zamojskim. Sąsiedztwo: Kamienica Wacławowicza.

Opis: „Naprzod kamienica narożna…do ktorey na podsienie wchodząc krata żelazna od filaru aż do sciany murowanej. Z Rynku do piwnic dwie szyie sklepione y do nich drzwi….Do sieni wchodząc drzwi…sien zasklepiona. Sklep przedni narozny ze drzwiami żelaznemi…Wedle tego sklepu wschody na gurę, u których drzwi dwoiste…we srodku wschodow okno…Wedle tych drzwi schodowych drugie drzwi do piwnice….Podle tychze wschodow dolnych izdebka sklepiona do ktorey drzwi…z piecem, okno iedno sklane….Drzwi na tylne mieszkania dwoiste….Wedle tych drzwi ku scienie kamienicy P. Podskarbiego izdebka zasklepiona, drzwi…okno całe…piec porządny zielony y drugi ku piekiełkowi do pieczenia chleba. Z izdebki komnata sklepiona, do ktorey drzwi…tamże komin do pieca…y drugie drzwi do sieni z teyze komnaty…Wedle tey komnaty sklep ku Rynkowi, do którego drzwi…okno…W tyle studnia murowana. Od ulice browar ze wszystkiem naczyniem ….Sciany murowane, trzy popadane y komin murowany. Wrota na Ryneczek Wodny na biegunie……Wedle tych drzwi ex opposito – z przeciwnej strony stajenka, tamże mieszkanie dla piwowara. Dach w tyle nad browarem y staynia z mieszkaniem barzo zły y ku obaleniu się ma po większych częściach. Piwnice dwie, do których wschody z sieni porządne y dostatnie….Gurne mieszkania. Naprzod izba wielka, w ktorey okien na dwie stronie pięc …na rynek y ulicę, ciosowe kamienie u okien, Piec na ciosowych kamieniach y na filarach, piec łatany biały i zielony, stary. Drzwi fassowane…Z teyze izby do komnaty drzwi…W komnacie okno iedno sklane…Piec zielony stary, kominek za piecem z ciosowego kamienia z balchą. Z drugiey strony pieca drzwi do kuchnie….Kuchnia porządna ze wszystkiem. U piecow blachy żelazne do pieca iedna do komnaty, a druga do izdebki do komina. Piec piekarniany pod kuchnią, a drugi do pirogów pieczenia mały. Sciany murowane, drzwi drewniane…Wchodząc z kuchni ex opposito (z przeciwnej strony) okno na ulicę gątami załatane. Wedle wschodów na gurę wschody kręcone, do których drzwi…przed izbą zasklepiono przed wszystkimi izbami, pod którym zasklepieniem przegroda od wschodów średnich drewniana z dylow, drzwi…., za którą izdebek dwie, iedna od ulice o dwie oknach, z piecem dobrem białym, u którego z izdebki blach dwie, ktoremi przytykaią piec, bo z izby palią. Drzwi ze wszytkiem porządne…Ex opposito (z przeciwnej strony) izdebka o iednym oknie…piec stary z blachą….Ganek ku tyłowi y aż na tył ciągnący się mimo, kominek murowany, który idzie ku gurze z izdebki, gdzie piwowar mieszka. Na strychu komorka iedna…”

W marcu 1670 r. Jan i Małgorzata Filmestrowie, małżonkowie dokonali wyceny kamienicy (St 29) na 15. 000 złp. Sąsiedzi: Wojciech Lendza i Wacławowicz Thesaurarius podskarbi. Opis: „Qui revisis partibus Lapideae Ac Dinvensuratis muris ad distantiam octodecim millium quadringentorumnonaginta sex cubitorum; aedifica autem taxaverunt ad florenos trium millium.” – Ci, obejrzawszy części kamienicy i […] murów w odległości osiemnastu tysięcy czterystu dziewięćdziesięciu sześciu łokci (?) i oszacowali budynek na trzy tysiące florenów. 

W marcu 1671 r. Wojciech Lędza kupiec i Zofia, jego żona zapisali sumę 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: kamienica Wilhelma Bekera i kamienica Jana Filmestra (St. 29).

W listopadzie 1671 r. Wawrzyniec Krzeczkowicz rajca zapisał testamentem dom (St 13) Agnieszce, drugiej żonie Krzeczkowicza. Sąsiedzi: Jan Serwatowski i Paweł Lipowski.

W październiku 1672 r. Katarzyna, córka zmarłego Marcina Braszowicza i Hiacynt Hylicki jej mąż zapisali na kamienicy „Braszowiczowskiej” (St 27) sumę 1500 złp. Andrzejowi i Agnieszce Struszowiczom, małżonkom. Sąsiedztwo: sukcesorzy Tabortowskich i sukcesorzy ks. Marcina Fołtynowicza, kanonika. Stan kamienicy określono jako: ex latere cocto exaeclificatae – zbudowana z cegły.

W grudniu 1672 r. Hiacynt Hylicki malarz i Katarzyna Braszewiczowna, jego żona sprzedali trzecią część kamienicy (St 27) Andrzejowi Struszewiczowi i Agnieszce Janiszkiewiczownej, jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: sukcesorzy Marcina Fołtynowicza i Taburtowska.

W maju 1673 r. Wilhelm Innes i Elżbieta Bekierowna, małżonkowie zapisali na części kamienicy (RW 9) sumę 1500 złp. na rzecz Bartłomieja Kupinskiego. Sąsiedztwo: Jakub Wenton rajca i sukcesorzy Daniela Begina, kupca.

Opis: „Hypocausto In superiori parte..a fronte Circuli Maioris usquae ad tectum, comparando, cum forniceex gradibus a parte superiori aditum habenti et celario tertio ex ingressu a foro pretercundem duo bus celaris ex latere cocto aedificantum” – W górnej części hipokaust ustawiony od przodu Wielkiego Rynku aż do dachu, z galerią, mającą wejście ze schodów w górnej części i trzeciej piwnicy od wejścia z rynku [do której to piwnicy przechodziło się przez dwie inne] zbudowanego z cegły. 

W październiku 1673 r. po zmarłym Fryderyku Bekierze, kupcu, dokonano wyceny i opisu kamienicy „Muldorphowska” (St. 29) na kwotę 20.532 złp. Sąsiedzi: sukcesorzy Wojciecha Lędzy, kupca i Konrad Kineman.

Opis: „Pierwszy sklepik pod podsieniem z scianami wzdłusz i wszerz y z zasklepieniem łokci 398, co czyni sążni 132 y łokci 2. Druga piwnica większa tak w scianie iako y przyczółkach łokci 433, sążni 142 y łokieć 1. Trzeci sklepik na kształt glinianki z scianami y z sklepieniem łokci 295, sążni 98 y łokieć 1. Czwarty ku gorze idąc z piwnic po wschodach, tylna ziemianka…w tyle w ktorey murow z sklepieniem łokci 45, sążni 15. Piaty sklepik od szyi piwniczney polewey rece tak w scianach iako y w zasklepieniu łokci 86, sążni 28 y łokci 2. Szosty szyie per oblignum (z obowiązku) idącą z schodami z scianami y z zasklepieniem łokci 144, sążni 48.Siodmy sklep gorny, sciany i sklepienie ma w sobie łokci 400 y puł, sążni 133 y łokci 2 i ½. Osma piwniczka potajemna z tegosz sklepu murowana y zasklepiona łokci 176, sążni 58 y łokci 2. Dziewiąty, sien wzdłusz y wszerz y z sklepieniem łokci 482 y puł, sążni 160 y łokci 2 ½. Dziesiąty tylny sklep ….ze sklepieniem y ze scianami łokci 350, sążni 116 y łokci 2. Jedenasty przysionek przed sklepem łokci 27, sążni 9. Dwunasty, wschody od pana Kinemana z dołu idąc wymierzone na łokci 120, sążni 40. Trzynasty sien na drugim piętrze zasklepiona przed izbą wielką łokci 300, sążni 100. Czternasty, spiżarnia z murami sklepiona przy kuchni łokci 203, sążni 67 y łokci 2. Piętnasty, kuchnia, sciany y sklepienie łokci 126, sążni 42. Szesnasty, izba od Rynku na drugim piętrze wszerz przez cały grunt y wzdłusz z pułapem połozona y scianą srednią po prusku murowaną wszerz y wzdłusz łokci 406, sążni 135 y łokieć 1. Siedemnasty na trzecie piętro wschody sklepione porachowane y wymienione na łokci 74, sążni 24 y łokci 2. Osmnasty, sien na trzecim piętrze łokci 187 y puł, sążni 62 1/2 . Dziewiętnasty, izdebka wszerz y wzdłusz łokci 130, sążni 43 y łokieć 1. Dwudziesty, podle teyze izdebki kuchenka łokci 100, sążni 33 y łokieć 1. Dwudziesty pierwszy, izba bez piecza przez cały grunt wszerz y wzdłusz łokci 267 y puł, sążni 89 y puł łokcia. Dwudziesty wtory, w scianie murow wzdłusz, wszerz y w gorze łokci 132, sążni 44. Oprocz dwoch kominow nie taxowanych….Dwudziesty trzeci, podsienia wszerz i wzdłusz y z sklepem łokci 311, sążni 103 y łokci 2…W teyze kamienicy wiązania, dachy z tylnem budynkiem cum sekreto loco – sekretne miejsce – toaleta.  

W listopadzie 1673 r. Jan Wenton i Anna Sklarzowiczowna, zona (poprzedni właściciel zmarły Stanisław Sklarzowicz) zapisali na kamienicy (RW 7A) wyderkaf 2500 złp. na rzecz Kaplicy Różańca Świętego w Kolegiacie. Sąsiedztwo: sukcesorzy Andrzeja Devidsona, kupca i Wilhelm Innes.

W sierpniu 1674 r. Łukasz Kirkorowicz i Anna Faruchowiczowna, jego żona, Ormianie zapisali na kamienicy (RW 12) 600 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Unikowskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz rajca i Auxenty Owanisowicz Advocatus Iuratu Privileqiati Armenici prawnik prawa ormiańskiego. Opis: „ex latere cocto exaedificatae” – zbudowana z cegły.

W sierpniu 1678 r. Piotr Gutri patrycjusz i kupiec zamojski sprzedał kamienicę (RW 9 ?)  Janowi Achenchiffowi za 6000 złp. Sąsiedztwo: Jan Ling (Link) i a strata Lapidibus via partibus (abalten – zły odczyt) Sitam – położonej od ulicy wyłożonej kamieniami [Brukowanej] częściami.

W czerwcu 1679 r. Jan Ahenhiff sprzedał kamienicę (RW 5 A) Andrzejowi Boydowi za 6800 złp. Sąsiedzi: Jan Link i acialiter a via Strata Lapidibus-  na rogu ulicy Brukowanej.

W marcu 1680 r. Andrzej Abrek doktor teologii i scholastyk Kolegiaty i Aleksander Abrek Phil[osophiae] Dr Canon. dokonali podziału kamienicy (RW 4):

Pierwszą część obrała sobie …Pani Marianna Abrkowna Krobska…

Drugą część …ksiądz Jan Abrek kanonik zamojski pleban krzeszowski

Trzecią część …Pan Mikołay Ludwik Abrek pisarz lwowski

Czwartą część Pan Benedykt Abrek

Piątą część Jmć. Ksiądz Andrzej Abrek, [scholasticus zamoscensis]

Opis:

Prima Sors – W kamienicy Abrkowskiey w Zamościu Izba przednia na gurze oknami dwoma w Rynek. Z niey komnata sklepiona piwnica pod Aptyką (Apteką) na tyle komora srednia pod gankiem puł kuchni na gurze.

Secunda Sors – w teyze kamienicy izba na tymze pietrze oknami na tył, sklepik przy komnacie przedniey Izby będący do którego chodzenie z kuchni wybić a od komnaty drzwi zamurować. Na dole sklep przedni od kamienicy Piechowiczowskiej piwnicy wielkiey połowa mniejsza po drzwi, idąc do pobocznych piwnic od schodów z kamienicy idących, do ktorey piwnicy wchod przez też schody i z kamienicy, która piwnicze tarcicami lubo drzewem od sciany do sciany poprzeg zapierac sobie na tą część. Strych nad tą że izbą tylną wszytek. Na tyle komora ostatnia od kloaki.

Tertia Sors – Izdebka górnia. Komora naprzeciwko niey z drzewa, sien między tąże komorą a izdebką eumfacultata [aedificata?] wystawiona sobie nad wszytką izbą. Primae sortis pierwsza część izby y nad sienią kuchni sklep przedni od kamienicy Grabowiczowskiey Piwniczka pod kuchnią. Na tyle podle stayni mieyszcze na komore, tak iak długa stainia, wszerz zas iako dach zastąpił.

Quarta Sors – Izba dolna oknami na tył, sklepik ciemny przy terze izbie będący. Kuchnia na przeciwko tegosz sklepiku puł piwnic wieksze aż za drzwi ku mniejszym dworu piwniczką będących asz do przegrody która ma bydz a Possesion sortis secunda [a possesione sortis secundae – do drugiej części] przepierzona, chodzenia do tey piwnice z przodu kamienicy to iest z Rynku, przez którą to piwnice wolny ma być przechod tak do bocznich pod Apteką y pod kuchnią będących piwnic iako do puł piwnicy secunda sortis komora na dole pierwsza z sieni y palcu od sciany Grabowiczowskiey przy izbie wszerz po okno wzdłuż na dwa sążnie.

Quinta Sors – Izba w Angielczykowskiej kamienicy, z niey izdebka z pieczem pułkuchni na gurze piwniczka. Winnica Abrekowska we Lwowie na Kleparowie będąca In quatuor sortes iuxta dimensurationem, In loco loci faciendam celere ma pro quinta vos sorte ogrod iako iest w sobie za Forty na Przedmieściu Janowskim Zamojskim naznacza się.

19 października 1682 r. Elżbieta, wdowa po Warterysie Tatułowiczu, kupcu i ławniku zastawiła część kamienicy (RW 16) za długi – 600 złp. na rzecz Zachariasza, zięcia Elżbiety Tatułowiczowej. Opis: „Izba murowana tylna narozna nad staynią, izdebka na gorze podle schodow y z kuchnią między tymze mieszkaniem. Sklep dolny sredni podle schodow y piwnicy murowaney pod schodami idąc na gure…”

W styczniu 1683 r. Anna Lipowska przeprowadziła wycenę dachu kamienicy Hoffanowska ? (St 15) – 60 złp. i 24 gr. Sąsiedztwo: sukcesorzy Laurenty Krzeczkiewicz i kamienica Hazowska [kamienica Jakuba Haasa – połowa] Jerzy Pauli.

W sierpniu 1683 r. Petrus Gutry zapisał na kamienicy (RW 7) 1000 złp. na rzecz Heleny Rosownej. Sąsiedztwo: sukcesorzy Daniela Begina i Jan Wenton.

W marcu 1684 r. Paweł Lipowski i Anna Jablonska, żona, sprzedali kamienicę (St 15) za 3400 złp. Marcinowi i Mariannie Koniakowiczom. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów zmarłego Laurentego Krzeczkowicza  i sukcesorzy zmarłego (Gregorini)  Jerzego Pauli Prafecti Militia Germanica – oficera piechoty cudzoziemskiej.

W lipcu 1684 r. Stanisław Brzeski i Michał Brzeski, jego syn przeprowadzili wizytację kamienicy (Or 28) wycenionej na 3000 złp. Sąsiedztwo: Jan Wilczek (Or 30) i Jan Bartoszowicz (Or 26).

Opis: „…naprzod w izbie drewnianey na dole przedniey wielkiey połap y belki pod nim od sciany P. Bartoszowicza pobutwiało…w scienie pod oknami teyze izby drzewa nowego czworo alkierz z teyze izby cały zbutwiały…Dach nad izbą wielką dolna wszytek zły y krokwią połamane miejscem y rynna od P. Wilczka zła, zgoła dach wszytek podziurawiony na części….nad tą izbą wielką zapierzenie pod dachem…na strych idąc schody obdarte z opieraniem y z gontow ktoremi obite były szpodem i zbokowa. Nad strychem y nad izbą y nad sklepem dolnym affectatis od sciany P. Bartoszewicza dach nowy y rynna 4 krokwy z łatami…Połap w kącie nad izbą od sciany P. Bartoszowicza przedziurawiony wskroś …cieczenie wody z dachu nad izbą y sklepem pod nią od sciany p. Wilczka dach wszytek zły y rynna zgniła połap przegnił…W izbach w iedney u drzwi także y zamku nie masz w drugiey izbie od P. Wilczka kwatery iedney w oknie nie masz….”

W grudniu 1684 r. Jan Michał Link zapisał na kamienicy (RW 5) „Hazowska” 500 złp. na rzecz Marianny, Petrus Reinberger. Sąsiedztwo: Marcin Koniakowicz i sukcesorzy Michała i Urszuli Dykaffów.

W sierpniu 1685 r. Łukasz Kirkorowicz, kupiec i ławnik i Anna Skinderowiczowna, jego żona oraz Jan Aleksander, Katarzyna i Antoni, ich dzieci, sprzedali dom (RW 12) w Rynku Wielkim Zachariaszowi Arakiełowiczowi, kupcowi i ławnikowi oraz Zofii Warterys Jakubowiczownej (możliwe, że Tatułowiczownej?), jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański i Auxenty Owanisowicz ławnik. Opis: „…z murowanymi sklepami dolnemi, scianami oboiey stron…y z przodem murowanym…”

W październiku 1685 r. ks. Franciszek Grabowicz, profesor Akademii Zamojskiej, zastawił połowę kamienicy „Grabowiczowska” (RW 6) za 1200 złp. Mikołajowi Barth’owi i Mariannie Romanowczykownej, żonie. Sąsiedztwo: olim (niegdyś) Andrzej Abrek i Auxenty Owanisowicz, kupiec.

W listopadzie 1685 r. Mikołaj Barth, krawiec przeprowadził inwentaryzację kamienicy „Grabowiczowskiej” (RW 6). Sąsiedztwo: kamienica „Abrkowska” i Auxenty Owanisowicz.

Opis: „Naprzod w izbie na gorze ku Rynkowi okna dwie….drzwi dębowe u izby y komnaty….okienek dwie z komnaty do izby y do sieni. Piec nowy zielony w izbie….Podłoga w izbie, połap drzewiany z wierzchu. Przed izbą tąsz sięn…okien dwie w teyze sieni…Połap także dobry nad sienią oprocz przyczołka w teyze sieni…W kuchni piec do pieczenia chleba. Z tey sieni drzwi na izbę dolną sklepioną….Na teyze izbie scian dwa nie masz, tylko dwie murowane od miedze kamienice Pana Krobskiego y od zachodu słonca. A od wschodu słonca y od sieni P. Axentego tarcicami tylko założone sciany. Wschody z sieni przerzeczoney na strych dobre z drzwiami….y dach nad temisz wzwysz opisanemi mieszkania częściami wszytek nieobry, bo z gontow opadł barzo, krokwie stare łaty nad …całe. Rynna od miedze Pana Krobskiego nowa nad izbą dolną, druga rynna nad mieszkaniem od Rynku….mur tam pod nią cale zbutwiały, drzwi na tąż rynnę….schody z gornego mieszkania na doł idące, u nich z gory samey drzwiczki w balaski….y ponad niemi balasy toczone, y od dołu poręcze….posrodku tychze schodow drzwi….przy nich izdebka sklepiona drzwi u niey ….okno…W teyze izdebce sklepik murowany, ze wszystkich stron, wchodząc do sieni na samym dole z podsienia….Do piwnice drzwi…schody dobre w niey y drzwi drugie wpoł schodow….Kominy wszytkie murowane dobre. Sciany obie pobocznie w izbie y w sieni, trzecia w srodku mieszkania ponarysowały się.”

W styczniu 1686 r. Piotr Reyneberger aptekarz i Marianna jego żona zapisali na części kamienicy (St 17) zwanej „Hazowską” sumę 1000 złp. na rzecz Jana Tuszynskiego.

W styczniu 1686 r. Dominik Smolenski i Zofia Fołtynowiczowna jego żona, córka zmarłego Kazimierza Fołtynowicza sprzedali część kamienicy (St. 25) za 525 złp. Stanisławowi Niewieskiemu doktorowi Filozofii, Fizyki i Astronomii, profesorowi w Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: na rogu z drogą publiczną i z kamienicą Smolenskiego.

W lutym 1686 r. Jerzy Pauli sprzedał kamienicę (St 17) za 3000 złp. Piotrowi i Mariannie Reynebergerom. Sąsiedztwo: Marcin Koniakowicz ławnik i sukcesorzy Michała i Urszuli Dykaffów.

W lutym 1686 r. Jakub Dawidson, kupiec i jego żona Elżbieta sprzedali kamienicę (Koł 2) za 2500 złp.  Reynoldowi Brys’owi kupcowi i jego żonie Annie. Sąsiedztwo: kamienica Wilhelma Forbesa i acialiter a Platea Publica sub Praetoris Zamoscensi  – narożna od ulicy publicznej przy ratuszu.

W czerwcu 1686 r. Jan Fołtynowicz i Katarzyna jego żona sprzedali część kamienicy za 400 złp. (St. 25) Stanisławowi Niewieskiemu rektorowi Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: na rogu droga publiczna i kamienica Zamoyskich „Braszowiczowska”.

Opis: „celarium muru tum, dno hypocausta sibi opposite In superiori parte cum Libero usu culinae In contignatione” – (zły odczyt z akt) „piwnica również w ścianie, piętro hipokaust naprzeciw siebie. W górnej części z możliwością swobodnego korzystania z kuchni. Na piętrze” (tłumacz Google).

W czerwcu 1686 r. Jan Bartoszowicz ławnik zapisał na kamienicy (Or 26) sumę 600 złp. Marcinowi na Zamościu Zamoyskiemu. Sąsiedztwo: kamienica „Rudomiczowska” (Or 28) i kamienica „Aryewowiczowska” (Or 24).

We wrześniu 1686 r. Wojciech Franciszek Wesołowski i Marianna Mengantówna, jego żona oraz Kazimierz Menganty i Katarzyna Mengantowna, żona Stanisława Żuchowskiego sprzedali część kamienicy (St. 19) za 3900 złp. Janowi Miroczyńskiemu rajcy i Elżbiecie Mengantownej, jego żonie.

W grudniu 1686 r. Jan i Hiacynt Pruszkowscy, bracia, synowie zmarłego Andrzeja Pruszkowskiego Pocillatori Culmensi –  podczaszego chełmińskiego, przekazali (donacja) dom Marcinowi Zamoyskiemu. Kamienicę (St. 23) darował Pruszkowskiemu Andrzejowi Jan Zamoyski (III ordynat) w 1657 r. Sąsiedztwo: Piotr Leysk i na rogu droga publiczna. Była to tzw. Kamienica „Skarbowa”.

W lipcu 1687 r. Elżbieta Fołtynowiczowa, wdowa po Andrzeju Budzynskim, córka zmarłego Kazimierza Fołtynowicza sprzedała część kamienicy (St. 25) „Fołtynowiczowskiej” Stanisławowi Niewieskiemu za 350 złp. Sąsiedzi: kamienica Zamoyskich i na rogu droga publiczna.

W lipcu 1687 r. Jan Fołtynowicz, syn zmarłego Kazimierza Fołtynowicza i Katarzyna Szwarcowna, żona sprzedali kamienicę „Fołtynowiczowską” (St. 25) za 400 złp. Stanisławowi Niewieskiemu. Sąsiedztwo: Kamienica Zamoyskich i na rogu droga publiczna.

We wrześniu 1687 r. Antoni i Zofia Ponawowie przeprowadzili wizję kamienicy (St 27) w stanie desolata (opuszczonym). Sąsiedztwo: sukcesorzy Grabowicza.

Opis: „Naprzod nad podsieniem sklepienie porysowane y nad oknem sciana alias mur przepadły przy sklepie…W izbie wielkiey był ganek drewniany, piec dobry, okna dobre…Z izby pomienioney do alkierza drzwi, podłoga w alkierzu nowa, piec biały, dwa okna….Komina gzymsowego nie masz, który był…Z alkierza do sklepu ku podsieniu drzwi nowe…podłoga alias posadzka z tarcic …U sklepu drugiego od sciany sukcesorow P. Grabowicza w oknie z wierzchu kamien ciosowy na wpoł przepadły….za tym sklepem ku izbie wielkiey dolney u sklepu ciemnego drzwi…W kuchni piec do chleba pieczenia oraz y do gotowania….Izdebka na tyle przechylona, drewnianych scian trzy….Sciany trzy są iedney komory, drugiey cale nie masz. Wschodow do gury drzwianych nie masz, które były….Na gorze izdebka, było w tey izdebce przepierzenie z tarcic. Nad sienią, podsieniem y sklepami strych, gdzie posadzka z tarcic na ligarach….”

W styczniu 1688 r. Kazimierz Fołtynowicz, syn zmarłego Kazimierza Fołtynowicza sprzedał część kamienicy (St 25) za 400 złp. Stanisławowi Niewieskiemu. Sąsiedztwo: na rogu i kamienica „Braszowiczowska” (Zamoyskich).

W maju 1688 r. Zachariasz Arakiełowicz kupiec ormiański i ławnik zapisał na kamienicy (RW 12) 750 złp. na rzecz Marcina Zamoyskiego. Sąsiedzi: Auxenty Owanisowiecz i Stefan Ałtunowicz prawnik.

W listopadzie 1688 r. Elżbieta Warterysowna, wdowa po Wartersysie Tatułowiczu, kupcu i ławniku oraz jej synowie: Antoni, Zachariasz, Mikołaj i Axenty, wydzierżawili część kamienicy (RW 16) na trzy lata za sumę 3000 złp. Baltazarowi Wandro (Wandery). Usytuowanie: od ulice publicznej w Rynku Wielkim narożna. Sąsiad: Stefan Ałtunowicz , ławnik.

W kwietniu 1689 r. Baltazar Wandery, kupiec dzierżawca części kamienicy (RW 16) narożnej w Rynku Wielkim przeprowadził inwentarz tej części kamienicy. Sąsiedztwo: Ałtunowicz.

Opis: Naprzod sklep gorny sklepiony narozny z dwoma drzwiami…iedne z podsienia, drugie do sieni….Z sieni okno na przedzie…W tymze sklepie okno na ulicę….Piwnica pod srzednim sklepem, do ktorey z sieni drzwi, schody dobre, y na dole u teyze piwnicy drzwi…W stayniey drzwi tylne alias wrota….w tey stayni okna…Item izba wielka na gurze, w rynek okna dwie, a trzecie na ulice, w alkierzu czwarte zewnątrz, nad oknem ulicznym mur się narysował. Item nade drzwiami idąc do alkierza mur się porysował od okna, także y z drugiey strony tychze drzwi mur porysował się az do pułapu. Piec stary kaflowy biały bez koron na wierzchu. W scianach dwoch w murze szaf dwie…Item w alkierzu drzwi…. W tymze Alkierzu mur nadrysowął się od sciany Pana Ałtunowicza. Połap tak w izbie iako y w alkierzu y bałki między niemi, w izbie wzdłusz pięc bałkow porysowały się. Przy teyze izbie kuchnia murowana Az do gory, sklepiona, z zelaznemi ankrami dwoma nad kominem, z oknem na ulice, z piecem chlebowycm całym, drzwi w niey dobre…Item sien naprzeciwko teyze kuchni….Item Komorka na strych idączy pod schodami, u niey drzwi, schody na strych całe z balaskami drewnianemi toczonemi, u nich drzwi dobre…Strych nad temi gmachami….Dach potrzebuie poprawy, rynien dwie….Tamze na strych Komorka bez drzwi, w izdebce gorney okien dwie, piec stary….Połap dobry z balkami. W sieniach balki od wielkiey izby począwszy Az do izdebki z pułapem. U miejsca sekretnego w scienie od pana Ałtunowicza mur porysowany, okienko ku ulicy na sekretnym miejscu…”

We wrześniu 1690 r. Zachariasz Arakiełowicz i Zofia Tatułowicz, małżonkowie, zapisali na kamienicy (RW 12) 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Krikowskiego, dziekana i infułata zamojskiego, proboszcza szczebrzeskiego. Sąsiedztwo: Auxenty Owanisowicz i Stefan Ałtunowicz.

 W styczniu 1692 r. Seweryn Kuszynski i Anna Przybysławska, małżonkowie scedowali część domu (RW 2) – Kamienica Piechanowiczowska – na rzecz Franciszka Jana Bienieckiego. Sąsiedztwo: sukcesorzy Kazimierza Andrzeja Abreka (Kazimierz jak dotąd nie odnotowany).

W lutym 1692 r. Wilhelm Forbes sprzedał kamienicę (Koł 2) Elżbiecie Forbesownej. Sąsiedzi: Rejnholdi Brus, racja zamojski i Jakub Sarbiewski wojewoda mazowiecki.

W październiku 1692 r. Jan Miroczynski i Eliza, jego żona zapisali na kamienicy „Dykaffowska” (St. 19) 400 złp. na rzecz Mikołaja Menganty. Sąsiedztwo: Piotr Reynebergier i Piotr Leydyparte (możliwy zły odczyt – Leysk parte?).

W listopadzie 1693 r. sukcesorzy zmarłego Daniela Begina podzielili kamienicę (RW 11) „Beginowską” na 4 części. Sąsiedztwo: pennes Innesowska i na rogu.

Opis:

Pierwsza część: należąca panu Mikołajowi Beginowi. Izba z komnatą na górze wesrodku okien w ulice patrząca z połowicą kuchnią przy teyze izbie stojącą y z strychem nad pomienioną izbą z belkami i z scianką do niegosz należącą i ze sklepem na dole naroznim po prawey rece do kamienicy wchodząc leżącym y połowę piwnicy na przedzie.

Druga część: należąca panu Andrzejowi Beginowi. Izba w teyze kamienicy w Rynek z komantą z połowicą kuchnie na gorze y z połowicą strychu nad tąż izbą y z połowicą piwnicy na przedzie y sklep tylny na Rogu leżący w teyze wzwyż rzeczoney kamienicy.

Trzecia cześć: należąca pannie Elżbiecie Beginowney. Trzecia izba dolna z komnatą y sklepikiem nad sionką leżącym y z kuchnią przy pomienioney izbie y połowicą piwnicy pod tąż izbą y połowicą strychu nad izbą w rynek patrzącą oknem.

Czwarta część: należąca na pannie Annie Szpaldyngowną albo na pozostałych sukcesorow tey. Czwarta tylne mieszkanie na gorze z kuchnią y z sionką na niejże z sklepem na lewey ręce leżącym po prawey ręce y połowicą piwnicy pod dolną izbą….

W styczniu 1694 r. Jan Acheniff i Mikołaj Begin sprzedali część kamienicy (RW 11) „Beginowskiej” za 3000 złp. Tomaszowi Teylerowi i Elżbiecie, jego żonie. Sąsiedzi: na rogu i sukcesorzy nieżyjącego Strenui Vilhelmi Innes  Praefecti militum, dowódca wojskowy.

W czerwcu 1695 r. Jan i Marianna Bartoszowiczowie, małżonkowie, zaciągnęli pożyczkę w wys. 5000 złp. na wykończenie kamienicy (Or 26) pod zastaw jej części od Jerzego i Ewy Doroszowskich. Sąsiedztwo: OO. Dominikanie Konwentu Janowskiego (Or 24) i Michał Brzyski (Or 28).

Opis: „Sklepy dwa gornie z podsieniami, pod tymisz dolnie…, y trzeci pod izbą wielką, kuchnią, alkierzem sklepionym, tył staynia, strych nad izba wielką z cegły y wapna…dla zsypywania zboża. ”

W lipcu 1696 r. Jan Bartoszowicz rajca przeprowadził oględziny kamienicy desolatione et ruina (Or 26). Sąsiedztwo: Mikołaj Barth krawiec i Myszkowski Comitis Pinczoviensis –  margrabia na Pińczowie.

Opis: „Na podsieniu filary trzy mokre, sciany mokre, dach zły. Item w sklepiku po prawey ręce wchodząc Do tey kamienicy mur naprzeciwko pieca zamokły, nad okny y drzwiami porysowany. Item sklepow dolnych iest dwa…okno na podsienie idące….Nad szyią gornią mur powypadał, wschodow cale w nich nie masz.”

W lutym 1698 r. ksiądz Andrzej Abrek darował lapidea antiquitus „Angielczykowska” dicta – kamienicę zwaną dawniej „Angielczykowską” (RW 4) Mikołajowi Ludwikowi Abrekowi (bratu Andrzeja Abreka) i Wiktorii Krallownej, jego żonie. Sąsiedztwo: Piotr Reineberger rajca i Piotr Leisk kupiec.

15 lutego 1698 r. zmarły Warterys Tatułowicz – Baltazar Wandrys – właściciel zapisu – przekazanie zapisu części na kamienicy (RW 16) – 800 złp. na rzecz Jana Tuszynskiego podstolego żytomirskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz. Usytuowanie kamienicy: w Rynku Wielkim od ulice publiczney narożny. Opis: „Izba wielka z alkierzem y sienią, okna w Rynek, kuchnia, strych nad tąż izbą y piwnica dolna pod sklepem średnim…”

W czerwcu 1700 r. Jan Kanty Wilczek, rajca i Marianna Wilczkowa, jego żona, zapisali na kamienicy (Or 30) 200 złp. na rzecz Kaplicy Bractwa Literackiego w Kolegiacie. Sąsiedztwo: Michał Brzyski, rajca (Or  28).

W październiku 1700 r. Zofia Dyakowska, wdowa po Kazimierzu Dyakowskim Regentis Grabowecensis – zarządca grabowiecki  i Marianna Bartoszowiczowa, wdowa po Janie Bartoszowiczu kupcu, dokonała wyceny kamienicy „Bartoszovina” (Or 26) – 1678, 25 złp. Sąsiedztwo: sukcesorzy Bekiera kupca i Mikołaj Barth, krawiec.

W marcu 1701 r. Sebastian Łyszkiewicz rajca zapisał na kamienicy (St 11) 300 złp. na rzecz Bractwa Różańca Świętego. Sąsiedzi: sukcesorzy Tomasza Lewkiewicza i Aleksander Brzyski, aptekarz.

W styczniu 1702 r. sukcesorzy Piotra Gutrego sprzedali kamienicę (RW 9) za 1500 złp Irż Ickowiczowi Jazłowieckiemu. Usytuowanie domu: In Circulo foro publico Platea magna Arcensi – na rynku na dużej ulicy Zamkowej. Sąsiedztwo: Jackowski i dom „Złotorowiczowski”.

W grudniu 1702 r. Benedykt Antoni Abrek, syn zmarłego Andrzeja Abreka i Dorota Moroowna, jego żona, scedowali część kamienicy „Abrkowskiej” na rzecz Adriana Krobskiego doktora prawa i rektora Akademii Zamojskiej oraz jego żony Marianny Abrkownej (siostry Benedykta Antoniego). Kamienica znajdowała się we wschodniej pierzei  Rynku Wielkiego (ad Orientem), (RW 4). Sąsiedztwo: zmarły Szymon Piechowicz i zmarły Wojciech Grabowicz (po nim Kazimierz Lubecki rajca).

Opis: ..”hupocaustum inserius teusteras In partem posteriorem habeus, sornicem parvum sine senstris circa illud hypocaustum sit tam, culinam ex opposito istigmet sornicis et medium cellarium…” – (zły odczyt z akt) …mająca hipokaust w tylnej części (?), mała galerię bez okien umieszczoną wokół tego hipocaustu naprzeciw kuchnię (?) i średnią piwniczkę…”

W lipcu 1703 r. Elżbieta (Eliza?) Miroczynska, wdowa po rajcy Janie Miroczynskim, żona Jana Ulanowskiego i jej syn Jan Miroczynski zapisali na części kamienicy (St. 19) 330 złp. Tomaszowi Franciszkowi Orminskiemu lekarzowi medycyny i Teresie Krobskiej, jego żonie. Sąsiedztwo: Piotr Reyneberger i Piotr Leysk, kupiec.

W lipcu 1703 r. Wilhelm Tawus, kupiec i Helena Rosowna, małżonkowie scedowali kamienicę „Gutrowiana”  (RW 9) na rzecz Antoniego Koniakowicza aptekarza i Anny Gutrownej, jego żony. Sąsiedztwo: acialiter a via publica seu Platea Lapidibus strata dom narożny przy ul. Brukowanej i sukcesorzy Linkowskich.

W październiku 1703 r. Akademia Zamojska scedowała prawa do kamienicy „Gutrowskiej” (RW 9) za kwotę 2500 złp. na rzecz Jerzego Zagrzewskiego, kupca. Sąsiedztwo: na rogu  ul. Brukowanej i sukcesorzy Jana Michała Linka majora artylerii.

W maju 1705 r. ordynat Tomasz Józef Zamoyski zaciągnął pożyczkę pod zastaw kamienicy „Skarbowej” (St. 23) w wysokości 7000 złp. od Jana Wyżyckiego chorążego kijowskiego i starosty bracławskiego. Pieniądze były potrzebne ordynatowi na utrzymanie ludzi w fortecy.

W roku 1707 r.  Michał Brzyski rajca zapisał testamentem kamienicę (Rudomiczowska) żonie Annie i córce. Sąsiedztwo: sukcesorzy Doroszowskich i zmarły Kanty Wilczek.

W grudniu 1707 r. Marianna Brzyska, wdowa po Michale Brzyskim przeprowadziła inwentaryzację kamienicy (Rudomiczowska).

Opis: „Naprzod widzieliśmy budek dwie, między filarami…Wchodząc z Rynku do kamienice po lewey stronie, budka nowa szynkowna. Item w teyze kamienicy sklepow dwa przednich porządnych, po prawey rece komorka od sklepu, przy tey komorze kuchnia z piecem chlebowym. Item po lewey ręce schody na gorę…Komorka iedna w sieni. Item w teyze sieni magiel przy schodach, izba na dole z zapierzonym alkierzykiem, w którym to alkierzyku drzwi na dwoie się otwieraią, piec w izbie dobry, okna dobre tak w izbie, iako też y w alkierzu…W sionkach na gorę idący schodki, na tyle izdebka z piecem zielonym, kaflowym, y z piekarnianym…okna dobre….drzwi z zamkiem, wrota z tego zatyłku na solny rynek, przy tych wrotach miejsce potrzebne iest pobudowane, przy wrotach gorka na złożenie siana. Wchodząc zas do gornych gmachow na przedzie wymurowanych, po schodach, są około tych schodow poręcze z balasami toczonemi, tam wszedłszy, widzieliśmy po lewey rece izdebkę murowana porządną, ale piec zdezelowany z oknem….z tey izdebki sklepik ze drzwiami porządnemi, po prawey rece izba murowana, okien dwie.., przykomorek z teyze izby iest zdezelowany, drzwi z zamkiem do teyze izby, w sieni okna zdezelowane, połap dobry, tak w sieni, iako y w izdebkach….w teyze sieni kuchienka zapierzona, z kominem, do tychze izdebek należącym. Strych widzieliśmy zdezelowany. Sklepow dwa dolnych alias piwnic.”

W lipcu 1709 r. Piotr Reynebergier, rajca, zapisał testamentem kamienicę (St. 17) żonie Mariannie i trzem synom: Michałowi, Ambrożemu i Aleksandrowi. Sąsiedztwo: zmarły Antoni Koniakiewicz i Pani Miroczynska.

W sierpniu 1710 r. przeprowadzono inwentaryzację i wycenę kamienicy „Koniakowiczowskiej” (St 15) przez sukcesorów Koniakowiczów. Ruchomości i nieruchomości oszacowano na 7500 złp. Sąsiedzi: Aleksander Brzyski, rajca i sukcesorzy Reynebergierow.

Opis: „…Sklep od sukcesorow Reynebergierowskich …okna żelazne u tego sklepu,…drzwi kamienne y okna. Apteka murowana….., drzwi żelazne, odrzwi kamienne i okna…Sklepienie w sieni wedle kuchni, kratka nad nim … Sklepik podle sklepu wielkiego….Kuchnia od sukcesorow Reynebergierowskich….arkada z przodu…Sklepienie w sklepiku…piec w izbie z fundamentem….Izdebka tylna, sciany u tey izdebki od ulicy….okna, piec z fundamentem, …powałaSciany od sukcesorow Reynbergierwoskich z fundamentem…Sklep dolny pod izba wielką z oknami…schody…Piwnica od sukcesorow Reynbergierowskich, piwnica druga od Pana Aleksandra Brzyskiego…Wychodząc z piwnicy sklepik mały przed wschodami, drzwi troie….Studnia drewniana…Okiennice, drzwi, kraty, gront, studnia, piece, powała, okna sklane czynią złotych 1442…Murow samych wszystkich …złotych 3675 (wartośc całej kamienicy – 5117 złp.).

We wrześniu 1711 r. ordynat Tomasz Józef na Zamościu Zamoyski przeprowadził wizytacje kamienicy „Niewiesciana” (St. 25) w stanie desolata (opuszczonym).

Opis: „…studnia murowana…a z wierzchu przykrycie zgorzało, mury na tyle z tynku od ognia opadły….w izdebce okno złe, gliną zalepione, do drugiey izdebki drzwi stare, drzwi na tył…, do Gorkich izb idąc deski drewniane na gradusach murowanych drugiech ku wierzchu złe, na strych schodow nie masz, na podsieniu przymurki dwa złe…

W drugiey kamienicy przeciwko OO. Franciszkanom Zamojskim dwie kloaki na sklepach dolnych postawione, od których w iednym sklepie dolnym ciemnym sklepienie wypadło y ziemia się wali.”

W grudniu 1710 r. Marianna Wilczkowa, wdowa, wyceniła kamienicę (Or 30) „Wilczkovianae” na sumę 15008, 27 złp. Sąsiedzi: Marianna Szteyerowiczowa.

Opis: „Zeszedłszy do kamienicy Wilczkowskiey podsienia z sklepem od ratusza…okiennice i drzwi żelazne…Drzwi do sieni…Drugi ex opposito sklep, drzwi i okiennice…Sklepienie w sieni między temi sklepami…sklepienie przed izbą wielką…Izba dolna z kuchnią sklepioną …w tey izbie piec kaflowy z fundamentem, okna…Z tey izby wychodząc alkierz…powała z przegrodą drewniana, posadzka, drzwi, okna…Sklep tylny, posadzka, okno okowane drzwi…Sklepik dolny w izbie drugiey….drzwi do tego sklepiku, schody….Gront na którym izby, alkierz, sklepik tylny dolny, piwnica y gmachy gorne stoią…Piwniczki naprzeciwko schodow dwie z przysionkiem, idąc do wielkich piwnic y piwnicy od rynku z schodami….Piwnica wielka pod izbami….Izba na gorze nad podsieniem….powała z przegrodą, y posadzką In parte murowaną, In parte drewniana….Piec z fundamentem, piec chlebowy, dwa piece kaflowe…komin wielki między izbami murowany, okna, w teyze izbie drzwi z odrzwiami dębowemi…Druga izba ex opposito….powała z posadzką, okna, drzwi,,,piec z fundamentem. Izdebka tylna na gorze murowana….powała z posadzką, okna, piec kaflowy z fundamentem y piecem chlebowym…Na strychu izba…powała, okna, drzwi…druga izdebka…Komin między temi izbami…trzecia izdebka….kominek, pował w izbach trzech y przepierzenia…Drzwi na gorze do każdego mieszkania. Koronki około kamienicy na trzecim piętrze z murami, co się opiera dach…Kominow dwa należących do trzeciego pietra…naprzeciwko tey izby fundament z piecem chlebowum….Na strychu fundamentow dwa, piec chlebowy y komin szafiasty…Izba drewniana na tyle z alkierzem …fundament z piecem kaflowym y komin, drzwi okna….”

W październiku 1711 r. Andrzej Wilczek zapisał na kamienicy (Or 30) ex opposito Praetoriae – z przeciwnej strony Rratusza  – sumę 3000 złp. na rzecz Marianny Arakiełowiczowej, swojej żony.

W październiku 1711 r. Józef Tomasz na Zamościu Zamoyski darował kamienicę (St 25) Tomaszowi Saryuszowi Łaźnińskiemu i Teresie z Święcickich, jego żonie. Sąsiedztwo: Niewiescy i Lausch, kupiec.

W grudniu 1711 r. sukcesorzy Niewieskich wycenili kamienicę „Niewiesciana” (St 25) na 13. 898, 15 złp. Sąsiedztwo: część kamienicy Jakuba Wazowskiego.

Opis: „…Sciana od Rynku z facjatą….filarow półpieta z fundamentem….sklepienie w podsieniu….Wchodząc do kamienice sklep, okno kamienne z drzwiami…Drugi sklep po lewey ręce, okna kamienne i odrzwiami…, portal kamienny… Drzwi żelazne do kamienicy…Sciana poprzeczna na schody idąc po prawey ręce….Izdebka tylna po lewey ręce, odrzwi kamienne ze drzwiami drewnianymi, okno, piec …Izdebka tylna po prawey ręce odrzwi kamienne ze drzwiami drewnianemi, okna, piec…Podle tey izdebki sklepik ciemny….odrzwi kamienne ze drzwiami drewnianemi….Sciana tylna od wodnego rynku…drzwi na tył,  studnia murowana…, Schody do gornych izb, odrzwi, drzwi…kratka w scianie przy schodach…Izba wielka na gorze z alkierzem….piec, odrzwi kamienne dwoie…okna, piec w wielkiey izbie…drzwi do alkierza….piec w alkierzu, okna…Posadzka w wielkiey izbie y w alkierzu, połap w wielkiey izbie, drzwi do wielkiey izby …Izdebka tylna na gorze, połap, posadzka….Okien w tey izdebce y pieca nie masz, odrzwi od ognia się potrzaskały….kuchnia, schody na strych, kominy…Dach z wiązaniem, rynwami….Piwnica tylna od pana Wazanowskiego, …w tey piwnicy kratek dwie…Piwnica przednia od Rynku, schody zepsowane…filarow trzy na których sklepienie leży…Piwnica od ulicy z wchodu…schody, drzwi..Piwniczka mała, z tey piwnicy pod schodami, które z sieni idą…Schody, drzwi na tych schodach…Krata z tey piwniczki na tył…Staynia większa, staynia mniejsza…Wrota od tyłu…Krata do tylnych drzwi wyjęta…”

W maju 1713 r. Daniel Dawidson sprzedał część kamienicy (RW 7?) za 1400 złp. Valterius’owi Ogielwo (poczciarz Walter Ogilvy, Szkot) i Elżbiecie Dawidsonownej, małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica narożna i Anna Wentonowna.

W maju 1714 r. Ambroży Reynebergier zapisał na kamienicy (St 17) sumę 1200 złp. na rzecz brata Michała Reynebergiera militus-  żołnierza – Sacra Regina Maiestatis – w służbie królowej. Sąsiedzi: Kazimierz Lubecki prawnik i sukcesorzy Miroczynscianorum parte.

W marcu 1718 r. Elżbieta, żona zmarłego Jana Miroczynskiego zapisała na hipotece kamienicy (sors – na części) (St. 19)  1000 złp. na rzecz Jeremiego Wandry. Sąsiedztwo: Ambroży Reynbergier i Daniel Leysk, doktor medycyny.

We wrześniu 1731 r. Jakub atque Ingenuus Georgiu (Ignacy Jerzy?) Lauschowic i Zuzanna Lauszow, córka zapisali część kamienicy (St. 29) Michałowi Sororio – siostrzeńcowi i Katarzynie Lauschowney Berentom. Sąsiedztwo: Vilhelm Oard i kamienica Lendzoviana.

W czerwcu 1735 r. Aleksander Młodecki darował kamienicę w Rynku Wielkim (St. 27) Jakubowi i Krystynie Piotrowskim. Sąsiedztwo: sukcesorzy Niewieskich i kamienica Berentów (7/7a St 29).

W kwietniu 1741 r. Karol Kochanowski przeprowadził wizję kamienicy „Arakiełowiczowskiej”  (RW 12). Sąsiedzi: sukcesorzy Owaniszowiczów i sukcesorzy Balejowiczów.

Opis: „Naprzod przed kamienicą budka drewniana…wchodząc do kamienicy drzwi…w tyle gura pusta nad sklepami murowanemi y podsieniem bez okien, powały y podłogi, tylko trzy sciany murowane…Ex opposito nad izbą gora drewniana przy ktorey spichlerzyk…Dach nad cała kamienicą zły…W kuchni na dole komin zły…W izbie dolney piec zły i okna, w alkierzu okna złe…Od tyłu wrota złe…Na gore do tylnego mieszkania schody złe i drzwi…Drzwi na ganek i odrzwi złe, schody na doł zgniłe…Dach nad tylnym mieszkaniem y rynny złe.”

W czerwcu 1742 r. ks. Józef Langiewicz dr filozofii, prepozyt Kaplicy Bractwa Literackiego w Kolegiacie, sukcesor Mateusza Langiewicza, przeprowadził wizję kamienicy (St. 25) „Niewiesciana”. Sąsiedztwo: droga publiczna i kamienica Sardowskiej ?

Opis: „Widzieliśmy …piwnice pod kamienicą z Rynku, schodow nie masz, drzwi ani z wierzchu ani na dole nie masz. Wchodząc do kamienice z podcienia, drzwi żelazem obite stare…w sklepie po prawej ręce po scianach wilgoć, posadzka murowana popsuta mieyscami….po teyze stronie mur w alkierzu niedobry, drzwi drągiem do tego ciemnego alkierza załozone…Do izby po teyze stronie drzwi…piec kaflowy zielony wali się, okna …Na tył drzwi sosnowe…na tyle kloaka funditus zroynowana…Mur po prawej stronie od ulicy popadany….Wchodząc do teyze kamienicy po lewey ręce w sklepie posadzka murowana…z tegosz sklepu dziura do szyi piwniczney, drzwi do piwnicy z sieni…Schody do niey funditus złe, W izdebce od tyłu drzwi po teyze stronie złe….okna…posadzki nie masz, komin wali się. Drzwi na gorze swoiste…posadzka cała murowana na dole…Wchodząc do izby na gorę drzwi sosnowe stare …W teyze izbie połap zły przez który cieknie ..Piec biały cały …W alkierzu piec zły bielony, okna złe…Wchodząc na gorę schodow nie masz bo wygorzały…Mury od wierzchu walą się…Rynny stare….Okno na ulicę złe przeciwko kuchni, okna na tył na …odrzwiami nie masz, w izbie po lewey stronie piec kaflowy zielony, okno złe, w drugiey izbie pieca nie masz, tylko piekarski, okien nie masz, połap nowo oblepiony, drzwi …..Kuchnia zła….Posadzka w sieniach zroynowana….”

W sierpniu 1742 r. Krzysztof Takiesiewicz (Takiesowicz?), patrycjusz zamojski zapisał na kamienicy (Or 22) 1000 złp. Biłogayskim małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica (Or 24) sukcesorów Faruchowiczów i dom (Or 20) Streckich małżonków.

We wrześniu 1742 r. Katarzyna Berendtowa, żona Michała Berendta, kupca, przeprowadziła wizję kamienicy „Zakrzewsciana” (RW 5A) desolata – opuszczonej. Sąsiedztwo: Kamienica „Linkowsciana”.

Opis: „Naprzod wchodząc do izby w Rynek okna maiącey drzwi dębowe fasowane….w tey izbie okien czetry…Piec  kaflowy biały bez koronki y kafle miejscami spodem powybieiane…podłoga stara, połap stary, do komina zatuła cała. Drzwi do alkierza dwoiste…okno…Kuchnia przy tey izbie, drzwi do niey …Piec piekarski nadpsuty, komin u góry skrzywił się …Okien dwie…połap zły bo zgnił, piec kaflowy biały zły…posadzka murowana zła..Drzwi do alkierza złe…okien dwie starych złych, połap zgnił. Drzwi z alkierza do sieni….posadzka murowana popsuta,…Kuchnia przy tey izbie, do ktorey drzwi złe…kuchnia zła, komin wali się y kapa upadła. W sieni okien dwie złych. Schody na gore w Rynek dobre. Izba na gorze do ktorey drzwi złe, piec zielony zawalony, okna…podłoga zła, połap zgnił. Drzwi do alkierza…okno wybite…Schody nad tąż izbą dobre, na gorze stare. Rynna stara. …Komorka ciemna przy schodach do ktorey drzwi..Schody na drugie gore, na tył drzwi…Dach nad sienią dobry, nad izbą tylną stary reperacyi potrzebuie. Na tyle sciany pogniły, posadzki nie masz, klepka rozebrana. Dachu nie masz, tylko slad ze byli komorki y dach, Schody na doł dobre, drzwi…dobre. Sklep murowany na dole, okna w podsienie maiacy malowany, do niego drzwi dębowe…malowany niebiesko cały. Drzwi do piwnicy z sieni żelazne…schody od spodu złe….drzwi do drugiey piwnicy…drzwi trzecie w Rynek, wszystkie zgniły. Schodow funditus nie masz…Budka nad temiz schodami zła.”

W czerwcu 1743 r. Krzysztof Takiesowicz, syn zamrłego Szymona Takieszowicza, rajcy i Anny małżonków sprzedał za 6000 zł (lub za 600 zł.?) kamienicę „Takieszowiczowską” wcześniej nazywaną  „Sułtanowską” (Or 22) Łukaszowi Derbedraszewiczowi, notariuszowi zamkowemu i Helenie, jego żonie. Kamienica była w „ruinie” i sąsiadowała z kamienicą sukcesorów Faruchowiczów (Or 24) i Strecckich (Or 20).

W styczniu 1745 r. Jan Lubecki zapisał 900 złp. na rzecz Hasse na kamienicy „Lubecciana” (RW 6) Sąsiedztwo: sukcesorzy zmarłego Tomasza Ormienskiego i sukcesorzy zmarłego Michałowscianorum.

W lipcu 1752 r. Anna Stachurska wdowa po Antonim Stachurskim sprzedała kamienicę Abrkowską (RW 4)  za 1300 złp. Józefowi i Mariannie de Zalescys (Zaleszczyki?) Beginom. Sąsiedztwo: honorata-sławetna Franka wdowa i kamienica rajcy Jana Lubeckiego.

W październiku 1755 r. Jan Reynberger ławnik lubelski przeprowadził wizję kamienicy „Reynbergerowiana” (St 17).

Opis: …”gdzie na gorze w izbie dużey okna dobre w Rynek maiący belek ieden we środek przełamany żelazem okowany drzwi do kuchni stare, nad drzwiami kuchennemi mur wisi popadany deszczką podparty, w oknie w kuchni mur rozpadnięty y zwierzchu spadany w ganku wiązanie złamane w kuchni piec zły…do komorki nade drzwiami sztuka muru wisi, sciana odwiązana odstapiła y nachyliła się ku ziemi, sciana ku tyłowi w murze spadana wskroś z komorki swici się, y rog całey izdebki rozpadniony, sciana w murze od tyłu na miedzy pani Raczynskiey znacznie we dwoch miejscach spadana gdzie głowa wleść może, w izdebce tylney sciana odstąpiła y rysa w kącie znacznie spadana, nad oknem mur spadany , w drugiey izdebce nad oknem spadany y wcale ku ……..nakłoniła się sciana komin zruynowany, y cale spadł, w trzeciey izdebce nad oknem muru sztuka wypadła, komin zawalony, kapa z wierzchu spadła, nade drzwiami mury wywalone w sieni gorney nad izbą J. Pani Reynbergerowey mur w rogu spadany od Pani Raczynskiey spadany na tyle, nad izdebkami tylna spadany mur znacznie y nad drzwiami dużemi na dole sklepienie zakroiło się nad gankiem mur odkroił się y nachylił, dach koło komina zły, y rynny pogniłe, kominek nad izdebką nachylił się mur od tyłu we dwoch miejscach znacznie spadany, komin w rogu od p. Reynbergerowey wali się osypany nad izdebkami dachy reperacyi potrzebują, w rogu na strychu mur spadany, z gury …sztuk wypadło, altanka porysowana schody poobalane, mur ku p. Raczynskiey znacznie spadany, w sieniach w oknie dwie kwater gątami zaprawnych, w izdebce małey mur spadany od miedzy p. Raczynskiey. Rynny na strychu pogniłe y dach popodpirany drągami, także dach od scian poodstawał na dole rysa znaczna od muru altanki odkroiła się znacznie wali się z kuchni dziura do piwnicy y okno zawalone piwnicy okno do kuchni dolney gliną zalepione nad oknem mur wisi nad studnią mur odkrojony sciana znacznie spadana podmurowania potrzeba w sieniach na dole mur od p. Raczynskiey w trzech miejscach spadany, koło wrót mury powypadali u izdebki p. Reynbergowey cegły spodem y mur sztukami powypadał aż krata odstała, na ulice sciana znacznie nachyliła się popryskana w kilku miejscach przy studni dziura w murze, do stayni mury porysowane w sklepieniu y spodem mury znacznie powypadali do izdebki….komin zawalony w izdebce okna nie masz piec kaflowy zawalony….filar w podsieniu…odmurowania potrzebuie…”

W czerwcu 1756 r. Zofia Reynbergowa, żona zmarłego Ambrożego Reynberga sprzedała kamienicę „Reynbergeroviana” (St. 17) za 8308 złp. Annie Brounowej, żonie zmarłego Jakóba Brouna. Sąsiedzi: Raczynska i sukcesorzy Stachurskiey.

We wrześniu 1756 r. Franciszek Hasse przeprowadził inwentaryzację kamienicy „Lubecciana” (RW 6).

Opis: …Naprzod z Rynku ankrów 3…tamze do piwnicy z wierzchu tylko odrzwi schody zawalone. Wchodząc do kamienicy drzwi duże dobre..,nade drzwiami krata zelazna. W sieniach ….przez sklepienie woda leje się z teyze sieni drzwi żelazne do sklepu naroznego…., z podsienia okiennice….Do drugiego sklepu drzwi z sieni …okiennice z podsienia żelazne …,z sieni do kuchni drzwi….W oknie krata żelazna kuchnia zła, do izby dolney drzwi stare….2 okna…okiennice z ulicy złe w izbie sufit poobrywany, podłoga zgniła, piec kaflowy biały dobry…, drzwi do alkierza dębowe we dwoy…, w alkierzu połap dziurawy sufit podany podłoga zgniła okno…, drzwi z alkierza…z sieni drzwi do stayni…do izdebki tylney drzwi nie masz y połapu, okna zamurowane…do piwnic drzwi nie masz schody złe, tylko do iedney drzwi…W Rynek drzwi kufami dwiema podparte, z sieni także drzwi na gore dwoiste…, schody złe, do izby gorney drzwi stare…połap i podłoga w izbie zgniła, okien 6 nie ma….przepierzenie nowe, w nim drzwi nie masz, y pieca kaflowego nie masz do izdebki małey na boku drzwi…piecyk kaflowy zły, okna miejscami powybyane do kuchni drzwi nie masz, y kuchnia zawalona przez sklepienie cienkie. Dach tak nad murami iako y sienią wali się…krokwie i wiązanie pogniły, rynew zgniła.”

W sierpniu 1757 r. Agnieszka Faruchowiczowa przeprowadziła wizję kamienicy „Faruchoviczowiana” (Or 24). Sąsiedztwo: Derbedroszowicze i Doroszowska.

Opis: „Zeszedłszy do kamienicy p. Faruchowiczowey widzieliśmy z Rynku budek dwie poreperowanych w kamienicy na dole do kuchni drzwi złe w kuchni piec zawalony, do izby drzwi spodem wywalone…w izbie piec kaflowy zły okna powybiiane, alkierz z izby ze wszystkim zawalony sciana od p. Doroszowskiey zgniła zawalona na tyle komorki popodgniwały w ziemie wlazły wywracaią się, nad wrotami mury porysowali się ….dach nad komorkami tylnemi stary ze szczętem popsuty na gorze w izbie tylney piec kaflowy wali się w połapie belki trzy zawaliło się inne poprzegniwały upadkiem cały połap grozi, okna powybiiane ganek drzewniany wali się. Na strychu nad kamienicą przedniego mieszkania wiązania wszystkie pogniły rynny zgniły wskroś woda leje się dach dziurawy wszytek stary przez który na mury wskroś leie się gątów nowych widzieli trzy kop blisko 70 y płatew kilka zgoła cała kamienica miejscami reperowana, funditus reperacyi potrzebuie.”

We wrześniu 1757 r. Elżbieta de Ogielvie Ichnatowska (poczciarz – Walter Ogilwy Szkot) sprzedała środkową część kamienicy (RW 7, 7A) za 2000 złp. Jerzemu de Kawe Militus Fortality Zamosc żołnierz garnizonu zamojskiego. Sąsiedztwo: droga publiczna i kamienica Wentoviana.

W listopadzie 1757 r. Józef a Rudawka Langiewicz zapisał kamienicę „Niewiesciana” (ST 25) Urszuli 1-voto Dziewulskiej, 2-voto Jachimowskiej (córce właściciela). Sąsiedztwo: na rogu i kamienica Blomberga (?).

W marcu 1758 r. Feliks Krankowski sprzedał kamienicę (RW 5) za 1650 złp. Franciszkowi Grzymała Dzierżanowskiemu. Sąsiedztwo: sukcesorzy zmarłego Lichteyszteneum parte i kamienica Zagorzewsciana.

W lutym 1759 r. Kawowie (de Kawe?) przeprowadzili wizje kamienicy (RW 7, 7 A) Wentowiana. Sąsiedztwo: kamienica p. Majorostwa de Kawe? i kamienica Okolskich.

Opis: Zeszedłszy do kamienicy Wentonowskiey …naprzod od Rynku Facyata o trzech filarach y tyleż pietrach tudzież y sklepienia podsienia zawaliło się aż mury podsienia zawaliły wchodząc do kamienicy sklep po prawey ręce murowany do którego okiennice z podsienia żelazem obite odrzwi i mur nad niemi popsowany wisi ex quo (od) na niego wchodu przez dach zły leye się…Do kamienicy drzwi dębowe stare…do tegoż sklepu drzwi z sieni…po lewey stronie w sieniach komorka drewniana pułapem, drzwi do niey…zapierzenie przy sklepie idąc do piwnic o dwoch drzwiczkach …do piwnic drzwi dębowe….idąc do piwnice duzey pod izbą drzwi dwoiste….w piwnicy fundament reperacyi potrzebuie …do drugiey piwnicy idąc pod sklep schody…..fundamenty od kamienicy Okulskich opoczyste powypadali, okna w podsienie pozawalane y schodów w Rynek idących nie znać, wyszedłszy z piwnic do kuchni drzwi sosnowe stare…,w kuchni piec piekarski wali się sklepienie i komin murowany dobre. Do izby dużey drzwi…fasowane dobre…tamze piec Duzy biały dobry. Szpizarnia stara bez wicha w połapie belki powypadały…podwiązka trzech slupow ten połap wsparty podłoga zgniła okna dwie….drugich dwoch nie masz, z izby na gorce izdebka do ktorey po schodach drzwi…, tamze piecyk kaflowy zawalony, okna nie masz połap i podłoga zgniła..do izdebki drzwi z izby stare…drugie takież…W izdebce teyze dolney piec kaflowy zielony dobry sklepienie całe i podłoga okno…z siąki na tył drzwiczki…okiennic u izby wielkiej nie ma ….nad tą kamienicą dach zroynowany…., w tyle izba zawaliła się tylko scian dwie stoi….na tył wrota zawalone, y sciany nie masz. Izdebka przy tey izbie na gorze zroynowana dach nad nią funditus zdezelowany…z tyłu idąc bokiem drzwi…leżą zgniłe sklepienie do sieni dobre…..

W czerwcu 1760 r. Laurenty Jakubowski przeprowadził wizję kamienicy „Lubecciana” (RW 6). Sąsiedztwo: kamienica Beginorum i kamienica Michałowsciana.

Opis: ”..zeszedłszy do kamienicy Lubeckich nazwaney w possesyi  p. Starosty Horodelskiego zostaiącey widzieliśmy na strychu dach nad izbami przedniemi funditus (zupełnie) zroynowany rynna i wiązanie pośrodku zgniło, obwisły od murów poodstawały, że w murach stęple powypadały….połap w izbach przegnił, y podłoga pogniła, w izbach przednich kwatery proste szyby w drewno oprawne kuchnia na gorze zroynowana, na dole alkierzyk murowany znacznie porysowany  stayni…sciany od izbow nie masz….”

W lipcu 1760 r. (Luca) Łukasz Derbedroszowicz przeprowadził wizję kamienicy (lapidea Gutrowska In post Okolsciana) – (RW 7). Sąsiedztwo: sukcesorzy Żebrowicza i major de Kawe.

Opis: …zeszedłszy do kamienicy Okolskich w Rynku stoiącey, ktorey facjata od rynku o trzech filarach y skarpach między murami kamienic znaiduiąca się wysokość wraz z innemi kamienicami maiąca, Gątowana…Sklepienie w podsieniu piwnice pod sklepami y dwa sklepow w puł fundutis (wylane?) zawalone są sklepu po połowie y sien sklepiona nowym filarem z fundamentu podmurowana taxowana zł. 100. Filary wypadliby y sciana od kamienicy p. Majora zawaliła by się gdy by p. Major…skarbowym sumptem filarow podmurować sciany nowemi murami z fundamenty pod skarpować niekazał, kuchnia sklepiona dolna z kominem y druga takaz na gorze z kominem zł. 200. Izba murowana o dwoch scianach poprzecznych zł. 60. Sklepikow dwa gornych sklepionych y trzeci spodni od sciany kamienicy p. Majora zł. 150. Izdebek na tyle dwie bez połapow dachu okien znacznie porysowana walą się…Piwnica murowana pod izbą z kratą żelazną w szyi w fundamentach poroynowana wchod do niey zawalony …W tey kamienicy ani drzwi ani okien ani połapow ani schodow ani dachow zadnych znaydyie się…wszędzie mury porysowane, paskudztwa dostatek….

W sierpniu 1760 r. Marianna Balewiczowa, wdowa po Grzegorzu Balewiczu sprzedała kamienicę (RW 14 ?) za 6300 złp. Józefowi Szmydt’owi i Elżbiecie Misiaczkiewiczownej, jego żonie. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Warteryszowianorum i kamienica Ałtunowiczowska.

W czerwcu 1761 r. ujęto w aktach zapis o sukcesorach Gliwiczów, jako właścicielach kamienicy (RW 9) „Gutrowiana” – Tauzwiana (?) i „Okulsciana” na Rynku Wielkim. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Żebrowicza i kamienica Kawe majora artylerii Fortecy Zamojskiej.

  W czerwcu 1762 r. Mateusz Czerkass i Marianna de Jedlinskie, małżonkowie zapisali na kamienicy (RW 16) 1000 złp. na rzecz Michała Strykowskiego Thesaurarius Sanocensis podskarbiego sanockiego.

Opis: „Hupocaustum maius cum triclinio et ciulina, in superiori parte suprasctripta lapideae situm. Fenestras In Forum Publicam habend In altreum itiolem Hypocaustum cum Culina In posteriori parte exsistens. Fornices binos muratos publicam Plateam respicientes per Judaeos arendatos, et cellaria bina ad sortes superiores spectantia…[Hypocaustum większe z jadalnią i kuchnią, umieszczone w górnej części kamienicy opisanej wcześniej. Posiada okna na rynek, drugi hipokaust, z kuchnią znajdującą się z tyłu. Dwie galerie murowane zwrócone w stronę rynku wynajmowane przez Żydów i dwie piwnice zwrócone w stronę górnych części…]”

We wrześniu 1764 r. Franciszka Kochanowska przeprowadziła wizję kamienicy „Kochanowskiej” (RW 12). Kamienicę określono desolata (opuszczona). Sąsiedztwo: sukcesorzy Flechtowa i pp. Łękawscy.

Opis: „zeszedłszy do kamienicy…p. Kochanowskiej…widzieliśmy …komin drewniany przy scianie murowaney kamienicy pp. Łękawskich stoiący znacznie zdezelowany, którego wierzch zgniły iest ścięty tylko pod samym dachem, y dymnikiem nowo danym stoi nadto sciany w nim iedney nie masz sztaby w których jeszcze trzy sciany stoią spróchniałe przez co nie tylko dym gdy na kuchni palić będą do kamienicy pp. Łetowskich iść będzie też oczywiste niebezpieczeństwo ognia…”

24 września 1764 r. Franciszka de Arakiełowicze Kochanowska, wdowa po Karolu Kochanowskim sprzedała kamienicę (RW 12) Sylwestrowi Usinskiemu i Urszuli de Drozdowskie, żonie. Sąsiedzi: sławetnych Łękowskich , brak zapisu z akt drugiego sąsiada.

W roku 1765 sprzedano część kamienicy „Lubecciana” (RW 6) za 1000 złp. po zmarłych Janie Lubeckim i jego matce Franciszce Humienieckiej – Stanisławowi Aleksandrowi Siekierzynskiemu staroście horodelskiemu i rzeczyckiemu.

Opis: „Hypocaustum cum Condavi et Camera velgo Garderowa In sortibus Superioribus” (zły odczyt z akt) [i pomieszczenie pospolicie zwane garderoba? w wyższych częściach].

W lipcu 1765 r. Tomasz Francki doktor medycyny sprzedał kamienicę w Rynku Wielkim (RW 2) za 5000 zł. Marcinowi Wesołowskiemu. Sąsiedztwo: droga publiczna i Beginow.

W lipcu 1765 r. Marianna Lubecka, wdowa po Janie Lubeckim sprzedała za 5196 złp. kamienicę Lubecciana (RW 6) Antoniemu Zielinskiemu i Teresie de Rzepskie, małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica Deginów i kamienica Michałowska.

W listopadzie 1765 r. Mateusz Adamowski i Marianna de Wnuczkowskie zapisali na kamienicy „Arakiełowiczowiana” (RW 12) 2000 złp. na rzecz Franciszki de Arakiełowicze Kochanowskiej, wdowy. Sąsiedztwo: Wojciech Ulitowski i sukcesorzy Misiaczkiewiczów.

We wrześniu 1765 r. sukcesorzy Lubeckich scedowali część kamienicy „Lubecciana” (RW 6) na Stefana Szławskiego aptekarza i Mariannę, jego żonę.

W październiku 1766 r. Mateusz i Marianna Czerkascy zapisali na kamienicy „Tatułowiczowiana” (RW 16) sumę 200 złp. na rzecz Kaplicy Różańcowej w Kolegiacie. Sąsiedztwo: Abramowicz Ryklin i Szmul Gutmanowicz.

W lipcu 1767 r. Sylwester Usinski, ławnik zamojski przeprowadził wizję kamienicy (RW 12). Sąsiedztwo: kamienica vicinales (sąsiadów) Łękawskich i sukcesorzy Kortezellina.

Opis: „…sciana murowana ciagnąca się od podsienia aż do tyłu obopólnie do stron obydwóch tak p. Kosteckiey iako też p. S. Usinskiego należy, ile teyze scianie lokowane…”

W kwietniu 1767 r. Mateusz i Marianna de Jedlinskie Czerkascy wykonali zapis 600 złp. na kamienicy „Nieviesciana (St 25) na rzecz Ordinis S.P. Francisci Minorum Conventualium (Franciszkanów). Sąsiedztwo droga publiczna i kamienica Blumbergowa.

W grudniu 1768 r. Piotr Siedlecki i Antonina de Jedlinskie, jego żona oraz Marianna ich córka wymienieni w aktach jako właściciele kamienicy narożnej (RW 16). Sąsiedztwo Łąkowscy małżonkowie (burmistrz).

W maju 1769 r. Kazimierz Kaliszkiewicz, ławnik, przeprowadził wizję kamienicy (Or 30) – brak opisu. Sąsiedzi: via Publica Antoni Zielinski i Piotr Treptyt.

W kwietniu 1769 r. Jan Szyc, rajca dokonał wyceny opuszczonej kamienicy „Lendzowiana” (St. 31) na 5127 złp. Sąsiedztwo: kamienica Makuchowskich i kamienica ”Bernetoviana” Berentów, rajcy zamojskiego. Kmienicę wyceniono na 5127 złp.

Opis: „Naprzod w przodzie w podsieniu filarow dwa…stoiących z arkadami y sklepieniem starym….Drzwi do kamienicy sosnowe…Przepierzenie w sieniach i drzwi na tył….Drzwi do izby dolney…Izba dolna y sklep maiący okna w podsienie od miedzy P. Makuchowskiego na dole stojąca z oknami, podłogą i piecem….Piwnica pusta pod izbą dolną tylną takze od miedze p. Makuchowskiego bez drzwi, schody złe…Przez tenze wchod piwnica druga przy schodach od miedze P. Berentowey…Item piwnic dwie pod podsieniem, do nich wchod z Rynku zawalony ….Sklep gorny od miedzy p. Berentowey okna w podsienie maiący ze drzwiami, okiennicami, podłogą…Sklepik ciemny przy schodach na gorę idących ze drzwiami, sklepieniem….Na tyle kuchenka drewniana ze drzwiami y kominem wylepionym…stajenek dwie drewnianych od miedzy p. Berentowey…Kloaka drewniana na tyle….schody na gore ze sklepieniem, izba na gorze okna w tył maiaca, ze drzwiami staremi, piecem, kominem, podłogą, oknami, z alkierzem ciemnym ex quo- od mury poprzepalane…Izba duża w Rynek okna maiąca, bez okien, połapu, drzwi, podłogi…z alkierzem i kuchenką….Item sklepik ciemny mały przy schodach…Dach nad całą kamienicą zły…”

W sierpniu 1774 r. poses. (posesor?) księdza Jana Duńczewskiego – Józef Blumberg stolnikowicz ostrzeszowski otaksował kamienicę „Oardowiana” (St. 27) na 8770 złp. Sąsiedztwo: kamienica Dziewulska i sukcesorzy Berentovianorum.

W sierpniu 1774 r. sukcesorzy Duńczewskich wycenili kamienicę (RW 3) na sumę 5172 złp. Sąsiedztwo: kamienica Popiela i Stawscy.

W lutym 1776 r. Kazimierz Kaliszkiewicz – przeprowadzono wizję kamienicy (Or. 30) prezydenta zamojskiego (brak opisu) Sąsiedztwo: droga publiczna i kamienica Anny Tomaszewskiej.

W lutym 1776 r. przeprowadzono wizję kamienicy (Or. 28 ?) Anny 1-voto Zastawskiej, 2-voto Tomaszewskiej. Sąsiedztwo: kamienica Kaliszkiewicza (Or. 30) i kamienica Rosołków. Brak opisu.

W sierpniu 1776 r. jako właściciel kamienicy Tatułowiczowskiej  (RW 16) został wymieniony w aktach Andrzej Białkiewicz. Sąsiedztwo: Farneczow i droga publiczna. Wizja – brak opisu.

23 wrzesnia 1785 r. Magistrat m. Zamościa wystawił na licytację kamienicę (RW 16) z powodu jej obciążenia długami, opuszczenia przez właścicieli i ogólnej ruiny. Licytacja miała się odbyć 30 września 1785 r. na Ratuszu miejskim. Kamienicę kupił za 7000 złp. Antoni Zielinski, 24 X 1785 r. Kamienica zwana dawniej „Tatułowiczowską” nosiła wówczas nazwę „Czerkasowskiej” i nadano jej numer 8 w Rynku Wielkim.

W grudniu 1780 r. Jan Szyc i Zofia de Derbedroszewicz zapisali na kamienicy (St. 31) 2000 złp. na rzecz Anny Staniewskiej, wdowy. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów „Bernetovianorum” i Antoni Makuchowski.

W maju 1782 r. Józef Duńczewski sprzedał kamienicę (część ?)(RW 3) Piotrowi Bernackiemu i Magdalenie de Rocinskie za 1770 złp. Sąsiedztwo: Popiel i sukcesorzy Zielinskich.

We wrześniu 1783 r. Jan Szyc sprzedał opuszczoną kamienicę (St 31 ?) za 1700 złp. Józefowi i Annie Fiałkowskim. Sąsiedztwo: Bernacki i droga publiczna (?).

A.O.Z. – 31 grudnia 1809 r. – Tabella materyałow i rekwizytow w potrzeb fortyfikacji Twierdzy Zamościa przez Państwo Ordynacyi do dnia ostatniego grudnia 1809 r. dostarczonych. Brak ceny.

Zapis w A.O.Z. z 1 września 1828 r.dotyczący przeniesienia w 1812 r. szpitala do Szczbrzeszyna i umieszczenia go w gmachu XX Franciszkanów. Szpital dla chorych z dóbr ordynacji połączono ze szpitalem Sióstr Miłosierdzia. W tym czasie szpital w Zamościu (przy Kolegiacie) nosił numer policyjny 44. W aktach odnotowano spór pomiędzy ordynatem i władzami miasta Zamościa. Budynek, w którym mieścił się szpital został rozebrany. Szpital (instytut) ubogich otrzymał z zapisu w testamencie dla siebie inny budynek.

A.O.Z. z 24 sierpnia 1820 r. – zapis w testamencie po zmarłej Agnieszce Danielewiczowej domu Nr 63 w Zamościu na rzecz Instytutu Ubogich. Opis: „Dach od frontu zły; podsienie długości łokci 17, szerokości łokci 3. Sala z trzech izb na lewo od wchodu długości 20, szerokości 9. Korytarz długości łokci 20, szerokości łokci 2. Izby na prawo od wchodu długości łokci 20, szerokości 7 łokci. Tył cały zły, długości łokci 18, szerokości 17.

___________________________________________________________________________

Akta Rządu Gubernialnego Lubelskiego

 22 września 1842 r. – plac musztry, obok pałac, w którym mieści się szpital wojskowy w Zamościu (NR 1.). Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym, nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. – na szczebrzeskim wyiezdzie – Brama Szczebrzeska z odwachem (Nr 40). Obiekt przeszedł na uzytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. – Koszary y szpital dla woyska, ul. Lwowska Nr 44. Obiekt przeszedł na uzytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. – Dom po SS. Miłosiernych, a teraz koszary oficerskie. Obiekt przeszedł na uzytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki. Ul. Lwowska 46.

22 września 1842 r. – Klasztor S.S. Miłosiernych, a teraz koszary oficerskie ul. Lwowska 47. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. dom, teraz kuchnia woyskowa. Obiekt przeszedł na uzytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki. Ul. Stolarska 64.

22 wrzesnia 1842 r. – dom, teraz kuchnia woyskowa. Ul. Stolarska 60. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żądne podatki.

22 września 1842 r. – dom, teraz kuchnia wojskowa, ul. Stolarska Nr 66. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. – Brama Lwowska z odwachem. Ul. Lwowska Nr 92. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żądne podatki.

22 września 1842 r. – Koszary, ul. Lubelska Nr 179. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

22 września 1842 r. Brama Lubelska z odwachem, ul. Lubelska 180. Obiekt przeszedł na użytek Twierdzy, w związku z tym nie ciążą na nim żadne podatki.

21 czerwca 1853 r. – dot. Nowej Osady – plac Nr 1 w Rynku – łokci 1111; plac Nr 7 w Rynku – łokci 1154.

31 grudnia 1853 r. – plac – (chodzi o Nową Osadę) w Rynku Nr 8 Icek Lilienfeld.

7 grudnia 1864 r. – WAP Radom – Komisja Rządowa Przychowów i Skarbu – majatek Klasztoru Księży Bazylianów na Przedmieściu Majdan w Zamościu , sygn. 15.681, Pag. 38.- zajęcie pod Zarząd Skarbu.

____________________________________________________________________________________________

Mieszkańcy Rynku Wielkiego w Zamościu 1632- 1774 , cz. II, w układzie alfabetycznym

 

Abramowicz Ryklin 1766 Rynek Wielki

Abramowicz Stanisław i Lidia (Morendzina) 1634, 1637 Rynek Wielki

Abrek (Habrek) Andrzej senior 1635, 1643, 1649, 1654, 1667  Rynek Wielki

Abrek Aleksander 1680 Rynek Wielki

Abrek Andrzej ksiądz scholastyk zamojski 1680, 1698 Rynek Wielki

Abrek Benedykt Antoni s. zm. Andrzeja i Dorota Moorowna, 1680, 1702 Rynek Wielki

Abrek Jan ksiądz 1680 Rynek Wielki

Abrek Kazimierz Andrzej nie żył 1692 Rynek Wielki

Abrek Mikołaj Ludwik (brat Andrzeja), pisarz lwowski i Wiktoria (Krallowna), 1680, 1698 Rynek Wielki

Achterlani Andrzej  1655 Rynek Wielki

Adamowski Mateusz i Marianna (de Wnuczkowskie) 1765 Rynek Wielki

Ahenhiff (Achenchiff, Acheniff)) Jan 1678, 1679, 1694 Rynek Wielki

Ałtunowicz Stefan 1674, 1685, 1688, 1689, 1690, 1698  Rynek Wielki

Anand Henryk 1643 i Barbara Pekenowna c. Bartłomieja Pekena 1648  Rynek Wielki

Angielczykowa Elżbieta (vide Moore) 1635 Rynek Wielki

Apteka 1654 Rynek Wielki

Arakiełowicz Zachariasz i Zofia (Tatułowiczowna) 1685, 1688, 1690 Rynek Wielki

Aryewowicz Gabriel Ormianin 1632, 1642 nie żył w 1657 Rynek Wielki

Augustinowicz Stanisław 1655 Rynek Wielki

Balejowicze sukcesorzy 1741 Rynek Wielki

Balewicz Grzegorz i w. Marianna 1760 Rynek Wielki

Barth Mikołaj i Marianna Romanczykowna 1685, 1696, 1700 Rynek Wieki

Bartoszowicz Gabriel s. Bartosza Bachsze Ormianie 1632, 1641, 1645, 1657 Rynek Wielki

Bartoszowicz Jan i Marianna 1684, 1686, 1695, 1696, nie żył 1700 Rynek Wielki

Begin Daniel nie żył 1693, sukcesorzy Mikołaj 1694, Andrzej, Elżbieta, Anna (Szpaldyngowna)  Rynek Wielki

Begin Jan nie żył w 1639, Daniel 1673, 1683  Rynek Wielki

Begin Józef i Marianna de Zaleszczyki(?) 1752

Beker (Bekier) Wilhelm 1671 Rynek Wielki

Bekier Fryderyk nie żył 1673, nie żył 1700 Rynek Wielki

Berent (Berendt) Michał (siostrzeniec Z. Lauszow) i Katarzyna (Lauschowna) 1731, 1735, 1742 Rynek Wielki

Bernacki Piotr i Magdalena (de Rocinskie) 1782, 1783 Rynek Wielki

Berny Jakub 1649, nie żył 1665, syn Jan 1670 Rynek Wielki

Białkiewicz Andrzej 1776 Rynek Wielki

Białokurowicz Heliasz Stefan i Jadwiga (Kosmidrowna) 1665 Rynek Wielki

Bieniecki Franciszek Jan 1692 Rynek Wielki

Biłogajscy 1742 Rynek Wielki

Bloch Paweł 1666 Rynek Wielki

Blomberg (Blumberg) Józef 1757, 1767, 1774 Rynek Wielki

Boleszycki Andrzej ob. Turobina wsp./właściciel kam. Turobińskiej 1655 Rynek Wielki

Borzęcki Mikołaj i Anna (c. J. Haza) 1654 Rynek Wielki

Boyd Andrzej 1679 Rynek Wielki

Braszewicz Marcin 1653 Rynek Wielki

Broun Jakub nie żył 1756 i w. Anna Rynek Wielki

Brys (Brus) Reynohld i Anna 1686, 1692 Rynek Wielki

Brzeski Stanisław i s. Michał 1684 Rynek Wielki

Brzyski Aleksander 1701, 1710 Rynek Wielki

Brzyski Michał i ż. Anna, i córka (nieznane imię) 1695, 1700, ż. i w. Marianna w 1707 Rynek Wielki

Bursius Adam – sukcesorzy nie żył w 1641, Anna 1645 nie żyła 1649 Rynek Wielki

Cipurowicz Łukasz 1669 Rynek Wielki

Czerkass Mateusz i Marianna (de Jedlinskie) 1762, 1766, 1767 Rynek Wielki

Danielewicz Agnieszka 1820 Rynek Wielki

Dawidson Daniel 1713 Rynek Wielki

Dawidson Jakub i Elżbieta 1686 Rynek Wielki

Derbedraszewicz  (Derbedroszowicz) Łukasz  i Helena 1743, 1757, 1760  Rynek Wielki

Devidson Andrzej 1673 Rynek Wielki

Devison Jerzy 1664, 1669 Rynek Wielki

Dominikanie Konwentu Janowskiego 1695 Rynek Wielki

Doroszowski Jerzy i Ewa 1695 , 1707, 1757 Rynek Wielki

Duńczewski Jan ksiądz, 1774 Rynek Wielki

Duńczewski Józef, sukcesorzy 1774, 1782 Rynek Wielki

Dyakowski Kazimierz nie żył 1700 i w. Zofia Rynek Wielki

Dykaff Michał i ż. Urszula Moorowna 1640, 1649, 1654, 1670, 1684, 1686 Rynek Wielki

Dziewari Adam 1648 Rynek Wielki

Farenczowie 1776 Rynek Wielki

Faruchowicze 1743, Agnieszka 1757 Rynek Wielki

Filmester Jan i Małgorzata (Kaddelowna) 1666, 1669, 1670, 1671 Rynek Wielki

Flechtowa 1764 Rynek Wielki

Fołtynowicz Jan s. Kazimierza i Katarzyna (Szwarcowna) 1686, 1687 Rynek Wielki

Fołtynowicz Joanna 1639 Rynek Wielki

Fołtynowicz Kazimierz i Zofia (Brzescianka) 1666, nie żył 1687  Rynek Wielki

Fołtynowicz Kazimierz s. zm. Kazimierza Fołtynowicza 1688 Rynek Wielki

Fołtynowicz Marcin i Elżbieta (Abramowiczowna) 1634, 1637,1653, 1655, nie żył 1672 Rynek Wielki

Forebs Wilhelm i Elżbieta 1686, 1692 Rynek Wielki

Francki Tomasz 1765 Rynek Wielki

Franka sławetna 1752 Rynek Wielki

Ganczy (?) Paweł 1649 Rynek Wielki

Gick Jan i c. Joanna 1639 Rynek Wielki

Gliwicz, sukces. 1761 Rynek Wielki

Grabowicz Franciszek ksiądz 1685 Rynek Wielki

Grabowicz Jan s. najstarszy Wojciecha 1654 Rynek Wielki

Grabowicz Wojciech 1649, nie żył 1654 i s. Stanisław nieletni  Rynek Wielki

Gutmanowicz Szmul 1766 Rynek Wielki

Gutri (Gutry) Piotr 1678, 1683, nie żył 1702 Rynek Wielki

Haas (Haz, Haasz) Jakub 1634, 1640, 1649, 1654, Rynek Wielki

Habikowa (Abrekowa Dorota) ż. Abreka seniora, c. W. i E. Moorów 1634 Rynek Wielki

Habowna Anna (Habrkówna? siostrzenica A. Mirosławskiej?)1649 Rynek Wielki

Hasse  Franciszek 1745, 1756 Rynek Wielki

Hebron Edward 1643 Rynek Wielki

Hetumowicz Chaciadur Ormianin 1632 Rynek Wielki

Hoffman Aleksander 1654 Rynek Wielki

Humieniecka Franciszka (matka zm. Jana Lubeckiego) nie żyła 1765 Rynek Wielki

Hylicki Hiacynt i Katarzyna (Braszewiczowna) c. Marcina 1672 Rynek Wielki

Ichnatowska Elżbieta de Ogielvie 1757 Rynek Wielki

Innes Aleksander 1664 Rynek Wielki

Innes Reinhold 1639 Rynek Wielki

Innes Wilhelm i Elżbieta (Bekierowna) 1668, 1673, sukc. 1694 Rynek Wielki

Jachimowska Urszula. c. J. Langiewicza, 1-voto Dziewulska 1757 Rynek Wielki

Jackowski 1702 Rynek Wielki

Jakubowski Laurenty 1760 Rynek Wielki

Jan złotnik 1655 Rynek Wielki

Jarmułtowski Bartłomiej 1668 Rynek Wielki

Jazłowiecki Irż Ickowicz 1702 Rynek Wielki

Kaliszkiewicz Kazimierz 1769, 1776 Rynek Wielki

Kasinski Jan 1648 Rynek Wielki

Kawe de, Jerzy 1575, 1761 Rynek Wielki

Kinast Jan, sukcesorzy 1649 Rynek Wielki

Kineman Konrad 1673 Rynek Wielki

Kirkorowicz Łukasz i Anna (Faruchowiczowna?) lub (Skinderowiczowna?) oraz ich dzieci: Jan Aleksander, Katarzyna, Antoni,  Ormianie 1674, 1685 Rynek Wielki

Kochanowski Karol 1741 nie żył 1764, w. Franciszka (de Arakiełowicze) 1765 Rynek Wielki

Kołakowski Hieronim 1641, 1649, nie żył 1657  Rynek Wielki

Koniakowicz Antoni i Anna (Gutrowna) 1703 Rynek Wielki

Koniakowicz Marcin i Marianna 1684, 1686, sukces. 1710 Rynek Wielki

Kortezellin, sukcesorzy 1767 Rynek Wielki

Krausz Joachim i Anna Habowna 1649 Rynek Wielki

Krikowski Jan ksiądz 1690 Rynek Wielki

Krobski Adam i Marianna (z Abreków s. Benedykta Antoniego), 1680, 1685, 1702 Rynek Wielki

Krzeczkiewicz Laurenty 1684 Rynek Wielki

Krzeczkowicz Wawrzyniec i Agnieszka (druga żona) 1671

Kupinski Bartłomiej 1673 Rynek Wielki

Kuszynski Seweryn i Anna (Przybysławska) 1692 Rynek Wielki

Langiewicz Józef a Rudawka 1757 Rynek Wielki

Langiewicz Mateusz nie żył 1742, sukces. ksiądz Józef Langiewicz Rynek Wielki

Lauschowic (Lausch) Jakub (Ignacy Jerzy) i c. Zuzanna Lauszow, 1711, 1731 Rynek Wielki

Leask (Leaskey, Leysk) Piotr 1634, 1640, 1686, 1692, 1698, 1703, Daniel 1718 Rynek Wielki

Lendza (Lędza) Wojciech i Zofia 1655, 1669, 1671  Rynek Wielki

Lewkiewicz Tomasz 1701 Rynek Wielki

Link (Ling) Jan Michał 1678, sukce. 1703 Rynek Wielki

Lipowski Paweł i Anna (Jabłonska) 1671, 1683-84 Rynek Wielki

Lipski Stanisław ob. Turobina WSP./właściciel kam. Turobińskiej 1655 Rynek Wielki

Lisowski Jan i Anna 1641 Rynek Wielki

Lubecki Jan 1745, 1752, nie żył 1765, wdowa Marianna, matka vide Humieniecka  Rynek Wielki

Lubecki Kazimierz 1702, 1714 Rynek Wielki

Łaziński Tomasz Saryusz i Teresa (Święcicka)

Łękawscy (Łękowscy, Łąkowscy) 1764, 1767, 1768 Rynek Wielki

Łosiecki Mateusz 1635 Rynek Wielki

Łyszkiewicz Sebastian 1701 Rynek Wielki

Makuchowscy 1769, Antoni 1780 Rynek Wielki

Markowic Piotr sukcesorzy 1643 Rynek Wielki

Meganty Mikołaj 1692 Rynek Wielki

Megerdowicz Krzysztof i Zuzanna (Zacharyaszowna) Ormianie 1642 Rynek Wielki

Menganty (Meganty?) Kazimierz 1686 Rynek Wielki

Miroczyński Jan i Elżbieta (Eliza?) Mengantowna 1686, nie żył 1703, 1718 Rynek Wielki

Mirosławscy Anna (c. E.W. Moorów) 1634, i Marcin nie żył 1639 Rynek Wielki

Misiaczkiewicze 1765 Rynek Wielki

Młodecki Aleksander 1735 Rynek Wielki

Moore Wilhelm i Elżbieta Anglik 1634 Rynek Wielki

Morowne Katarzyna i Urszula c. E.W. Moorów 1634 Rynek Wielki

Muldorph Wojciech i w. Anna Angielczykowna, ż. M. Mirosławskiego 1640, 1649 Rynek Wielki

Myszkowski margrabia na Pińczowie 1696 Rynek Wielki

Namysłowski Jakub i synowie Franciszek i Jan 1649 Rynek Wielki

Niewieski Stanisław 1686, 1687, 1711, sukces. 1735 Rynek Wielki

Oard Wilchelm 1731, 1774 Rynek Wielki

Ogilvy (Ogielwo) Valterius (Walter) Szkot i Elżbieta (Dawidsonowna) 1713 Rynek Wielki

Okolscy 1759 Rynek Wielki

Oltanowa (vide Sołtanowa Teofila) 1654 Rynek Wielki

Orminski (Ormienski) Tomasz Franciszek i Teresa (Krobska) nie żył 1745 Rynek Wielki

Orsetti Wilhelm ob. krak. i jarosławski 1654 Rynek Wielki

Owanisowicz Axenty i Ewa Kistestorowna Ormianin 1654, 1667, 1669, 1674, 1685, 1688, 1690, sukces. 1741 Rynek Wielki

Paprocki Jan i Agnieszka, i c. Anna nie żyła 1654 Rynek Wielki

Pauli Jerzy i Elżbieta Hazowna (c. Jakuba Haza) 1654, 1683, nie żył 1684, 1686 Rynek Wielki

Philowicz Jan (Tomaszów) jego sukcesorzy 1649 Rynek Wielki

Piechowicz Stanisław i matka Rozianna Olszowska, w. po Sz. Piechowiczu, 1652,1655 Rynek Wielki

Piechowicz Szymon i Rożanna (Olszowska) 1632, 1635. 1643, 1649, nie żył 1702  Rynek Wielki

Piotrowski Jakub i Krystyna 1735 Rynek Wielki

Podlodowski Mikołaj 1665 Rynek Wielki

Ponawowie Antoni i Zofia 1687 Rynek Wielki

Popiel 1774, 1782 Rynek Wielki

Pruszkowscy Jan i Hiacynt (bracia) synowie zm. Andrzeja 1686 Rynek Wielki

Puzdrowski Tomasz i Zofia  1632, 1637, 1638 Rynek Wielki

Raczynska 1756 Rynek Wielki

Radaszkiewicz Aleksander i Krystyna (Grabowiczowna) c. Wojciecha 1654, 1667 Rynek Wielki

Raduł (Radut) Jan i w. Anna (Abramowiczowna)1634 i St. Abramowicz (jej brat) 1653 Rynek Wielki

Reynbergowa Zofia ż. zm. Anbrożego Reynberga 1756 Rynek Wielki

Reyneberger Piotr i Marianna 1686, 1692, 1698, 1703, synowie: Michał 1714, Ambroży 1714, 1718, Aleksander 1709 Rynek Wielki

Robertson Aleksander i Marianna (Baksterowna) 1666 Rynek Wielki

Rosiński Stanisław 1632, 1635  Rynek Wielki

Rosołkowie 1776 Rynek Wielki

Rosowna Helena 1683 Rynek Wielki

Rudomicz Bazyli 1665 Rynek Wielki

Sachwelowicz Sołtan i Milusia Warterysowna (Teofila Sołtanowa) 1642 Rynek Wielki

Sarbiewski Jakub 1669, 1692 Rynek Wielki

Sardowska 1742 Rynek Wielki

Serhiowic Jan (Owanis ) Ormianin 1637 Rynek Wielki

Serwatowki Jan 1671 Rynek Wielki

Siedlecki Piotr i Antonina de Jedlinskie i c. Marianna 1768 Rynek Wielki

Siekierzynski Stanisław Aleksander 1765 Rynek Wielki

Smolenski Dominik i Zofia Fołtynowiczowna, c. zm. Kazimierza Fołtynowicza 1686 Rynek Wielki

Stachurska 1756 Rynek Wielki

Stachurski Antoni i Anna  1752 Rynek Wielki

Stanisławska Anna wdowa 1780 Rynek Wielki

Stawscy 1774 Rynek Wielki

Streccy 1743 Rynek Wielki

Struszewicz Andrzej i Agnieszka (Janiszkiewiczowna) 1672 Rynek Wielki

Strykowski Michał 1762 Rynek Wielki

Szławski Stefan i Marianna 1766 Rynek Wielki

Szmydt Józef i Elżbieta Misiaczkiewiczowna 1760 Rynek Wielki

Szornel Wacław 1664 Rynek Wielki

Szteyerowicz Marianna 1710 Rynek Wielki

Szustkałowicz Wawrzyniec 1655 Rynek Wielki

Szyc Jan i Zofia (de Derbedroszowicz) 1769 Rynek Wielki

Taburth (Tabart) Tobiasz 1655, 1672 Rynek Wielki

Takieszowicz (Takiesiewicz) Szymon 1742, nie żył 1743, s. Krzysztof Rynek Wielki

Tatułowicz Warterys, (szwagier Krzysztofa Warterysa) i Elżbieta (Warterysowna) 1654, wdowa 1682, 1698 Rynek Wielki

Tawus Wilhelm i Helena Rosowna 1703 Rynek Wielki

Teyler Tomasz i Elżbieta 1694 Rynek Wielki

Tomaszewska Anna (1-voto Zastawska) 1776 Rynek Wielki

Topałowa Anna 1642 Rynek Wielki

Treptyt Piotr 1769 Rynek Wielki

Tuszyński Jan 1686, 1698 Rynek Wielki

Ulanowski Jan i Elżbieta (Eliza) 1-voto Miroczynska i jej syn Jan 1703 Rynek Wielki

Ulitowski Wojciech 1765 Rynek Wielki

Unikowki Jan ksiądz 1674 Rynek Wielki

Usinski Sylwester i Urszula de Drozdowskie 1764, 1767 Rynek Wielki

Wacławowicz Maciej Antoni i Marianna Dziewanowna 1652, 1666,1669, 1670 Rynek Wielki

Wandro (Wandery) Baltazar 1688, 1689, 1718 Jeremi Rynek Wielki

Wandrys Baltazar 1698 Rynek Wielki

Warterysowicz Krzysztof i Roza 1654 Rynek Wielki

Warterysowna Elżbieta w. po W. Tatułowiczu i s.: Antoni, Zachariasz, Mikołaj, Axenty 1688 Rynek Wielki

Wazowski Jakub 1711 Rynek Wielki

Wenton Jakub  1668, 1673  Rynek Wielki

Wenton Jan i Anna (Sklarzowiczowna) 1673, 1684, 1713 Rynek Wielki

Wesołowski Marcin 1765 Rynek Wielki

Wesołowski Wojciech Franciszek i Marianna Mengantówna

Widawski Jan 1643 Rynek Wielki

Więckowic Jan 1639 Rynek Wielki

Wilczek Andrzej i Marianna (Arakiełowiczowa) 1711 Rynek Wielki

Wilczek Jan i Katarzyna 1665, 1684 Rynek Wielki

Wilczek Jan Kanty i Marianna Wilczkowa 1700, 1707, nie żył 1710 Rynek Wielki

Wolkman Jan 1667 Rynek Wielki

Woronowic Hiacynt nie żył 1643 i c. Helena Woronowicowna Rynek Wielki

Wuier (Weir) Jakub 1639, 1664 Rynek Wielki

Wyżycki Jan 1705 Rynek Wielki

Zachariasz, zięć Elżbiety Tatułowiczowej 1682 Rynek Wielki

Zagrzewski Jerzy 1703 Rynek Wielki

Zamoyscy – kamienica Fundatorów – Pańska 1686 Rynek Wielki

Zarzycki Stanisław 1669 Rynek Wielki

Zielinski Antoni i Teresa de Rzepkie 1765, 1769, sukces. 1782  Rynek Wielki

Zieliński Jakub 1649 Rynek Wielki

Żebrowicz, sukces. 1760, 1761 Rynek Wielki

Żelechowski Benedykt 1635 Rynek Wielki

Żorkowskie Katarzyna i Anna 1649 Rynek Wielki

Żuchowski Stanisław i Katarzyna Mengantowna 1686 Rynek Wielki

_____________________________________________________________________________________________

Opracowanie: Ewa Lisiecka

Wojewódzkie Archiwum Państwowe. Akta miasta Zamościa. Advocatalia. Acta Armenica. kweredna l. 70.XX w.