Serce Marszałka Józefa Piłsudskiego
Zgodnie z jego ostatnią wolą, spoczęło przy prochach matki, na cmentarzu na Rossie w Wilnie. Przestało bić dokładnie 80 lat temu – 12 maja 1935 roku o godzinie 20:45. Podczas wileńskich uroczystości pierwszej rocznicy śmierci, srebrną urnę z napisem „SERCE JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO 12 MAJA 1935” niosła żona Marszałka, Aleksandra Piłsudska w asyście córek i przedstawicieli rządu II RP.

Za życia pierwszego naczelnika odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej, jego sercem niepodzielnie rządziła Ojczyzna. Piłsudscy z dziada-pradziada należeli do ludzi dla których nie istniało szczęście osobiste, gdy ojczyzna była w niewoli. Studiując biografię Marszałka napotykamy jednak na ślady „rywalek” do serca Józefa Piłsudskiego. Kobiety w jego życiu odegrały niemałą rolę, począwszy od babki ze strony ojca, po matkę, żony i córki.

Serce Babki
Babka Józefa Piłsudskiego, matka ojca, była żywą kroniką przeszłości dla swoich wnucząt i stanowiła nieprzebrane źródło opowieści o minionych dziejach narodowych. Jej opowieści o Traugucie, o ks. Brzózce, Mackiewiczu, Sierakowskim i innych bohaterach zaszczepiały w serca wnucząt ducha walki z wrogiem narodu. Babka, chociaż kobieta oślepła na starość, żyła nadal obrazami pamięci z okresu powstania, obrazami grozy moskiewskiego okrucieństwa, wszystkimi niedolami i porażkami powstańczymi. Sama ona, podobnie jak ciotki Józefa, miała za sobą lata twardego więzienia. Ojciec Józefa, także Józef Piłsudski, był ścigany przez Moskali i cudem ocalał od śmierci. Przyszły Marszałek już w domu rodzinnym doświadczał bezpośredniego i żywego stosunku do dziejów ojczystych. Doświadczenia z dzieciństwa stały się podwaliną charakteru Piłsudskiego. Młody Ziuk chciwie słuchał powstańczych opowieści babki, która jako jedna z pierwszych kobiet w życiu Józefa hartowała jego serce.

Serce Matki
Józef Piłsudski był synem patriotycznej rodziny. Ojciec, potomek kniaziów litewskich Ginetów – ożenił się z Marią z Billewiczów, córą słynnego zaścianka, którą rozsławił Sienkiewicz w Oleńce, bohaterce „Potopu”. Billewiczowie to stary, senatorski ród polsko-litewskiej szlachty, osiadłej na Żmudzi. Matka Józefa była patriotką. Przed dziećmi nie kryła bólu i zawodu z powodu upadku powstania styczniowego. Uczyła je i wychowywała, kładąc nacisk na konieczność dalszej walki o wolność ojczyzny. Ukazywała dobre przykłady literaturą, przedkładając dzieła Zygmunta Krasińskiego. Ideały wieszczów stały się biblią dla dwanaściorga dzieci Marii i Józefa Piłsudskich. Serce matki hartowało serce Ziuka najtrwalej. Matka nauczyła go kochać i czcić to wszystko, co szczytne i niepokalane; ofiarne i piękne, nieugięte i dumne. W domu Piłsudskich nie przyjmowano najwyższego nawet urzędnika – Rosjanina. Wobec najeźdźców matka, będąc z natury osobą tkliwą i łagodną, zachowywała wyniosłość i daleko idącą niechęć. Po latach Józef Piłsudski stwierdzi, że ludzie jego pokolenia, już na świat przychodząc, obciążeni byli rokiem 1863. Potem kiedy zaczął naukę na Uniwersytecie Wileńskim, matka często upominała go o zachowanie ostrożności i powściągliwości wobec carskich pedagogów. Uzyskawszy w 1885 r. maturę kształcił się dalej w zawodzie lekarza w Charkowie.

Młodzieńcza miłość

Leonarda Lewandowska. Poznał ją na Syberii, gdzie został zesłany na pięć lat, po aresztowaniu w marcu 1887 r.  Obaj bracia Piłsudscy, Józef i Bronisław zostali włączeni w poczet podejrzanych o zamach na cara Aleksandra III. Przypadkowo zamieszani w sprawę nie uniknęli kary (Bronisław otrzymał wyrok zsyłki na lat 15 do Sachalina).  Józef, chociaż był badany jako świadek i nie podlegał oskarżeniu o współudział w spisku, otrzymał pięcioletnie zesłanie, stanowiące wówczas najwyższy wymiar kary administracyjnej.  Na miejsce zesłania wyznaczono mu Kireńsk – „martwe miasto”, prawdziwy „żywy grób” przestępców politycznych. W Kireńsku Józef i Leonarda zamieszkali razem. Ona została skazana na Sybir za swoją działalność antycarską. Ich serca splotła wspólna nienawiść do wroga i miłość do ideałów, którym byli wierni nawet pośród katuszy sybirskiego wygnania. Do Kireńska Leonarda przybyła wiosną 1889 r.  Po roku Leonarda wróciła na Ukrainę. Była młodszą siostrą Felicji Landowej. To żona Stanisława Landego, przyjaciela Józefa Piłsudskiego. Przez jakiś czas Józef i Leonarda utrzymywali kontakt listowny, jednak ich wzajemne relacje niebawem wygasły. Z Syberii powrócił Piłsudski z „duszą chorą na Moskala”.

Piękna Pani

Tak nazywano znaną działaczkę socjalistyczną. Marię Juszkiewiczową. Była starsza o dwa lata od Piłsudskiego. Poznał ją działając w PPS. jej pierwszym mężem był inż. Marian Juszkiewicz. O względy rozwiedzionej Marii zabiegał w tym samym czasie co Piłsudski, Roman Dmowski. Rywalizacja ta poróżniła obu mężów stanu na tle nie tylko osobistym, ale i politycznym. Maria wybrała jednak sercem Józefa. Mieli także wspólne przekonania polityczne. Józef Piłsudski przed poślubieniem Marii zmienił wyznanie na ewangelicko-augsburskie (w 1916 r. powrócił do katolickiego). Ślub wzięli w zborze ewangelickim w Paproci Dolnej w Łomżyńskim, w 15 lipca 1899 r. Przeprowadzili się do Łodzi w październiku. Małżonków aresztowano, kiedy w lutym 1900 r. przypadkowy nalot odkrył tajną drukarnię. Marię zwolniono po 11 miesiącach, a Józefa osadzono w X Pawilonie warszawskiej Cytadeli. Piłsudski symulował tam chorobę psychiczną i dzięki temu został przeniesiony do szpitala w Petersburgu, gdzie przyjaciele przeprowadzili udaną ucieczkę. Pozostawanie w państwie carów groziło mu śmiercią, więc za radą towarzyszy udał się w Lubelskie i tam pod osłoną Lasów Ordynacji Zamojskiej szczęśliwie przekroczył granicę zaboru rosyjskiego, przedostając się do Galicji. Maria nie udzieliła mu rozwodu aż do śmierci, pomimo, że w kilka lat po ślubie poznał swoją przyszłą partnerkę, którą pojął za żonę dopiero wtedy, kiedy owdowiał.

Kurierka „Ola”

Aleksandra Szczerbińska, przyszła matka dwóch córek Piłsudskiego, z ruchem socjalistycznym zetknęła się w Warszawie, jako studentka prywatnej Wyższej Szkoły Handlowej. Potem wsławiła się odwagą jako konspiracyjna kurierka w Organizacji Bojowej PPS. Pochodziła z niezamożnej szlachty. Osierocona w dzieciństwie dorastała w Suwałkach w domu babci. Otrzymała patriotyczne wychowanie. Piłsudski poznawszy Aleksandrę w 1906 r. długo nie mógł sobie ułożyć z nią życia osobistego. Aresztowana w listopadzie 1915 r. przez Niemców pod zarzutem prowadzenia werbunku do POW, spotkała się z Piłsudskim dopiero w grudniu 1916 r. Potem kolejna rozłąka od lipca 1917 r. do listopada 1918 r.

Córki Piłsudskiego

Oddał im całe swoje serce, którego strzępy pozostały w nim po walce o sprawę wolności ojczyzny. Starsza córka, Wanda urodziła się 7 lutego 1918 r. Młodsza, Jadwiga przyszła na świat 28 lutego 1920 r.  Ślub z ich matką wziął Piłsudski 25 października 1921 r. Pierwsza żona , Maria zmarła 17 sierpnia 1921 r.  Kiedy Józef Piłsudski wycofał się z czynnego życia politycznego na przełomie maja i czerwca 1923 r.  i  z czasem  osiadł razem z rodziną w Sulejówku, dużo czasu poświęcał swoim córkom.  Aleksandra twierdziła, że był wręcz „zakochany” w swoich córkach i dlatego nadmiernie je rozpieszczał. Starsza urodziła się kiedy Józef miał już 51 lat, a młodsza dwa lata później. Dopiero wtedy Piłsudski miał więcej czasu dla rodziny.  Piłsudski sam wychowywany w miłości, bardzo lubił dzieci. Nazywał siebie nawet „dzieciarzem” i doskonale rozumiał ich potrzeby. Bawił się z córkami, prowadził długie rozmowy, opowiadał bajki i mówił im o swoich przygodach. Wraz z żoną wychowywał także pasierbicę, której śmierć bardzo przeżył. Wanda i Jadwiga cieszyły się nieograniczonym dostępem do ojca.  często towarzyszyły mu w spacerach. Piłsudscy żyli skromnie i Jagódka często donaszała ubranka po starszej siostrze. Ojciec bywał także hojny dla córek. Aleksandra Piłsudska z córkami często odpoczywała w Krynicy, gdzie Piłsudski je odwiedzał. Na przełomie zimy 1932/33 kupił młodszej łyżwy i buty narciarskie.

Józef Piłsudski zmarł w Belwederze w otoczeniu rodziny. Po uroczystościach żałobnych w Warszawie trumnę przewieziono do Krakowa.  Marszałka pochowano w krypcie św. Leonarda na Wawelu. Serce Józefa Piłsudskiego, które służyło wiernie nie tylko Ojczyźnie,  spoczęło przy prochach Matki na cmentarzu na Rossie.

źródło:

Idea i czyn Józefa Piłsudskiego. Wydawnictwo Biblioteka dzieł Naukowych. Warszawa 1934.

Józef Piłsudski. Unikatowe zdjęcia. Miłość i rodzina. Wydawnictwo Gazeta Wyborcza.

opracowanie: evel