Styczeń to miesiąc nieodłącznie związany z pamięcią o Powstaniu Styczniowym i poświęcany wspomnieniom tego polskiego zrywu narodowościowego.
W materiałach udostępnianych przez Bibliotekę Narodową w Warszawie natrafiliśmy na nieznany nam dotąd afisz, poświęcony temu zagadnieniu, a jednocześnie wiążący z nim osobę dr Zygmunta Klukowskiego ze Szczebrzeszyna. Z innych źródeł wiemy, że dr Klukowski opisywał martyrologię lekarzy- powstańców 1863 r. Były to prace zatytułowane:
- Lekarze jako dowódcy oddziałów powstańczych w 1863 r.
- Lekarze w powstaniu 1863 r. polegli w boju, zamordowani i straceni z wyroków sądu.
Z różnych opracowań na temat życia i pracy dr Zygmunta Klukowskiego wiemy także i to, że wydanie tych prac poprzedziły wygłoszone przez niego referaty. W dniu 15 lipca 1925 r. wygłosił referat w Warszawie na II Zjeździe Historyków Medycyny w temacie jak w pkt. 2 (powyżej). Rok później, 10 października 1926 r. w Poznaniu wygłosił referat w temacie jak w pkt. 1 (powyżej) na III Zjeździe Polskich Historyków i Filozofów Medycyny. Oba referaty zaowocowały publikacjami w czasopiśmie „Lekarz Wojskowy” wydanym przez Główną Księgarnię Wojskową.
Nieznany był jednak dotychczas fakt wygłoszenia przez doktora Zygmunta Klukowskiego wykładu, poprzedzającego oba ww. referaty. Zorganizowany został przez T.N.S.W. (Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych). Odbył się w Zamościu w niedzielę 25 stycznia 1925 r. i przypuszczalnie zainicjował cykl późniejszych wystąpień publicznych dr Klukowskiego. W rocznicę Powstania Styczniowego, w zamojskim gimnazjum, o godzinie 5-ej po południu, jak informuje afisz, odbył się wykład dr Zygmunta Klukowskiego zatytułowany: Ruch Narodowy w Zamojszczyźnie w latach 1861-1863. Niewątpliwie zachętę do wzięcia udziału w spotkaniu stanowiła notatka zamieszczona na afiszu: (Na podst. tajnych dokumentów rosyjskich).
Drukiem afiszu zajęła się Drukarnia i introligatornia Sejmiku Zamojskiego. Był to Egzemplarz obowiązkowy Starostwa Zamojskiego, jak informuje pieczątka w lewym górnym narożniku afiszu. Rodzina Klukowskich była to kresowa, polska rodzina ziemiańska. Pochodzili z Litwy. Ojciec, magister farmacji, Jordan Klukowski prowadził aptekę w Odessie. W tym mieście 23 stycznia 1885 r. urodził się Zygmunt Klukowski. Potem rodzina przeniosła się do Moskwy. Na pytanie: czy Klukowscy mieli w swoim rodzie uczestników Powstania Styczniowego, względnie takich, którzy udzielali pomocy powstańcom, póki co nie mamy jednoznacznej odpowiedzi. Lista Powstańców Styczniowych wymienia to nazwisko w 15 pozycjach, w tym również z Litwy (Mińsk, Wilno, Kowno).
źródło:
http://zamosc.ap.gov.pl/images/pliki/archiwariusz/2007/Arch615-Zbiory-Klukowskiego.pdf
http://genealogia.okiem.pl/powstanies/index.php?nazwisko=Klukowski
http://biblioteka.zamosc.pl/dat/attach/24776_zygmuntklukowski.pdf1926
http://przemysl.pbw.org.pl/index.php/zestawienia-bibliograficzne/609-powstanie-styczniowe-1863-r-cz-4
http://www.zamosciopedia.pl/index.php?f01=3x1xKx4097xxxxxxxxxx&idss=10777628s9843
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_Klukowski
https://web.archive.org/web/20070706154036/http://www.klukowski.webpark.pl/zdjecia.htm
opracowanie: evel