by

Budionny pod Zamościem.

„Pułk musi bronić swych pozycji do ostatniego.
Każdy oficer i szeregowy winien być zupełnie przekonany i wierzyć w to, że Zamościa nie odda.”
fragment rozkazu z d. 28.08.1920 r – Dowództwa 31 Pułku Strzelców Kaniowskich 
Wojskowy miesięcznik „Bellona”, wydawany przez Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy z dnia 1 czerwca 1926 r.* opublikował artykuł „Budienny pod Zamościem” autorstwa podpułkownika Mikołaja Bołtucia. W sierpniu 1920 r. ppłk. M. Bołtuć, wówczas w randze kapitana, dowodził trzydniową obroną Zamościa przed wojskami armii konnej Budionnego, kierującej się przez Zamość – Krasnystaw – Lublin w kierunku Warszawy. Zamojski garnizon udaremnił plany Budionnego, który w rezultacie kolejnych starć został zmuszony do wycofania się za linię Bugu. Artykuł jest o tyle cenny, że posiada kilka map sytuacyjnych obrazujących, zmiany zachodzące w trakcie działań wojennych w okolicach Zamościa.

Ciekawym uzupełnieniem powyższego opracowania będą wojenne komunikaty prasowe Sztabu Generalnego z 1920 r.* zebrane przez Stefana Pomarańskiego. Inicjatywa takiego opracowania wyszła od Sekcji Historyczno-Operacyjnej Oddziału III Naczelnego Dowództwa. Komunikaty dotyczące bezpośrednio Zamościa zgrupowano w przedziale 886-890 i 921. Komunikat 886 z 29.08.1920 – Wzdłuż Bugu lokalne walki dla nas pomyślne. Odzyskaliśmy tu Horodło i Matcze. Armia konna Budiennego mimo oporu naszych oddziałów posuwa się wolno w kierunku na Zamość. Komunikat 887 z 30.08.1920 r. – W rejonie Zamościa oddziały nasze dzielnie stawiają czoło armii konnej Budiennego. Komunikat 888 z 31.08.1920 r. – Akcja Budiennego w rejonie Zamościa w dalszym ciągu napotyka opór naszych oddziałów. Zamość został wprawdzie otoczony, dzielna załoga miasta broni się jednak po bohatersku , zadając nieprzyjacielowi ciężkie straty. Komunikat 889 z 1.09.1920 r. –  Budienny dnia 29 sierpnia dotarł do Zamościa, gdzie napotkał zdecydowany opór  pułku 31-go piechoty i oddziałów 6-tej dywizji ukraińskiej. (…) Decydującą rolę w bitwie odegrała grupa pościgowa generała Stanisława Hallera, który od paru już dni, znajdując się na tyłach Budiennego, z niezwykłą zaciętością posuwała się w ślad za głównymi jego siłami i dnia 31 sierpnia uderzyła w kierunku na Zamość ze wschodu. Budienny widząc grożące mu niebezpieczeństwo, rozpoczął gwałtowny odwrót, napotykając wszędzie silny opór okalających go naszych oddziałów. Komunikat 890 z 2.09.1920 r. – Budienny po klęsce poniesionej w walkach pod Zamościem i Wolicą Śniatycką, chroniąc pozostałe oddziały od ostatecznego rozbicia przeprowadza intensywny odwrót w kierunku północno-wschodnim. Komunikat 921 z 2.10.1920 r. – W minionym właśnie tygodniu nieprzyjaciel stojący u bram Białystoku, Brześcia Litewskiego, Zamościa i Lwowa, który miał zamiar ponownie podjąć ofensywę został odrzucony 100-150 km, ponosząc ciężkie straty w zabitych i rannych, jeńcach i materiale.
opracowanie: Ewa Lisiecka