Pierwszy pod względem wielkości – sztuczny akwen wodny na Lubelszczyźnie .
Relacja ze spotkania zamojskich przewodników z Wójtem Gminy Nielisz. Adam Wal opowiada o najnowszej inwestycji, która może przynieść wzrost zainteresowania tymi terenami i wymierne korzyści z turystyki.
Zbiornik wodny w Nieliszu, doczekał się w 2014 r. przystani żeglarskiej i plaży z kąpieliskiem. Nieliski Zalew to jeden z najszybciej wybudowanych i oddanych do użytku zbiorników wodnych w Polsce. Długość zapory czołowej głównego zbiornika na Wieprzu wynosi 875 mb, szerokość 0,75 km – długość 8,80 km. Obszar zalewu to 950 ha przy spiętrzeniu wody 19,5 mln metrów sześciennych. Na zaporze powstała elektrownia wodna o mocy 450 KW, którą do 2020 r. dzierżawi zakład Energetyczny w Zamościu. Linia brzegowa zalewu (w zależności od stanu wody) waha się w granicach od 30 do 32 km. Właścicielem jest Skarb Państwa, użytkownikiem Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie. Ta znacząca dla województwa lubelskiego inwestycja hydrotechniczna została zrealizowana w latach 1994-2008, czyli o połowę szybciej niż przewiduje średni czas realizacji podobnych zamierzeń. Prowadzony równolegle okres badań i pomiarów związanych z wpływem nowego akwenu na środowisko naturalne to niejako czas ochronny i był zabezpieczony przed realizacją jakichkolwiek inwestycji.
Zamysł częściowego zagospodarowania terenów nad zalewem powstał w 2008 r. , a jego tegoroczne sfinalizowanie stało się dużym sukcesem Gospodarzy Gminy. Inwestycję podjęto w oparciu o Plan Zagospodarowania Przestrzennego przyjęty 30 grudnia 2007 r. Wójt przyznaje, że pomimo pewnych mankamentów tego planu, stanowił on istotny czynnik umożliwiający nadanie nieliskiemu zbiornikowi statusu „retencyjno-rekreacyjnego”. W 2014 r. w Gminie Nielisz oddano trzy inwestycje, w tym m.in. kompleks przystani żeglarskiej z plażą i kąpieliskiem. Właścicielem tej inwestycji jest Skarb Państwa z użyczeniem na 25 lat Gminie Nielisz. Własnością gminną jest natomiast dukt pieszo-jezdny doprowadzający do przystani.
Realizację tej najnowszej inwestycji Gminy Nielisz, związanej z utworzeniem wokół zbiornika bazy turystycznej rozpoczęto w październiku 2013 r., a oddano do użytku już w czerwcu 2014 r. Tak szybkie jej sfinalizowanie możliwe było dzięki łagodnej zimie, co sprzyjało pracom budowlanym. Nad Zalewem w Nieliszu powstały: plaża „Moczydło” wraz z kąpieliskiem, molo spacerowym, wiatami i wieżą ratowniczą oraz ośrodek sportów wodnych z przystanią żeglarską, hangarem dla łodzi, kajaków i magazynem sprzętu, sanitariatami, przebieralnią i natryskami. W budynku głównym swoje lokum mają ratownicy. Obok punkt obsługi i informacji turystycznej. Na zalewie powstał tor wioślarski o długości 2 km (drugi co do długości w kraju, po poznańskim Torze Regatowym „Malta”).
Projekt zagospodarowania obszarów zalewowych otrzymał dotację 2,8 mln. zł z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego. Wartość realizacji przekroczyła 4 mln. zł. Pozostałe koszta pokryła Gmina Nielisz. Obiekt jest monitorowany (27 kamer), co stanowi doskonałą ochronę dla użytkowników i zabezpieczenie przed wandalizmem. Już w minionym sezonie turystycznym wypoczywali tutaj turyści ze Śląska, Rzeszowa, Zamościa, Lublina i Warszawy. Przewiduje się, że od przyszłego sezonu turystycznego wypoczywać tu będzie corocznie kilka tysięcy osób.
Nieliska marina przystosowana jest do przybijania, cumowania i postoju jednostek pływających. Wyposażona w betonowe pomosty stałe, posiada doprowadzoną energię elektryczną i czystą wodę pitną oraz oczyszczalnię ścieków (nieczystości). Cumowanie jest bezpłatne. Obsługę plaży, kąpieliska i przystani Gmina powierzyła Stowarzyszeniu CIS (Centrum Integracji Społecznej), udostępniając nieodpłatnie oddane do użytku obiekty. CIS opłacane jest ze środków UG, czuwając nad ładem, porządkiem i obsługą przystani i plaży z kąpieliskiem. Stowarzyszenie w tym celu zatrudnia 30 osób. Sezon turystyczny trwa od maja do końca sierpnia. Kąpielisko ma zapewnioną przez najbliższe pięć lat obsługę ratowników WOPR, którzy posiadają specjalistyczne wyposażenie ratownicze. Gmina gwarantuje im całodobowe zakwaterowanie w budynku przy marinie, wieżę ratowniczą, magazyny i pomieszczenia dla łodzi i sprzętu.
Tereny wokół zbiornika stanowią w większości własność prywatną. Wykup ich stanowi podstawową przeszkodę przy dalszej rozbudowie infrastruktury służącej zagospodarowaniu terenów przy zalewowych. Cena działek przed inwestycją była o połowę niższa, ludzie ich nie sprzedają windując ceny w oczekiwaniu na jak największe zyski. Nieliski zbiornik ma także inne ograniczenia. Jego otoczenie to miejsce szczególne dla naturalnego środowiska przyrodniczego w Dolinie Wieprza. To rejon Ptasiej Ostoi Nieliskiej– formy ochrony w ramach sieci Natura 2000. Gniazdują tutaj lub zatrzymują się przelotem tysiące ptaków. Tę ostoję ptaków o randze europejskiej powołano w 2007 r. rozporządzeniem Ministra Środowiska. Utworzono obszar specjalnej ochrony ptaków na ponad dwóch tysiącach hektarów w Gminie Nielisz i Sułów. Zagrożenie dla tego obszaru jest presja infrastruktury turystycznej, nadmierna penetracja terenu przez wypoczywających i komunikacja samochodowa.
Obszar ten obejmuje zbiornik główny i jeden z dwóch wstępnych oraz „Las pod Rudą”. Chroni 29 gatunków z I dyrektywy ptasiej (DP), w tym 9 gatunków wymienionych w polskiej czerwonej księdze zwierząt. Z uwagi na nie zamarzające w całości wody Wieprza, będącego w ruchu nawet zimą na obszarze zalewowym, możliwe jest zimowanie tutaj wielu gatunków ptaków m.in krzyżówki i licząca ok 800 osobników populacja łyski. Szczególne znaczenie ma tu ochrona gatunków rzadkich i zagrożonych jak przykładowo rybitwy białowąsej (50 % populacji krajowej). Gniazdują one na „tratwach” z wodnych roślin pływających, a ich okres lęgowy wymaga małych wahań poziomu wód oraz osłoniętych brzegów zbiornika. Wójt Gminy wyjaśnia, że przed zatwierdzeniem ww. inwestycji konieczne było uzyskanie zgody instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska, a warunkiem realizacji projektu było zbudowanie aż ośmiu platform pływających, umożliwiających gniazdowanie rybitwom białowąsym itp. ptakom chronionym, w zamian za powierzchnię lęgową brzegu przeznaczoną obecnie na plażę, kąpielisko i przystań.
Priorytetowym zadaniem nieliskiego zbiornika jest zatem ochrona środowiska w górnym i środkowym odcinku Wieprza. Zalew ma ponadto za zadanie złagodzenie ewentualnych skutków powodzi i suszy. Województwo lubelskie ma najmniejsze zasoby wód powierzchniowych w Polsce, co podkreśla znaczenie i rangę nieliskiego zbiornika. Jednak po tegorocznej inwestycji zrealizowanej przez Gminę Nielisz, Zalew to przede wszystkim doskonałe miejsce wypoczynkowe i rekreacyjne, które w przyszłości odciąży zatłoczone plaże na kąpieliskach w Krasnobrodzie, Zwierzyńcu, czy Zamościu. Podkreślenia wymaga fakt, że jak dotychczas strzeżone w regionie są tylko dwa lubelskie kąpieliska: nad Jeziorem Białym i w Nieliszu. Gmina Nielisz to obszar o charakterze typowo turystycznym – podkreśla Wójt Adam Wal. Sporo tu atrakcji turystycznych poza zalewem. Rozwija się prężnie agroturystyka. Dogodna komunikacja sprzyja turystom.
Przewodnicy z Koła Przewodników Terenowych PTTK w Zamościu zostali także zapoznani z ofertą turystyczną proponowaną przez Hotel „Marina” w Nieliszu. Funkcjonuje na tym terenie od trzech lat i podejmuje gości nie tylko z Polski. Zatrzymują się tutaj Niemcy, Anglicy, goście z Rosji, RPA. Oprócz oferty hotelowo gastronomicznej korzystają z szerokiego wachlarza atrakcji turystycznych, przygotowanych dla swoich gości przez właścicieli „Mariny” – Państwa Marii i Mirosława Ryń. „Marina” oferuje nad Zalewem plażę i przystań oraz wypożyczalnie sprzętu wodnego: dwa jachty; łodzie (także specjalne do połowu ryb); rowery wodne, kajaki. W sezonie przystań jest czynna codziennie. Nadal jest rozbudowywana, ale już w tym sezonie skorzystało z niej wielu gości „Mariny”. W przyszłym roku przystań zostanie wzbogacona w punkt gastronomiczny, przebieralnie, natryski. Nie będzie to kąpielisko, ale przystań z prawdziwego zdarzenia – zapewniają gospodarze. Będzie pole namiotowe, campery.
Goście „Mariny” mogą także skorzystać z innej oferty turystycznej: spływów kajakowych z przystani w Michalowie (30 kajaków). Istnieje możliwość zorganizowania spływów kajakowych od maja do września na odcinku o długości 5 km od Michalowa do Zalewu w Nieliszu. W ofercie jest również możliwość odbioru i transportu kajaków z miejsc wskazanych przez organizatorów spływów. Tradycją „Mariny” stały się już Rajdy Nordic Walking, w których uczestniczy od 50 do 100 osób na trasie dostępnej praktycznie dla wszystkich. Przejażdżki konne (także bryczkami) to kolejny atut „Mariny”, która współpracuje w tym zakresie ze stadniną koni w Ruskich Piaskach (20 koni rasy huculskiej, małopolskiej i arabskiej). W „Marinie” istnieje także możliwość wypożyczenia rowerów i zwiedzania okolicznych terenów podczas wycieczek rowerowych.
Gmina Nielisz zaprasza wszystkich Gości i Turystów do korzystania z jej uroków i odkrywania dziewiczych jeszcze terenów na turystycznej mapie regionu.
opracowanie: evel