„Polak chociaż stąd między narodami słynny

że bardziej niźli życie kocha kraj rodzinny

Gotów zawżdy rzucić go, puścić się w kraj świata,

w nędzy i poniewierce przeżyć długie lata,

Walcząc z ludźmi i z losem, póki mu śród burzy

Przyświeca ta nadzieja, że Ojczyźnie służy.”

Adam Mickiewicz – Pan Tadeusz.

___________________________________________________________________________________________________________________

To historia młodego mężczyzny, wyrwanego siłą z rodzinnej wioski i wcielonego do obcego, rosyjskiego wojska, przypuszczalnie jeszcze w 1914 r. Jednocześnie to historia mojego, matecznego dziadka, którego nigdy nie poznałam. Wrócił do ojczyzny, ale nadwątlone ciężką tułaczką zdrowie, nie pozwoliło mu cieszyć się zbyt długo odzyskaną wolnością Ojczyzny. Zdążył jednak jeszcze założyć rodzinę, zbudować dom na Karolówce i zasadzić niejedno drzewo w sadzie. Zmarł w wieku 52 lat, 15.06.1944 r. Zostawił żonę i ośmioro dzieci. Odszedł zbyt wcześnie, ale w poczuciu dobrze spełnionego obowiązku wobec ojczyzny i rodziny. Spoczywa na zamojskim cmentarzu wśród swoich bliskich.

Historia Jakuba Kapuścińskiego (1892-1944), syna rolnika z Płoskiego koło Zamościa, wplata się w budowę Kolei Transsyberyjskiej. Budowa magistrali ruszyła pełną parą jeszcze w 1891 r., czyli rok przed urodzeniem się dziadka. Carska Rosja, zaborcza i bezkompromisowa, odepchnięta od granic zachodnich Europy, zwróciła swe podboje na zawojowanie północnych prowincji Chin (Mongolii i Mandżurii). Plan rosyjskiego ministra Siergieja Wittego, późniejszego premiera rządu cara Mikołaja II, czyli budowa Kolei Wschodnio-Chinskiej, był jednym z etapów tego „pokojowego” podboju. Były dwa warianty przebiegu linii kolejowej, ale wybrano tzw. północny, prowadzący przez Hajlar – dolinę rzeki Jalu – Cicikar – Chulanczen – Aszyche – twierdzę Echo – Grodekowo – Nikolsk-Ussuryjsk (k. Władywostoku).  Ponieważ niezbędne było centrum administracyjne dla całej kolei, wysłano ekipę Adama Szydłowskiego, aby przygotował i zbudował zaplecze dla przyszłej administracji. Ekspedycja z 1898 r. przygotowała na dalekiej północy, w zakupionych pomieszczeniach starego browaru, zalążek biur dla zarządu budowy kolei. Wraz z przybyciem inżynierów i urzędników budowy w maju 1898 r. datuje się początek miasta Harbina, prawie rówieśnika mojego dziadka. Już w pierwszym roku  robót, wśród inżynierów, techników i inteligencji spotyka się dużą liczbę Polaków, która powiększała się z roku na rok. Harbin to dawna, mandżurska osada Halabin, oznaczająca „przeprawę przez rzekę”. Rosjanie przechrzcili nazwę na Charbin (w języku rosyjskim nie ma litery H). Tędy przebiegał stary szlak handlowy, użytkowany od tysiącleci. Carska Rosja penetrowała te obszary ziem chińskich od dawna, w celach oczywiście zaborczych. Wysłannik Korsakowa udał się tam już w roku 1864 r., na statku Ussuri w górę rzeki Sungari (dopływ Amuru), nad którą leży Harbin. Na pokładzie statku znajdowali się przebrani po cywilnemu oficerowie z korpusu wojennych topografów, którzy w trakcie podróży zdejmowali plany miejscowości po obu stronach Sanguri. Ich eskortę stanowiła załoga 25 żołnierzy, również przebranych po cywilnemu.

Rosjanie nie respektowali układów z Chinami. Traktowali Mandżurię co najmniej jak „priwislanskij kraj”. Jak traktowali naszą ojczyznę nie wymaga komentarza. „Listy Harbińskie”, pismo Stowarzyszenia „Gospoda Polska” w Harbinie, tak oto komentowały poczynania Rosjan w odczuciu Chińczyków: „Dla każdego wędrowca zawsze znajdzie się dach gościnny i miseczka ryżu; każdy cudzoziemiec mógłby na to samo liczyć, gdyby nie dziwne wieści, jakie o tych przybyszach docierają do najgłębszych Chin. Nie szanują oni prawa gościnności i poczynają sobie zuchwale, jak we własnym domu (…). Krzywdzą i oszukują Chińczyków, starają się narzucić swoją władzę (…) nazywają ich „zamorskimi diabłami”(Jangui-dzy). „Cudzoziemskie diabły” wypuściły na ziemię żelaznego smoka, który zieje (…) wiodą ze sobą żołnierzy, nie szanujących cudzych obyczajów, a zmuszających szanować swoje” (…).”  W takie oto turbiny dziejów wplątała mojego dziadka zaborcza Rosja, wymuszając na polskim rolniku (moim pradziadku) oddanie haraczu w postaci przymusowego poboru do wojska jednego ze swoich synów. Chciał, nie chciał Dziadka Jakuba powołano do wojska rosyjskiego, werbunek odbywał się w Zamościu.

Tymczasem Harbin, z niewielkiej mandżurskiej wioski rybackiej, urósł już do rozmiarów dużego miasta, będącego pod silnymi wpływami rosyjskimi. W przeciągu 10 lat liczba mieszkańców rozrosła się do 10 tysięcy. Miasto stało się najważniejszym węzłem kolejowym i punktem przeładunkowym mandżurskiej trasy kolejowej. Było siedzibą Administracji Głównej Kolei Wschodnio-Chińskiej. W tworzeniu tego miasta uczestniczyło wielu Polaków, w tym mój dziadek, Jakub Kapuściński z Zamościa. Po zawarciu przez Rosję umowy z Chinami mogli tutaj pracować wyłącznie obywatele tych dwóch krajów, niezależnie od tego jakiej byli narodowości. Byli wśród tych ludzi mieszkańcy rodzimi, czyli mandżurzy, chińczycy, mongołowie, inni rdzenni mieszkańcy tajgi, chłopi, polscy zesłańcy, skazańcy, więźniowie, żołnierze, uchodźcy itp. Tygiel ludzki, wielonarodowościowy, w który Transsib dmuchnęła także moim dziadkiem. Z relacji rodzinnych wynika, że dziadek Kuba zarabiał tam niemałe pieniądze. Musiał pracować w Harbinie jeszcze w latach 20-tych XX wieku. W szczytowym momencie, w latach 1917-1920 w Harbinie mieszkało 10 tysięcy Polaków, a wśród nich, co najmniej przez 10 lat jak nie więcej, mój dziadek Jakub. Na jego powrót nalegała moja prababcia, matka Jakuba – Magdalena Kapuścińska z.d. Herc (zm. 1934 r.). Paszport, dzięki któremu mój dziadek mógł w końcu wrócić do Polski na stałe, wydany został przez Naczelnego Przedstawiciela Polski na Chiny w Harbinie. Dokument ten, podpisany przez Konsula Polski, długo stanowił w rodzinie pamiątkę dziadkowych peregrynacji do Chin, ale niestety zapodział się w zawierusze II wojny światowej.

Republika Chińska uznała niepodległość Polski 27.III.1920 r. Jednak w Harbinie już od 1919 r. istniał polski konsulat. 11.XI. 1920 r. władze chińskie zamknęły konsulat  Jeneralny Polski, z uwagi na brak umowy z tym krajem. Od 1922 r. działała w mieście Delegatura RP, a od 1931 r. ponownie konsulat. W latach 1919-1921 Józef Targowski był pierwszym oficjalnym przedstawicielem Polski w Japonii, z jednoczesną akredytacją w Chinach. W którym z tych etapów normowania się stosunków polsko-chińskich mój dziadek uzyskał paszport powrotu do Polski, pozostanie zagadką. Z rodzinnych przekazów wiemy tylko tyle, że wracał przez Szepietówkę (Szepetówka – obecnie na Ukrainie). Ta miejscowość nie jest bez znaczenia, bowiem to tutaj właśnie Ruscy obłuskali dziadka z uciułanej dla rodziny gotówki, zostawiając na otarcie łez życie i mierną „resztkę” dobytku. Syn Jakuba twierdził, że dziadkowa garderoba „stamtąd”  była przedniej marki i donaszał ją po ojcu jeszcze długo.

„Polska kolonia” w chińskim Harbinie, pozostającym najpierw pod wpływem carskiej, a w późniejszym okresie sowieckiej Rosji (spadkobierczyni tej pierwszej), przyjmowała w 1915 r. kolejną falę polskich uchodźców. Kiedy dokładnie osiadł tam mój dziadek, nie mamy informacji, ale jest to data bliska jego powołaniu do wojska i skierowaniu do pracy przy budowie Kolei Wschodniochińskiej*. Z przekazów rodzinnych wiemy, że przynajmniej na początku dziadek pracował przy ochronie budowy kolei transsyberyjskiej jako wojskowy (żołnierz). Z czasem musiał otrzymać jakieś bardziej intratne stanowisko, gdyż określano go mianem puryc (człowiek wpływowy, bogaty). Sporo notatek o kolejarzach odszukałam na łamach „Przeglądu- dwutygodnika narodowego literacko-społeczno-ekonomicznego z uwzględnieniem działu dla dziatwy”, pisma o tym długim tytule, ukazującego się w Harbinie w latach 20-tych XX w. „Przegląd” był organem polskiego Związku Wojennego w Harbinie. Przykładowo: notatka z 1 marca 1921 r. informuje, że „W końcu marca z Charbina wyjeżdża do Polski partia ok 70 osób, po większej części urzędników kolejowych z rodzinami. W tej sprawie konsulat polski prowadzi korespondencję z konsulatem w Tokio w celu załatwienia podróży i ulg dla wyjeżdżających”. Wcześniej ta sama gazeta z 1920 r. uspokajała nastroje rodaków, chcących się za wszelką cenę przedostać do kraju (notatki poniżej). Trudno jest odszukać zatarte ślady przeszłości, tym bardziej, że oboje dziadkowie od dawna nie żyją, odeszły także już ich dzieci, a wnuki zachowały w pamięci tylko strzępy niespójnych informacji. Mam jednak nadzieję, że dobry los sprzyja takim poszukiwaniom i uda się kiedyś dopisać do tej historii jeszcze kilka zdań.

  

Dziadkowie pobrali się w 1925 r. w Polsce. Wujek Ryszard, syn Jakuba wspominał, że ten paszport zawierał adnotację dotyczącą ślubu Babci Janiny i Dziadka Jakuba, co w późniejszym czasie pozwoliło udowodnić po jego śmierci, że była wdową po nim. Trudne to były czasy, jeszcze wojenne. Zachowało się w rodzinie także wspomnienie, jak polscy kolejarze uratowali dziadka Jakuba przed zsyłką do Niemiec na roboty. Dziadek miał w Płoskim część ojcowizny: pole z zasiewami tytoniu, oborę itp. Doglądał tego wszystkiego prawdziwym okiem gospodarza, tym bardziej kiedy zaczęły się wysiedlenia na roboty do Niemiec. Jego rodzina mieszkała już wtedy na Karolówce. Któregoś dnia dziadek był ze swoim synem Aleksandrem na Płoskim, pracując na gospodarstwie. Niemcy zgarnęli go stamtąd i odtransportowali do obozu przejściowego przy obecnych koszarach wojskowych w Zamościu. Wujkowi Olkowi udało się jakoś odłączyć od kolumny więzionych i powrócić bezpiecznie do domu.  Obozu pilnowali Ukraińcy. Powiadomiona rodzina podjęła działania natychmiast. Najstarszemu synowi, Ryśkowi udało się dzięki pomocy znajomego, podejść do drutów obozowych i przerzucić kartkę z nazwiskiem dziadka zawiniętą w chusteczkę i obciążoną kamieniem. Odnaleziono dziadka wśród więźniów, odpisał: Jadę do Berlina na roboty. Udało się Ryszardowi raz jeszcze spotkać z ojcem. Podał mu na drogę zawiniątko naszykowane przez babcię Janinę, najprawdopodobniej z jedzeniem. Dziadek przekazał rodzinie informację, że będzie próbował za semaforem ucieczki, skacząc z pociągu. Był to odcinek torów niedaleko za stacją, ale dojść wówczas do niego było niepodobna. Najstarsze dzieci, wujek Rysiek i ciocia Iza przedzierali się przez łąki za „rolniczakiem” w kierunku wskazanym przez dziadka. Od godziny 20-tej trwała godzina policyjna, a pociąg wyjeżdżał o 21-szej ze stacji w Zamościu. Dzieci Jakuba całe podrapane przez zarośla nie doczekały się ojca. Pociąg przejechał. Nikt nie wyskoczył. Można sobie tylko wyobrazić z jak ciężkim sercem wracali do domu.

Tymczasem zastali ojca w domu. Kolejarze rozpoznali dziadka wśród transportowanych. Był ich kolegą, pracowali razem na kolei w Zamościu. Okryli dziadka płaszczem kolejarskim, dali mu w rękę kolejarską latarkę, by upozorować, że dziadek jest na służbie. Powoli wyprowadzili go z dworca i bezpiecznie skierowali ku domowi. Dziadek musiał się jednak ukrywać. Wielu wtedy było takich, co chętnie donosiło jeden na drugiego. Najgorsze, że w papierach dziadkowi zapisano „sztraflagier”. Pomógł pracodawca wujka Ryśka, pan Cisło. Załatwił kenkartę dla dziadka. Trzeba było tylko dostarczyć metrykę i zdjęcia. Dziadek pracował jako fizyczny w budynku Akademii Zamojskiej, w którym podczas wojny mieściła się żandarmeria. W 1944 r. dziadek ciężko zachorował i znalazł się w szpitalu, gdzie zmarł*. Babcia Janina opowiadała, że cała ulica Matejki zbierała składkę pieniężną, żeby wyratować dziadka od choroby. Zaledwie miesiąc później miasto: Himmlerstadt – Zamość zostało wyzwolone. Babcia Janina została sama z ośmiorgiem dzieci na wychowaniu.

* Dopisek: według informacji, pozyskanych od członków rodziny, okazuje się że Dziadek nie tyle zachorował, co uległ wypadkowi. Został uderzony przez Niemca łopatą w głowę, czasie wykonywania przymusowej pracy. Nie znamy powodu agresji Niemca. Widocznie Dziadek musiał się czymś narazić temu sadyście.

 

• Kolej Wschodnio-Chińska została w 1935 r. sprzedana marionetkowemu państwu Mandżukuo, zależnemu od Japonii. Kontrolę nad nią odzyskano w 1945 r.  W 1950 r. rząd sowiecki bezpłatnie zrzekł się wszelkich praw do Kolei Wschodnio-Chińskiej na rzecz Chińskiej Republiki Ludowej. Nazwę zmieniono na Kolej Changczun

opracowanie i zdjęcia: Ewa Lisiecka

źródło:

1. Stosunki polsko-chińskie – Wikipedia, wolna encyklopedia

2. Budowa Kolei Transsyberyjskiej na archiwalnych zdjęciach – Sputnik Polska (sputniknews.com)

3. Kazimierz Grochowski. Polacy na Dalekim Wschodzie. Harbin 1928. Biblioteka Narodowa w Warszawie. Polona.

4. Nie zapominajmy o Polakach z Mandżurii – Rzecz o historii – rp.pl

5. Naukowcy poszukują śladów po polskich współzałożycielach chińskiego miasta | Dziennik Naukowy

6. https://www.facebook.com/ngcpl/videos/3088455311437847/

 

 W połowie XVII wieku, w obrębie dzisiejszego Bastionu I, zostały wzniesione budynki browaru, słodowni, spichlerza i winnicy. Potwierdzają to zapisy Akt Wójtowskich Uprzywilejowanego Prawa Ormiańskiego Zamojskiego (Acta civilia advocatalia et scabinalia iuris Armenici privilegati zamoscensis). Dokumenty wystawione w latach: 1654, 1657, 1659 przez III ordynata na Zamościu, Jana „Sobiepana” Zamoyskiego,  załączone do ww. akt wskazują, że budowniczym  był kupiec Jakub Berne (Szkot z pochodzenia) osiadły w Zamościu. Jakub Berne zwrócił się z prośbą do Jana II Zamoyskiego o wyznaczenie placu na terenie miasta, gdzie mógłby pobudować browar. Miejsce to wyznaczono mu za Cerkwią Ruską w obrębie murów miejskich „nad stawem”.  Ordynat przychylił się do prośby Bernego (łacnom się do tego skłonił) bowiem widział w tym przedsięwzięciu niemałe korzyści dla miasta. Warto tu podkreślić, że w tym czasie liczne browary i gorzelnie zakładane były przez mieszkańców w swoich posesjach mieszczańskich, zwiększały jednak zagrożenie pożarowe. Jeden z takich pożarów, który zamienił się w wielką katastrofę dla miasta, rozpoczął się w domu mieszczanina Lędziego 19 kwietnia 1658 r. Spłonęły 34 domy przy Rynku Wodnym, kamienica dziekana, mieszkania księży, kolegiata od strony dzwonnicy, stajnie zamkowe, cekhauz z arsenałem, gdzie wybuchły nawet proch i pociski.

Wspomnianym przywilejem z 1654 r., wydanym dla Jakuba Bernego na budowę własnym kosztem browaru, słodowni i spichlerza, Zamoyski zagwarantował (jemu i jego potomkom) wyłączne prawo ich sprzedaży, darowizny bądź spożytkowania w inny sposób. Z drugiej strony przywilej zobowiązywał Bernego do należytego dbania o grunty przyległe do browaru i o mury miejskie, aby nie poniosły żadnej szkody. Kolejnym przywilejem ordynat pozwolił mu na założenie winnicy w tym obszarze. Stwierdza także, że budynki browaru, słodowni i spichlerza nie wpływają negatywnie na ufortyfikowanie tego odcinka, nie szkodząc ani wałom ziemnym, ani Baszcie (bastionowi). Nie przeszkadzają także w obronie miasta. Jakub Berne dbał o należyte nawożenie ziemi na umocnienia wału i postarał się o poprawę muru i „Parapettu”, czym przyczynił się, jak stwierdza w dokumencie ordynat, do zwiększenia obronności tego odcinka fortyfikacji. Ponadto Berne uczynił darowiznę w formie amunicji i strzelb do zamojskiego arsenału. Ordynat doceniając ten gest ponownie potwierdził  swoje wcześniejsze zapisy dotyczące użytkowania budynków browaru, spichlerza i słodowni. Przywilej ten został nadany Jakubowi Berne w Zamościu 25.06.1657 r.

Kolejny „List”, pisany w Zwierzyńcu 20.12.1659 r., Jan II Zamoyski kieruje do prowizorów kościoła ormiańskiego i do urzędu wójtowskiego gminy ormiańskiej, która kilkakrotnie upominała się o sumy należne kościołowi z tytułu zapisu na jego rzecz, dokonanego przez Hadziewicza (Hadzyeowicza).  Pisze w nim, że Ormianie nie powinni mieć żadnych wątpliwości co do, nadania przez niego praw na budynkach browaru należnych Jakubowi Bernemu. Ostatni dokument zamieszczony w księdze ormiańskiej, tematycznie związany z poprzednimi, jest datowany 24.12.1659 r. W aktach ormiańskich jest zatytułowany: „Browar, Słodownia y  Spiklerz w Dziesięciu Tysiącach dane Kościołowi”. Do osób zainteresowanych tą transakcją należeli: Grzegorz Krzysztof Hadziewicz, Łowczy Przemyski, który był stroną wobec roszczeń zgłaszanych przez prowizorów Kościoła Ormięskiego Zamojskiego. Zaangażowani byli również: Jakub Berny i ordynat Jan II Zamoyski. Zapiski wzmiankują również Mikołaja Hadziewicza, ojca Grzegorza i księdza kościoła ormiańskiego, Jana Kristorowicza. Krzysztof Hadziewicz chcąc uczcić pamięć swego ojca, poczynił zapis sumy 10 000 zł dla kościoła ormiańskiego na browarze, słodowni i spichlerzu, zakupionym od Jakuba Bernego. Zapisu dokonał na rzecz ks. Jana Kristorowicza, ówczesnego proboszcza kościoła ormiańskiego w Zamościu.  Doroczny prowent od tego browaru w wys. 700 zł miał być przekazywany na ręce kapłana przez prowizorów ormiańskich. Hadziewicz zapisał ponadto na rzecz kościoła sumę 2 000 zł na swojej kamienicy w mieście. Zapisy te miały być potwierdzone w „Grodzie Grabowieckim”.

Prowizorzy ormiańscy mieli czuwać nad należytym i terminowym (na święto Jana Chrzciciela) odebraniem należnych kościołowi sum. Browar z pozostałymi budynkami, ich wyposażeniem i posesją miał być odebranym przez prowizorów w ciągu trzech lat od zapisu, czyli do roku 1663 (na św. Jana Chrzciciela). Browar miał pozostać w arendzie Jakuba Bernego (po 700 zł za każdy rok) z zaznaczeniem w kontrakcie sposobu zapłacenia rat należnych kościołowi. Obecni przy zapisie podpisali dokument własnoręcznie w dniu 24.12.1659 r. Od sumy 2 000 zł zapisanej przez Hadziewicza na kamienicy, procent w wys. 160 zł miał być przeznaczony dla księdza ormiańskiego i na msze za dusze zmarłych, odprawiane raz w tygodniu. Podpisali dokument: Krzysztof Hadziewicz, Łowczy Przemyski; Jakub Berny, sekretarz królewski; Stanisław Robaszewski; Toros Bartoszewicz; Auxenty Owaniszewicz; Mikołaj Boniatowicz; Zachariasz Dolwatowicz; Mikołaj Krzysztof Mustafa. W dokumencie jest jeszcze wzmianka, że budynki spichlerza „od wielu lat” pozostawały w dzierżawie Zamku oraz informacja o konieczności pobudowania „na tamtym mieyscu” budynków browaru, słodowni i spichlerza (przypuszczalnie nowych), bowiem stare są „in usu Ecclesia”.*

* Auxenty Owanisowicz – wójt ormiański, wzmiankowany w 1685 r. jako oskarżony za samowolne (bez zgody ławników) oddanie przywilejów (kilku) księdzu ormiańskiemu i rajcom miejskim. Rajcom oddał przywilej Zygmunta III, a księdzu ormiańskiemu „prawo na budynki browarne i słodownię z pieklerzami za cerkwią ruską.” Kiedy urząd ormiański zwrócił się o zwrot dokumentów do księdza, tenże odmówił tłumacząc, że „panom urzędom nie należą.”

 ___________________________________________________________________________________________________________________

Privilegia Jaśnie Wielmożnego Jana na Zamościu Zamoyskiego Ordynata Pana y Dziedzica. Jan na Zamościu Zamoyski Hrabia na Tarnowie y Jarosławiu, Kałuski, Rzeczycki, etc. Starosta.

Wiadomo czynię tym pisaniem moim komu wiedzieć należy, iż będąc przedtym proszony przez Szlachetnego Jakoba Bernego Mieszczanina i Kupca Zamoyskiego abym mu był placu na zbudowanie Browaru Słodowniej y Szpiklerza w Baszcie za Ruską Cerkwią w murach Miejskich Zamoyskich będące, pozwolił tedy upatruiąc ja z tąd nie małą miastu wygodę którą czasu potrzeby wszelkiej niechybną mieć mogę łacnom się do tego skłonił. I na stawienie pomienionych budinkow onemu konsens moy dał za ktorym konsensem iż pomienione budinki poczęści wystawił tedy Ia respektuiąc na koszta iego względem ich włożone y chcąc aby tym pewnieyszy tey pracyy kosztow swoich zostawał tym Listem moim deklaruię Iz pomienionych budinkow to iest Browaru Słodownie y Szpiklerza własnym kosztem iego wystawionych ze wszytkim pozytkiem czasy wiecznemi y z potomkami swemi bez żadney ni odkogo przeszkody y zażywać będzie. Daiąc mu moc wszelką y potomkom iego pomienione budinki iako swoie własne przedać dać darować y iak w naylepszey swoy pozytek według upodobania swego obrocić w stawianiu iednak tych budinkow a osobliwie Szpiklerza powinien będzie tego przestrzegać, żeby sie nic tak gruntom obcym, iako tez y Murom Miejskim nie przeindikowało y czasu potrzeby do obrony nie przeszkadzało na co dla lepszej pewności ręką swą własną podpisawszy się pieczenc swoie przycisnąc rozkazałem. Datum w Zamościu die secunda Septembri 1654 a Jan Zamoyski Ten przywilej iest pamietnym Iudykowany ad Acta Iurio Priviegeliati Scabinalia A…Zam. Teria 5_o  ipsodie Stelwiga w et M… 1654.

___________________________________________________________________________________________________________________

Jan na Zamościu Zamoyski Hrabia na Tarnowie y Jarosławiu Podczaszy Koronny Generał Podolski Kamieniecki Latyczewski Kałuski etc. Starosta Gwardyi Jego Królewskiej Mości Generał

Wiadomo czynie tym pisaniem swoim komu o tym wiedzieć należy iz iako respektem życzliwych zasług y roznych wygod Slachetnego Pana Jakoba Bernego sługi mego pozwoliłem Mu był zbudować Browar Słodownię y Szpiklerz także teraz winnicę w Baszcie Miejskiey za Cerkwią Ruską upatruiąc z tąd nie tylko prywatną, ale wiecey wszytkiego Miasta wygodę tak gdy iuz dotąd zamyślone swe tamże wystawił Budinki widząc y maiąc doskonałą informacyę że nie tak do regularnego wału i tamtej Baszty fortyfikowania iako też y obrony nie przeszkadzaią: y owszem upatruiąc to że tenże pomieniony Pan Berny swoiem kosztem znacznie tamże y Baszte nawozem ziemie y przyczynieniem murow i Parapettu iey podniosł y poprawił a nadto pewną liczbę municyi y strzelby do Cekauzu mego oddał w nagrodę tego chcąc go w podiętych kosztach assekurować obiecuie mu y Potomkom iego że od używania tych wszytkich budynkow swych w tamtej Baszcie wystawionych ani ode mnie ani od sukcesorow moich oddanem niebędą ale onych czasy wiecznemi zażywać ku naylepszey swey wygodzie będą y wolno im będzie dać darować przedać zamienić y na swoyi iako naylepszy obrocić pozytek Co wszytko stwierdzaiąc teraznieyszą moią assekuracyą za się y za sukcesorow moich przyrzekam we wszytkim dla lepszej pewności y wiary podpisuiąc sie przy pieczęci moiey Datum w Zamościu Dnia dwudziestego piątego Miesiąca Czerwca Roku Pańskiego 1657  (pieczęć) Jan Zamoyski. Ten przywiley iest pod pamietnym indukowany ad Acta Iuris Privilegiati Scabinalia Zamoscienz Armenicalia Teria 4_to post Testu Visitationis B.V. Maris proxima A. 1651 (7).

___________________________________________________________________________________________________________________

Jan na Zamościu Zamoyski Hrabia na Tarnowie y Jarosławiu Wojewoda Sandomirski Ziem Podolskich y Woysk Cudzoziemskich Jego Kkiey I.Mci Generał Kamieniecki Latyczowski Kałuski etc.Starosta

Sławetnemu Urzędowi Iurisdiksyi Ormięskiey Zamoyskiey y prowizorom Kościoła Ormięskiego tamecznego zdrowia dobrego życząc – Deklaruie iakoście mię o to kilkakroć razy prosili abym był z Jmcią Panem Hadziewiczem Łowczym Przemyskim o zapłacenie summy kościołowi waszemu od niego należącey konferował tak ponieważ za perswazya y rekwizycią moyą do tego się skłonił aby was całe uspokoił y to co kościołowi debetur lubo nie pieniędzmi gotowymi saltum dobrami summie in valore et proventibus wystarczaiącymi zapłacił, tedy iz naysnadnieyszy sposob wypłacenia się in defectu gotowizny, którą żadna miara wypłacić nie może iako się oświadczał z kupieniem przez pewny kontrakt Browaru z Panem Bernym w Baszcie za Cerkwią Ruską będącym y leżącym pokazuie wam to y zapis na kościoł otrzymać subinittował się same tylko kuntitacye wasze in culpando dla iakieyści suspicy Praw odemnie na ten Browar nadanych. Tedy deklaruię wam to iz żadney wątpliwości o prawach odemnie na ten Browar służących Panu Bernemu mieć wam nie trzeba ktorych ia y potomkowie moiy Sacrosancte dotrzymać submittuie sie y tym Listem moiem one potwierdzam chcąc to mieć pro ia to wszystko cokolwiek strony tego Browaru in rem Kościoła waszego postanowicie. A dla lepszey pewności podpisuie sie przy Pieczęci moiey Datum w Zwierzyńcu dnia 20 Decembris 1659 (pieczęć) Jan Zamoyski Hoc ibidem tertium privityelium Susceptum inducatum et in grossatum Actib Iuris Priviqeliati Armens Zam. Teria 3_tia Crastino Testi S Nicolai Pontis et Confessionis A 1660.

___________________________________________________________________________________________________________________

Browar, Słodownia y Spichlerz w Dziesięciu Tysiącach dane Kościołowi. Punkta transakcyei między JMP Grzegorzem Krzysztofem Hadzyeowiczem Łowczym Przemyskim z iedney a Prowizorami Kościoła Ormięskiego Zamoyskiego z drugiey. Także między JMość. P. Jakobem Bernym z trzeci strony podług osobliwego konsensusu ręką Jaśnie Wielm. J.Mości Pana Woiewody Sandomirskiego miasta tutejszego Z_a y Dziedzica podpisanego przy pieczęci. J.Mość. Pan Łowczy Przemyski czyniąc dosyć obligacyei godney pamięci J.Mość.P. Mikołaia Hadzyeowicza rodzica swego, zapisał Aktami Prawa Ormięskiego Assekuracyą zapisania od Dziesięciu Tysięcy złotych do Kościoła Ormięskiego Zam. zostaiącego żeby przywodząc to teraz do przynależytego effektu Browar z Słodownią y Spiklirzami tak iako iest in suo ambitu et circumserencya w Baszcie Narożney nad stawem za Ruską Cerkwią u J.Mość.P. Jakoba Bernego kupiwszy zaraz na tymże Browarze zapis in personam Wielebnego P. Jana Kristorowicza teraźniejszego przy Kościele Ormięskim kapłana y podług zapisu Kościołowi Ormię. służacego Prowent doroczni z tego Browaru do rąk pomienionego nune etpro tempore eaistensis Kościoła Ormięskiego Parochi z rąk Prowizorskich tego kościoła będzie płacony po 700 złotych polskich. Nadto J.Mość.P. Łowczy na kamienicy swoiey oyczysty 2000 złotych polskich assekuruie i zapis insimul et semel Kościoła Ormięsk. służący przed Aktami Urzędu Orm. Zamoy. intra decursor unias septimam zeznać. A przy tym w Grodzie Grabowieckim sussicientem cautionem et evictonem zapisać submituie się. PP zaś Prowizorowie z zapisów dawniejszych pravia eiusmodi satisfactione na ten czas intra decursem unius septimans J.Mość. P. Łowczego kwitować powinni, tak z tego zapisu, który zeznał Rodzic  J.Mość. na kamienicy iako tesz y z tego który sam dobrowolnie zeznał J.Mość.P. Łowczy J.Mość.P. Berny na ten czas intra decursum unius Septimand Rezygnacyą Browaru wyżey wyrażonego z Słodowniami z Winnicami i Spiklerzami, tak iako w Parkanie iest osadzony w Baszcie za Cerkwią in foro ueris susscientissime tak iako się Prawnym zdać będzie nailepiey, podług osobliwey z J.Mością P. Łowczym Przemyskim kompozycyei zeznać y uczynić powinien zachowawszy sobie pacisicom ad ususra ctu possessionem do S Jana Krzciciela blisko przyszłego. Panowie Prowizorowie Kościoła Orm. odebrawszy ten Browar z posesyą do rąk swoich tak iako podług inwentarza ze wszystkiem naczyniem odbiorą, tymże sposobem od S. Jana Krzciciela do trzech lat w roku da Bog przyszłym 1663 na Święto S. Jana Krzciciela kończący się. J.Mość. P. Bernemu przez Arędę po Siedemset złotych na każdy rok rachując puścić y kontrakt z naznaczeniem zapłacenia ratt przynależących co nomine opisać z P. Bernym submituią się. Co wszystko aby miało certius robrum. Ich Mość strony contrahentes z Ich Mościami Pany przyjacioły to postanowienie podpisem rąk swoich utwierdzaią. Działo się w Zamościu dnia 24 Decembra R.P. 1659. Te pieniądze 160 złotych z prowizyei od 2000 tysięcy złotych które J.Mość.P. Łowczy zapisze maią się obracać ad pia legata i na Msze, które w każdym tygodniu za dusze zmarłych odprawiać się maią obrocone będą. P. Krzysztof Hadzyewicz Łowczy Przemyski Jakob Berny K. Mość Sekreta. Stanisław Robaszewski proszony przyjaciel Toros Bartoszewicz W.O.Z Auxenty Owaniszewicz według konsensusu J.M. Dobrodzieya danego strony tego Browaru Mikołay Boniatowicz Zachariasz Dolwatowicz Mikołay Krzysztof Mustafa ręką swą że od wielu lat ten spiklerz w dzierżawie Zamku zostawał ad reguisitionem ks. Proboszcza et Nationis przy Komissyei od Jas. Wiel. J.Mość. P. Podskarbini W. Kor. kazany iest restitui kościołowi gdzie oraz probatum et productum autenticis instrumentis facultas erygowania y pobudowania Browaru Słodowni y Spiklerza na tamtym mieyscu których instriementum autentica sunt instrumenta w Aktach Woytowskich Ormięskich Zamoyskich o tych zaś 2000 tysięcy które J.Mość P.Łowczy  i Castro Grabovecensi miainseriber na kamienice swoie Hadzyewiczowską y onerawit obligationibus ad pia legata iako czytać iest ad calcem tey transakcyei silentium facturest y to zapadło czy iak się obróciło żaden niedał  informacye. Teraz iusz te budynki Browar Spiklerz i Słodownia są in usu Eccelsia.

źródło:

Historya Kościoła Zamojskiego Ormięskiego z wyrażeniem przywilejów, transakcji do kościoła tegoż należących summ i obligaciow. Odpis z BOZ z 1844 r. _ Biblioteka Narodowa. Warszawa. strona internetowa Polona.

opracowanie: Ewa Lisiecka

W 2021 r. mija dziesięć lat od odkrycia tego kamienia, a ja wciąż nie mogłam zabrać się za napisanie o nim na stronie przewodnickiej. Doszłam jednak do wniosku, że raczej nie doczekamy się już profesjonalnego opracowania w temacie. Uznałam zatem, że warto nawet w ten sposób, poinformować o tym znalezisku większą grupę przewodników, w szczególności tych spoza Zamościa, którzy są zainteresowani historią naszego miasta. W 2011 r. wokół Twierdzy Zamojskiej trwały intensywne prace rewitalizacyjne. Wszyscy przewodnicy byli nimi zainteresowani. Usiłowaliśmy „podglądać” ich przebieg w każdy możliwy sposób, chociażby z wieży dzwonnicy kościelnej. Tabliczki z napisem „Niezatrudnionym wstęp wzbroniony” jasno wyznaczały pole naszego manewru. W niedzielę prace jednak przerywano, więc upatrzyliśmy z kolegą (Krzysztof Zdeb) szansę na podpatrzenie czegoś ciekawego. 25.06.2011 r. obeszliśmy interesujący nas obszar i z bezpiecznej odległości, okiem obiektywu zarejestrowaliśmy przebieg prac na odcinku południowo-zachodnim.  Potem skierowaliśmy się ku Starej Bramie Lubelskiej. Brama, ani jej otoczenie nie były w tym czasie poddawane żadnym pracom, ale chcieliśmy po prostu tam zajrzeć, skoro byliśmy w pobliżu.  Schodząc schodkami w jej kierunku, zajrzałam do jednego z otworów strzelniczych muru. W miejscu, w którym raczej niczego ciekawego nie mogliśmy się spodziewać, czekała na nas niespodzianka. Moją uwagę przykuł kamień, stanowiący sklepienie wspomnianego wylotu strzelniczego. Ze wstępnych oględzin wydał mi się na tyle interesujący, że postanowiłam zrobić mu zdjęcie. Nie udało mi się zrobić zdjęcia inaczej, jak przez włożenie tylko jednej ręki do wnętrza wąskiej szczeliny i „pstryknięcia w ciemno” obiektywem. Efekt wyszedł nie najlepszy, ale było już pewne, że mamy coś ciekawego. Krzysztof także zrobił kilka zdjęć. Wtedy byliśmy już pewni, że kamień jest interesujący. Z jego lewej strony był widoczny pełny ornament i fragmenty podobnego, z prawej. Przypominał ząbkowane kwiaty. Główną część pola kamienia wypełniały znaki podobne do pisma.

Zainteresowaliśmy znaleziskiem kolegów z Grupy Turystycznej Roztocze, do której oboje należymy. Opisaliśmy kamień i pokazaliśmy zdjęcia na naszej stronie internetowej. Jeden z kolegów, Staszek Baran zainteresował zdjęciem swojego znajomego z Karkowa, M. Eminowicza. Przekazał nam jego opinię, że jest to płyta nagrobna ormiańska, a napis jest w języku kipczackim. Pan Eminowicz stwierdził: „Płyta na pewno ormiańska, w Zamościu było ich dużo”. Nie znałam drugiego takiego kamienia z Zamościa, tyle, że moja wiedza w tym zakresie była wtedy skromna, więc zainteresowałam odkryciem pracowników Muzeum Zamojskiego. Szczególne zaangażowanie wykazał dr Piotr Kondraciuk, który podjął  podobne działania jak Kol. Staszek. Skontaktował się po swojej linii znajomości ze środowiskiem ormiańskim. Okazało się, że oni już tam wiedzą o tym znalezisku, bowiem wzajemnie sobie przekazywali tę informację, czyli zaraz po wysłaniu zdjęć przez Staszka. Wkrótce otrzymałam odpowiedź: „Ten kamień jest rewelacyjny! Jest to istotnie fragment ormiańskiej płyty nagrobnej, użytej wtórnie jako materiał budowlany”. Zaproponowano mi pomoc w opublikowaniu tekstu o tym odkryciu w czasopiśmie ormiańskim oraz przetłumaczeniu. Litery są na tyle czytelne, że byłoby to możliwe. Uznałam, że powinny to zrobić osoby bardziej kompetentne. Pan dr Piotr Kondraciuk podkreślał w korespondencji prowadzonej ze mną, że cegła wokół kamienia jest współczesna i szkoda, że podczas prac konserwatorskich nie zwrócono na ten kamień uwagi, bo byłby to cenny eksponat do muzealnego lapidarium, a tak pozostanie niedostępny. Dowiedzieliśmy się jeszcze dzięki kontaktom z Muzeum Zamojskiego,  od Pani Ewy Abgarowicz, która nadesłane im zdjęcie płyty nagrobnej rozesłała do specjalistów na całym świecie, że udało się już co nieco odczytać z kamienia: „to jest arka..” – w znaczeniu grób.

Żeby rozwikłać zagadkę, w jakim celu ormiańską płytę nagrobną umieszczono w murze kurtyny przy Starej Bramie Lubelskiej, usiłowałam pozbierać najważniejsze daty i fakty, mogące mieć związek z naszym kamieniem. Cmentarz ormiański znajdował się w Zamościu w pasie zabudowy wschodniej, graniczącej z murami miasta, na odcinku dzisiejszej ulicy Łukasińskiego. Jest to obszar, który częściowo pokrywa się z lokalizacją Hotelu „Renesans”. Temat budowy tego obiektu (hotelu) i zaprzepaszczenia możliwości zbadania, zarówno terenu cmentarza jak i fundamentów kościoła ormiańskiego  był swego czasu przedmiotem dociekań wspaniałego badacza historii Zamościa, prof. Jerzego Kowalczyka. Zainteresowanych szerzej tym tematem odsyłam do artykułu z Archiwariusza Zamojskiego z 2005 r. Tej niepowetowanej straty, którą zawdzięczamy  ówczesnym urzędnikom nie odwrócimy niestety. Ważne, aby ocalić to, co jest możliwe obecnie do zachowania. Możliwe, że wspomniany kamień nagrobny został wtórnie wykorzystany do naprawy muru kurtyny, być może po którymś z oblężeń. Rozstrzygnięcie tej kwestii trzeba pozostawić historykom, ale nasuwają się pewne daty i skojarzenia:

1. Rozbiórka kościoła ormiańskiego 1826-1827.
2. Budowa Hotelu Renesans – 1968r.
3. Rozbiórka kurtyny pomiędzy bastionami IV -V – 1866
4. Odnowienie i rekonstrukcja Bramy Lubelskiej – 1976-80
5. Restauracja poterny i częściowa rekonstrukcja kurtyny – do 1984r. (na poternie data 1982r.)
6. Przywrócenie przejazdu przez bramę i wybudowanie przez nią stałego mostu (po I rozbiorze ok. 1772r.)
7. Rozbudowanie bramy w czasach Księstwa Warszawskiego.
8. Ponowne zamurowanie bramy w latach 20-tych XIX w. przez Rosjan.
9. Inwentaryzacja Bramy Lubelskiej przez zespół J. Zachwatowicza w 1935 r.
10. Znalazłam także wzmiankę o naprawie bramy w 1813 roku: cyt.” Badania Bramy Starej Lubelskiej potwierdziły fakt zniszczenia muru kurtynowego i ujawniły ślady jej doraźnej naprawy mające miejsce w czasie oblężenia miasta w 1813 roku.”

Warto w tym miejscu podkreślić, że w tym czasie kościół ormiański nie był już czynny. Funkcjonował do k. XVIII w. W 1802 r. nastąpiła kasata kościoła przez władze austriackie i licytacja wyposażenia. Budynek kościoła ormiańskiego zakupił XII ordynat Stanisław Kostka Zamoyski i podarował go miastu. Społeczność ormiańską, która zamieszkiwała Zamość od końca XVI do początków XVIII w., szacowano na ok. 300 Ormian w czasie największego rozkwitu (XVII w.) gminy ormiańskiej w mieście. Zapewne spora ilość z tych Ormian spoczęła na zamojskim cmentarzu ormiańskim. Unia kościoła ormiańskiego i katolickiego (w Zamościu 1665 r.) sprawiła, że duża liczba Ormian opuściła Zamość. Liczebność nacji ormiańskiej w mieście znacznie zmalała, a reszta stopniowo ulegała polonizacji. Wśród ortodoksyjnych Ormian ukuło się wówczas takie powiedzenie, że kto został ochrzczony w łacińskim kościele przestawał być Ormianinem. Jednak na przestrzeni mijających wieków potomkowie pierwszych zamojskich Ormian nadal żyli i pracowali w mieście, i do dzisiaj możemy odnaleźć orientalne rysy twarzy u niektórych z naszych mieszkańców.

Wracając do naszego kamienia, trzeba zaznaczyć, że tuż po jego odkryciu, bodajże w lipcu 2011 r.,  rozpoczęto prowadzenie prac rewitalizacyjnych przy murze interesującego nas odcinka, przylegającego do Starej Bramy Lubelskiej. Niczego nie można było podpatrzeć, gdyż szczelnym kordonem metalowych przęseł otoczono teren prowadzonych robót. Mieliśmy nadzieję, że przy okazji wspomniana płyta zostanie wydobyta i dokładniej zbadana. Wciąż czekamy na jakieś konkretne wieści na temat tego kamienia. Może został już odczytany? Póki co, przewodnicy i turyści mogą tylko obejrzeć tę płytę nagrobną. Jest to jedyny tego rodzaju zabytek w Zamościu, jaki nam pozostał po nacji ormiańskiej. Płyta znajduje się w otworze strzelniczym, bezpośrednio pod przelotem Starej Bramy Lubelskiej. Przykro tylko patrzeć jak w tej „dostępnej dziurze w murze” miejscowi smakosze piwa zostawiają puszki i butelki. Raczej nie zachęca to przewodników do pokazywania tego miejsca odwiedzającym nasze miasto. Odpowiednie zabezpieczenie jest konieczne. Osobliwy to pomysł, ale umieszczenie lustra na wprost sklepienia otworu strzelniczego znacznie poprawiłoby komfort oglądania tego ciekawego znaleziska. W Wielkiej Brytanii, w lustrach umieszczonych na przesuwanych stołach, ogląda się bardzo wysokie, niedostępne w szczegółach dla ludzkiego oka, sklepienia gotyckich kościołów.

Kamień okazał się na tyle interesujący dla naszych miejscowych badaczy historii miasta, że doczekał się w międzyczasie wzmianki na stronie internetowej  „Zamościopedii” Pana Andrzeja Kędziory, przy haśle – Cmentarz ormiański – cyt. „Jedynym materialnym śladem istnienia cmentarza jest ormiańska płyta nagrobna wmurowana w trakcie modernizacji murów fortecznych pod arkadą Bramy Lubelskiej Starej (w sklepieniu otworu strzelnicy)” i w publikacji dr Jakuba Żygawskiego „Lokalizacja dawnych zamojskich cmentarzy w oparciu o archiwalne opracowania kartograficzne z XVIII-XX wieku” – cyt. „W sklepieniu otworu strzelnicy pod arkadą Bramy Lubelskiej Starej znajduje się wmurowana w trakcie modernizacji murów fortecznych ormiańska płyta nagrobna”.

Nowe światło na odkrycie ww. kamienia rzuca skromna notatka, którą zawdzięczamy skrupulatności i zapobiegawczości śp. dr Bogumiły Sawy. W 2018 r. kol. Ewa Dąbska poinformowała nas na Forum GTR, gdzie prowadziliśmy dyskusję nad tym znaleziskiem, o pewnej notatce jaka zachowała się w zbiorze dokumentów Pani Sawy. Pochodziła ona z dokumentacji OBDZ – Ośrodka Badań Dokumentacji Zabytków w Zamościu, w zbiorze niezinwentaryzowanych. Przytoczymy ją tutaj w całości dla lepszego zobrazowania treści:

„Notatka służbowa spisana w dniu 3.XII.1980 r. dotycząca realizacji otoczenia Starej Bramy Lubelskiej.

1.W trakcie prac „realizacji otoczenia” Bramy zostały odsłonięte fragmenty dwóch kurtyn, wylotu poterny, galerii strzelniczej i schodków. Wydobyto około 30 ciosów z obramienia poterny i tablicę (fragment) z napisem, prawdopodobnie w języku ormiańskim.
2.Zebrani stwierdzili konieczność wykonania następujących prac:
    a.   inwentaryzacji odsłoniętych reliktów,
    b.   inwentaryzacji znalezionej kamieniarki,
    c.   przeprowadzenie badań wyżej wymienionych wraz z próbą rekonstrukcji,
    d.   opracowanie niezbędnej dokumentacji projektowej dla wylotu poterny,
    e.   prowadzone prace budowlane można prowadzić na odcinku Stara Brama do 4 m przed wylotem poterny.
3.Znalezioną tablicę z napisem należy zakonserwować i odczytać.”

Rodzą się zatem kolejne pytania. Czy notatka dotyczy tego samego kamienia, wtórnie odkrytego przez nas w 2011 r? Tego nie wiemy. Jak wyglądał kamień odkryty w 1980 r., czyli 40 lat temu? Tego też nie wiemy. Czy zakonserwowano i odczytano tamtą tablicę, czy wprowadzono ją do Rejestru Zabytków? Tego też nie wiemy. Mam wrażenie, że nasz „Kamień z przeszłości” jeszcze upomni się o swoje prawa. Kamienie mówią, kiedy ludzie milczą!

Ewa Lisiecka

Rok 2020 z powodu pandemii nie obfitował niestety w wydarzenia i spotkania przewodnickie. Niemniej  w dziale „Relacji” ukazało się sporo interesujących wpisów, dotyczących historii naszego miasta i regionu, przeciętnie dwa wpisy miesięcznie (łącznie 23). Podobna statystyka była w 2019 roku (łącznie 24). Linki do tych artykułów zamieszczamy poniżej, łącznie z linkami do zarchiwizowanych materiałów za lata 2014-2018. Wśród redaktorów, którzy współtworzyli stronę przewodnicką w dwóch ostatnich latach wymienić należy: Marcina Turskiego: Marię Rzeźniak; Danutę Pasieczną; Bożenę Kamaszyn-Gonciarz; dr. Ruth Sargent Noyes; Ewę Dąbską; Annę Rudy i Ewę Lisiecką. Dziękujemy bardzo za współpracę. Szczególne podziękowania należą się również naszemu Sponsorowi i Administratorowi strony, bez których by ona nie istniała. Przy okazji życzymy WSZYSTKIM NASZYM CZYTELNIKOM dobrego i szczęśliwego Nowego Roku 2021.

Rok 2019

1. Szarogród nad Kiełbaśną cz. II. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8575

2. Szarogród nad Kiełbaśną cz. I. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8527

3. Szarogród nad Kiełbaśną cz. III. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8622

4. Czarny Mnich na Zamojszczyźnie – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8399

5. Pomnik Unii Lubelskiej w Lublinie – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8711

6. Rok Szymonowica – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8663

7. XXXV Ogólnopolska Pielgrzymka Przewodników Turystycznych na Jasną Górę – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8865

8. Śladami Kossaków i Zamoyskich – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8871

9. Maurycy Zamoyski XV ordynat na Zamościu. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8813

10. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Zamojszczyźnie. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8782

11. Relacja Michała Pieszki sekretarza Zjazdu Naukowego imienia Szymona Szymonowicza w Zamościu 28-29 IX 1929 roku z wyjazdu 11 autami uczestników Zjazdu do Czernięcina. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8782

12. Śladami Mikołaja Reja – wyjazd szkoleniowy – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2019/03

13. Czernięcin i Szymon Szymonowicz. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8992

14. Z biegiem Poru – wyjazd szkoleniowy – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2019/05

15. Dwa teatry dwie kurtyny. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2019/06

16. Tomaszowska ceramika – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/6040

17. Zamość. Historia Karolówki cz. III. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/7123

18. Karolówka na planach i mapach – Historia Karolówki cz. IV. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2019/07

19. Plan z 1805 r. – Ziemia Lubaczowska. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/8708

20. 100 lat temu w Zamościu – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9184

21. Rzemiosło kowalskie w Zamościu i na Zamojszczyźnie. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9174

22. Kościół Ojców Trynitarzy w Tomaszowie Lubelskim. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9261

23. Człowiek Roku Gminy Komarów Osada. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9378

24. Organy Braci Biernackich na Lubelszczyźnie. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9539

Rok 202o

1. Pieczęć zamojskich Franciszkanów. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9657

2. Firmy organmistrzowskie reprezentowane w kościołach Lubelszczyzny. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9553

3. Historia Obrazu Jasnogórskiego. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2020/02

4. Skarbiec. Muzeum Sakralne Katedry. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9805

5. Zamojski Związek Inwalidów Wojennych  cz.II. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9759

6. Zamojski Związek Inwalidów Wojennych cz. I – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9730

7. Starodruk Akademii Zamojskiej – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9716

8. Relikwie Corpisanti św. Feliksa w kościele Zwiastowania N.M.P. w Tomaszowie Lubelskim. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2020/06

9. Pani Walewska – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/9994

10. Pełny wykaz publikacji dr Bogumiły Sawy. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/date/2020/06

11. Tomaszowska ceramika cz. I – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/6040

12. Wycieczka do przeszłości. Roztoczańskie Muzeum PRL. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10364

13. Jan Zamoyski i jego najbliżsi. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10313

14. Infułatka w Zamościu. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10246

15. Koło Przewodników – 2010-2020. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10095

16. Architektura Bożnic na Zamojszczyźnia. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10429

17. Jerzy Krzyżewski – wspomnienia przewodników. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10487

18. Drewniany kościół w Tomaszowie Lubelskim przed stu laty. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10396

19. Ciekawostki Zamościa. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10577

20. Księżniczka Franciszka Woroniecka. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10697

21. Żołnierz pięciu chorągwi. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10639

22. Polski Biały Krzyż w Zamościu. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10604

23. Kościół ormiański w Zamościu. – http://przewodnicyzamosc.pl/archiwa/10807

Rok 2018 i  lata poprzednie 2014-2017:

 

Podsumowanie strony internetowej za rok 2018.

 

   „Jedyną ulicą, której nazwa tradycją swą sięga 16 wieku, jest Ormiańska.” (Bogdan Horodyski)

Ormianie zamieszkujący Zamość na przestrzeni wieków, od końca XVI do początków XVIII stulecia, stanowili specyficzną grupę ludności, która zgodnie z zamysłem i przywilejami fundatora miasta, miała rozwinąć handel dalekosiężny i tym samym przyczynić się do rozwoju nowo powstałego miasta. Obecnie znamy około stu nazwisk zamojskich Ormian. Większość z nich była kupcami, którzy dorobiwszy się na handlu, któremu Zamoyski wielce sprzyjał, budowali w mieście drogie kamienice, które do dzisiaj stanowią pamiątkę po nacji ormiańskiej. To oni najczęściej piastowali urzędy wójta, ławnika, deputata, egzaktora gminy ormiańskiej w Zamościu. Wielu zamojskich Ormian to duchowni kościoła ormiańskiego, dziekani i infułaci kościoła katolickiego; studenci i profesorowie Akademii Zamojskiej; burmistrzowie Zamościa. Mieszkali tutaj ormiańscy miniaturzyści i iluminatorzy ksiąg, kopiści i introligatorzy. Wielu z zamojskich Ormian  kształciło się na Akademii Zamojskiej, w Krakowie i we Lwowie, uzyskując stopień doktora filozofii, teologii itp. Byli wśród nich także kronikarze, poeci i autorzy licznych dzieł drukowanych w drukarni Akademii Zamojskiej. Znamy kilka nazwisk patrycjuszy i pospólstwa wśród Ormian z Zamościa. Był nawet zakonnik Zakonu Reformatów. Rozwijało się również rzemiosło ormiańskie: wytwórnia safianów i kurdybanów, złotnictwo, hafciarstwo.

Pierwsi reprezentanci tej nacji przybyli do miasta jeszcze przed wydaniem przez Jana Zamoyskiego oficjalnego przywileju dla Ormian w 1585 r. Otrzymali wolne pod zabudowę działki. W 1583 r. wymieniany jest w Zamościu Ormianin Holub Herhorowicz, który zakupił działkę od Jakuba Janiszewskiego. Podobnie Bartosz Ormianin, wymieniany już w czasie pierwszej lustracji miasta, czy Symeon Lechacy, który urodził się w Zamościu w 1584 r.  Lustracja z 1591 r. wymienia dwa domy ormiańskie, poza wyznaczoną w późniejszym czasie strefą dla Ormian przez Zamoyskiego. W latach od 1589 do 1593 odnotowano w Zamościu liczne transakcje kupna domów przez Ormian. W 1591 r. na 44 właścicieli posesji w Zamościu będących obcokrajowcami aż 19 było Ormianami. Kilkanaście lat później zajmowali 11 kamienic rynkowych, według J. Kowalczyka w 1603 r. W 1631 r. w Zamościu nakładano na kupców składkę kupiecką, zwaną donatywą. Liczono ją oddzielnie dla kupców ormiańskich, niemieckich, szkockich (z angielskimi) i polskich (z greckimi). W tym czasie kupcy ormiańscy musieli już licznie i prężnie działać w Zamościu, skoro ich donatywa wyniosła w ww. roku 1700 zł. Podobną sumę wnieśli łącznie: Niemcy, Szkoci i Anglicy. Polacy i Grecy zapłacili składkę kupiecką w wysokości 600 zł.

Za czasów o. Pidou* było w Zamościu dwóch księży ormiańskich: proboszcz i jego pomocnik. Ormianie byli bardzo religijni, a duchowieństwo ormiańskie bywało ostrych obyczajów. Duchowni żyli skromnie i utrzymywali się wyłącznie z datków parafian. W kronice Ormianina Symeona Lechad Zamojszczyka, podróżnika i dyplomaty z początków wieku XVII, odnajdujemy sformułowania świadczące o tym iż Ormianie widzieli w zwolennikach unii zdrajców narodu i odszczepieńców wiary. Symeon relacjonując ówczesne wydarzenia z Armenii pisał że „w Polsce na Ormian spadło nieszczęście, popadli w wielką biedę”. O biskupie Torosowiczu, zwolenniku unii obu kościołów, wyrażał się jako o przewrotnym, bez żadnej wartości człowieku, który zdradził naród i religię. Po przyjęciu unii tenże przywłaszczył cały majątek ruchomy kościoła ormiańskiego we Lwowie, prześladował i więził księży i zakonników pozostających przy dawnej wierze, a ludność pozbawił wszelkich posług kościelnych.  Trudno zatem dziwić się, że Symeon nie znalazł z tymi poglądami uznania i szacunku wśród zamojskich mnichów kościoła ormiańskiego, którzy już wówczas byli przychylni unii i działali pod presją Torosowicza. W Zamościu unia została wprowadzona i tak stosunkowo późno (1665 r.), nie mniej jednak była przyczyną migracji z Zamościa przynajmniej części ortodoksyjnych Ormian.

Po unii kościoła ormiańskiego i katolickiego Ormianie szybciej się polonizowali.  Ci, którzy nie pogodzili się z unią, odeszli z Zamościa. W 1669 do Ormian należało jeszcze 29 domów w mieście. Według spisu mieszkańców Zamościa w roku 1678, na 1347 mieszczan przypadało 90 Ormian (15 %). W przeciągu XVII wieku w Zamościu zamieszkiwało około 300 Ormian. Byli siłą napędową życia gospodarczego w mieście. Należeli do najbogatszych mieszczan. Do najmajętniejszych kupców ormiańskich należeli: Abram i Warterys Kirkorowicze; Stefan Ałtunowicz; Paweł Derbedroszewicz; Auxenty Owaniszewicz; Murat i Sołtan Sachwelowicz. Od końca XVII w. liczba Ormian w Zamościu sukcesywnie malała.

Ostatnia księga ormiańska zamyka się rokiem 1700. W 1738 r. liczba Ormian w mieście była już tak niewielka, że VII ordynat Tomasz Antoni Zamoyski połączył sąd ormiański z magistratem zamojskim. Rok ten uznawany jest za okres likwidacji gminy ormiańskiej w Zamościu. Późniejsze wzmianki odnajdujemy jedynie u kronikarza Stworzyńskiego. W roku 1760 ordynat Klemens Zamoyski, chcąc reaktywować gminę ormiańską w Zamościu, potwierdził ich wszystkie wcześniejsze przywileje, a nawet je rozszerzył kosztem interesów ludności żydowskiej, ale zamysł ten nie powiódł się. Według ks. Sadoka Barącza w 1784 r. w Zamościu nie było już prawie Ormian. Wtedy właśnie kościół ormiański wraz z jurydyką piętnastu poddanych przyłączono do funduszu religijnego. Rok 1786 to data zamknięcia kościoła ormiańskiego i likwidacja fundacji Ormian w mieście.

Struktura wewnętrzna gminy ormiańskiej w Zamościu oparta była na schemacie wzorowanym na statucie Ormian w Stanisławowie. Takie było zalecenie fundatora miasta, Jana Zamoyskiego. Władza spoczywała w rękach patrycjatu ormiańskiego, w większości kupców. Patrycjat reprezentował pospólstwo i w zasadzie to oni dokonywali wyboru wójta. W zakresie sądownictwa  Gmina Zamojska korzystała ze wzorców Kamieńca Podolskiego, jednak nie bez odstępst. Urzędy obsadzano przez pokrewnych sobie wójtów i ławników. Ormiańskie księgi najczęściej wymieniają nazwiska: Balejowiczów, Kirkorowiczów, Ałtunowiczów, Owanisowiczów, czy Bartoszewiczów. Niewielka liczebnie społeczność zamojskich Ormian wchodziła ze sobą na przestrzeni XVII wieku w liczne pokrewieństwa, w bliższym lub dalszym stopniu. Taka też była „spowinowacona” reprezentacja w urzędzie gminy ormiańskiej i w sądzie ormiańskim.

Skoligacone rodziny ormiańskie toczyły ze sobą, szczególnie pod koniec XVII w. długotrwałe spory rodzinne, szczególnie w sprawach podziałów rodzinnych i związanych z nimi sprawach opiekuńczych. Warto w tym miejscu przytoczyć prawo ormiańskie, dotyczące opieki nad obojgiem płci. Dziecko płci męskiej pozostawało pod opieką do 20 roku życia. Kobieta z pod tej opieki nie wychodziła nigdy. Chłopiec w wieku 20 lat stawał się pełnoletni i mógł dziedziczyć po ojcu. Córka mogła dziedziczyć dopiero po wyjściu za mąż i to mąż ją reprezentował. Córka wychodząca za mąż dostawała posag, ale ojciec mógł jej dodatkowo zapisać testamentem ile by zechciał. Krewni dziedziczyli tylko do czwartego stopnia pokrewieństwa. Pokrewieństwo nie przeszkadzało jednak w zasiadaniu w sądzie ormiańskim i rozstrzyganiu spraw w sporach rodzinnych. Apelacje od wyroków były zatem na porządku dziennym. Przykładem sprzeciwu kobiety wobec obowiązującego prawa ormiańskiego, było zastrzeżenie jakie złożyła w zamojskim sądzie ormiańskim mieszczka, Konstancja Kirkorowicz. Dotyczyło ono wykluczenia ze sprawy ławników, którzy byli z nią spowinowaceni.

Cytując Artura Korbowicza: „W Zamościu Ormianie nie stanowili grupy wyizolowanej od całej społeczności miejskiej…nie zamykali się w swoim getcie. Procesy asymilacyjne środowiska ormiańskiego zachodziły całkowicie swobodnie, w atmosferze dobrych stosunków między organami gmin polskiej i ormiańskiej i oboma narodowościami”.  Sprzyjało to polonizacji Ormian.

Przedstawiony poniżej „Poczet zamojskich Ormian” nie wyczerpuje w pełni tematyki i będzie sukcesywnie uzupełniany w miarę pozyskiwania nowych informacji. Obrazuje jednak niezwykle barwny wachlarz społeczności ormiańskiej, która miała znaczący wpływ na rozwój gospodarczy, kulturalny i społeczny Zamościa, w szczególności na przestrzeni XVII wieku. Ormianie pozostawili w mieście namacalne świadectwa swojej bytności, pracy i starań, których nie wolno nam zaprzepaścić. Misję tę wypełnia znakomicie Muzeum Zamojskie w Zamościu. Godzi się i nam, mieszkańcom miasta, zachowywać o Ormianach wdzięczną pamięć dla kolejnych pokoleń.

Historia gminy ormiańskiej w Zamościu to temat jak najbardziej otwarty. Dwa lata temu ukazał się artykuł dotyczący odnalezienia w 2017 r. w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku, księgi  zamojskiej gminy ormiańskiej. Odkrycie to zostało opisane przez prof. dr hab. Krzysztofa Stopkę z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w 2018 r., w : „Lehahayer” – czasopiśmie poświęconym dziejom Ormian polskich. (Nr 5/2018) s. 287-290. Do tej pory znanych było 7 ksiąg z Zamościa tzw. Atca civilia advocatalia et scabinelia iuris Armenici privilegiati Zamoscensis, czyli Akta Wójtowskie Urzywilejowanego Prawa Ormiańskiego Zamojskiego. (link poniżej -19). Obecnie, odnaleziona księga została zdigitalizowana przez Narodowe Archiwum Historyczne w Mińsku i jest udostępniana w zbiorach AP w Lublinie (vide 20).

___________________________________________________________________________________

ABRAHAMOWICZ  FLORIAN – Abrahamowicz Florianus (s. Stanislai) Zam. 1612-13, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ABRAHAMOWICZ  GREGORIUS – Abrahamowicz Gregorius (s. Stanislai) Zam. 1612-13, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ABRAHAMOWICZ PAWEŁ – Abrahamowicz Paulus (s. Stanislai) Zam. 1612-13, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ABRAMOWICZ (KURYŁ) – Ormianin wzmiankowany w aktach ormiańskich sądu wójtowsko ławniczego za lata 1660-1668. 4 marca 1651 r. Mikołaj Hadziejowicz sprzedał za 400 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Kurył’owi Abramowiczowi. Sąsiedztwo: dom Mikołaja Buniatowicza Ormianina i Warterysa Kirkorowicza Ormianina.

ABRAMOWICZ CYRYL – Ormianin, mozliwe, że tożsamy z ww.; mieszczanin zamojski, rajca, poborca podatków (wymieniany w „Efemeros…” Bazylego Rudomicza – 15.II.1658 r. toczył spór z Janem Golliuszem o pieniądze z tytułu opieki Abramowicza nad sierotą Anną Golliuszówną; 16.X.1660 r., zbiegły z aresztu Abramowicz – poręczyciel 1600 zł należących się od kogoś Szkotowi Piotrowi Gutriemu; 14.IX.1661 r. Abramowicz z Jakubem Wentonem byli gośćmi Rudomicza; 15.X.1662r. Abramowicz, jako były rajca, został pobity kijem (przez rzeźnika Niziołkowicza i jego wspólników). Cyryl Abramowicz to syn Abrahama Kirkorowicza, brata Warterysa.

ABRAMOWIC  ANDRZEJ  – Abramowic Andreas (s. Stanislai) Zam. 1606-1607

ABRAMOWICZ  FRANCISZEK  – Abramowicz Franciscus (s. Stanislai) diec. Chełm 1644-1645

ABRAMOWICZ  STANISŁAW – Abramowicz Stanislaus (s. Stanislai) diec. Chełm 1647-1648

ALEKSANDER ORMIANIN – pochodził z Łucka. Wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał dom w zachodniej cz. Rynku „Ku Rynkowi Solnemu”. Lustracja wymienia także „Dom Aleksandra Ormianina” na Przedmieściu Lwowskim, naprzeciw „strony gdzie kościół św. Krzyża”. Dwa jeszcze inne domy miał „Na drugą stronę przecznice”.

ALEKSANDER – Ormianin z Zamościa (możliwe, że tożsamy z ww.) określany jako świadek, który w 1591 r. złożył zeznania podczas Jarmarku Lubelskiego z innym mieszkańcem Zamościa, Ormianinem Jakubem. Obaj poręczyli wiarygodność kwitu z 29 kwietnia 1590 r. na 170 talarów. Kwit opieczętowany przez Murata Jakubowicza wypisał w imieniu niepiśmiennego Murata towarzyszący mu Aleksander. O pieniądze ze spadku po Jakubowiczu upominał się w 1591 r. posiadacz kwitu Bostan z Saysary.

AŁTUNOWA  KATARZYNA  – Acta Armenica – w marcu 1646 r. Bachdazar Libartowic i jego żona Katarzyna Ałtunowa sprzedali za 600 złp. dom na podwalu leżący Samuelowi Chylipskiemu. Sąsiedzi: Stefan organista i dom pospolity Ormieński.

AŁTUNOWICZ  JAKOB – ksiądz ormiański, który kupuje w 1650 r. pole i zapisuje je kościołowi ormiańskiemu. Wzmiankowany także w 1653 r.

AŁTUNOWICZ  STEFAN – Ałtunowicz Stephanus (s. Amurati) Armenus Zam. 1639-40, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

AŁTUNOWICZ STEFAN i ANNA (Bartoszewiczówna) – Ormianin zamojski, jeden z najbogatszych mieszczan nacji ormiańskiej  w Zamościu. Wzmiankowany w 168o r. jako ustępujący wójt gminy ormiańskiej. W tym czasie toczył spór z następującym po nim wójtem, Warterysem Balejowiczem, ówczesnym burmistrzem zamojskim. Spór powstał o pieniądze, założone rzekomo przez wójta za „prywatne kontrybucje”. Decyzję rozstrzygającą spór podjął przedstawiciel ordynata, nakazując zwrot sumy w czasie czterech tygodni od dnia elekcji. W 1709 r. był ponownie wójtem gminy ormiańskiej. W tym czasie ofiarował 118 florenów na odbudowę kościoła ormiańskiego. 26 października 1682 r. Antoni Stefanowicz i Katarzyna  sprzedali połowę domu od ulicy Kościelnej Ormiańskiej na rogu za 300 złp. Stefanowi Ałtunowiczowi ławnikowi i Annie Bartoszowiczownej, jego żonie. Sąsiedzi: Gabriel Dawidowicz ławnik i Stefan Ałtunowicz. Sąsiedztwo: W sierpniu 1674 r. Łukasz Kirkorowicz i Anna Faruchowiczowna, jego żona, Ormianie zapisali na kamienicy (RW 12) 600 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Unikowskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz rajca i Auxenty Owanisowicz Advocatus Iuratu Privileqiati Armenici prawnik prawa ormiańskiego. Opis: „ex latere cocto exaedificatae” – zbudowana z cegły. Sąsiedztwo: – W sierpniu 1685 r. Łukasz Kirkorowicz, kupiec i ławnik i Anna Skinderowiczowna, jego żona oraz Jan Aleksander, Katarzyna i Antoni, ich dzieci, sprzedali dom (RW 12) w Rynku Wielkim Zachariaszowi Arakiełowiczowi, kupcowi i ławnikowi oraz Zofii Warterys Jakubowiczownej (możliwe, że Tatułowiczownej?), jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański i Auxenty Owanisowicz ławnik. Opis: „…z murowanymi sklepami dolnemi, scianami oboiey stron…y z przodem murowanym…” Sąsiedztwo: W maju 1688 r. Zachariasz Arakiełowicz kupiec ormiański i ławnik zapisał na kamienicy (RW 12) 750 złp. na rzecz Marcina Zamoyskiego. Sąsiedzi: Auxenty Owanisowiecz i Stefan Ałtunowicz prawnik. Sąsiedztwo: W listopadzie 1688 r. Elżbieta Warterysowna, wdowa po Wartersysie Tatułowiczu, kupcu i ławniku oraz jej synowie: Antoni, Zachariasz, Mikołaj i Axenty, wydzierżawili część kamienicy (RW 16) na trzy lata za sumę 3000 złp. Baltazarowi Wandro (Wandery). Usytuowanie: od ulice publicznej w Rynku Wielkim narożna. Sąsiad: Stefan Ałtunowicz , ławnik. W kwietniu 1689 r. Baltazar Wandery, kupiec dzierżawca części kamienicy (RW 16) narożnej w Rynku Wielkim przeprowadził inwentarz tej części kamienicy. Sąsiedztwo: Ałtunowicz. We wrześniu 1690 r. Zachariasz Arakiełowicz i Zofia Tatułowicz, małżonkowie, zapisali na kamienicy (RW 12) 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Krikowskiego, dziekana i infułata zamojskiego, proboszcza szczebrzeskiego. Sąsiedztwo: Auxenty Owanisowicz i Stefan Ałtunowicz. Sąsiedztwo: 15 lutego 1698 r. zmarły Warterys Tatułowicz – Baltazar Wandrys – właściciel zapisu – przekazanie zapisu części na kamienicy (RW 16) – 800 złp. na rzecz Jana Tuszynskiego podstolego żytomirskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz. Usytuowanie kamienicy: w Rynku Wielkim od ulice publiczney narożny. Opis: „Izba wielka z alkierzem y sienią, okna w Rynek, kuchnia, strych nad tąż izbą y piwnica dolna pod sklepem średnim…” W maju 1686 r. Elżbieta Warterysowa, wdowa po Warterysie Tatułowiczu, ławniku i kupcu wydzierżawiła część kamienicy od ulice publiczney narożney za 1500 złp. Marcinowi na Zamościu Zamoyskiemu. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański (opis przy kartach 1650-1699). 2 XII 1699 r. Stefan Ałtunowicz, kupiec zapisał na kamienicy wyderkaf – jako zwrot długu 1000 złp. na rzecz Adriana Krobskiego rektora i doktora obojga praw w Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Warterysowiczowskich i kamienica Zachariasza Arakiełowicza burmistrza. W październiku 1690 r. Mateusz Jastrzębski i Ewa jego żona sprzedali za 110 złp. domek z ogrodem na Przedmieściu Lwowskim (Nowy Świat) Stefanowi Ałtunowiczowi. Sąsiedzi: Ementis i Jan Jusy. Ałtunowicz Anna była jedną z kobiet, które wyniosły ciało zamordowanej Heleny Kistesterowicz z domu.

ANTONOWICZ  (Ałtunowicz) JAKUB – Jakub Antonowicz (Ałtunowicz), oficjał kościoła ormiańskiego sprzedał za 2200 złp. dom na ul. Ormiańskiej ks. Janowi Kristostorowiczowi parafianinowi kościoła ormiańskiego. Sąsiedztwo: Zuzanna Cipusowa i Aswador Warterysowicz.

ANTONOWICZ BARTOSZ – Ałtunowicz, Ormianin, który zakupił dom od podskarbiego zamojskiego Jerzego Szornela. 8 marca 1634 r. Bartłomiej Antonowicz Ormianin incola Zamoscensis (mieszkaniec – rezydent Zamościa) przeprowadził cesję praw do domu przy ul. Ormiańskiej na rzecz Jana Turczyna i Agnieszki Miedwiedkowej, jego żony. Sąsiedztwo: Wojciech Snuda. Lokalizacja domu: na tyłach ulicy Ormiańskiej. 3 stycznia 1635 r. Jan Turczyn, rezydent Zamościa i Anna Turczynowa, jego żona sprzedali za 245 złp. dom narożny przy ul. Ormiańskiej Bartłomiejowi Antonowiczowi Ormianinowi. Sąsiad: Jakub institor. 3 października 1639 r.Jan Szornel sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej Bartoszowi Antonowiczowi Ormianinowi, kupcowi za 800 złp. Poprzednim właścicielem domu był Isaj Grzegorzowicz Pers. Sąsiedztwo: Synan Paziumowicz i kamienica Krzysztofa Balejowicz. 5 maja 1641 r. dom przy ul. Ormiańskiej po zmarłym Bartoszu Antonowiczu Ormianinie i kupcu  darowuje Katarzyna z Ostroga Zamoyska, w którey dyspozycji znalazł się dom po śmierci Antonowicza, Ormianinowi i kupcowi Janowi Hadziejowiczowi. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Balejowicza i dom Szymona Paziumowicza

APURCIPURA KIRKOR i ZUZANNA – We wrześniu 1633 r. Zuzanna Apurcipurowa, wdowa po Kirkorze Apurcipura Ormianinie i kupcu darowała dom w Zamościu Mikołajowi Hadziewiczowi, Ormianinowi, zięciowi Zuzanny. Dom ten był kupiony od Szymona Mardyrosowicza. Sąsiedztwo: dom potomków Apurcipury i dom „Baliowski”. Apurcipur nie żył już  18.02.1620 r. ponieważ w tym czasie z rąk Zuzanny, wdowy po nim, odebrał dług 34 zł. Bernath lat 20, syn Teodora Sołtanowicza, którego kuratorem był Owanis Serhiowicz (ławnik) – skan 59, ks. 1620-49)

ARAKIEŁOWICZ  KAZIMIERZ – Arakiełowicz Casimirus (s. Zachariae) diec. Chełm 1686-87, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ARAKIEŁOWICZ  JAKUB  – Arakiełowicz Jacobus (s. Jacobi) 1702-1703 dr. filozofii prof. Akademii Zamojskiej, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ARAKIEŁOWICZ  JAN – Arakiełowicz Joannes (s. Zachariae) diec. Chełm 1686-1687, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ARAKIEŁOWICZ  JAN KANTY – Arakiełowicz Joannes Cantius  (s. Jacobi) Armenus, Cracov 1702-1703, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ARAKIEŁOWICZ  JÓZEF – Arakiełowicz Josephus (s. Joanis) diec. Chełm 1719-1720, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

ARAKIEŁOWICZÓWNA  FRANCISZKA  – W maju 1770 r. Wojciech i Franciszka de Arakiełowicze Kochanowskie sprzedali za 180 złp. dom na Podstawiu Janowi i Anastazji Doroszewiczownej Gryglowskim. Sąsiedztwo: Michalski Libratoris Fortality i na rogu.  

ARAKIEŁOWICZ JAKUB – ksiądz ormiański, doktor filozofii i teologii (licencyat). Przez długi czas był profesorem filozofii w Zamościu na Akademii Zamoyskiej, także dr św. teologii. Zadziwiał bystrością umysłu i dowcipu „cały senat doktorów”. Świetny mówca, także w kościele zachwycał swoich słuchaczy. Został mianowany kanonikiem zamojskim i plebanem w Wilkołazach. Akademia Zamojska powierzyła mu dziekanię wydziału filozoficznego w 1715 r., a w 1718 r. tytuł rektora uczelni. Pochwałę jego pracy zawarto w dziele: Palmae triumphresintra Dominicam Palmarum in Parnasso Musarum Almae Zamoscanae Universitatisa Francisco Zagajski typis universitatis in fol. (kartek 6). Zamość doceniając zasługi Arakiełowicza mianował go dziekanem i infułatem Kolegiaty. Pod koniec życia otrzymał tę wysoką godność infułata zamojskiego. Później otrzymał tytuł kanonika katedry przemyskiej. Zmarł w 1739 r. Z jego prac literackich znane jest: „Trzy kopie herbowe, z których nieśmiertelność pierwszą, prawowierność kościoła Bożego usłudze drugą, ojczyzny nieustannej obronie trzecią, przezacnych koligacyi domów zaszczytem dedykowała na pogrzebie Jaśnie Wgo Jego Mości Pana Marcina Leopolda z Zamościa Zamoyskiego, bolemowskiego, Rostockiego itd. starosty z ambony Kolegiaty zamojskiej dnia pogrzebowego 28 go marca 1718 r. w Zamościu w drukarni akademickiej in folio kartek 13 Na odwrotnej stronie tytułowej herb Gozdawa z polskiemi wierszami przypisane Konstancji Zamojskiej”. Syn Zachariasza Arakiełowicza. Dodatkowe informacje na temat Jakuba Arakiełowicza zamieszcza w swojej Zamościopedii Andrzej Kędziora: https://zamosciopedia.pl/index.php/ap-az/item/1629-arakielowicz-jakub-1739-xi-infulat-zamojski-rektor-i-profesor-akademii-zamojskiej . Ufundowął relikwiarz w formie monstrancji promienistej w 1738 r. dla zamojskiej kolegiaty, także relikwiarz dla Ciernia z Korony Chrystusa – obecnie w Muzeum Sakralnym. Wymieniają go Acta Sądu Wyższego Komisarskiego na Zamku Zamojskim m.in. w 1735 r. – sprawa toczyła się „przed Wielmożnym Księdzem Jakobem Arakiełowiczem Dziekanem Infułatem Zamojskim  Proboszczem Szczebrzeskim”. (syg. 35/868/08 Akta luźne 1640-1790). Według Lauglois’a zmarł w 1739 r. (s. 96- przypis 44)

ARAKIEŁOWICZ  JOANNES – s. Jacobi, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej za lata 1702-1703, jako Armenus Cracov dioec. (diecezji krakowskiej). W lipcu 1725 r. Tomasz Olszowski sprzedał dom (cum fundo) Janowi Arakiełowiczowi, rajcy za 110 złp. W lipcu 1725 r. Jan Arakiełowicz sprzedał dom (cum fundo) Antoniemu i Katarzynie Ossowskim za 160 złp. Sąsiedztwo: Jan Artyszkiewicz i Platea parte situata (od strony ulicy).

ARAKIEŁOWICZ  JACOBUS – s. Jacobi, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej za lata 1702-1703, jako Armenus Cracov dioec. (diecezji krakowskiej) – opisani w „Albumie …” jako bracia z ww. Janem. Obaj bracia mogli być synami Jakuba Arakiełowicza, profesora filozofii  na Akademii Zamojskiej.

ARAKIEŁOWICZ JAN i MARIA – właściciele kamienicy w Rynku Wielkim 12. W ich posiadaniu była w 1 ćw. XVII w. Po nich dziedziczyli ją ich potomkowie. Nazwa wschodnia nazwiska to Arakieł. Rody zmieniły nazwisko dopiero w XVII wieku, we Lwowie niejaki Axent Arakieł mieszkał już w 1385 r. Najwięcej Ormian o tym nazwisku mieszkało we Lwowie i w Zamościu.

ARAKIEŁOWICZ  MARIANNA – W październiku 1711 r. Andrzej Wilczek zapisał na kamienicy (Or 30) ex opposito Praetoriae – z przeciwnej strony Ratusza  – sumę 3000 złp. na rzecz Marianny Arakiełowiczowej, swojej żony.

ARAKIEŁOWICZ ZACHRIASZ – Ormianin z Jazłowca. Ojciec Jakuba i Jana Arakiełowiczów. Poślubił w Zamościu córkę złotnika Annę Tatułowiczową. Kronikarz, kilkakrotnie wybierany wójtem gminy ormiańskiej w Zamościu, m.in. z elekcji w 1694 r. Wcześniej, w 1685 r. wzmiankowany jako ławnik sądu ormiańskiego. W czasie tych wyborów, pospólstwo wystąpiło przeciwko niemu, żądając okazania „listów urodzenia” i odsunięcia go od stanowiska, dopóty, dopóki listów nie okaże. Do zaostrzenia konfliktu doszło pomiędzy Pawłem Derbiedroszowiczem a Arakiełowiczem, który znalazł opiekę w sądzie komisarskim zamkowym. Arakiełowicza słusznie oskarżono, bowiem ten, zamiast zgodnie z prawem ormiańskim dochodzić swoich praw najpierw przed sądem ormiańskim, skierował się bezpośrednio do instancji wyższej i bez dania pozwu uzyskał wyrok skazujący. Sąd komisarski zamkowy zmusił wójta i pospólstwo ormiańskie do skreślenia z akt protestacji, a ponadto nałożył karę 120 grzywien. Derbiedroszewicz został skazany na karę podwójną 14 grzywien i sześć tygodni wieży. Arakiełowiczowi na podstawie okazanych „listów urodzenia” przywrócono urząd ławnika.  Areszt wieży – dotyczy przypuszczalnie wieży-dzwonnicy kościoła ormiańskiego. W roku 1685 kupił dom od Łukasza i Anny Kirkorowiczów, w 3 ćw. XVII w. nadbudował piętro i attykę w kamienicy. Od jego nazwiska zwana była Arakiełowiczowską (Tobiaszowska Rynek Wielki 12). Pozostawił w rękopisie zapiski począwszy od 1689 r. do 1726 r. zatytułowane: „Zachariasza Arakiełowicza connotacya co się działo od roku 1689 po części w Zamościu y w całey Rzeczypospolitej”- http://cyfrowa.biblioteka.zamosc.pl/dlibra/doccontent?id=3142  Według Zamościopedii Andrzeja Kędziory – Zachariasz Arakiełowicz przybył do Zamościa ze Stanisławowa, już jako człowiek dojrzały i majętny. Swoje zapiski kronikarskie prowadził od 17.06.1689 r., a po jego śmierci w 1720 r., syn Jan przekopiował kronikę i prowadził ją do marca 1726 r. Rękopis „Conntoacji ..” jest przechowywany w Bibliotece U.W. Zachariasz Arakiełowicz cieszył się dużym autorytetem na dworze ordynata.  Niektóre źródła wzmiankują, że Zachariasz Arakiełowicz był synem Małchasa Arakieła i ojcem Jakuba Paschalisa (?)  oraz Jana. Informacje te jednak wymagają sprawdzenia. Acta Armenica – 10 lipca 1693 r. Przeprowadzono inwentarz kamienicy przy ul. Brukowanej Auxentego Owanisowicza. Do kamienicy  zgłaszał pretensje Zachariasz Arakiełowicz. Cześć Kamienicy powinni otrzymać Lesniowscy małżonkowie. Opis:…”Naprzod sklep od ulice Brukowanej u którego drzwi porządne…okno. Sklepienie srodkiem przez ten wszytek sklep troszka się narysowało. Posadzka dobra z tarcic. Item izdebka alias piec przy tymze sklepie, z piecem nowym, drzwi dobre, okna… Wolny przechod bez sien az do tyłu.” W sierpniu 1685 r. Łukasz Kirkorowicz, kupiec i ławnik i Anna Skinderowiczowna, jego żona oraz Jan Aleksander, Katarzyna i Antoni, ich dzieci, sprzedali dom (RW 12) w Rynku Wielkim Zachariaszowi Arakiełowiczowi, kupcowi i ławnikowi oraz Zofii Warterys Jakubowiczownej (możliwe, że Tatułowiczownej?), jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański i Auxenty Owanisowicz ławnik. Opis: „…z murowanymi sklepami dolnemi, scianami oboiey stron…y z przodem murowanym…” Sąsiedztwo: W maju 1688 r. Zachariasz Arakiełowicz kupiec ormiański i ławnik zapisał na kamienicy (RW 12) 750 złp. na rzecz Marcina Zamoyskiego. Sąsiedzi: Auxenty Owanisowiecz i Stefan Ałtunowicz prawnik. We wrześniu 1690 r. Zachariasz Arakiełowicz i Zofia Tatułowicz, małżonkowie, zapisali na kamienicy (RW 12) 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Krikowskiego, dziekana i infułata zamojskiego, proboszcza szczebrzeskiego. Sąsiedztwo: Auxenty Owanisowicz i Stefan Ałtunowicz. W kwietniu 1741 r. Karol Kochanowski przeprowadził wizję kamienicy „Arakiełowiczowskiej”  (RW 12). Sąsiedzi: sukcesorzy Owaniszowiczów i sukcesorzy Balejowiczów. Sąsiedztwo: 2 XII 1699 r. Stefan Ałtunowicz, kupiec zapisał na kamienicy wyderkaf – jako zwrot długu 1000 złp. na rzecz Adriana Krobskiego rektora i doktora obojga praw w Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Warterysowiczowskich i kamienica Zachariasza Arakiełowicza burmistrza.

ARIEWOWICZ ARIEL – Ormianin zamojski skwitowany z długu przez szlachcica Stefana Nowosielskiego w 1637 r.

ARIEUOWIC  (Ariewowic) WARTANIS  – wymieniany w aktach Trybunału Zamojskiego dla miast. (APL. Acta Causorum …. skan 8).

ARIEWOWICZ GABRIEL (Młodszy?) i MILUNA (skan 54) – Ormianin zamojski, (vide Thean Ormienin z Persji). Wymieniany w wyroku Sądu Zamojskiego z 26 maja 1620 r. W lutym 1635 r. in Platea Ferrifabrili Maciej i Magdalena Mazan dokonali zapisu na domu (337 złp.) na rzecz Gabriela Ariewowicza (advocatus iuris Armenici). Sąsiedzi: Krzysztof Mirosławski i Walenty Ptarnii (Ptarniusz? – Proffesor Academiae Zamosicana – wg Zamościopedii – Ptarmius Walenty). vide spis ul. Bełska.  7 marca 1642 r. Gabriel Ariewowicz, wójt ormiański sprzedał za 1000 złp. dom (kamieniczkę „Wartarizowską”) na ul. Ormiańskiej Isai Kirkorowiczowi Ormianinowi, kupcowi. Sąsiedztwo: Topała i Zachariasz Dołwatowicz ławnik. Sąsiedztwo: We wrześniu 1632 r. Gabriel Bartoszowicz, syn zmarłego Bartosza Bachsze przeprowadził wizję domu w Rynku Wielkim (Or 26? ). Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Aryewowicza wójta ormiańskiego i kamienica Chaciadura (Hetmanowicza – błąd w odczycie akt)) Hetumowicza. Sąsiedztwo: We wrześniu 1642 r. Krzysztof Megerdowicz, ławnik i kupiec oraz Zuzanna Zacharyaszowna, jego żona, sprzedali za 2500 złp. dom (Or. 22) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej  Sołtanowi Sechwelowicowi (Sachwelowiczowi), kupcowi i Millusi Warterysownej (Teofila Sołtanowa), jego żonie. Sąsiedztwo: Gabriel Aryewowicz wójt ormiański  (Or 24) i Anna Topałowa, wdowa (Or 20).

ARIEWOWICZ (Aryewowicz) GABRIEL (Gabyel) – W grudniu 1608 r. Anna Abrahami Gachninowicz (siostra zmarłego Jacka Dmitrowicy obywatela Szczebrzeszyna) i jej mąż Andrzej Czayczyk obywatel Szczebrzeszyna, sprzedali dom w Rynku Wielkim Gabrielowi Ariewowiczowi Armenus za 700 złp. Dom był poprzednio własnością zmarłego Jacka Dmitrowicy. Sąsiedztwo: dom Tobiasza Bogdanowicza Armeni i dom Stanisława Szochowskiego. Wójt gminy ormiańskiej w 1626, 1627 r., w 1634 r. przejął wójtostwo po Warterysie Kirkorowiczu, „na który urząd przysięgę cielesną odprawił”. Sprawował ten urząd z innymi „przysiężnikami”: Alexandrem Krzysztophowiczem, Baleyem Asłanowiczem i Bohdanem Aswadurowiczem. Pisarzem miasta był wówczas Wojciech Rutowski. W tym czasie wójtowie ormiańscy zdawali sobie wzajemnie skrzynkę wójtowską z pieczęcią urzędową (stalową, później była jeszcze druga, srebrna); dwoma przywilejami fundacji Jana Zamoyskiego na pergaminie pod pieczęciami królewskimi (do naszych czasów żaden nie zachował się w oryginale); 9 prawami ormiańskimi itp. Ariewowicz pełnił obowiązki wójta ormiańskiego przez łącznie 10 lat – 1626-1632; 1634-1635; 1643. Jako deputat był wzmiankowany pięciokrotnie, w latach: 1631;1635;1639;1640;1643. Jako ławnik odnotowany w latach: 1633; 1638-1641, wielokrotnie łącząc ww. funkcje podczas jednej (jednorocznej) kadencji. Darował kamienicę przy ul. Ormiańskiej 24 (nazywana obecnie „Szafirową” – „Pod Małżeństwem”) Dominikanom z Janowa Lubelskiego (ok 1695 r.). Kamienica ta mogła być w posiadaniu zakonu do 1772 r., kiedy to nabył ją Mikołaj Skibiński. 11 kwietnia 1632 r. Krzysztof Memicki Ormianin sprzedał swoją część domu przy ul. Ormiańskiej za 150 złp. Gabrielowi Aryewowiczowi wójtowi ormiańskiemu. Sąsiedztwo: dom „Skęnderowski” i dom „ Ałtunowy.” W lipcu 1657 r. Gabriel Bartoszowicz zapisał w testamencie (przy okazji innej sprawy) kamienicę (Or 26). Sąsiedztwo: Kamienica nieboszczyka Gabriela Ariewowicza (Or 24) i kamienica nieboszczyka Kołakowskiego (Or 28) – [w tym czasie od roku zamieszkała przez Bazylego Rudomicza]. Sąsiedztwo: W czerwcu 1686 r. Jan Bartoszowicz ławnik zapisał na kamienicy (Or 26) sumę 600 złp. Marcinowi na Zamościu Zamoyskiemu. Sąsiedztwo: kamienica „Rudomiczowska” (Or 28) i kamienica „Aryewowiczowska” (Or 24).

ARIEOWICZ  MILUNA – żona Gabriela, w 1628 r. (skan 56, ks. 1628-49)

ARIEWOWICZOWA  ROZALIA – W kwietniu 1697 r. Bartłomiej Baleiowicz ławnik i kupiec i Marianna Warterysowna, żona sprzedali dom za 1320 złp. Kulaszkiewiczom. Sąsiedztwo: dom Rozalii Ariewowiczowny i dom sukcesorów Jana Kirkorowicza.

ARAKIEŁOWICZÓWNA  FRANCISZKA – 24 września 1764 r. Franciszka de Arakiełowicze Kochanowska, wdowa po Karolu Kochanowskim sprzedała kamienicę (RW 12) Sylwestrowi Usinskiemu i Urszuli de Drozdowskie, żonie. Sąsiedzi: sławetnych Łękowskich , brak zapisu z akt drugiego sąsiada. W listopadzie 1765 r. Mateusz Adamowski i Marianna de Wnuczkowskie zapisali na kamienicy „Arakiełowiczowiana” (RW 12) 2000 złp. na rzecz Franciszki de Arakiełowicze Kochanowskiej, wdowy. Sąsiedztwo: Wojciech Ulitowski i sukcesorzy Misiaczkiewiczów.

ARIEWOWICZ KACPER – Ormianin zamojski, który w 1672 r. został pozwany przez Browara Zachariasza o zwrot 160 talarów lewkowych (800 złp.).

ARYEWOWICZ  MIKOŁAJ – W marcu 1712 r. Anna Nowosielszczanka, żona zmarłego Hiacynta Lewkiewicza dokonała zapisu na drewnianym domu w Zamościu na rzecz Michała Malborskiego krawca i jego żony. Sąsiedztwo: Michał de Poradow Rulikowski Dapiferi Buscen (stolnik buski?)i Fundus (gospodarstwo) Mikołaja Aryewowicza.

ARIEWOWICZ  MIKOŁAJ – ksiądz ormiański, od którego Helena Kistestorowicz, żona Eliasza, pożyczała sumy na utrzymanie, kiedy jej sytuacja materialna pogorszyła się po wyprowadzeniu z domu rodziców (Browarów).

ARIOWICZ WARTAN – kupił dom w Zamościu przy ul. Ormiańskiej w 1589 r. od bednarza Alberta i jego żony Zuzanny za sumę 100 florenów. Dom miał sąsiedztwo: Jakuba-ormiańskiego złotnika i Jakuba powroźnika. Acta Armenica – 25 czerwca 1589 r. Wojciech bednarz szczebrzeszyński miasta Zamościa i jego żona Zuzanna sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 100 flr. Vartarius’owi Ariovicius’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Jakuba Powroźnika Ormianina i dom Jakuba Amificis Armeni – Ormianina.

ASERY  MURAT i MARYNA, syn TOMASZ – Ormianin i kupiec zamojski, nie żył już w 1628 r. Jego żona Maryna i ich syn małoletni Tomasz, po śmierci Murata pozostawali pod opieką Warterysa Kirkorowicza i Aleksandra Krzysztofowicza. 20 kwietnia 1628 r. (skany 44 i 45) darowała swojemu drugiemu mężowi Seferowi Jozefowiczowi  „z miłości małżeńskiej” wszystkie dobra, kosztowności i sumy pieniężne pozostałe po nieboszczyku Asery Muradzie – swojemu nowemu mężowi, w tym dom jej własny w mieście Zamościu  „między domami Wojciecha Sowińskiego i potomków Jana Przelaska, na ulicy Hrubieszowskiej pod północy leżącego”.

ASŁANOWICZ BOHDAN ASWADUR – Ormianin który w 1590 r. nabył dom i browar w Rynku Wielkim przy ul. Lubelskiej od Stanisława Korzeniowskiego za 600 florenów. W aktach lwowskich figurował pod nazwiskiem Aswadur Zamoscjaly (Bogdan z Zamościa) i widocznie tam się przeprowadził skoro w l. 1600-1602 płacił gminie lwowskiej jasachy. Żona Tumanowiczówna, syn Wartik (?). (za Majewskim)

ASŁANOWICZ IWANO -Acta Advocatalia: 9 października 1591 r. Jan Gromadzki i Anna sprzedali dom za 100 złp. Iwano Asłanowiczowi  Ormianinowi. Sąsiedztwo: Jan Chabat kuśnierz i Adam budowniczy. W maju 1592 r. Adam Priwner murarz i Zofia jego żona sprzedał dom za 100 złp. na ul. Ormiańskiej Baltazarowi Balinowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Iwana Aslanowicza Ormianina i area deserta.

ASŁANOWICZ BALEJ (Baley)- Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego w latach 1626-1628 i w 1630. We wrześniu 1630 r. Asłanowicz Balei Lentwoit i Milusia (żona) oraz córka Olusia – Ormianie sprzedali dom za 210 złp. na rogu ulicy Szewskiej Torosowiczowi Bachdazar Ormianinowi. Sąsiadem był Jan Głowacki ławnik.

ASŁANOWICZ GRZEGORZ – Ormianin, mieszczanin zamojski, kupiec i handlarz. Zmarł w drodze powrotnej z Warszawy do Zamościa. Wierzycielami Asłanowicza byli m.in. Zachariasz Browar i Stefan Ałtunowicz. Asłanowicz handlował w Warszawie podczas elekcji króla. Browar kredytował go na 390 talarów lewkowych (1950 zł monety currenti – obiegowej). Asłanowicz zmarł w drodze z Warszawy i Browar dochodził sum dłużnych przed sądem razem ze Stefanem Ałtunowiczem. Z życia zamojskich Ormian: Grzegorz Asłanowicz | (przewodnicyzamosc.pl)

ASŁANOWICZ (brak imienia) – Ormianka, siostra Grzegorza Asłanowicza, która wydała karty dłużne brata (po jego śmierci) na polecenie sądu komisarskiego.

ASWADUROWICZ BOHDAN – Ormianin, występuje jako ławnik w 1626 r. i w 1627 r. jako (Aswadur Bohdan). 15 kwietnia 1629 r. Bogdan Aswadur Ormianin sprzedał dom narożny przy ul. Ormiańskiej za 400 złp. Zofii, wdowie po Abrahamie Kirkorowiczu. Sąsiedztwo: wedle (obok) dom potomków Buniata (skan 42). W marcu 1637 r. Stanisław Żołędzki bednarz i Regina jego żona sprzedali dom za 400 złp. Chadisbarans Asuadurowic Armenis Ormianin. Sąsiedztwo: Albertus Lurentowicz kuśnierz i Żyd Beniamin.

ASWADUROWICZ WARTERYS – vide Warterysowicz Aswadur – Ormianin, występuje jako ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu w latach (skan 30 – przyp. 41): 1627, 1630; 1637-1639; 1641; 1643; 1644. (senior i junior). Sąsiedztwo – Jakub Antonowicz, oficjał kościoła ormiańskiego sprzedał za 2200 złp. dom na ul. Ormiańskiej ks. Janowi Kristostorowiczowi parafianinowi kościoła ormiańskiego. Sąsiedztwo: Zuzanna Cipusowa i Aswador Warterysowicz. W lutym 1637 r. Mateusz Brudzik i Katarzyna jego żona sprzedali za 250 złp. dom i ogród na ul. Gęsiej Warterysowi Asuadurowic’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: Andrzej Gołąbek Ministerialis (Woźny Generalny) i Albert Pastuszczyk. W lutym 1648 r. Aleksander Strycharz kuśnierz i Anastazja jego żona zapisali na domku przy ul. Gęsiej sumę 35 złp. Asuadur Warteryszowic’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: praedium (własność) Asuadura Warteryszowica i Andrzej Kozobudka.

AŚPIEGOWIC (ASPAGOWICZ) GERAGOSZ – vide Gragosz. – W marcu 1640 r. Gieragos Aspagiowicz wycenił dom przy ul. Żydowskiej na 392 złp. Opis: studnia, piwnica, izba z oknami z piecem z listwami, komin z kuchenką, komora, dach z wiązaniem y rynnami”. Sąsiedztwo: Bogdan Jołcieiowicz i krawiec Siemion. Sąsiedztwo: W kwietniu 1641 r. Adam de Violecti muzyk sprzedał dom za 400 złp. Żydowi Józefowi Maierowiczowi. De Violecti otrzymał dom w darze od Katarzyny z Ostrogskich Zamoyskiej. Sąsiedzi: dom Geragosza Aspiegowicza Ormianina i dom Andrzeja krawca. W lutym 1642 r. Owanis Serhiowicz Ormianin, kupiec i ławnik, sprzedał dom przy ul. Żydowskiej za 480 złp. Janowi Krzysztofowiczowi Grekowi z tureckiego miasta Nieopola. Poprzedni właściciel – Gieragos Aspagiowicz. Sąsiedzi Józef Żyd i Siemion krawiec.

ATSUN SUSI – vide Mikołaj Ormianin.

AUGUSTYNOWICZ  ANTONI  – Augustynowic Antonius (s. Augustini)  Armenus Zam. 1643- 1644, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

AUGUSTYNOWICZ JAN TOBIASZ (1664-1751) Ormianin, duchowny ormiańskokatolicki, który w 1720 r. uczestniczył w obradach Synodu Zamojskego. Arcybiskupem ormiańskim we Lwowie został mianowany w 1715 r. Był potomkiem patrycjuszowskiej rodziny lwowskiej szlacheckiego pochodzenia (rodzice: Grzegorz i Anna z Jakubowiczów). Augustynowicze swój ród wywodzą od królów i książąt ormiańskich. Uznani zostali za szlachtę polską z przydomkiem de Odrowąż. Augustynowicze mieli zamiłowanie do stanu duchownego. Jan Tobiasz Augustynowicz zmarł we Lwowie w wieku 87 lat i został pochowany w podziemiach Katedry Ormiańskiej. Wymieniany w poczcie ze względu na uczestnictwo w zamojskim synodzie. Synod Zamojski miał ogromne znaczenie dla Unii Kościoła Greko-Wschodniego z Kościołem Łacińskim.

AXENTOWICZ ARAD – Ormianin, kuśnierz, który pod koniec XVII w. zajmował się w Zamościu produkcją skórniczą.

AXENTOWANISSOWICZÓWNA  ZOFIA – Ormianka, zamieszkała w Zamościu. W roku 1703, mając lat 40 doznała choroby oczu i zaświadczyła później u Dominikanów w Krasnobrodzie, że uzdrowienia oczu doznała dzięki wstawiennictwu Najświętszej M.P. w cudownym Obrazie Krasnobrodzkim, który był wówczas przechowywany w skarbcu Kościoła Ormiańskiego w Zamościu. W tym roku Zamość i okolice były oblegane przez wojska szwedzki Karola XII, i cudowny obraz Pani Krasnobrodzkiej był zdeponowany w twierdzy zamojskiej, podobnie jak obraz MB Tomaszowskiej ukryty w kolegiacie w Zamościu. Oba święte obrazy NMP miały ponadto za zadanie bronić Zamościa przed wrogiem. Ormianka relacjonowała, że została zaprowadzona do kościoła ormiańskiego przez dzwonnika ormiańskiego, Jana Trawińskiego Prusaka i J.P. Balejowiczową, wójtową ormiańską, a ksiądz proboszcz ormiański przyniósł  obraz MB Krasnobrodzkiej „ze skarbu” i to przed nim modliła się mieszczka. (25)

AWAK (Wakowski) – waleczny wojownik, jak go określił Laglouis (s. 97) – król Zygmunt III i Stany Rzeczypospolitej na Sejmie w Warszawie nadały mu szlachectwo i nazwisko: de Awak Wakowski. Brak, póki co. wzmianek w Zamościu, ale Jan Zamoyski i Stanisław Żółkiewski na Sejmie w Warszawie uprosili Zygmunta III, aby go podniósł do stanu rycerskiego 24.o2.1605 r., zmieniając jego przezwisko Awak w przydomek, dając mu jednocześnie nazwisko Wakowski (w herbie serce przebite strzałą).

AWAKOWICZ  JAKUB – Awakowicz Jacobus (s. Lazari) Armenus Zam. 1704-1705, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

__________________________________________________________________________________

BACHSZY (Bartosz) – Ormianin syn Gokczy. Wzmiankowany w 1586 r. Żona Jolmelik (córka Mygidrycza); synowie Janny i Gabriel. We wrześniu 1632 r. Gabriel Bartoszowicz, syn zmarłego Bartosza Bachsze przeprowadził wizję domu w Rynku Wielkim (Or 26? ). Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Aryewowicza wójta ormiańskiego i kamienica Chaciadura (Hetmanowicza – błąd w odczycie akt)) Hetumowicza.

BALLI ARMENUS (BALTAZAR ?) – W lutym 1594 r. Bykacia, wdowa po Szymonie Armeni (Ormianinie) dokonała zapisu hipotecznego na domu przy Rynku Wielkim w wys. 200 złp. na rzecz Marka juniora, syna Bykacii na auteriori area ez domo – zewnętrznej części domu?. Sąsiedztwo: Szaltani Armenus i Balli Armenus. W maju 1592 r. Adam Priwner murarz i Zofia jego żona sprzedał dom za 100 złp. na ul. Ormiańskiej Baltazarowi Balinowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Iwana Aslanowicza Ormianina i area deserta.

BALEJOWICZ  TEODOR – Balejowicz Theodorus (s. Bartholomaei)  diec. Chełm Armenus Zam. 1703-1704, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej 

BALEJOWICZ  BARTŁOMIEJ – Balejowicz Bartholomaeus (s. Chritopheri) diec. Chełm. fl 2 1657-1658, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej 

BALEJOWICZ  JAN – Baleiowicz Joannes (s. Michaelis)  Zam. 1728-1729, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej 

BALEJOWICZ LAURENTY – Baleiowicz Laurientus (s. Christophori)  Zam. 1730-1731, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej 

BALEJOWICZ  JAN – Baleiowicz Joannes (s. Christophori)  patricius Zam. 1695-1696, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej 

BALEOWICZ KRZYSZTOF – „mieszkanin i kupiec zamojski” – 19 marca 1653 r (wg starego kalendarza) w obecności wójta Zachariasza Dolwatowicza i ławnika Gabryela Bartoszowica – podpisał kontrakt na dzierżawę wsi Topornica pod Zamościem. „Arędował Topornice od srodpościa w roku niniejszym aż do srodposcia w roku przypadającym za złotych polskich czterysta czterdzieści, którą to summe powinien wypłacić takowym sposobem Na Mszy ś. y kapłany Ormięskie Kościoła Zamoyskiego złotych trzydzieści i sześć dać ma Sargawarkom złotych dwa. Dzwonnikowi złotych dwa. Na obiad dla ubostwa złotych sto dla poratowania. Ostatek summy do dalszey deklaracyei urząd iako y Publika zachowuie co iest do Akt zapisano y przyięto”. Krzysztof Baleowicz zapisał kościołowi ormiańskiemu sumę 1000 zł na dobrach swoich „stojących w Zamościu” (1695-96).

BALEIOWICZ  SOŁTAN – 1 stycznia 1609 r. Soltan Baleiowicz Ormianin zwracał dług zapisem na domu (67,7 złp.) na rzecz Lewko Żyda. Brak sąsiedztwa.

BALEIOWICZ  JAKUB – W listopadzie 1670 r. Wojciech i Jadwiga Lesniowscy sprzedali za 250 złp. domek na Przedmieściu Lwowskim Tymoteuszowi i Anastazji Mrzygłodowiczom alias Młynarzowym, małżonkom. Sąsiedzi: Jakub Baleiowicz Ormianin i Michał Rzepka.

BALEJOWICZ KRZYSZTOF – Ormianin, wymieniany jako wójt gminy ormiańskiej w Zamościu w latach 1640-1641; 1644-1646; deputat w 1644 r. i ławnik w 1637 i 1643 roku. Stanowiska wójta i deputata często spoczywały w jednych rękach. 2 marca 1655 r. zapisał sumę 1000 zł na rzecz kościoła ormiańskiego w Zamościu. Sąsiedztwo: 3 października 1639 r. Jan Szornel sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej Bartoszowi Antonowiczowi Ormianinowi, kupcowi za 800 złp. Poprzednim właścicielem domu był Isaj Grzegorzowicz Pers. Sąsiedztwo: Synan Paziumowicz i kamienica Krzysztofa Balejowicz. Sąsiedztwo: – 5 maja 1641 r. dom przy ul. Ormiańskiej po zmarłym Bartoszu Antonowiczu Ormianinie i kupcu  darowuje Katarzyna z Ostroga Zamoyska, w której dyspozycji znalazł się dom po śmierci Antonowicza, Ormianinowi i kupcowi Janowi Hadziejowiczowi. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Balejowicza i dom Szymona Paziumowicza. 7 marca 1655 r. Krzysztof Balejowicz sprzedał za 1500 złp. dom przy ul. Ormiańskiej (usytuowanie: od kościoła Ormiańskiego na rogu, na południe od ulicy) Krzysztofowi Romaszkiewiczowi. Sąsiedztwo: Gabriel Dawidowicz. Sąsiedztwo: 12 lutego 1665 r. Grzegorz Krzysztof Chadzieiowicz Venator Terrae Praemyslensis Łowczy Przemyski i Teresa de Masalow Masalska jego żona zapisali na części kamienicy przy ul. Ormiańskiej 3000 złp. na rzecz Prokopa Szornela. Sąsiedztwo: Krzysztof Baleiowicz i Jan Kirkorowicz. Sąsiedztwo: 21 czerwca 1672 r. po zmarłym Łukaszu Jędrzejowiczu kuśnierzu, Zachariasz Browar, jego zięć przeprowadził wizję domu przy ul. Ormiańskiej (po pożarze). Sąsiedztwo: dom zmarłego Krzysztofa Balejowicza. Opis: „…ogniem zniesiony dom, tylko goły plac na tym miejscu y z piwnicą…”

BALEIOWICZ  KRZYSZTOF II – W sierpniu 1720 r. Valenty Gitlarski dokonał wyceny drewnianego domu na przedmieściu hrubieszowskim. Sąsiedztwo: Krzysztof Baleiowicz Iuris Privileg. Arm. (sędzia ormiański) i acialiter Supra Fostam (narożny nad fosą?).

Do ustalenia, którego Balejowicza dotyczy – Sąsiedztwo: 4 października 1654 r. Piotr Dawidowicz sprzedał część domu przy ul. Ormiańskiej Gabrielowi Dawidowiczowi (bratu). Sąsiedztwo: Jan Mardyroszowicz i Balejowicz. W kwietniu 1741 r. Karol Kochanowski przeprowadził wizję kamienicy „Arakiełowiczowskiej”  (RW 12). Sąsiedzi: sukcesorzy Owaniszowiczów i sukcesorzy Balejowiczów. W październiku 1780 r. Feliks Balewicz sprzedał z a 320 złp. dom przy ul. Łanowej Andrzejowi Kotowskiemu i Katarzynie de Rosołowskie Kotowskiej. Sąsiedzi: Joanna Tłuczkiewiczowa i Zofia Chrzanowska.

BALEJOWICZ  WARTERYS – Ormianin, obrany wójtem gminy ormiańskiej, burmistrz Zamościa w 1680 r. W roku 1692 ukarany siedmioma grzywnami na wniosek pospólstwa i urzędu ormiańskiego za nieobecność na elekcji (wybór urzędu wójtowsko-ławniczego ormiańskiego). Przez pięć lat wybierany był wójtem gminy ormiańskiej. W 1608 r. wzmiankowany jako sprzedawca domu w Zamościu za 600 zł. Odnotowany jako wuj Konstancji Kirkorowicz i zięć Warterysa Jatułowicza. 21 czerwca 1672 r. Warterys Balejowicz, syn zmarłego Krzysztofa Balejowicza przeprowadził lustrację kamienicy przy ul. Ormiańskiej (po spaleniu – dokładny opis domu przy kartach). Sąsiedztwo, zmarły Łukasz Jędrzejowicz kuśnierz. 24 marca 1682 r. Warterys Balejowicz ławnik zastawił część domu za długi (6000 złp.) u wdowy po Mikołaju Bełchackim, Zofii. Sąsiedztwo: Warterys Balejowicz i sukcesorzy Hadziejowicza. W uwagach: Bartosz Drubczycki – mularz. Opis domu – karty.

BALEOWICZ BARTŁOMIEJ i Marianna (Warterysowna) – Ormianin wymieniany w aktach wójtowskich prawa ormiańskiego zamojskiego, przy zapisach sumy 300 zł na kościół przez Janową Takiesowiczową. 16 października 1693 r. Mikołaj z Poradowa i Alexandra z Małyszyna Rulikowscy, małżonkowie wydzierżawili za dług 800 złp. dom Bartłomiejowi i Mariannie Balejowiczom, małżonkom. Sąsiedztwo: Jan Mordyrosowicz (Mardyroszowicz) i P. Argzew. W kwietniu 1697 r. Bartłomiej Baleiowicz ławnik i kupiec i Marianna Warterysowna, żona sprzedali dom za 1320 złp. Kulaszkiewiczom. Sąsiedztwo: dom Rozalii Ariewowiczowny i dom sukcesorów Jana Kirkorowicza. W styczniu 1696 r. Bartłomiej Baleiowicz i Marianna Warterysowna małżonkowie zastawili za dług (2500 złp.) część kamienicy na rzecz Anny z Prusinowa Prusinowskiej, Kasztelanowej Lubaczewskiej. Sąsiedztwo: kamienica „Hadzieiowiczowska” i kamienica Baleiowiczów.

BALEWICZOWA KATARZYNA – prawdopodobnie Ormianka, wymieniana w 1783 r. jako mieszkanka Przedmieścia Lubelskiego w „Skróconym hipotecznym wykazie nieruchomości przedmieść Zamościa” wykonanym w 1829 r. * (s.31; poz. 23. Sprzedała w tymże roku dom za 150 florenów Osternowi Mordce.

BALEWICZ  JAN – Balewicz Joannes (s. Gregorii) Zam. 1737-1738, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

BALEWICZ  LUDWIK – Balewicz Ludovicus (brak) – (brak) 1740-41 i 1745-46, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

BALEWICZ  MATEUSZ – Balewicz Mathias (brak) Zam. Bernardinus 1740-41 i 1745-46, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

BALEWICZ  GRZEGORZ i MARIANNA – W sierpniu 1760 r. Marianna Balewiczowa, wdowa po Grzegorzu Balewiczu sprzedała kamienicę (RW 14 ?) za 6300 złp. Józefowi Szmydt’owi i Elżbiecie Misiaczkiewiczownej, jego żonie. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Warteryszowianorum i kamienica Ałtunowiczowska.

Do ustalenia w aktach – We wrześniu 1736 r. Marianna Szklarczykowna Karchowa, siostra Antoniego Szklarczyka sprzedała za 554 złp. dom przy ul. Kozackiej Żydom Jurowiczom. Sąsiedzi: Michał Balewicz i Szymon Kańka.

BALEWICZ KASPER- Ormianin, wójt i ławnik sądu ormiańskiego. Balewicze byli właścicielami kamienicy przy ul. Ormiańskiej 6.

BALNIK  FILIP – Ormianin wzmiankowany w 1590 r. (Majewski)

BARTOS ARMENIO – BARTOSZ  ORMIANIN – posiadał w Zamościu dom murowany, zarejestrowany zarówno w lustracji miasta w 1591 r. , jak i na Planie Rynku z 1603-1604 (Pawlicki).  Stan tego domu określa wizytacja z 1632 r. jako bardzo już zrujnowany. Składał się z izby murowanej i pomieszczenia kuchennego.  Maciej Pawlicki sugeruje, że Gabriel Bartoszewicz przejął na własność nie cały dom Bartosza Ormianina, a jedynie zachodnią część dawnego domu dwuwględnego, czyli jego połowę. Chcąc wystawić w tym miejscu kamienicę według wzorca zalecanego przez  fundatora miasta, musiał poczynić starania o powiększenie działki, które uzyskał od sukcesorów Zachariasza, właścicieli działki przyległej od zachodu.

Do ustalenia – W marcu 1636 r. Albert Kwiecień kupiec i Dorota Szepietczanka, jego żona zapisali na domu przy ul. Gęsiej 36 złp. na rzecz Zofii Szepietczanki. Sąsiedztwo: Predium Armeni (własność Ormian) i Bartoszowiczowski.

BARTOSZEWICZ JAKOB – (Thoros Jakub Bartoszowicz) – wójt i sędzia gminy ormiańskiej  (27 luty 1656 r. ) i ok 1660 r. (wg star. kal. orm.). W aktach gminy ormiańskiej  za lata 1660-1668 wymieniany jako wójt i sędzia (Bartosowicz Jakub). W lutym 1659 r. Thoros Jakub Barthoszowicz zapisał na kamienicy zwanej „Głuszakowiczowska” w Zamościu sumę 1500 złp. na rzecz Jana Kirkorowicza.

BARTOSZEWICZ JAN – (Bartosowicz Jan) Ormianin, syn Gabriela Bartoszewicza. Wzmiankowany także jako zięć Warterysa Kirkorowicza. Andrzej Kędziora podaje w Zamościopedii, że ożeniony z Owaniszowiczówną. Teść, Owanis postawił mu jednak przed ożenkiem warunek uzyskania doktoratu. W lipcu 1684 r. Stanisław Brzeski i Michał Brzeski, jego syn przeprowadzili wizytację kamienicy (Or 28) wycenionej na 3000 złp. Sąsiedztwo: Jan Wilczek (Or 30) i Jan Bartoszowicz (Or 26).- opis kamienicy – vide Karty R.W. W czerwcu 1686 r. Jan Bartoszowicz ławnik zapisał na kamienicy (Or 26) sumę 600 złp. Marcinowi na Zamościu Zamoyskiemu. Sąsiedztwo: kamienica „Rudomiczowska” (Or 28) i kamienica „Aryewowiczowska” (Or 24).

BARTOSZEWICZ  STANISŁAW – Bartoszewicz Stanislaus (s. Andreae) diec. Chełm 1664-65, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

BARTOSZEWICZ   MIKOŁAJ – Bartoszewicz Nicolaus (s. Andreae) annorum 1759-60, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

BARTOSZOWICZ  JAN i MARIANNA (Axentowna)  7 kwietnia 1690 r. Ewa, wdowa po Felicjanie Torosowiczu, wdowa po Stanisławie Pietruszowiczu, żona Damiana Sternikowicza sprzedała za 900 złp. dom w tyle ul. Ormiańskiej Janowi Bartoszowiczowi i Mariannie Axentownej, małżonkom. Sąsiedztwo: Katarzyna Jurkowiczowa stolarka i Paweł Derbedroszowicz. W czerwcu 1695 r. Jan i Marianna Bartoszowiczowie, małżonkowie, zaciągnęli pożyczkę w wys. 5000 złp. na wykończenie kamienicy (Or 26) pod zastaw jej części od Jerzego i Ewy Doroszowskich. Sąsiedztwo: OO. Dominikanie Konwentu Janowskiego (Or 24) i Michał Brzyski (Or 28). W lipcu 1696 r. Jan Bartoszowicz rajca przeprowadził oględziny kamienicy desolatione et ruina (Or 26). Sąsiedztwo: Mikołaj Barth krawiec i Myszkowski Comitis Pinczoviensis –  margrabia na Pińczowie.  W październiku 1700 r. Zofia Dyakowska, wdowa po Kazimierzu Dyakowskim Regentis Grabowecensis – zarządca grabowiecki  i Marianna Bartoszowiczowa, wdowa po Janie Bartoszowiczu kupcu, dokonała wyceny kamienicy „Bartoszovina” (Or 26) – 1678, 25 złp. Sąsiedztwo: sukcesorzy Bekiera kupca i Mikołaj Barth, krawiec. W sierpniu 1688 r. Jan Bartoszowicz rajca i ławnik i Marianna jego żona zapisali na kamienicy w Zamościu dług wys. 1000 złp. ,a rzecz Axentego Owanisowicza. Sąsiedztwo: kamienica „Rudomiczowska” i kamienica O.O. Dominikanów przed tym „Ariewowiczowska”. Opis: „sklep gorny polewey ręcze podsienia wchodząc do kamienicy”. W sierpniu 1710 r. Marianna Barthowa, wdowa i Antoni Barth jej syn sprzedali za 1859 złp. kamienicę w obrębie miasta Janowi Gurniewiczowi ławnikowi i Katarzynie jego żonie. Sąsiedztwo: sukcesorzy Barthoszowiczów i sukcesorzy Bekierowskich.

BARTOSZOWIC GABRYEL – ławnik w sądzie ormiańskim w 1653 r., wymieniany przy zapisie arendy wsi Topornica przez Krzysztofa Baleowicza. Możliwe, że tożsamy z Gabrielem Bartoszewiczem:  We wrześniu 1632 r. Gabriel Bartoszowicz, syn zmarłego Bartosza Bachsze przeprowadził wizję domu w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej (Or 26 ?). Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Aryewowicza wójta ormiańskiego i kamienica Chaciadura (Hetmanowicza – błąd w odczycie akt)) Hetumowicza. W czerwcu 1641 r. Jan Lisowski i Anna, jego żona, dokonali wyceny i sprzedaży domu „Zacharyaszowski” (Or 26) za sumę 1400 złp. na rzecz Hieronima Kołakowskiego, doktora medycyny. Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Bartoszowica (Or 26) i dom potomków zmarłego Bursiusa (Or 30). Sąsiedztwo: W kwietniu 1645 r. Hieronim Kołakowski doktor medycyny i profesor Akademii Zamojskiej sprzedał na rzecz rektora Akademii kamienicę (Or 28) za 500 złp. Sąsiedztwo: Anna Bursiusowa (Burska) (Or 30) i Gabriel Barthoszowic Ormianin i kupiec (Or 26). W lipcu 1657 r. Gabriel Bartoszowicz zapisał w testamencie (przy okazji innej sprawy) kamienicę (Or 26). Sąsiedztwo: Kamienica nieboszczyka Gabriela Ariewowicza (Or 24) i kamienica nieboszczyka Kołakowskiego (Or 28) – [w tym czasie od roku zamieszkała przez Bazylego Rudomicza]. Lata 1626-49 – skany: 72, 74, 75, 76  (przypis 41) – oblata zapisu Bartoszowicza, Gabriel Bartoszowicz podał zapis kupna części domu „ojczystej” przez Zachariasza Bartoszowicza, brata swego. (akt po łacinie).

BARTOSZOWICZ  ZACHARIASZ  – Ormianin, mieszczanin zamojski, brat Gabriela.

BARTHOSZOWICZOWA ANNA – Ormianka, żona Kuryły Der Zachariaszowicza

BARTOSZEWICZOWIE – Ormianie zamojscy, zamożna rodzina kupiecka. Właściciele kamienicy przy ul. Ormiańskiej nr 26 w Zamościu zbudowanej przez Gabriela Bartoszewicza w latach 1632-1634 (Kowalczyk). W elewacji kamienicy widnieje postać patrona fundatora, św. Gabriela Archanioła. Jan Bartoszewicz jeszcze wzbogacił po ojcu wygląd elewacji kamienicy, czyniąc ją nawet dzisiaj, jedną z najpiękniejszych w Zamościu kamieniczek ormiańskich. W maju 1696 r. Jan Władysław i Stanisław (bracia) Garczynscy sprzedali kamienicę za 700 złp.  w Rynku Wielkim Janowi  rajcy i Mariannie Bartoszowiczom. Sąsiedztwo: margrabia Pinczoviensis (Margrabia na Pińczowie, przypuszczalnie Fr. Myszkowski)  i Mikołaj Barth krawiec.

BERNATOWICZOWA ZOFIA – Ormianka, mieszczka zamojska wzmiankowana w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668.

BERNATOWA ZOFIA – wymieniana (za Majewskim) w kilku aktach z XVI w., ale brak przesłanek do uznania jej za żonę Ormianina.

BERNATOWIC  LAURENTY – Bernatowic Laurentius (s. Alberti) (brak) 1604-1605, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej, brak wskazania diecezji.

BOGDANOWICZ ASWADUR – W lutym 1607 r. potwierdzono sprzedaż domu przy Rynku Wielkim za 800 złp przez Greka Loni – Jakubowi Muratowiczowi. Sąsiedztwo: Jan Trzebieski i dom Aswadura Bogdanowicza.

BOGDANOWICZ TOBIASZ (starszy) i ZUZANNA – Ormianin zamojski, w 1608 r. wójt gminy ormiańskiej w Zamościu. W kwietniu 1608 r. Tobiasz Bogdanowicz Armenus i Zuzanna Iwaszkowna żona sprzedali za 600 złp. dom in forio prymario – na głównym rynku, Jackowi Dmitrowiczowi ze Szczebrzeszyna. Sąsiedztwo: dom Tobiasza Bogdanowicza i dom Stanisława Szochowskiego. Pierwszy wójt znany z dokumentów, najstarsza, ormiańska księga z Zamościa zaginęła. Nieznane są zatem nazwiska wójtów od 1585-1608 i do 1628 r.  Zachował się list (Majewski) Tobiasza Bogdanowicza do szwagra mieszkającego we Lwowie z prośbą o przesłanie worka żyta, ponieważ  „w mieście wielkie zamieszki z powodu niedostatku wszystkiego, a zwłaszcza chleba”. Możliwe, że miasto w tym czasie ucierpiało z powodu zarazy. Wymieniany w 1604 r. w Acta Iuditi Generali Civitatorum Domini Zamos … (APL, skan 5).

BOGDANOWICZ TOBIASZ (młodszy), syn lub bratanek Tobiasza Bogdanowicza starszego, męża  Zuzanny. Możliwe, że jego ojcem był Murat Bogdanowicz – brat Tobiasza starszego.

BOGDANOWICZ  SZYMON – Ormianin, który kupił w 1590 r. dom przy ul. Ormiańskiej pomiędzy domem krawca Jana Nadolnego a niezabudowaną parcelą, od Kossy za 100 florenów.

BOGDANOWICZ MURAT – brat Tobiasza, pierwsza wzmianka 1588 r. Żona Róża (?).

BOHDANOWICZ RÓŻA – Ormianka – kupiła w roku 1590 dom za 800 florenów od Jakuba Janiszewskiego, wzniesiony w 1583 r. (Pawlicki). Dom sąsiadował z domem Bogdanowiczów (Majewski). Właścicielka domu w Rynku Wielkim 12, tzw. Kamienica Tobiaszowska. W 1591 był to dom Ormianki – Tobiaszowej, wdowy Róży.

BONIATOWIC  DOMINIK  – Boniatowic Dominicus (s. Nicolai) Zam. 1642-43, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej, przypuszczalnie tożsamy z niżej wymienionym.

BONATOWICZ  DOMINIK – Ormianin, zamojski kupiec, wymieniany w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668 jako zmarły. Według akt pozostawał w pokrewieństwie z Nicolao Boniatowiczem (vide niżej).

BONIATOWICZOWA MIKOŁAJOWA – Ormianka, żona (wdowa) Mikołaja Boniatowicza, wymieniana w aktach wójtowkich ormiańkich za lata 1660-1668, w sprawie przeciwko Teofilii Sołtanowej.

BONIATA  JAN – Ormianin, mieszkał w sąsiedztwie Ormianina Baltazara Josephowicza. – Acta Advocatalia 23 czerwca 1593 r. Jan Chabat kuśnierz i Katarzyna sprzedali za 250 złp. dom Baltazarowi Josepowiczowi Ormianinowi. Sąsiedzi: Stanisław Wioteska bednarz i dom Jana Boniata Ormianina.

BROWAR SERHIJ ZACHARIASZ i RÓŻA – Ormianin, s. Zachariasza. Ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu. Jego brat Jakub, po święceniach przyjął imię „Zachariasz” (Zachariasz Zachariaszewicz Browar – ksiądz kościoła ormiańskiego w Kamieńcu Podolskim). Mąż córki Serhija, którego nazwiska nie znamy (odnalezione nazwisko u Artura Koroboiwicza – był nim Eliasz Kistesterowicz), popełnił zbrodnię żonobójstwa. (vide Owanisowicz). Brak dokładnych informacji kiedy Serhij osiadł w Zamościu, pierwsze wzmianki w aktach odnotowują go jako kupca i mieszczanina 5.05.1656 r. – akta pozwu Hampasii Takieszowej o nieprawne kupno połowy domu w którym mieszkał. 29 XII 1658 r. wymieniany jako świadek w jednej z licznych spraw majątkowych po śmierci Sołtana Sachwelowicza, którego był faktorem. Sprawę założono wobec wdowy po Sołtanowiczu, Teofili Warterysówny. Żona – Rozalia. Browar miał kamienicę przy ul. Ormiańskiej w Zamościu; folwark z winnicą i słodownią na Przedmieściu Lwowskim. W 1674 r. odkupił od parafii unickiej ogród za 160 florenów na Przedmieściu Lwowskim. W tym samym roku wymieniany był jako właściciel ogrodu na Przedmieściu Skałka. Od Jakuba i Zofii Lenartowiczów kupił za 80 florenów ogród przy ul. Drabowskiej. W 1673 r. dzierżawił browar miejski. W 1676 r. zawarł umowę z Janem i Mariną Bilskimi o kupno łąki naprzeciw wsi Szopinek (40 fl.), ale rok później doszło do renegocjacji umowy i cene podwyższono na 56 florenów. W 1670 r. został ławnikiem. Przy kościele ormiańskim był członkiem Bractwa Krzyża Świętego. W 1672 r. został egzaktorem miejskim i w tym czasie był obiektem skarg. Sąsiedztwo: 21 czerwca 1672 r. po zmarłym Łukaszu Jędrzejowiczu kuśnierzu, Zachariasz Browar, jego zięć przeprowadził wizję domu po pożarze. Sąsiedztwo: dom zmarłego Krzysztofa Balejowicza. Opis: „…ogniem zniesiony dom, tylko goły plac na tym miejscu y z piwnicą…” Sąsiedztwo: 31 października 1689 r. Mateusz Torosowicz Ormianin, syn zmarłego Szczęsnego Torosowicza i Ewa matka jego, wdowa po Torosowiczu, wdowa po Stanisławie Pietroszowiczu, żona Damiana Sternikowicza szewca, sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 850 złp. Mirs’owi Slomowiczowi i Neli Mędlowiczownej małżonkom. Sąsiedztwo: Mikołajowa Jurkiewiczowa stolarka, wdowa i ławnik Zachariasz Browar. W marcu 1671 r. Stefan Szymanski kupiec i Justyna Pirykowna żona zapisali na domu w Zamościu sumę 300 złp. na rzecz Anny, wdowy po Stanisławie Bobrowskim. Sąsiedztwo: Krzysztof Baleiowicz i Zachariasz Browar. A. Arm. syg. 5 pagin. 68 v – 69 v . W marcu 1690 r. Ewa Sternikowiczowa, szewcowa cofnęła zapis sprzedaży domu w Zamościu Żydowi cyrulikowi (kasacja zapisu i inwentarz domu). Sąsiedztwo: P. Browar. W sierpniu 1686 r. Dorota, wdowa po Janie Pipiku sprzedała za 90 złp. dom extra moenia in Platea vilgo Skałka acialiter (za murami na Skałce) Andrzejowi i Annie Histom. Sąsiedztwo: Zachariasz Browar kupiec. W lutym 1691 r. Jakub i Zofia Zarzyccy sprzedali za 330 złp. dom na Przedmieściu Lwowskim z ogrodem Marcinowi i Annie Krutniakom. Sąsiedzi: Teodor Swiscz i Zachariasz Browar [Ormianin]. Serhij Browar prowadził interesy Sachwelowicza m. in. w Lublinie, ale i sam posiadał tam dwa browary, które dzierżawił Jakubowi Szewcowi i Marcinowi Wiechowi. Musiał zatem dysponować swoim własnym, niemałym kapitałem. Kiedy zmarł jego chlebodawca (Sachwelowicz Sołtan – 28 marca 1656 r.) zajmował się przypuszczalnie własnym interesem w Lublinie. W 1661 r. (ponownie w 1669) wybrano go egzaktorem (publiczny poborca pieniędzy kościelnych i publicznych). Podróże handlowe odbywał osobiście, gdyż nie był tak bogaty aby posługiwać się faktorami. Bywał na jarmarkach w Jarosławiu, Jazłowcu, Sokalu, Mościskach, także w Piotrkowie i w Warszawie. Browar starał się o przyjęcie go do piotrkowskiej Konfraterni Kupieckiej, za co miał wyznaczoną „zapłatę” w postaci przedniego kilimu. Został przyjęty w 1674 r. Kilim perski, który podarował dopiero w w 1680 r. służył do przykrywania stołu. Do gildii piotrowskiej należał do końca l. 80. XVII w. Prosperował nieźle, skoro udzielał kredytów, m.in. Kasprowi Ariewowiczowi i Grzegorzowi Asłanowiczowi. Zamojska kamienica Serhija Browara znajdowała się przy końcu ulicy (?), obok domu Skinderowiczów (Majewski). W Kamieńcu po rodzicach otrzymał cześć spadku na spółkę z bratem księdzem, w rezultacie ugody między braćmi przejął kramy po ojcu w Kamieńcu. Rodzinę w Zamościu założył przypuszczalnie jeszcze w czasie pracy u Sachwelowicza (ok 1656 r.). Browarowie po stracie córki Heleny, zabrali wnuka i wyprowadzili się z Zamościa. Osiedli w 1681 r. Lublinie, gdzie Browar zajmował się handlem winem. Browar jednak nie zrezygnował z zamojskiego prawa miejskiegoi nadal pełnił w mieście urząd ławnika. Dom, który posiadał przy ul. Ormiańskiej wynajął Mariannie, wdowie po Stefanie Takiesowiczu. W 1687 r. skarżył się na nią przed sądem za dokonane zniszczenia. W 1690 o to samo skarżył kolejnego najemcę, Janową Kirkorową i jej syna Jana. Zmarł w pierwszej połowie 1693 r.

BROWAR ROZALIA – vide Łukasiewiczówna, Ormianka, żona Serhija Zachariaszowicza Browara zapisująca kościołowi ormiańskiemu sumę 100 zł na modły za duszę małżonka. „Za dusze zmarłego małżonka mego legowała grunt na Skałce będący”. Po śmierci męża Browarowa znalazła prawa na ten grunt i zapisała go kościołowi wraz z zięciem Krzysztofem Głowcakim. Akt darowizny oboje jako niepiśmienni podpisali krzyżykiem (28 Julii 1695 r.). Pochodziła z Zamościa i była dziedziczka spornego domu „ojczystego.” Matka trojga (co najmniej) dzieci: Helena poślubiona Eliaszowi Kistesterowiczowi; Katarzyna żona Krzysztofa Głowackiego oraz Krzysztof nazywany w aktach Zachariasz[ewiczem] Browarowiczem. Syn podobnie jak ojciec był członkiem Bractwa Krzyża Świętego. Utonął „na Bogdanówce” jeszcze za życia rodziców w 1690r . Po śmierci męża (w 1695 r.) wdowa zapisała 100 zł kościołowi ormiańskiemu w Zamościu na modły za duszę Browara, a wraz z zieciem Krzysztofem Głowackim „legowała grunt na Skałce będący 28 lipca. Natomiast Folwark pod Zamościem z winnica i słodownia za zgodą córki Katarzyny sprzedała za 900 zł Janowi i Mariannie Szubaszowiczom. 5 lutego 1697 r., razem z pełnoletnim już wnukiem Jakubem Kistesterowiczem sprzedał Maciejowi Tokackiemu kamienice przy ul. Ormiańskiej za 770 złp.

BROWAR HARIS – krewny Serhija Zachriaszewicza Browara, Ormianin zamieszkały przy Rynku Wodnym w Zamościu (ok. 1657 r.).

BROWAROWICZ  KRZYSZTOF – Browarowicz Christophorus (s. Zachariae) diec. Chełm 1670-71, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej. Zmarł tragicznie w 1690 r. (utonął) jeszcze za życia rodziców. Syn Róży (z d. Łukasiewiczównej) i Serhija Zachariaszowicza Browara.

BUNIAT  OWANIS (JAN) – 25 marca 1631 r. Stanisław Żurkowski sprzedał za 1100 złp. dom na Rynku Wielkim w Zamościu Owanisowi Mardyroszowic’owi Ormianinowi. Dom należał poprzednio do Skindra Mirzadzianowica. Żurkowski otrzymał go od Tomasza Zamoyskiego. Sąsiedztwo: potomkowie Buniata i potomkowie Murata Dzwonnika.

BUNIATOWICZ MIKOŁAJ – (Boniatowicz Mikołaj) Ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu w latach: 1638 i 1643-1645. Wójt prawa uprzywilejowanego ormiańskiego w Zamościu. W aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668 wymieniany jako Nicolao Boniatowicz. Sąsiedztwo: – 4 marca 1651 r. Mikołaj Hadziejowicz sprzedał za 400 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Kurył’owi Abramowiczowi. Sąsiedztwo: dom Mikołaja Buniatowicza Ormianina i Warterys Kirkorowicza Ormianin. Sąsiedztwo: – 13 marca 1651 r. Kacper Achterlani kupiec sprzedał dom narożny na ul. Ormiańskiej za 1400 złp. Mikołajowi Hadzieiowiczowi, prawnikowi ormiańskiemu i kupcowi. Sąsiad: Mikołaj Buniatowicz Ormianin. Obligacje Mikołaja Buniatowicza (6.01.1628) – skan 28 – przypis 41.

BUNIATOWICZ  KATARZYNA  – 6 kwietnia 1631 r.  Katarzyna żona Buniata, Ormianka, wdowa po Owanisie Buniatowiczu Ormianinie zastawiła na rok dom przy ul. Ormiańskiej za 100 złp. Dymitrowi Mellon’owi Grekowi. Sąsiedztwo: dom „Aprahamowski” (Abrahamowski) i dom „Buniatowski” (Buniata). Jej zięciem był Synan Paziumowicz, który także reprezentował ją przed urzędem (skan 70, księgi 1626-49). 

BYKACIA – W lutym 1594 r. Bykacia, wdowa po Szymonie Armeni (Ormianinie) dokonała zapisu hipotecznego na domu w Rynku Wielkim w wys. 200 złp. na rzecz Marka juniora, syna Bykacii na auteriori area ez domo – zewnętrznej części domu?. Sąsiedztwo: Szaltani Armenus i Balli Armenus. BOKACIA  (?) – W sierpniu 1639 r. Zofia Wiercioszkowa sprzedała za 150 złp. dom przy ul. Żydowskiej Andrzejowi Bokaytowicowi. Sąsiedztwo: Armeniacae i Dom Ormiański

_________________________________________________________________________________

CHACZADUR – Ormianin wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał dom „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.

CHADISBARANS ASUADAROWIC – vide Aswadarowicz – W marcu 1637 r. Stanisław Żołędzki bednarz i Regina jego żona sprzedali dom przy ul. Zydowskiej za 400 złp. Chadisbarans Asuadurowic Armenis Ormianin. Sąsiedztwo: Albertus Lurentowicz kuśnierz i Żyd Beniamin.

CHADZEWICZ  GREGORIUS  – Chadzewicz Gregorius (s. Nicolai)  Armenus Zam. 1645-1646, wymieniony w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

CHADZEWICZ  JAN – Chadzewicz Joannes (s. Nicolai)  Armenus Zam. 1645-1646, wymieniony w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

CHAISERA JAKUB – Ormianin, kupiec który osiedlił się w Zamościu w l. 80-tych XVI w. Wymieniany w księdze radzieckiej lubelskiej z lat 1587 1590 (Majewski).

CHIDEROWICZ  SEFER i ANNA – W sierpniu 1658 r. Sefer Chiderowicz dzwonnik kościoła ormiańskiego i Anna Sepherowa (Seferowa) sprzedali dom przy ul. Żydowskiej za 500 złp. Błażejowi Snieciechowskiemu. Sąsiedztwo: Janowa Snopkowa stolarka i szpital żydowski. Z życia zamojskich Ormian: Sefer i Anna Chiderowicz | (przewodnicyzamosc.pl)

CHYDRYR  SISLIK 7 października 1636 r. Sahak Ormianin sprzedał plac na ul. Horodelskiej za 50 złp. Chydryr Sislikowi. Sąsiedztwo: Szkoła Żydowska i Chydryr Sislik.

CHONDER – Ormianin wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał domek (drewniany) „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.

CIPUROWICZ  ŁUKASZ – W lutym 1669 r. Axenty Owaniszowicz i Ewa Kistestorowna, jego żona zapisali na kamienicy (RW 10) 1000 złp. na rzecz rektora Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Łukasz Cipurowicz.

CIUŁSAŁA MICHAŁ ROHI i ZENOBIA – ZOFIA (PERNUSÓWNA) – Ormianin, kupiec zamojski, wymieniony w aktach sprawy z 6 sierpnia 1626 r. z Owanisem Mardyrosowiczem. Stanisław Żurkowski, sługa Tomasza Zamoyskiego, dostał od niego dom po Ormianinie Sieraku 8 XI 1621 r. Dom znajdował się przy ul. Ormiańskiej między domami potomków Murata Dzwonnika z jednej strony a domem potomków Owanisa Buniata z drugiej strony. Żurkowski sprzedał go Ciułsale za 1300 złp.

CZERKAS MICHAŁ i WINCENTY – potomkowie Warterysów Kierkorowiczów. Ich matka, Marianna z Warterysów Czerkas była właścicielką kamienicy warterysowiczowskiej (Sawa, 39), sprzedanej na licytacji w 1785 r. burmistrzowi Antoniemu Zielińskiemu.

CHRYSTOPHOWICZ ALEKSANDER – Ormianin zamojski (vide Thean Ormienin z Persji). Wymieniany w wyroku Sądu Zamojskiego z 26 maja 1620 r.

CHWIEDEROWICZ KRZYSZTOF – Ormianin, jeden z pierwszych osadników przybyłych w l. 80-tych XVI w. do Zamościa. Odkupił przy ul. Ormiańskiej dom za 180 florenów od Mateusza i Katarzyny Skwarów, z czego 100 fl. uregulował od razu, a resztę miał spłacić pod dn. św. Agnieszki (Majewski). Acta Armenica – 31 stycznia 1589 r. Mateusz Skwara przedmieszczanin zamojski sprzedał dom za 180 fl. pol. Krzysztofowi Chwiedorowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: Stanisław Kiwek i dom Jana Nawolnego krawca. Majewski wymienia Eugenię Chwiedorową pojawiajacą się w aktach, ale brak przesłanek do uznania jej za żonę Krzysztofa.

______________________________________________________________

DAWIDOWIC  GABRIEL – Dawidowic Gabriel (s. Dauidis) diec. Chełm 1630-31, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DAWIDOWIC  PIOTR  – Dawidowic Petrus (s. Dauidis) diec. Chełm 1632-33, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DAWIDOWICZ  KRZYSZTOF – Dawidowicz Christophorus (s. Gabrielis) diec. Chełm 1669-70, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DAWIDOWICZ GABRIEL – brat Piotra, ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu (pisarz sądu ormiańskiego). 4 października 1654 r. Piotr Dawidowicz sprzedał część domu przy ul. Ormiańskiej Gabrielowi Dawidowiczowi (bratu). Sąsiedztwo: Jan Mardyroszowicz i Balejowicz. Sąsiedztwo_ 7 marca 1655 r. Krzysztof Balejowicz sprzedał za 1500 złp. dom przy ul. Ormiańskiej (usytuowanie: od kościoła Ormiańskiego na rogu, na południe od ulicy) Krzysztofowi Romaszkiewiczowi. Sąsiedztwo: Gabriel Dawidowicz. Sąsiedztwo: 26 października 1682 r. Antoni Stefanowicz i Katarzyna  sprzedali połowę domu od ulicy Kościelnej Ormiańskiej na rogu za 300 złp. Stefanowi Ałtunowiczowi ławnikowi i Annie Bartoszowiczownej, jego żonie. Sąsiedzi: Gabriel Dawidowicz ławnik i Stefan Ałtunowicz. W lutym 1671 r. Jan Mardyroszowic kupiec zapisał na domu w Zamościu 50 złp. (wyderkaf) na kościół ormiański. Sąsiedztwo: Gabriel Dawydowicz i Bogdan Murynowicz. A. Arm. Sygn. 5 pagin. 63 v-64 v.

DAWIDOWICZ GRZEGORZ PIOTR – ksiądz, proboszcz kościoła ormiańskiego w Zamościu, wzmiankowany od ok  1701, 1709 r. W tym czasie ksiądz Dawidowicz ofiarował na odbudowę kościoła sumę największą (300 florenów). Ze składek pozostałych uzbierano ponadto 1081 florenów i 20 gr.

DAWIDOWICZ PIOTR – proboszcz kościoła ormiańskiego w Zamościu, przypuszczalnie tożsamy z powyższym. 4 października 1654 r. Piotr Dawidowicz sprzedał część domu przy ul. Ormiańskiej Gabrielowi Dawidowiczowi (bratu). Sąsiedztwo: Jan Mardyroszowicz i Balejowicz.

DERAGOPOWICZ  KASPER – Ormianin zamojski, starosta Bractwa Krzyża Świętego przy kościele ormiańskim w Zamościu.

DERBEDRASZOWICZ  GABRIEL – Derbedreszowicz Gabriel (s. Pauli) diec. Chełm 1676-77, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDROSZOWIC  MATEUSZ – Derbedroszowic  Mathaeus (s. Gabrielis) Armenus Zam. 1701-1702, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZEWICZ  ŁUKASZ – Drebedraszewicz Lucas (s. Gabrielis) terrae Chełm Zam. 1711-1712, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZOWICZ  PIOTR – Derbedraszowicz Petrus (s. Gabrielis) Zam. diec Chełm. 1716-17 i 1717-18, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZEWICZ  JAKUB – Derbedraszewicz Jacobus (brak) (brak) 1740-41 i 1741-42; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZOWICZ  ANDRZEJ – Derbedraszowicz Andreas (brak) Nles ac spectabiles 1740-41 i 1741-42 i 1745-46; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZOWICZ  FRANCISZEK – Derbedraszowicz Franciscus (brak) 1745-46; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZEWICZ  ANTONI – Derbedraszewicz Antonius (brak) Zam. 1745-46; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASIEWICZ  KAJETAN – Derbedrasiewicz Caietanus (s. Lucae)  Zam. 1756-57 i 1757-58 i 1759-60 i 1760-61    Ordinis Clericus, Seminari alumnus 1768-1769; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASZEWICZ   KANTY – Derbedraszewicz Cantius (s. Lucae) Zam. annorum, eundem 1756-58 1759-60 1760-61 i  1768-69 Minorum Ordinis clericus, alumnus Seminarii; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DERBEDRASIEWICZ  ELŻBIETA – prawdopodobnie Ormianka. mieszczka z Przedmieścia Lubelskiego, która w 1762 r. sprzedała dom z ogrodem nr 378 za 151 florenów Marcinowi Kicińskiemu – poz. 21 s. 31 „Skrócony hipoteczny wykaz nieruchomości przedmieść Zamościa”

DERBEDROSZEWICZÓWNA  ZOFIA –  pochodziła ze spolonizowanej, bogatej rodziny ormiańskiej. Żona Jana Szyca, siedmiokrotnego burmistrza Zamościa w l. 1777- 1786. W grudniu 1780 r. Jan Szyc i Zofia de Derbedroszewicz zapisali na kamienicy (St. 31) 2000 złp. na rzecz Anny Staniewskiej, wdowy. Właściciele kamienicy Lendzowskiej (pożar). Szyc był Niemcem i cały majatek w Zamościu należał do posagu jego żony. Sistrzenicą Zofii była Marianna Czarnecka. Do najbliższych przyjaciół małżeństwa Szyców należał ks. Kajetan Derbedraszewicz. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów „Bernetovianorum” i Antoni Makuchowski. DERBEDROSZOWICZÓWNA – Szyc- ZOFIA – W lutym 1786 r. po zmarłym Janie Szycu, burmistrzu, Zofia z Derbedroszowiczów Szycowa, żona zmarłego Jana Szyca otrzymała zgodnie z zapisem testamentowym kamienicę w cyrkule miasta Zamościa pod nr 23.

W czerwcu 1751 r. Zofia Derbedroszowiczowna, wdowa po Gabrielu Derbedroszowiczu sprzedała trzecią część kamienicy, niegdyś „Balewiczowska”, za 2200 złp. (cała 3344 złp.) Moszko i Beli Izraelowiczom. Sąsiedztwo: domostwo Chaima i dawniej Grzybowska.

DERBEDRASIEWICZ KAJETAN – kanonik zamojski – ormiańskiego pochodzenia (1748-1827). Urodzony w Zamościu. Zmarł także w Zamościu w 1824 r. w wieku 76 lat (wg. B. Sawy) Zapewne potomek patrycjusza ormiańskiego Gabriela Derbedroszowicza. Zainicjował i częściowo finansował budowę fundowanego przez Konstancją Zamoyską murowanego kościoła p.w. św. Katarzyny na Przedmieściu Janowickim (proj. Ferdynanda Merksena, w formie okrągłej rotundy). Kościół ten zburzono w czasach Księstwa Warszawskiego, ponieważ przeszkadzał w rozbudowie fortyfikacji. Otrzymane za niego odszkodowanie Kajetan Derbedraszewicz przekazał testamentem wiernym i ubogim. Pozostawił po sobie 16 dużych i 11 małych obrazów, 2 duże i 7 małych relikwiarzy, krucyfiks, stół z szufladami i herbem, skrzypce. Mieszkał w budynku wikariuszy. Początkowo był księdzem w Górecku Kościelnym, potem został wikariuszem kolegiackim (Zamościopedia). Po likwidacji kościoła na przedmieściu ofiarował 10 lichtarzy do kaplicy „odwachowskiej” w Kolegiacie. Był prebendarzem Kaplicy p.w. św. Mikołaja. Z poczatkiem XIX w. był promotorem św. Bractwa Trójcy Przenajświętszej. W 1801 r. został kanonikiem honorowym. W 1802 r. – kanonikiem gremialnym. Po zamknięciu kościoła ormiańskiego nabył na aukcji ołtarze boczne, ornaty i cynowy krzyż. Będąc wikariuszem kolegiackim, obsługiwał kościół filialny św. Katarzyny na Przedmieściu Lubelskim. W roku 1772 rozpoczął remont popadającego w ruinę drewnianego kościoła św. Katarzyny, a potem także z jego inicjatywy został wybudowany murowany kościół p.w. św. Katarzyny na Przedmieściu Lubelskim (1793-1795). Miał także znaczny wkład w wyposażenie tego kościoła, w sprzęty przejęte z kościoła ormiańskiego (licytacja). Jeszcze jako wikariusz kolegiacki zakupił (1795 r.) słynący cudami obraz św. Kajetana, możliwe, że z drewnianego jeszcze kościoła ormiańskiego, bowiem ten pierwszy nosił właśnie wezwanie św. Kajetana. Niektóre źródła podają, że zmarł w 1827 lub 1828 r.

DERBEDRASIEWICZ  ŁUKASZ i ELŻBIETA – Ormianin zam. w Zamościu na Przedmieściu Lwowskim (lub ul. Gęsiej; w Rynku Świętokrzyskim; ul. Kozackiej lub na Nowym Świecie) – wymieniany w „Skrócony hipoteczny wykaz nieruchomości przedmieść Zamościa” z 1829 r. (poz. 88; s. 10) – jako „ze znanej rodziny ormiańskiej”. Miał dom drewniany, który sprzedał za sumę 607 florenów Wolfowi Rainerowi w r. 1740. Wycena domu świadczy o tym, że chociaż budynek był drewniany, musiał być znaczny. W lutym 1761 r. Elżbieta Derbedroszewiczowa, wdowa po Łukaszu Derbedroszewiczu prawniku, przeprowadziła inwentaryzację kamienicy. Opis: „Kamienica ze wszystkim porządna, w ktorey znayduie się od podziemia sklepow w których Żydzi siedzą, na dole izba z alkierzem, kuchnia przy teyże izbie, sklepik ciemny do schowania, piwnic dwie dobrych. Na gurze znayduie się izba wielka z alkierzem iedna, w tey izbie znayduią się szpalery stare malowane (obicia płócienne, na płutnie?) …, Izdebka na tyle drewniana z alkierzykiem, przy ktorey znayduie się kuchienka. Budka przy tey kamienicy murowana, drewutnia na tyle…Dach nad cała kamienicą reparacyi potrzebuie.” W grudniu 1770 r. Hiacynt Strocki krawiec zapisał 100 złp. Andrzejowi Białkiewiczowi. Sąsiedztwo: kamienica Derbedroszewiczowey wdowy i dom Czarnej Żydówki. W kwietniu 1785 r. Elżbieta Derbedroszewiczowa sprzedała za 10.000 złp. kamienicę w mieście. Sąsiedztwo: kamienica Ementis i dom Koziorkiewicza.

DERBEDROSOWICZ PAWEŁ i ZOFIA (Gabrielowna) – (Derbedroszewicz Paweł) – (Deberdroszowicz Paweł) – (Der Bedrosowicz) – ormiański haftarz (hafciarz). Jeden z najbogatszych Ormian w Zamościu. Wzmiankowany w 1709 r. jako burmistrz Zamościa. W księgach ormiańskich wspomina się o haftarzu, Pawle Derbedroszowiczu- znany z zatargu z kupcem Zachariaszem Arakiełowiczem – występował ze skargą o zabranie mu czeladnika. Z innym haftarzem Konstantym Muratowiczem sądził się o odebranie mu podstępem „stargowanej” już roboty. 4 marca 1687 r. Paweł Derbedroszowicz ławnik i Zofia Gabrielowna, jego żona zapisali na domu sumę 500 złp. na rzecz Marcina na Zamościu Zamoyskiego (na ręce Jana Tuszyńskiego, podskarbiego Ordynacji Zamojskiej). Sąsiedztwo: Kamienica „Nowackowa” i ulica publiczna. Sąsiedztwo: 7 kwietnia 1690 r. Ewa, wdowa po Felicjanie Torosowiczu, wdowa po Stanisławie Pietruszowiczu, żona Damiana Sternikowicza sprzedała za 900 złp. dom w tyle ul. Ormiańskiej Janowi Bartoszowiczowi i Mariannie Axentownej, małżonkom. Sąsiedztwo: Katarzyna Jurkowiczowa stolarka i Paweł Derbedroszowicz. Sąsiedztwo: 9 kwietnia 1691 r. przeprowadzono wizję Kamienicy Issaiowskiej, Kirkunowskiej Stefana Doroszowskiego na ul. Ormiańskiej. Sąsiadem był: Paweł Derbedraszowicz  sędzia ormiański. Opis: …”naprzod mur który od tyłu idzie.” W październiku 1691 r. przeprowadzono wizję domu od ulice publiczney narożny Pawła Derbiedroszowicza Exactora (poborcy). Sąsiedztwo: sukcesorzy Andrzeja Nowackiego rzeźnika. Opis: „Naprzód izba wielka na tyle, okien w niey na ulice dwie, a trzecie zalepione okno…W tey izbie zoboch stron pod bałkami schowanie na podporach, to iest słupach od ulicy…Piec kaflowy dobry, jednak roznych kaflow, zielone, białe i malowane…Z tey izby wielkiej komnata barzo zła. Nad tąż komnatą dach ze trzech stron barzo zły, ale czwarta strona dachu trochę lepsza od ulice. Komin podle teyże izby obalił się y nie masz go, tylko dach nad nim gdzie był komin. Alkierz ten ze ztey izby wielkiey do ruiny przyszedł y na nicz się drzwo niezda, bowiem barzo zgniłe. Paweł Derbedraszowicz składał zeznania przed sądem w sprawie zabójstwa żony Eliasza Kistesterowicza.

DERBIEDROSZOWICZ – Ormianin zamojski. Wzmiankowany, jako ukarany karą 7 grzywien na wniosek pospólstwa i urzędu ormiańskiego, za nieobecność na elekcji 1685 r. (vide Arakiełowicz). Być może tożsamy z Gabrielem Derbiedroszowiczem, wymienianym w 1691 r. jako przedstawiciel „pospólstwa” ormiańskiego biorącego udział w wyborach wójtowskich. Niejaki Derbiedroszowicz wymieniany jest także jako teść Konstancji Kirkorowicz. Nazwisko Derbedraszewicz (i pochodne tego nazwiska) należy odszyfrowywać jako: (der = pan); Der (lub ter) – bedros = Pan Piotr.

Do ustalenia: – W czerwcu 1751 r. Zofia Derbedroszowiczowna, wdowa po Gabrielu Derbedroszowiczu sprzedała trzecią część kamienicy, niegdyś „Balewiczowska”, za 2200 złp. (cała 3344 złp.) Moszko i Beli Izraelowiczom. Sąsiedztwo: domostwo Chaima i dawniej Grzybowska. W marcu 1773 r. Agnieszka de Wieczorkowskie Faruchowiczowa wdowa po Marcinie Faruchowiczu sprzedała kamienicę za 7100 złp. Michałowi i Mariannie (Budkowna) Skibińskim. Sąsiedztwo: kamienica Derbedroszowiczowey wdowy i sukcesorzy Doroszewscianorum.  W marcu 1769 r. Kazimierz i Marianna Podolszczonka Makarewicze sprzedali za 340 złp. dom in Suburbio Rupella (Przedmieściu Skałka) Laurentemu i Krystynie Krasiewiczównej Sklarczykom. Sąsiedztwo: fundus vacuus-puste gospodarstwo Szymanowiczoviani i Derbedroszewiczowey horti parte-część ogrodu.

DERBIEDROSZOWICZ GABRIEL – Ormianin zamojski, który brał udział w elekcji wójta ormiańskiego w 1691 r. Sąsiedztwo: 25 stycznia 1700 r. Ewa Owaniszewiczowa, wdowa po Auxentym Owaniszewiczu sprzedała dom przy ul. Ormiańskiej za 1200 złp. Joachimowi Tyszowieckiemu alias Pokrołowicz szewc i jago żonie Katarzynie. Sąsiedztwo: Gabriel Derbedraszowicz  i Andrzej Żołądkiewicz. W kwietniu 1733 r. Gabriel Derbedroszowicz przeprowadził wizje Folwarku na ulicy Janowickiej. Opis: …”nad piwnicą połap wszytek zgniły y iuż nad połową zawalony, który to połap reparować musi…, w teyże piwnicy w murze pod sienią sztuka muru wywalona, item na drugiey stronie w murze od izby także sztuka muru wywalona. Dach okrom izby calą sienią reaparcyi potrzebuie komin z kuchni reaparacyi potrzebuie, gdyz po dwóch stronach glina obleciała.”

DERBEDROSZOWICZ ŁUKASZ i HELENA – 28 listopada 1747 r. Lucas (Łukasz) Derbedroszowicz Consularus Judiciorum Supreni Tribunalis Arcis Zamosc (Sędzia Konsularny Sądu Najwyższego Zamku Zamojskiego) sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej  za 360 złp. Szlomie Jozwowiczowi i Toubie, małżonkom. Sąsiedztwo: Olszewski capitanei (starosta) i Bazyli Skibinski szewc. W czerwcu 1743 r. Krzysztof Takiesowicz, syn zmarłego Szymona Takieszowicza, rajcy i Anny małżonków sprzedał za 6000 zł (lub za 600 zł.?) kamienicę „Takieszowiczowską” wcześniej nazywaną „Sułtanowską” (Or 22) Łukaszowi Derbedraszewiczowi, notariuszowi zamkowemu i Helenie, jego żonie. Kamienica była w „ruinie” i sąsiadowała z kamienicą sukcesorów Faruchowiczów (Or 24) i Strecckich (Or 20). Sąsiedztwo: W sierpniu 1757 r. Agnieszka Faruchowiczowa przeprowadziła wizję kamienicy „Faruchoviczowiana” (Or 24). Sąsiedztwo: Derbedroszowicze i Doroszowska.

DERBIEDROSZOWICZE – zamożna rodzina ormiańska, która była właścicielem „Kamienicy Pod Madonną” w Zamościu, przy ul. Ormiańskiej, do ok 1770 r.

DEUTATOWICZ ARIEW i Elżbieta oraz synowie KACPER i BALCER – Ormianie zamojscy, Ariew wzmiankowany w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668. Sąsiedztwo: 10 kwietnia 1657 r. ksiądz Jan Kristostorowicz sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej za 1500 złp. Stefanowi Serkiowiczowi. Sąsiedztwo: Ariew Deutatowicz i Jan Mandyroszowicz. 22 stycznia 1669 r. Elżbieta, żona Ariewa Deutatowicza oraz Kacper i Balcer ich synowie, sprzedali dom w tyle ul. Ormiańskiej Hyys’owi i Hynii Mendlowiczom Żydom za 1000 złp. Sąsiedzi: Mendel Zelman Żyd i Mikołaj Petasosz krawiec.

DOLWATOWICZ  JAN – Dolowatowicz Joannes (s. Zachariae) Armenus Zam. 1654-55, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

DOLWATOWICZ ZACHARIASZ – Ormianin, deputat gminy ormiańskiej w Zamościu; ławnik w latach 1630; 1632-1633; 1637-1641; 1643-1645. Urząd wójta piastował w 1653 r. Prowizor ok 1660 r. (wg star. kal. orm). Wymieniany jako ławnik prawa ormiańskiego w aktach sędziowskich Gminy Ormiańskiej w Zamościu w 1660 r. Sąsiedztwo: – 7 marca 1642 r. Gabriel Ariewowicz, wójt ormiański sprzedał za 1000 złp. dom (kamieniczkę „Wartarizowską”) na ul. Ormiańskiej Isai Kirkorowiczowi Ormianinowi, kupcowi. Sąsiedztwo: Topała i Zachariasz Dolwatowicz ławnik. Sąsiedztwo: Maj 1673 r. Jan Szczukowski zapisał na kamienicy przy ul. Ormiańskiej 1000 złp. na rzecz kościoła OO. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedzi: sukcesorzy Dolwatowicza i „Topałowiczowskie”. 24 lipca 1675 r. Andrzej Nowacki oszacował kamienicę przy ul. Ormiańskiej na 12 899, 15 złp. Sąsiedztwo: Zachariasz Dolwatowicz (pisany także jako Dołwatowicz) i Topolowskie partibus. Opis kamienicy przy kartach.

DOLWATOWICZÓWNA  AGNIESZKA – 18 lutego 1671 r. Krzysztof i Agnieszka (Dolwatowiczowna) Czujkowscy zapisali na domu przy ul. Ormiańskiej 300 złp. na rzecz Panasa Uchurłowicza kupca. Sąsiedzi: Andrzej Nowacki i Marianna Skinderowiczowa wdowa (dom narożny).

DOLWATOWICZ  JAKUB – Ormianin wzmiankowany w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668. Sąsiedztwo: 20 stycznia 1667 r. Aleksander Jarocki i Marianna de Komorow, jego żona, sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 5000 złp. Andrzejowi i Jadwidze Nowackim. Sąsiedztwo: Dolwatowicz i Topołowski (Topała?).

DYRĘGOWICZOWIE – Właściciele domu przy ul. Ormiańskiej 20, wcześniej należącej do Topałów (w połowie XVII w.).

DZIANOWICZ (Mirzadzianowicz) HULAN – Ormianin, kupiec z Persji, w 1628 r. mieszczanin zamojski, przysięgły, wymieniany w rozliczeniach z Owanisem Mardyrosowiczem. (skan 76 – przypis. 41). Zapis kupna Owanisa Mardyrosowicza: z 25 marca: Stanisław Żurkowski, sługa podkanclerzego zeznał, że mocą darowizny po nieboszczyku Skinderze Mirzadzianowiczu (8 luty 1630) otrzymawszy dom swój własny między potomkami Buniata i Murata Dzwonnika sprzedał Owanisowi Mardyrosowiczowi za sume 110 złp.  (skany 68 i 69)

___________________________________________________________________________________

FARUCHOWICZ ZACHARIASZ – (Faruchjan) Ormianin zamojski, przedstawiciel pospólstwa w elekcji z 1691 r. Wcześniej wzmiankowany w aktach wójtowskich za lata 1660-1668. Wymieniany także w Księdze Kościoła Ormiańskiego pod datą 1700 r. – zapis 1000 zł na rzecz Kościoła Ormiańskiego na kamienicy Hadziejowicza „został przeniesiony na Dom y Plac Sławetnego Pana Zachariasza Faruchowicza, który powinien wziąwszy pieniądze od pomienionego J.M.P Instygatora Koron. zapisać ten 1000 złotych Kościołowi Ormięskiemu Zamoyskiemu na Dobrach swoich (…)”. Ormiańska rodzina Faruchowiczów w późniejszym czasie pieczętowała się herbem Poraj. Sąsiedztwo: W sierpniu 1742 r. Krzysztof Takiesiewicz (Takiesowicz?), patrycjusz zamojski zapisał na kamienicy (Or 22) 1000 złp. Biłogayskim małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica (Or 24) sukcesorów Faruchowiczów i dom (Or 20) Streckich małżonków. Sąsiedztwo: W czerwcu 1743 r. Krzysztof Takiesowicz, syn zmarłego Szymona Takieszowicza, rajcy i Anny małżonków sprzedał za 6000 zł (lub za 600 zł.?) kamienicę „Takieszowiczowską” wcześniej nazywaną „Sułtanowską” (Or 22) Łukaszowi Derbedraszewiczowi, notariuszowi zamkowemu i Helenie, jego żonie. Kamienica była w „ruinie” i sąsiadowała z kamienicą sukcesorów Faruchowiczów (Or 24) i Strecckich (Or 20). W marcu 1773 r. Agnieszka de Wieczorkowskie Faruchowiczowa wdowa po Marcinie Faruchowiczu sprzedała kamienicę za 7100 złp. Michałowi i Mariannie (Budkowna) Skibińskim. Sąsiedztwo: kamienica Derbedroszowiczowey wdowy i sukcesorzy Doroszewscianorum. W czerwcu 1754 r. Krystyna Szychterowa wdowa po Tomaszu Szychta sprzedała za 110 złp. domek drewniany z gospodarstwem na Przedmieściu Lwowskim (Nowy Świat) Antoniemu i Ewie Pliszkiewiczom. Sąsiedzi: Ementis i gospodarstwo Faruchowisczowiani.

FARUCHOWICZ  KAZIMIERZ – Faruchowicz Casimirus (s. Zachariae) Zam. Armenus 1700-1701, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

FARUCHOWICZ  KAJETAN  – Faruchowicz Caietanus (s. Martini) Zam. 1737-38; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

FARUCHOWICZ  ANDRZEJ – Faruchowicz Andreas (brak) Zam. 1745-46; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

FARUCHOWICZ  MATEUSZ – Faruchowicz Martinus (s. Zachariae) diec Chełm. Armenus 1699-1700; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

FARUCHOWICZ  AGNIESZKA – W sierpniu 1757 r. Agnieszka Faruchowiczowa przeprowadziła wizję kamienicy „Faruchoviczowiana” (Or 24). Sąsiedztwo: Derbedroszowicze i Doroszowska.

FOŁTYNOWICZE – rodzina ormiańska związana z Abrahamowiczami, potomkami Bernardo Morando. Właściciele kamienicy przy ul. Staszica 25. Od 1644 r. (dr Jacek Feduszka podaje datę 1657 r.) był nim MARCIN  FOŁTYNOWICZ, profesor filozofii i prawa Akademii Zamojskiej, wieloletni zasłużony jej rektor (zm. 1663 r.). Marcin Fołtynowicz był wnukiem Bernarda Morando. To on, już jako profesor Akademii Zamojskiej „sprowadził do podziemi małego Jana Zamoyskiego [późniejszego III ordynata], który wmurował w fundamenty ów akt erekcyjny” –  pod budowę gmachu Nowego „Collegium” (Akademii Zamojskiej). Był także ofiarodawcą do kaplicy akademickiej w Kolegiacie „kilimu tureckiego” oraz dywanów. Jan II „Sobiepan” daje Fołtynowiczowi i innym profesorom możliwość mieszkania w kamienicy (s. 209 Anacephaleosisi professorum Academiae Zamoscensis -: manuscriptum saecul.)

___________________________________________________________________________________

GAMOCKI – wymieniany wśród Ormian przez Lauglois’a (s. 98)- w 1655 r. poseł króla Szwedzkiego do Bogdana Chmielnickiego.

GERAGOSZ  – W lutym 1636 r. Jan i Zofia Maiowicz sprzedali dom przy ul. Żydowskiej za 40 złp. Geragosz Armeno. Sąsiedzi: Żyd Dawid Smuklerz i Szymon Sarkouis. W maju 1637 r. Albertus Grabowic – aptekarz darował dom  przy ul. Żydowskiej Ormianinowi Geragosz Aśpiegowic’owi. Sąsiedztwo: Dawid Smuklerz Żyd i Szymon krawiec. W lutym 1636 r. Freygiela Dawidowa i Dawid Smuklerz, Żyd zamojski, sprzedali za 1030 złp. dom na ul. Żydowskiej Bohganowi Thoros Armenis Ormianin culiber nieletniemu? Sąsiedztwo: Geragisz Armeni Ormianin i Anna Wiercioszkowa.

GREGORIUS – Gregorius (s. Jacobi) Armenus 1608-1609; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

GREGORIUS  – Gregorius (s. Zachariae) Armenus Zam. 1610-1611; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

GRZEGORZ – Ormianin bliżej nie określony, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r., jako mający plac  (zrąb) – „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.

GRZEGORZEWIC  ADAM – Grzegorzewic Adamus (s. Gregorius) 1595-96 diec. (karta urwana); wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

GRZEGORZOWICZ ISAJA – Ormianin, mieszczanin i kupiec zamojski. Wzmiankowany w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668. 8 czerwca 1634 r. Ałtun Muratowicz i Agnieszka Balejowna, małżonkowie sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 700 złp. Isai Grzegorzowicz’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Synana Paziumowicza i dom potomków Baleja Usłanowicza. 3 października 1639 r. Jan Szornel sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej Bartoszowi Antonowiczowi Ormianinowi, kupcowi za 800 złp. Poprzednim właścicielem domu był Isaj Grzegorzowicz Pers. Sąsiedztwo: Synan Paziumowicz i kamienica Krzysztofa Balejowicz. Sąsiedztwo: W styczniu 1654 r. Kacper Topałowicz zastawił dom za dług (600 złp.) na rzecz Mikołaja Sobeszczanskiego. Acta Armenica sygn. 3 pagin. 280-281. Sąsiedztwo: Isaiowa Grzegorzowiczowa i sukcesorzy Kacpra Topałowicza .Opis: Izbę komnatę kuchnię przy niey sień, izdebkę przez Pieca na przedzie y komora przy niey pułstayni y podwórze…

GRZEGORZOWICZOWA  ZOFIA – (Isajowa Grzegorzewiczowa) – Ormianka, mieszczka zamojska, wzmiankowana w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668 (żona Isaja Grzegorzowicza).

_____________________________________________________________

HACIATAROWIC  JAKUB  – Haciatorowic Jacobus (s. Haciatori) Armenus Zam. 1642-43; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

HADZIEJOWICZ MIKOŁAJ – (Hadzyeowicz) (Hadziewicz) – nazwisko pisane w aktach także jako Chadziejowicz – zamojski kupiec ormiański. Sekretarz królewski, poseł i dyplomata. W 1654 r. nobilitowany do stanu szlacheckiego (herb: głowa bawołu – w 1788 r. potwierdzony w Galicji jako h. własny: Hadziewicz). Ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu w latach 1643-1645, deputat w 1645 r., także wójt w latach późniejszych. Z ramienia gminy ormiańskiej brał udział w Sejmie, w celu zatwierdzenia przywilejów dla Ormian. W 1650 r. nabył folwark pod Zamościem. W czerwcu 1652 r. sukcesorzy zmarłego Stanisława Włodzika dokonali wyceny domu przy ul. Hrubieszowskiej na 300 złp. Sąsiedztwo: Mikołaj Chadzieiowic (Chadziejowicz) Armenius et kupiec i Oskiatka. Na czele patrycjatu witał powracającego ordynata. Od króla otrzymał tytuł sekretarza królewskiego za zasługi dla kraju. Był posłem i dyplomatą w negocjacjach m.in. z chanem tatarskim, którego nakłonił do zerwania sojuszu i odstąpienia od hetmana kozackiego Bohdana Chmielnickiego. Oprócz urzędu sekretarza otrzymał szlachectwo i herb Wieniawa. Handlował wszelkimi towarami, w szczególności zaś solą i potażem. Był dostawcą dworu królewskiego. W 1651 r. Hadziejowicz wzmiankowany jest jako handlarz solą. Zachował się kontrakt z tego roku, zawarty z Wilhelmem Mortimerem z Brodów. Hadziejowicz miał dostarczyć 5.400 beczek, sól liczono po 5 zł za beczkę. Sól miała być dostarczona do Brzegu, spławiona do Torunia, „pod tytułem skarbowym” dla uniknięcia cła. W księdze akcyzyjnej zamojskiej wymienia się sól z Drohobycza i wołyńską. Od jednej beczki płacono 6 gr. Cyfry obrotu solą w Zamościu nie były niskie. Obrót roczny wynosił przeciętnie 550 ton. Jednorazowy kontrakt Hadziejowicza na sól, która była przeznaczona dla Śląska, wynosił 621 ton (1/4 przywozu na Śląsk). Mikołaj Hadziejowicz był ojcem Grzegorza Krzysztofa Hadzyeowicza i mężem Róży Hadzyeowicz. Na rzecz kościoła zapisał (18 luty 1653 r. wg starego kalendarza) 1000 zł na swoich dobrach, kamienicy która stała „między miedzami sławetnego Krzysztofa Baleowicza mieszczanina y kupca zamoyskiego z iedney, a sławetnej Kirkorowej z drugiey strony leżący”. W tym czasie Mikołaj był nowo obranym wójtem gminy ormiańskiej. Od tej kwoty jego sukcesorowie, lub inne w tej kamienicy zamieszkałe osoby, miały co roku przekazywać prowity od tej sumy na kościół i ubogich. Nawet gdyby kamienicę sprzedawano, to zapis na niej tego 1000 zł miał nadal zostawać. W 1700 r. ordynatowa Anna z Gnińskich Zamoyska zarządziła przez instygatora koronnego (prowizora ordynata) – Pawła Józefa Olszewskiego – aby dawny zapis na kamienicy, poczyniony przez Hadziejowicza przenieść na „Dom y Plac Sławetnego Pana Zachariasza Faruchowicza”, który „powinien wziąwszy 1000 z kasy Anny zapisać kościołowi ormiańskiemu”. 24 kwietnia 1645 r. Mikołaj Hadziejowicz Ormianin, ławnik, mieszczanin i kupiec zamojski sprzedał za 1000 złp. dom przy ul. Brukowanej Dawidowi Skin’owi Szkotowi, kupcowi i jego żonie Margarecie. Sąsiedztwo: Jan Zawadzki siodlarz i ławnik oraz Wojciech Mierzwowic ławnik. W lipcu 1646 r. Ormianin Szeferowic zapisał na domu 800 złp. na rzecz Mikołaja Hadziejowica Ormianina. 4 marca 1651 r. Mikołaj Hadziejowicz sprzedał za 400 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Kurył’owi Abramowiczowi. Sąsiedztwo: dom Mikołaja Buniatowicza Ormianina i Warterys Kirkorowicza Ormianin. 13 marca 1651 r. Kacper Achterlani kupiec sprzedał dom narożny na ul. Ormiańskiej za 1400 złp. Mikołajowi Hadzieiowiczowi, prawnikowi ormiańskiemu i kupcowi. Sąsiad: Mikołaj Buniatowicz Ormianin. Sąsiedztwo: – 22 kwietnia 1654 r. Paweł Włodzik i Katarzyna, wdowa po Mikołaju Merzynskim zapisali na domu sumę 150 złp. na rzecz Wojciecha Łukowskiego tkacza i Katarzyny, jego żony. Usytuowanie domu: z tyłu ul. Ormiańskiej. Sąsiedztwo: Oskiatkowie i Mikołaj Hadziejowicz. 1 sierpnia 1692 r. Paweł Józef Olszewski pisarz ziemski i grodzki włodzimierski zarejestrował na kamienicy „Hadzieiowiczowskiej” zapis długu na wyderkaf 1000 złp. na rzecz Kościoła Ormiańskiego. We wrześniu 1633 r. Zuzanna, wdowa po Kirkorze Apurcipura Ormianinie i kupcu darowała dom w Zamościu Mikołajowi Hadziewiczowi, Ormianinowi, zięciowi Zuzanny. Dom ten był kupiony od Szymona Mardyrosowicza. Sąsiedztwo: dom potomków Apurcipury i dom „Baliowski”.

HADZIEJOWICZ GRZEGORZ KRZYSZTOF i TERESA  (Masalska) – (Chadzieiowicz, Hadzyeowic, Hadziewicz) Łowczy Przemyski wymieniany przy transakcji zapisu dla kościoła ormiańskiego sumy 10.000 zł zabezpieczonej na Browarze, Słodowni i Spichlerzu leżących „w Baszcie narożnej nad stawem za Ruską Cerkwią” (1662 r.). 27 luty 1656 r. Grzegorz Hadziejowicz z żoną zapisali na kamienicy przy ul. Ormiańskiej sumę 8 000 złp. na rzecz kościoła (ormiańskiego). 16 lutego 1657 r. Grzegorz Hadziejowicz i jego matka Róża Hadziejowiczowa zapisali na kamienicy przy ul. Ormiańskiej sumę 8640 złp. na rzecz kościoła (ormiańskiego). 12 lutego 1665 r. Grzegorz Krzysztof ChadzieiowiczVenator Terrae PraemyslensisŁowczy Przemyski i Teresa de Masalow Masalska jego żona zapisali na części kamienicy przy ul. Ormiańskiej 3000 złp. na rzecz Prokopa Szornela. Sąsiedztwo: Krzysztof Baleiowicz i Jan Kirkorowicz. 12 lutego 1665 r. przeprowadzono inwentarz kamienicy Krzysztofa Chadziejowicza Łowczego Przemyskiego. Sąsiedztwo: Krzysztof Balejowicz i Jan Kirkorowicz. Dokładny opis kamienicy przy kartach – ul. Ormiańska. Notowany jeszcze w 1676 r. – wg. Langlois’a – autor kilku dzieł.

Sąsiedztwo do ustalenia: 24 marca 1682 r. Warterys Balejowicz ławnik zastawił część domu za długi (6000 złp.) u wdowy po Mikołaju Bełchackim, Zofii. Sąsiedztwo: Warterys Balejowicz i sukcesorzy Hadziejowicza. W uwagach: Bartosz Drubczycki – mularz. Opis domu – karty. We wrześniu 1664 r. Katarzyna Włodzikowna Mikołajowa wdowa sprzedała część domu za 100 złp. Pawłowi Trafinskiemu bednarzowi. Sąsiedztwo: Oskiatkowie i Hadzieiowicz.

HADZYEOWICZ RÓŻA (CHADZIEJOWICZ ROZALIA) – Ormianka, żona Mikołaja Hadzyeowicza (Hadziejowicza, Hadziewicza), matka Grzegorza Hadziewicza. Wymieniana w ormiańskiej księdze wójtowskiej jako już wdowa po Mikołaju w roku 1655 (27 luty 1656 wg starego kalendarza orm.). Wzmiankowana w aktach wójtowskich w 1660 r.

HADZIEJOWICZ  SZYMON – W maju 1665 r. Justyna, wdowa po Szymonie Chadzieiowiczu sprzedała dom In Platea Hrubieszoviensi a tergo Plateae Armenorum (na ulicy Hrubieszowskiej na tyłach ulicy Ormiańskiej) Stanisławowi i Jadwidze Zagórskim za 200 złp. Sąsiedzi: sukcesorzy Włodzika i Mateusz Multifaber ? (przypuszczalnie zły odczyt z akt). W sierpniu 1668 r. Paweł Piekłowicz i Elżbieta Włodzikowna dokonali zapisu (wyderkaf) na 30 złp na domu przy ul. Hrubieszowskiej na rzecz Confraternitas S. Annae Matris B.V.M. (Bractwo św. Anny) przy kościele OO. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedztwo: Oskiatczyn  (Oskiatka?) i Chadzieiowicz Stabulus (stajnie Chadziejowicza – Ormianina).

HADZIEJOWICZ  JAN – 5 maja 1641 r. dom przy ul. Ormiańskiej po zmarłym Bartoszu Antonowiczu Ormianinie i kupcu  darowuje Katarzyna z Ostroga Zamoyska, w której dyspozycji znalazł się dom po śmierci Antonowicza, Ormianinowi i kupcowi Janowi Hadziejowiczowi. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Balejowicza i dom Szymona Paziumowicza

HADZIOWICZE –  (Chadzi-Hadzi-Hadziewicz-Hadziejewicz) później h. Wieniawa – rodzina ormiańska; w Zamościu właściciele kamienicy przy ul Ormiańskiej 6.

HERHOROWICZ HOLUB – Ormianin, który w roku 1583 r. (przed przywilejem lokacyjnym Zamoyskiego dla Ormian) nabył w Zamościu, skromny, drewniany dom od Jakuba Janiszewskiego. Po upływie 20 lat wybudował w tym miejscu kamienicę (ok 1603 r.). Nie ukończył jednak jej budowy. Na dłużej posiadali ją później Ormianie. Od 2 ćw. XVII w. byli to Ałtunowiczowie (Stefan). Później mieszkał w niej ławnik Balewicz (do 1741 r.). Autunowiczowie mieszkali w niej do końca XVII w., rozbudowując ją po 1669 r. M. Ł Majewski – poddaje w wątpliwość wcześniejsze ustalenia badaczy (M. Pawlicki – Zamość miasto idealne s. 26.) bowiem nie natrafił na ślad Hrehorowicza w archiwaliach miasta.

HETUMOWICZ CHACZADUR – (Chetumowicz Chaciadur) – Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego w latach 1635-1636 i w 1638 r. Był sukcesorem działki i domu po Zachariaszu (ul. Ormiańska), wymieniany w transakcji odstąpienia części działki Bartoszewiczowi. We wrześniu 1632 r. Gabriel Bartoszowicz, syn zmarłego Bartosza Bachsze przeprowadził wizję domu w Rynku Wielkim (Or 26? ). Sąsiedztwo: kamienica Gabriela Aryewowicza wójta ormiańskiego i kamienica Chaciadura (Hetmanowicza – błąd w odczycie akt) Hetumowicza.

HOLUB – Ormianin wymieniany przez J. Kowalczyka przy omawianiu kamienicy przy Rynku Wielkim 14. Dom został wystawiony ok 1603-09, ale ukończony przez Stanisława Spoletowskiego. W domu tym zachowała się jedyna ormiańska inskrypcja, odkryta w 1956 r. Zawiera ona sentencje religijną: „Pobłogosław Boże ten dom i wszystkich jego mieszkańców. Amen”. Tłumaczenie inskrypcji – E. Tryjarski.

HROMASIEWICZ – vide Łukasz ksiądz – pierwsza wzmianka 1588; żona Elżbieta, syn Gresko Derłukaszowicz zw. Baszaramady.

___________________________________________________________________________________

ISAIA  JAN  – We wrześniu 1651 r. Małgorzata, żona Jana Zawadzkiego Ephipiarius (siodlarza) zapisała mu testamentem dom przy ul. Brukowanej. Sąsiedztwo: Jan Isaia Ormianin, kupiec. Ormianin wymieniany w lustracji miasta z 1657 r. W marcu 1666 r. Wojciech Mirzowic i Ewa Porczycka zapisali na domu przy ul. Brukowanej (wyderkaf) 80 złp. na rzecz Contubernium Sartorum (Cech krawiecki). Sąsiedztwo: Jan Isaiowicz Ormianin i Chochelski. 9 kwietnia 1691 r. przeprowadzono wizję Kamienicy Issaiowskiej, Kirkunowskiej Stefana Doroszowskiego na ul. Ormiańskiej. Sąsiadem był: Paweł Derbedraszowicz  sędzia ormiański. Opis: …”naprzod mur który od tyłu idzie”

IWASZKIEWICZ JAN – Jan Iwaszkowic – (Iwaszkowicz) Ormianin, doktor obojga praw (B. Szyszka), wykładowca w Akademii Zamojskiej. Nauczyciel języka tureckiego Tomasza Zamoyskiego. Jan Zamoyski zaczął uczyć się pod koniec życia języka tureckiego i takie same zalecenia przekazał dla edukacji syna przez Jana Iwaszkowica – in lingua turcica Joannem Iwaszkovium (tak o tym Ormianinie wypowiedział się znany orientalista Jan Reychman – „należał do najbardziej uznanych w Rzeczypospolitej tłumaczy języka tureckiego (vide R. Smoter – art. o tatarach). U ks. Barącza tegoż Iwaszkiewicza wzmiankują często akta ormiańskie zamojskie w: Żywoty sławnych Ormian w Polsce. W 1634 r. był subdelegatem na obranie wójta ormiańskiego, potwierdzając kandydaturę Gabriela Ariewowicza. Według A. Kędziory – pochodził ze Lwowa. Studiował w Akademii Zamojskiej. Przekazał swój księgozbiór Akademii Zamojskiej w 1651 r. Bazyli Rudomicz nazywał go także „Józefowiczem”. Przez pewien czas przebywał na dworze ordynata, kształcąc syna Jana Zamoyskiego. Zmarł w 1651 r. (Barącz s. 158). Wg Bogdana Baranowskiego był to bardzo ciekawy typ – Ormianina uczonego. W 1616 r. – „słynął swoich czasów z nauk głębokich i prawości nieskazitelnej, w nagrodę zasług uwolniony od wszystkich podatków na lat 10.” (L. Korwin). Nie ma żadnych wzmianek, aby pełnił w służbie dyplomatycznej Rzeczypospolitej jakiekolwiek obowiązki, chociażby tłumacza, ale biegle znał język turecki.

Do ustalenia: – We wrześniu 1697 r. Agnieszka, wdowa po Stanisławie Frączkowiczu i Katarzyna, wdowa po Kacprze Poznanskim, siostry sprzedały za 400 złp. dom Na Przedmieściu Lwowskim (ul. Kozacka) Janowi Iwaszkiewiczowi chirurgowi i Elżbiecie jego żonie. Sąsiedzi: Jadwiga Rymarka i Hiacynt Dulski Pectenarius-producent grzebieni.

IWASZKIEWICZ  ANTONI – Iwaszkiewicz Antonius (s. Pauli) diec. Chełm 1705-1706, wymieniany w Albunie studentów Akademii Zamojskiej.

IWASZKIEWICZ  ANTONI – Iwaszkiewicz Antonius (s. Pauli) palat. Bełz 1713-14 (możliwe, że tożsamy z poz. powyżej); wymieniany w Albunie studentów Akademii Zamojskiej.

IWASZKIEWICZ  LAURENTY – Iwaszkiewicz Laurientus (s. Joannis) diec Chełm 1714-15 i 1715-16; wymieniany w Albunie studentów Akademii Zamojskiej.

IWASKIEWICZ  MICHAŁ – Iwaskiewicz Michael (s. Mathiae) (brak) 1768-69; wymieniany w Albunie studentów Akademii Zamojskiej.

IWASZKOWIC  TOROS  i ANNA – W listopadzie 1640 r. Aswadur Muratowicz i Ruza (Róża) jego żona Ormianie sprzedali część domu w Zamościu za 40 złp. Torosowi Iwaszkowicowi i Annie jego żonie Ormianom. Sąsiedztwo: Jakub Kramarz i Stanisław Włodzik krawiec.

___________________________________________________________________________________

JAKUB – Der Hagop=Pan Jakub, (Akop) – Ormianin, miniaturzysta, który pracował w Zamościu. Według A. Kędziory – Akop (Jakub) z Tochatu – iluminator, kopista, introligator. Mnich z 1 ćw. XVII w., który pracował w Zamościu, mieszkając w jednym z polskich domów. W latach 1613-1617 przepisywał i iluminował dwie księgi, znajdujące się obecnie w wiedeńskiej  Bibliotece Narodowej. Autor panegiryku. Wg Tadeusza Mańkowskiego (Sztuka Polskich Ormian) – Prezbiter Jakub – iluminował Martyrologium i Lectionarium, duże foljanty o licznych dekoracjach marginalnych, odznaczającym się bogactwem kolorytu, czasem także dobrą charakterystyką drobnych postaci, zamieszczanych gdzieniegdzie na brzegach kart rękopisu. Prezbiter Jakub kontynuował kaligraficzną sztukę iluminatorską Ormian, jednak w wąskim zakresie: inicjałów/ozdób marginalnych/winiet w kształcie świętego łuku (półkola) czy podkowy o prostokątnej górnej linii, pojętej ornamentalnie (kamara), umieszczanej przed początkiem rozdziału. Według Stopki – w 1629 r. Der Jagop z Zamościa, ojciec kolejnego kandydata na posadę duszpasterska w łucku, podkreślał, zachwalając swego syna diakona Kirkora (vide Kirkor Der Jakubowicz) , że zadowoli się on 200 zł, „z których pomocą mógłby egzystować uczciwie, skromnie jak przystoi stanowi kapłańskiemu” i „więcej nie będzie wyciągał”. Rada we Lwowie zgodziła się na kandydata , ale zastrzegła, że „nowy ksiądz nie będzie sarkał, ale żył godnie, uczciwie, skromnie”. (Stopka, s. 89, przypis 33)

JAKUB nabożeństwa Ormińskiego – X. Jakub Ormiński – vide Thean Ormienin z Persji, który zapisał mu sumę 20 czerwonych złotych testamentem przed 1620 r. Możliwe, że tożsamy z ww. Jakubem z Tochatu. Wymieniany w wyroku Sądu Zamojskiego z 26 maja 1620 r. Ksiądz Jakub (skan 25 – p. 41) zapisał 200 zł swojemu zięciowi (9 Julii 1627 r.) Andrzejowi Torosowiczowi, ręcząc za niego- względem wolności miejskich, które otrzyma od Urzędu Radzieckiego Zamojskiego, kupując majętność własną. ks. Jakub darował swojemu synowi – Stefanowi der Jakubowiczowi folwarczek na ul. Gęsiej. Żoną ks. Jakuba była Agnieszka. (skan 14 – przypis 41)

JAKUB – złotnik ormiański działający w Zamościu. Pierwsza wzmianka 1589 r. (Majewski). Możliwe, że tożsamy ze złotnikiem wymienianym w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r., który posiadał przy ul. Ormiańskiej dom – „Dom złotnika ormianina” – w miejscu dzisiejszej kamienicy Nr 20. Sąsiedztwo Jakuba Ormianina: W maju 1604 r. Jan Rosze i Dorota Rochowna jego siostra sprzedali dom w Rynku Wielkim  (Kołł. 2 z.?) Janowi Trzebieskiemu dicto Lwowczyk i jego żonie Annie za 550 złp. Sąsiedztwo: dom Aleksandra Szkota i dom Jakuba Ormianina. W maju 1604 r. nastąpił podział domu w Rynku Wielkim (Kołł. 2 z ?) po zmarłym Tomaszu Rochu pomiędzy sukcesorów: Jana Roszka syna i Dorotę córkę Tomasza Rocha, żonę Sebastiana Slofarza. Sąsiedztwo: dom Alexandra Szkota i dom Jakuba Ormianina.

JAKUBOWICZ MURAD (MURAT) – jeden z pierwszych Ormian osiadłych w Zamościu. Wymieniany w przywileju Jana Zamojskiego z 1585 r, zezwalającym na osadnictwo ormiańskie w mieście. Otrzymał w tym samym czasie, od króla Zygmunta III, przywilej na okres 20 lat, dający mu wyłączne prawo wyrobu i sprzedaży safianów i kurdybanów na terenie Polski. Według A. Kędziory Jakubowicz pochodził z Kaffy (Teodozja na Krymie). W 1589 r. sprzedał lwowskiemu Ormianinowi Muratowi Kieremowiczowi jeden ze swoich dwóch domów w mieście za 400 florenów wraz z przyległym polem, łąką i ogrodem. W 1593 r. figuruje w składzie ławy miejskiej w Zamościu. W Zamościu miał drugi dom w Rynku Wielkim nr 10 (Kowalczyk, 1591 r.). Murat Jakubowicz przebudował kamienicę na przełomie XVI i XVII w. Z testamentu wynika, że mieszkał w Zamościu 10 lat. Tożsamy z „Amuratem Ormianinem Jacubowiczem”, wymienianym w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Lustracja wymienia  jego „dom” – ” W Rynku Wielkim Na pierzei pod wschód słońca” (nr 10). Według Majewskiego mógł mieszkać w Zamościu już od co najmniej 1581 r. (możliwe, że osiedlił się w mieście tuż po jego lokacji). Safiannictwo i kobiernictwo nie były jedynymi zajęciami Jakubowicza. W Zamościu miał dom w pierzei wschodniej na rogu rynku Wielkiego i obecnej ul. Grodzkiej (d. Brukowanej), co potwierdza lustracja miasta z 1591 r. Majewski  odszukał w aktach lwowskich krorąk z 19 października 1589 r. towarzyszący zaślubinom Jakubowicza oraz oblatę jego testamentu z 5 czerwca 1591 r. W tym samym roku (1591) zamojskie dokumenty (księga radziecka) potwierdza wykonanie postanowień testamentowych Jakobowicza. Wdowę po nim, Zuzannę reprezentował Ormianin (ze Lwowa?) Bogdan Donowakowicz, naznaczony przez Murata wykonawcą testamentu. Murat Jakubowicz posiadał w Zamościu także folwark z gruntami rolnymi, cegielnią „z inszymi pożytkami należącymi.” Według Majewskiego Jan Zamoyski powierzył Muratowi funkcję osadźcy ormiańskich mieszkańców w Zamościu. Ormianin ten miał w mieście wysoką pozycję społeczną wśród  zamojskiego patrycjatu, powierzono mu w 1590 r. urząd ławnika prawa magdeburskiego. Dla Zamoyskiego sprowadzał do Zamościa m.in. czerwone kobierce perskie. Przez sześć lat, od otrzymania przywileju aż do śmierci Murat Jakubowicz sprowadzał skóry safianowe (ok 2200) i co najmniej 550 safianów dla swojego szwagra Iwaszkowicza we Lwowie. W testamencie Jakubowicza brak było wzmianki na temat warsztatu rzemieślniczego wytwarzającego kobierce, jednak kanclerz Zamoyski na sejmie w Warszawie w 1605 r. wspominał o porażce takiej produkcji w Zamościu, pomimo sprowadzenia rzemieślników „co safiany robieli tak dobrze, jako kiedy w Turcech.” Jakubowicz nie sprostał konkurencji kupców ormiańskich, którzy importowali safian z imperium osmańskiego. Jakubowicz zmarł niedługo po sporządzeniu testamentu w 1591 r. W czerwcu 1589 r. Murat Jacobowicz sprzedał za 400 flr. dom w Rynku Wielkim (RW 16) Muratowi Kieremowiczowi obywatelowi Lwowa. W uwagach: cum agro, horto et prato (z polem, ogrodem i łąką) – sprzedane razem z domem. Sąsiedztwo: dom Tobiasza Bogdanowicza i platea Armenica (ulica Ormiańska). W grudniu 1592 r. Jakub Kramarz alias funarius (właściciel zakładu pogrzebowego) i Katarzyna jego żona sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 150 złp. na rzecz Muratosza Jakobowicz Ormianina. Sąsiedztwo: dom Loxy i dom Vasztanity. A.Adv. sygn. 1. Pagin. 115-115v.

JAKUBOWICZ  ZYMURT (Zemurtka Iwaszkiewiczówna, Zuzanna) – Ormianka ze Lwowa, córka Iwaszka Jurkowicza (nie żyjący już starszy i jerespochan gminy lwowskiej), mieszczka zamojska, wdowa po Muracie Jakubowiczu. Z jej bratem, Jurko Iwaszkowiczem prowadził interesy jej mąż. Za mąż wyszła 14 października 1589 r. Małżeństwo było przypuszczalnie bezdzietne. Po śmierci męża otrzymała 500 zł oraz drugie tyle tytułem oprawy. Zatrzymała wszystkie rzeczy wniesione przez siebie w małżeństwo oraz złotą i srebrną biżuterię oraz szaty. Testamentem zapisał jej Murat także wszystko co od niego otrzymała w trakcie trwania małżeństwa i dodatkowo 100 czerwonych złotych. Do czasu przybycia z Kaffy do Zamościa siostry Murata, Zolmelik, miała prawo mieszkać w jego domu w Zamościu i swobodnie korzystać ze wszystkich rzecz w nim się znajdujących. Spadek otrzymała w sierpniu 1591 r. Gdyby Zolmelik w ciągu trzech lat nie przybyła do Zamościa, cały majątek ruchomy, nie wliczając tego co zapisał żonie, miał rozdysponować wykonawca testamentu Jakubowicza pomiędzy kościoły, szpitale i ubogich. Zamojskie nieruchomości za zgodą właściciela miasta miały przejść na rzecz kościoła ormiańskiego w Zamościu (pieniądze za sprzedaż lub wynajem). Dom, w którym mieszkała wdowa po Jakubowiczu, zgodnie z testamentem należał do jego siostry Zomelik, razem z przyległościami, folwarkiem, cegielnią i wszystkimi sprzętami domowymi. Gdyby jednak nie zamieszkała w Zamościu miała ze spadku otrzymać 100 zł i wszystkie dobra „stojące i leżące” pod warunkiem osobistego ich odbioru w mieście.  Wdowa po Jakubowiczu wyszła powtórnie za mąż we Lwowie za Tobiasza Axantowicza, partnera handlowego jej braci.

JAKUBOWICZ  ALBERT – Jakubowicz Albertus (s. Matthiae) diec. Chełm 1656-57; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

JAKUBOWICZ STEFAN (Stefan Der Jakubowicz) – Ormianin, mieszczanin zamojski, przeciwko któremu wniósł pozew o nie oddanie długu 120 zł – kupiec kamieniecki – Ormianin Maruta Markowicz. Stephan Der Jakubowicz syn Agnieszki i księdza ormiańskiego Jakuba. Tenże był winien sumę 400 zł, którą przed sądem ormiańskim zobowiązał się spłacić monetą (a nie fantem czy towarem) w 3 ratach: na św. Agnieszki we Lwowie w przyszłym roku 1628; drugą ratę na św. Agnieszki 1629 r. i trzecią ratę na św. Agnieszki 1630 r. Zobowiązał się także do tego, że gdyby nie spłacił o czasie długu wolno będzie p. Kierkorowiczowi Abrahamowi „używać jego folwark z ogrodem na Gęsiej ulicy nad stawem leżący” aż do zniwelowania długu (skan 42). Folwark ten otrzymał od ojca ks. Jakuba.

JAKUBOWNA AGNIESZKA – żona księdza ormiańskiego „Folwark swój własny na Gęsiej ulicy podle Stanisława Marka z iedney strony i z drugiey na rogu podle ulice ku stawowi idącey” – zapisali synowi swemu (1626 r.) formą darowizny.

JAN – bliżej nie określony Ormianin, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał domek (zapewne drewniany) „Na ulicy Ormiańskiej  pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.

JATUŁOWICZ  – Ormianin, złotnik, notowany w Zamościu w 2 połowie XVII w.

JATUŁOWICZ WARTERYS – Ormianin zamojski, odnotowany jako teść Warterysa Balejowicza. Akta gminy ormiańskiej w Zamościu za lata 1660-1668 wymieniają go jako opiekuna wdowy po Sołtanie Sachwielowiczu.

JELEJOWIC  BOGDAN – Ormianin, W czerwcu 1642 r. Jerzy Radowiecki i Barbara jego żona sprzedali za 300 złp. dom in Platea Pistorina (piekarska?) acialiter Bogdanowi Jeleyowic’owi Ormianinowi. Sąsiad: Adam Starocista.

JENDRZEJOWIC  GABRIEL – Jendrzeiowic Gabriel (s. Andreae) diec Chełm 1632-33, wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

JĘDRZEJ – Ormianin, biskup Bogdanii, który konsekrował kościół ormiański w Zamościu 14 września 1645 r.

JĘDRZEJOWICZ ANNA – (wcześniej żona Torosa) Ormianka , żona kuśnierza Jędrzejowicza. Dom Anny Jędrzejowicz (wdowy po kuśnierzy) stał „podle Skienderowskiego y Synanowego leżącym”. Owe pół domu otrzymał bez żądnych protestów Krzysztof Memicki (Jędrzejowicz). 19 czerwca 1626 r. Jędrzejowna Anna, żona Łukasza Jędrzejowicza, Ormianina darowała połowę domu przy ul. Ormiańskiej Krzysztofowi Jędrzejowicowi  (bratu) zwanemu Memicki. Sąsiedztwo: Skinderowski i Synanowy (Szymon). 13 października 1629 r. nastąpił podział domu przy ul. Ormiańskiej na dwie części po zmarłej Annie Jędrzejowicowej. Sąsiedztwo: potomkowie Skindera i dom Synana Paziumowicza. Pierwsza część należna Annie Jędrzejowiczowej, żonie Łukasza Jędrzejowicza kuśnierza” Opis: „Pierwsza część iako izba wielka przy niey kuchenka po słup y balk. Przy tey  kuchni osadzony w tyle za oknami miejsce dla widoku do okien z przęsłem pirszem od izby, po obudwu stronach do tego sieni sztuka przy izbie w przyboku” Druga część należna Krzysztofowi Jedrzejowiczowi Memickiemu Opis: „Druga część tegosz domu i izdebka na podsienie, która poprawy potrzebuie się przy niey po tenze słup, który się mianował przy kuchni, zostawiwszy wolne przescie ku izbie do podsięnia, nadto potsięnie z gorą; do tey części drugiey…przydali staynią dobrze budowaną na tyle, tylką ią trzeba dachem z wierzchu opatrzyć; przy tey stayni gruntu sztuka, od zatyłku ku izbie potym ze słup iako wyzszey iest opisany, wolne przescie stronami ku secretowi zostawiwszy.”

JĘDRZEJOWICZ  GABRIEL  – Ormianin, wymieniany w aktach wójtowsko-sędziowskich Gminy Ormiańskiej w Zamościu za lata 1660-1668.

JĘDRZEJOWICZ KRZYSZTOF – zwany MEMICKIM – Ormianin; Anna Jędrzejowicz, pamiętając, że był jej opiekunem w czasie wdowieństwa, darowuje mu pół domu na ulicy Ormiańskiej (skan 53). 11 kwietnia 1632 r. Krzysztof Memicki Ormianin sprzedał swoją część domu przy ul. Ormiańskiej za 150 złp. Gabrielowi Aryewowiczowi wójtowi ormiańskiemu. Sąsiedztwo: dom „Skęnderowski” i dom „ Ałtunowy.”

JĘDRZEJOWICZ ŁUKASZ – nie żył już w 1672 r. – w Ormianin, zamojski kuśnierz, pochodzi z Suczawy. Drugi mąż Anny Torosowej. 9 czerwca 1626 r. zeznał przed zamojskim sądem, że miał przyobiecane (krorąk) pojąć w Święty Stan Małżeński Annę Torosową wdowę. Wszystkie jej dobra „stojące i ruchome do których wstępuje” zapisał i oprawił sumą 600 zł monety i liczby polskiej. Zabezpieczył tę sumę na wszystkich swoich dobrach ruchomych i nieruchomych, towarach, sumach pieniężnych posiadanych obecnie i w przyszłości, co odnotowano w księdze. Sąsiedztwo: 21 czerwca 1672 r. Warterys Balejowicz, syn zmarłego Krzysztofa Balejowicza przeprowadził lustrację kamienicy przy ul. Ormiańskiej (po spaleniu – dokładny opis domu przy kartach). Sąsiedztwo, zmarły Łukasz Jędrzejowicz kuśnierz. 21 czerwca 1672 r. po zmarłym Łukaszu Jędrzejowiczu kuśnierzu, Zachariasz Browar, jego zięć przeprowadził wizję domu przy ul. Ormiańskiej (po pożarze). Sąsiedztwo: dom zmarłego Krzysztofa Balejowicza. Opis: „…ogniem zniesiony dom, tylko goły plac na tym miejscu y z piwnicą…”

JOANNES  – Joannes (s. Josephi) Armenus. Zam. diec. Chełm 1620-1621; wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

JOLCZY – Jolcy – Tolczej –  vide Simonowicz

JOPAN BERDAS (Bedras?) – 6 lipca 1593 r. Łukasz Sacrificus , pop ormiański sprzedał za 400 złp dom w Rynku Wielkim  Berdasowi Jopan’owi. Sąsiedztwo: Jan Ormianin i Murath Ormianin.

JOSEPOWICZ BALTAZAR – 23 czerwca 1593 r. Jan Chabat kuśnierz i Katarzyna sprzedali za 250 złp. dom Baltazarowi Josepowiczowi Ormianinowi. Sąsiedzi: Stanisław Wioteska bednarz i dom Jana Boniata Ormianina.

JOZEFOWICZ  SEFER – W kwietniu 1629 r. Maryna, wdowa po Aserym Muracie Ormianinie i kupcu, żona Sefera Jozefowicza Ormianina, kupca, dokonała darowizny części domu (przy ulicy Hrubieszowskiej od północy leżący) na rzecz Sefera Jozefowicza Ormianina i kupca, męża Maryny. Sąsiedzi: Wojciech Sowinski i sukcesorzy Jana Przelaska.

JÓZEFOWICZ JAN – vide Iwaszkiewicz Jan

___________________________________________________________________________________

KALMANOWICZ HANUSZ – wzmiankowany jako mieszkaniec Zamościa.

KALMANOWICZ JAN – Ormianin, uzyskał potwierdzenie nadania na cegielnię – 4.04.1623. Chodziło o pozwolenie na produkcję cegły. Według Ryszarda Szczygła, Jan Kalmanowicz był właścicielem cegielni cyt. „W 1618 r. wspomniano plac „blisko przy cegielniach” koło pola Michała malarza, zaś z 1620 r. pochodzą informacje o cegielniach Reginy snycerki, Jana Kalmanowicza i jeszcze „jednej miejskiej””. Uruchamianie licznych cegielni miało na celu wywarcie na mieszkańcach pewnego rodzaju przymusu zamiany zabudowy drewnianej na murowaną. W czasie, kiedy po śmierci Jana Zamoyskiego miastem zarządzali opiekunowie Tomasza Zamoyskiego, uległa rozluźnieniu dyscyplina zabudowy murowanej Zamościa. To było przyczyną powtarzających się uniwersałów drugiego i trzeciego ordynata, nawołujących mieszczan do stawiania murowanych domów. Zgodnie z ww. zaleceniem Kalmanowicz „(…) powinien tego lata przód z podsieniem i filarami wystawić pod stratą prawa tego, a drugich dwa lat po sobie idących wszystką kamieniczkę porządnie wystawić”.

KAŁUST (KAŁAST) KRZYSZTOF – Ormiański ksiądz, jeden z pierwszych Ormian osiadłych w Zamościu. Wymieniony w 1585 r. w przywileju Jana Zamoyskiego, zezwalającym na osiedlenie się Ormian w Zamościu. Pierwszy proboszcz kościoła ormiańskiego w mieście, któremu Zamoyski wyznaczył roczną pensję 60 zł: „Wielebny ksiądz Kałast ma być, tedy temu na pożywienie sześćdziesiąt złotych jurgieltu naznaczam.” Według A. Kędziory ks. Kałast był z Jakubowiczem pierwszym przybyszem z państwa tureckiego, którzy zwrócili się do Jana Zamoyskiego o zgodę na osiedlenie się w Zamościu. Na opiekuna cerkwi ormiańskiej (kościoła ormiańskiego) w Zamościu wyświęcił ks. Kałasata, przybyły ze Lwowa ks. Łukasz. Po dwóch latach od wystawienia przywileju dla Ormian funkcję proboszcza parafii ormiańskiej przejął der Łukasz.

KIRKOR – Ormianin z Zamościa (za Majewskim), jego syn Warterys poślubił w 1618 r. Zośkę Kobaczowską, Ormiankę z zamożnej rodziny kupieckiej. Jej nie żyjący już wówczas ojciec, Tuman Kobaczowski przybył z Kamieńca i uzyskał obywatelstwo miasta Lwowa, prowadził handel w Gdańsku i tam zmarł.

KIRKOR DER JAKUBOWICZ – W styczniu 1629 r. Kirkor Der Jakubowicz Ormianin i Anna Mikołaiowiczowna (żona) sprzedali dom za 300 złp. Saie Uhryłowiczowi, kupcowi, Ormianinowi i jego żonie Marynie Bogdanownej. Dom znajdował się przy ul. Hrubieszowskiej i sąsiadował z domem Stanisława Marka i Wojciecha Woznicy. Ks. Kirkor Der Jakubowicz objął posadę przy parafii ormiańskiej w Łucku w 1629 r.

KIERKOROWICZ CYPRIAN – Ormianin urodzony w Zamościu, już w dzieciństwie zapragnął wstąpić do Zakonu Reformatów „jaśniał z cnót kapłańskich”. W tym czasie jednak nie było zezwolenia stolicy apostolskiej, aby Ormianin mógł być przyjęty do zakonu łacińskiego. Kierkorowicz udał się zatem do Rzymu i tam uzyskał pozwolenie od Papieża Innocentego XI. Ojciec Święty uznał, że nie ma przy nacji ormiańskiej żadnego zakonu, a powołanie Kierkorowicza było głębokie. Po powrocie do Polski wstąpił do Zakonu św. Franciszka w „reformie Małopolskiej”.  Miał wielki dar głoszenia kazań. Osiadł w Jarosławiu w 1705 r. Ofiarował się na usługi zapowietrzonym. Podczas wykopu studni w 1734 r.  (nakładem rycerstwa m.in. Józefa Potockiego) odnaleziono ciało Cypriana z habitem i płaszczem, w którego rękawie znaleziono krzyżyk i relikwiarz. Cztery lata później ciało pochowano w grobie kościelnym jezuitów jarosławskich.

KIEREMOWICZ MURAT – (Kerimowicz Murat – Kierymowicz Murad) – Ormianin pochodzący ze Lwowa, który w 1591 r. rozpoczął w Zamościu budowę domu północno-wschodniego narożnika Rynku (obecnie kamienica R.W. 16 – Tatułowiczowska). Dom narożny, graniczący z ul. Ormiańską, kupił od Murada Jakubowicza w 1589 r. wraz z przynależnym polem, łąką i ogrodem za 400 florenów. Budynek był parterowy, murowany z podcieniem. W czerwcu 1589 r. Murat Jacobowicz sprzedał za 400 flr. dom w Rynku Wielkim (RW 16) Muratowi Kieremowiczowi obywatelowi Lwowa. W uwagach: cum agro, horto et prato (z polem, ogrodem i łąką) – sprzedane razem z domem. Sąsiedztwo: dom Tobiasza Bogdanowicza i platea Armenica (ulica Ormiańska). W portalu wejściowym zachował się gmerk „lub ormiańskie inicjały Kierymowicza” – jak podaje Jerzy Kowalczyk. 18 grudnia 1596 r. wręczono Kieremowiczowi „przywilej dla Ormian zamojskich”, który na przechowanie otrzymał od Murata Jakubowicza wykonawca jego testamentu, lwowianin Donowakowicz. Ryszard Szczygieł podaje, że Murat Kierymowicz nie dokończył budowy domu. Jego potomkowie otrzymali półtora roku na uporządkowanie spraw spadkowych  wraz z obowiązkiem pobudowania kamienicy w latach 1606-1607, aby ich dom „dalej rynku i inszych domów pustkami stojąc nie oszpecał.”  Murat Kieremowicz oprócz zamojskiego miał jeszcze obywatelstwo lwowskie i wileńskie. Kupno domu w Zamościu nie musiało oznaczać stałego zamieszkania, zazwyczaj było lokatą kapitału. Kieremowicz był zięciem lwowskiego księdza Simona Wasilowicza (za Majewskim). Kieremowicz miał wysoką pozycję w ormiańskiej gminie zamojskiej gdzie prowadził interesy wspólnie z lwowianinem Norbegiem Popowiczem. Jego faktorem był Simon Konstantynowicz a sługa niejaki Hanus. Kieremowicz zmarł w Zamościu w 1600 r., ale jego ciało, wspólnik lub faktor – Murad Seferowicz odesłał do Lwowa.

KIRKOROWICZ ABRAM i ZOFIA – jeden z najbogatszych Ormian w Zamościu (900 tys. majątku). Brat Warterysa Kirkorowicza. Do Zamościa przybyli z Tochatu. Zasłynął z licznych konfliktów z prawem (pobicia, napady). Sąsiedztwo: We wrześniu 1633 r. Piotr Markowicz sprzedał dom narożny w Rynku Wielkim za 400 złp. kanonikowi zamojskiemu ks. Janowi Kray’owi. Sąsiedztwo: sukcesorzy Abrahama Kirkorowicza Ormianina. Sąsiedztwo: W kwietniu 1636 r. Adamowicz Stefan kupiec sprzedał dom za 2500 złp. Janowi Rychwalskiemu. Sąsiedzi: Andrzej Wołosowicz i sukcesorzy Abrahama Kierkorowicza. W lipcu 1636 r. Stefan Adamowicz kupiec i syn Franciszek zapisali na domu 150 złp. na rzecz Tomasza Łuckiewicza złotnika. Sąsiedzi: Andrzej Wołoszowic i sukcesorzy Abraama Kirkorowicza Ormianina. Opis: Testudines duas superiorem et inferiorem, stubus eiusdem superiori existentia, cum atrium (dwie izby sklepione, górna i wewnętrzna ……z dziedzińcem wewnętrznym). 15 kwietnia 1629 r. Bogdan Aswadur Ormianin sprzedał dom narożny przy ul. Ormiańskiej za 400 złp. Zofii, wdowie po Abrahamie Kirkorowiczu. Sąsiedztwo: dom potomków Buniata.

KIRKOROWIC  MATEUSZ  – Kirkorowic Mathaeus (s. Gregorii) diec. Chełm 1632-33; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KIRKUROWIC  JAN – Kirkurowic Joannes (s. Lucae) diec. Chełm. 1671-1672; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KIRKOROWICZ  ANTONI – Kirkorowicz Antonius (s. Lucae) terrae Chełm. 1683-1684; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KIRKOROWIC  JAN  – Kirkorowic Joannes (s. Joannis)  patricius Zam. natione Armenus 1684-1685 i 1685-1686; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej. W 1690 r. wymieniana jest Janowa Kirkorowa i jej syn Jan, którzy podnajmowali dom przy ul. Ormiańskiej od Serhija Zachariasza Browara (wcześniejszym podnajemcą była Marianna, wdowa po Stefanie Ałtunowiczu). Browar wytoczył im proces, ale zdołali najem przed ustalonym terminem i wyprowadzili się po kryjomu.

KIRKUROWICZ  ALEKSANDER – Kirkurowicz Aleksander (s. Lucae) diec. Chełm 1671-72; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KIRKOROWICZ ANNA – Ormianka, jedna z czterech córek Warterysa Kirkorowicza. Wyszła za mąż za Auxentego Owanisowicza. Otrzymała od ojca posag w wys. 54.tys. zł.

KIRKOROWICZ DAWID – Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego w Zamościu w latach: 1627-1628; 1630; 1632-1633; 1637-1640.

KIRKOROWICZ ISAJA – ormiański kupiec zamojski, skarżony przez kupców perskich, którym był winien 6 750 zł. 7 marca 1642 r. Gabriel Ariewowicz, wójt ormiański sprzedał za 1000 złp. dom (kamieniczkę „Wartarizowską”) na ul. Ormiańskiej Isai Kirkorowiczowi Ormianinowi, kupcowi. Sąsiedztwo: Topała i Zachariasz Dołwatowicz ławnik.

KIRKOROWICZ  JAN  – Sąsiedztwo: 12 lutego 1665 r. Grzegorz Krzysztof Chadzieiowicz Venator Terrae Praemyslensis Łowczy Przemyski i Teresa de Masalow Masalska jego żona zapisali na części kamienicy przy ul. Ormiańskiej 3000 złp. na rzecz Prokopa Szornela. Sąsiedztwo: Krzysztof Baleiowicz i Jan Kirkorowicz. W lutym 1659 r. Thoros Jakub Barthoszowicz zapisał na kamienicy zwanej „Głuszakowiczowska” w Zamościu sumę 1500 złp. na rzecz Jana Kirkorowicza. W kwietniu 1697 r. Bartłomiej Baleiowicz ławnik i kupiec i Marianna Warterysowna, żona sprzedali dom za 1320 złp. Kulaszkiewiczom. Sąsiedztwo: dom Rozalii Ariewowiczowny i dom sukcesorów Jana Kirkorowicza.

KIRKOROWICZ KATARZYNA – Ormianka, jedna z czterech córek Warterysa Kirkorowicza. Wyszła za mąż za Krzysztofa Balejowicza w 1640 r. Od ojca otrzymała 54 tys. zł w posagu. Małżeństwo Balejowiczów miało cztery córki i jednego syna. Ich syn ożenił się z Ewą Kisterowicz (mieli trzech synów i trzy córki).

KIRKOROWICZ ŁUKASZ I ANNA (Skinderowiczówna) i dzieci: JAN ALEKSABDER, KATARZYNA, ANTONI  – od połowy XVII w. byli właścicielami Kamienicy Tobiaszowskiej przy Rynku Wielkim 12. W roku 1685 sprzedali dom Zahariaszowi Arakiełowiczowi. Anna wymieniana jest jako strona w sporze sądowym z Zachariaszem Arakiełowiczem. W sierpniu 1685 r. Łukasz Kirkorowicz, kupiec i ławnik i Anna Skinderowiczowna, jego żona oraz Jan Aleksander, Katarzyna i Antoni, ich dzieci, sprzedali dom (RW 12) w Rynku Wielkim Zachariaszowi Arakiełowiczowi, kupcowi i ławnikowi oraz Zofii Warterys Jakubowiczownej (możliwe, że Tatułowiczownej?), jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański i Auxenty Owanisowicz ławnik. Opis: „…z murowanymi sklepami dolnemi, scianami oboiey stron…y z przodem murowanym…”

KIRKOROWICZ MARIANNA – Ormianka, żona mieszczanina zamojskiego Czerkasa. Z małżeństwa tego pochodzą Michał i Wincenty Czerkasowie, potomkowie Marianny z Warterysów Kierkorowiczów, którzy w latach 80-tych XVIII w. odziedziczyli po rodzicach kamienicę warteriuszowską, (dr B. Sawa).

KIRKOROWICZ  MARIANNA – Ormianka, jedna z czterech córek Warterysa Kirkorowicza. Żona Jana Bartoszewicza. Od ojca otrzymała w wianie 54.tys. zł. Brak informacji, czy nie jest to osoba tożsama z ww. Marianną.

KIRKOROWICZ MATEUSZ – Ormianin, egzaktor. Gmina ormiańska często opóźniała podatki należne polskiemu egzaktorowi. Za niewybieranie pieniędzy domagano się ukarania Kirkorowicza, który pełnił w gminie ormiańskiej tę funkcję. Przypuszczalnie tenże sam – Mateusz Kirkorowicz – stawał wielokrotnie przed sądem za pobicia, napaści i gwałty. W 1690 r. wywabił z domu zamojskiego chirurga, aby potem zgwałcić mu służącą Marynę. Innym razem wszedł przez okno jednego z mieszczan i porwał mu dziewkę. Na Mateusza skarżył się sukiennik, którego pobił konewką tak mocno, aż ta się  rozsypała. Andrzej Kędziora podaje w Zamościopedii, że Mateusz Kirkorowicz miał 16 ksiąg, w tym Biblię.

KIRKOROWICZ KONSTANCJA – mieszczka zamojska ormiańskiego pochodzenia. W sprawie prowadzonej pomiędzy Kirkorowiczami, Konstancja żądała od sądu ormiańskiego usunięcia od sądzenia sprawy ławników: Balejowicza i Derbiedroszowicza, bowiem jeden z nich jest opiekunem jako wuj, a drugi był jej teściem. 4 września 1683 r. nastąpił podział domu przy ul. Ormiańskiej na trzy części po zmarłym Kirkorowiczu pomiędzy: Konstancję Kirkorowicz, wdowę po zmarłym i małoletniego Jana, ich syna; Mateusza Kirkorowicza; Zofię Kirkorowiczowną. Dom oszacowano na sumę 2700 złp. Opis domu przy kartach (m.in. sąsiedztwo Hadziejowiczów).

KIRKOROWICZ  ŁUKASZ i ANNA  (Faruchowiczówna) – W sierpniu 1674 r. Łukasz Kirkorowicz i Anna Faruchowiczowna, jego żona, Ormianie zapisali na kamienicy (RW 12) 600 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Unikowskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz rajca i Auxenty Owanisowicz Advocatus Iuratu Privileqiati Armenici prawnik prawa ormiańskiego. Opis: „ex latere cocto exaedificatae” – zbudowana z cegły.

KIRKOROWICZ  RÓŻA – Ormianka, jedna z  czterech córek Warterysa Kirkorowicza. Wyszła za maż za Mikołaja Hadziejowicza. Otrzymała od ojca w posagu 54 tys. zł.

KIRKOROWICZ  ZUZANNA – Lustracja jej domu z 1657 r. (przy d. Placu Mickiewicza 12) została wykonana na okoliczność zawalenia się ściany sąsiedzkiej od strony domu Auxentego Owanisowicza (Plac Mickiewicza 10). W lustracji odnotowano: „(…) z przyczyny tey mur się obalił kto murował, a to dlatego, że na gruncie samym na iedną cegłę murował y ladaiaką materią”.

KIRKUROWICZ WARTERES – (Kirkorowicz Warterys)- (Kirkorowic Warteres) – kupiec,  wójt ormiański w Zamościu w latach:  1633; 1636-1639, deputat w latach: 1638-1641, ławnik w latach: 1628; 1630; 1632; 1635; 1640-1641; 1643-1645. Pochodził z Tokatu. Wyłożył  znaczną część składki na budowę kościoła ormiańskiego. Zajął się zebraniem funduszy i nadzorował budowę ormiańskiej  świątyni murowanej w Zamościu. Fakt ten upamiętniała tablica pamiątkowa, na której widniała data erekcji kościoła – 21 maja 1625 r.  „D. O. M. Sub titulo Gloriosissimae Assumptionis B.V. Mariae cura et impensis Nationes Armenae Warteres Kirkurowicz Tochanensis hauc Ecclesiam exexit D.A. MDCXXV Maji 21.” Kirkurowicz wystawił także pięć kamienic w Zamościu, które o tyle podarował parafii ormiańskiej, że dochód z nich był przeznaczony na potrzeby świątyni. W zamian księża mieli rocznie odprawić 40 mszy za duszę fundatora. Kamienice ufundowane przez Kirkurowicza zniszczył pożar, który się rozszalał w mieście z 8 na 9 czerwca 1672 r. Pożar ten strawił wschodnią część miasta, z dymem poszło wówczas 167 domów. W 1644 r. Kirkurowicz żądał zwrotu 8 000 zł, które wyłożył „za expensa do skarbu Jegomości” oraz za opłacenie pisarza, sługi dzwonnika. Wójtowie ormiańscy bardzo często, po zdaniu urzędu, upominali się od gminy o sumy, które wydatkowali w czasie sprawowania urzędu. Kirkurowicz był bardzo poważany wśród Ormian, bowiem przez 6 lat był wybierany na wójta gminy ormiańskiej. Swoją pracę na rzecz gminy rozpoczął jeszcze w 1631 r. kiedy to jako starszy ławnik został wybrany erespochanem (w aktach często wzmiankowani byli jako prowizorzy). Warterys Kirkurowicz był teściem Jana Bartoszewicza. Dzierżawił od Jana Zamoyskiego, albo był właścicielem podmiejskiej wsi Topornica. W skład Ordynacji Zamojskiej Jan Zamoyski włączył wieś w 1597 r.  Zapisami z dnia: 6 lipca 1652 i 3 luty 1653 (wg starego kalendarza) sukcesorzy Warteresa Kirkurowica zapisują sumę 10.000 zł na Topornicy kościołowi ormiańskiemu w Zamościu. W 1639 r. Warterys Kirkurowicz procesował się z kupcem tarnowskim Petrim i oszacował własne szkody na sumę 10.000 zł, ponieważ nie mógł pojechać na jarmark Butstetu, gdzie wysłał 700 wołów. W 1640 r. Kirkurowicz kupował woły w Chocimiu i Wołoszech w liczbie 635 sztuk. Pędzono je tranzytem do Zamościa, a stąd do Butstetu. W Zamościu handel wołami miał w zasadzie charakter tranzytowy. W latach 1601-1648 przypędzono na jarmarki do Zamościa 7.521 wołów (7 miejsce po Jarosławiu). A. Kędziora podaje, że Warters Kirkorowicz miał cztery córki ożenione z bogatymi kupcami. Jedna z nich wyszła za Jana Bartoszewicza. Warterys Kirkorowicz miał z kupcem z Brodów spółkę handlującą kobiercami perskimi. Sprowadzał także inne kosztowne towary w dużych ilościach. W 1621 r. w Jassach kupił 1300 safianów. Niejednokrotnie załatwiał transakcje w Konstantynopolu i Lizbonie. Zmarł w drodze. Pozostawił po sobie znaczny majątek. 13 września 1632 r. – szacunek ściany wspólnej kamienic Wartepa Kirkorowicza i Ałtuna Muratowicza, Ormian i kupców – 804 złp. Usytuowanie: na miedzy wedle kamienicy kniaziowskiey. Opis: „w przod, wzdłusz y wszesz y wysokość rozmierzawszy, którego muru iest sążni sto trzydzieści y cztery terze sciany ….sciana nad sklepem wzgorę wymurowana.” 8 marca 1636 r. Warterys Kirkorowicz Ormianin i kupiec, jako opiekun sierot po zmarłym bracie Abrahamie Kirkorowiczu kupcu i Ormianinie sprzedał dom za 850 złp. Edwardowi Hebron’owi i Henrykowi Annat’owi kupcom. Sąsiedztwo: Markowicz Piotr rajca i Adamowicz Stefan. W maju 1643 r.Wojciech Gawłowicactuarius pisarz zapisał na domu przy ul. Brukowanej 50 złp. na rzecz Warterisiusa (Warterysa) Kirkerowica (Kirkorowicza) Ormianina, kupca. Sąsiedztwo: Wojciech kowal i Michał ślusarz. Sąsiedztwo: – 4 marca 1651 r. Mikołaj Hadziejowicz sprzedał za 400 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Kurył’owi Abramowiczowi. Sąsiedztwo: dom Mikołaja Buniatowicza Ormianina i Warterys Kirkorowicza Ormianin. 13 września 1632 r. – szacunek ściany wspólnej kamienic Wartepa Kirkorowicza i Ałtuna Muratowicza, Ormian i kupców – 804 złp. Usytuowanie: na miedzy wedle kamienicy kniaziowskiey. W maju 1639 r. Takies Owanisowicz Ormianin zapisał dług na domu (500 złp.) w Zamościu na rzecz Warterysa Kirkorowicza wójta ormiańskiego. Sąsiedztwo: dom Gabriela Skęnderowicza (Skinderowicz) i dom Synana Paziumowicza.

KISTEROWICZ  EWA – Ormianka, synowa Katarzyny Kirkorowicz. Z (nieznanym z imienia) Kirkorowiczem miała trzech synów i trzy córki.

KISTESTEROWICZ  ELIASZ – Ormianin zamojski osądzony i stracony „pod pręgą” za zabójstwo żony Elżbiety, zwanej także Heleną (takim jej imieniem posługiwali się jej rodzice, mąż i sąsiedzi). Matka pochodziła z Tokatu, ojciec z Krymu. Eliasz urodził się w Izmaelu (obwód Odessa). Rodzice trudnili się handlem. W 1665 r. wyjechał do kuzyna w Jazłowcu Chydyra. Za jego wstawiennictwem podjął siedmioletnią służbę u cyrulika Syracha Kirkowa. Gdy w 1672 r. Turcy zajęli Jazłowiec wyjechał do Mołdawii, kuzyn ofiarował mu ok 1000 zł w złocie i srebrze. Jakiś czas mieszkał w Jassach, potem na Wegrzech. Zaciągnał się na służbę jako faktor u kupca, który trudnił się handlem końmi i wołami. Kiedy jako „obcy” osiadł w Zamościu krążyły o nim pogłoski, że w czasie węgierskim trudnił się rozbojem i rabunkami. Dzień przed morderstwem żony miał ponoć rzec: „nie zginałem na Węgrzech, niech tu zginę” – „Halu, iam rozbiiał w Górach, a nie zginąłem, a teraz już zginać muszę, ale i Ty zginiesz”. W czasie przesłuchiwania zaprzeczał, jakoby wypowiedział takie słowa. Nawet kiedy go torturowano, zaprzeczał uczestnictwu w rozbojach. Kistesterowicz kupował woły i pędził je na różne jarmarki. Trasa wędrówek Kistesterowicza z końmi i wołami, którymi handlował, pokrywała się z miejscami w których bywał Browar, jego przyszły teść. Helenę Browarówne poznał wiosna 1678 r. Swatami jego byli: Ormianin kamieniecki Mikołaj i Jakub Ajwaz, jego krewny. W Zamościu zamieszkał początkowo w jednej z przedmiejskich gospód, na czas do ślubu z Heleną po otrzymaniu zgody Browara i jego żony. Nie było go stać na kupno domu w mieście i dlatego para młoda miała zamieszkać razem z teściami, a Browar gwarantował córce utrzymanie na trzy lata. Krorąk spisano 5 grudnia 1679 r. przed urzędem ormiańskim. Helena otrzymała znaczny posag.

KISTESTEROWICZ  ELŻBIETA, w aktach częściej wymieniana jako HELENA – żona Eliasza Kistestorowicza, zabita szablą przez męża w nocy 27 listopada 1680 r. Córka Serhija Zachariasza Browara. W wianie wniosła mężowi pokaźny posag: ubrania, kołdry, sztućce i przede wszystkim biżuteria.Rodzice zapisali parze młodej 500 zł, ulokowane w domu przy ul. Ormiańskiej w Zamościu, z możliwością przeniesienia tego zapisu na inne dobra. Mąż Heleny owianował posag suma 3000 zł, ale był to zapis fikcyjny, gdyż nie posiadał takiej sumy. Ślub odbył się w wigilie Świąt Bożego Narodzenia 1679 r. Pozycie małżeńskie w domu Browara nie układało się młodej parze. Wyprowadzili się i zamieszkali w kamienicy rajcy miejskiego Jana Miroczyńskiego (wg Majewskiego) w południowej pierzei Rynku Wielkiego. Żyli w biedzie, pożyczając pieniądze nawet na jedzenie. Helena zaciągała długi nawet u ks. Mikołaja Ariewowicza. Mąż Helenę „bił, tłukł, kaleczył, kąsał, szczypał, rabał”, pomimo, że była brzemienna. Synem Heleny, Jakubem, po śmierci rodziców, zaopiekował się dziadek Serhij Zachariasz Browar.

KISTESTOROWICZ  JAKUB – Ormianin, syn Eliasza i Heleny (Elżbiety), ur. w Zamościu w 1680 r. Po śmierci rodziców, zaopiekował się nim dziadek Serhij Zachariasz Browar. Browar został zobowiązany postanowieniem sądu ormiańskiego do uposażenia wnuka m.in. sumą 500 zł nie wypłaconej rodzicom sumy posagowej. W testamencie spisanym przez ojca przed egzekucją ścięcia, zapisał Eliasz synowi wszystko co do małżeństwa wniosła zona. Gdyby chłopiec umarł połowę tych dóbr miał otrzymać kościół ormiański, a druga połowę posługujący w nim księża, którzy winni odprawić mszę w intencji ofiarodawcy, a część darowizny przeznaczyć na obiad dla ubogich. Eliasz nie chciał, żeby synem opiekował się Browar, zapisał  w testamencie, żeby Marcin Zamoyski wyznaczył opiekuna. Wszelkie pozostałe dobra kazał sprzedać i przeznaczyć na utrzymanie syna.

KISTESTEROWICZÓWNA EWA – córka księdza ormiańskiego Der Howannesa (Jana) Kistestorowicza, żona wójta ormiańskiego Axentego Owanisowicza.

KISTESTOROWICZ JAN (Der Howannes)- ksiądz ormiański, wymieniany w Księdze kościoła ormiańskiego – zapis dla kościoła 100 zł (ok 1659 r. ). Pochodził z linii Kistestorowiczów, wywodzących się z Krymu. Jego ojcem był Kristotur z Kaffy. Brak potwierdzonych związków rodzinnych z Eliaszem Kistostorowiczem. Ksiądz był zwolennikiem unii kościelnej i był kandydatem na abp lwowskiego z protekcji królowej Marii Ludwiki. Jego córka, Ewa była żoną wójta prawa ormiańskiego Axentego Owanisowicza. W lipcu 1687 r. Andrzej Żołądkowicz i Elżbieta dokonali zapisu (100 złp) na rzecz Fundatio Dreznerovianae (Fundacji Dreznerowskiej). Dom znajdował się acialiter ab aedibus Ecclesiae Armenicae i sąsiadował z domem ks. Jana Kristestorowicza Praepositi Ecclesiae Armenicae (przełożony kościoła ormiańskiego) – ul. Hrubieszowska. 11 marca 1657 r. ksiądz Jakub Antonowicz, oficjał kościoła ormiańskiego sprzedał za 2200 złp. dom na ul. Ormiańskiej ks. Janowi Kristostorowiczowi parafianinowi kościoła ormiańskiego. Sąsiedztwo: Zuzanna Cipusowa i Aswador Warterysowicz. 10 kwietnia 1657 r. ksiądz Jan Kristostorowicz sprzedał dom za 1500 złp. Stefanowi Serkiowiczowi. Sąsiedztwo: Ariew Deutatowiczowi i Jan Mandyroszowicz. W sierpniu 1673 r. ks. Jan Kistostorowicz proboszcz kościoła ormiańskiego przeprowadził wizję piwnic: Opis: „Ruiny w sklepie ziemnym murowanym…to iest iż dla dołu y piwniczyska głębokiego….zapadłego, do którego z ulicy całej woda podczas deszczu zaciekała y przepełniwszy ten doł, wlat ? (wlot) sobie do piwnicy ks. Jana uczyniła…piwnica niezwyczajnie pod scianą była wybrana.” 20 lipca 1694 r. dokonano w aktach ormiańskich wyceny (869 złp.) i opisu domu po zmarłym ks. Janie Kistestorowiczu, proboszczu kościoła ormiańskiego. Sąsiedztwo: kamienica „Kirkorowiczowska” i Andrzej Żołądkowicz. Opis: „W sklepie dolnym od fundamentów łokci 224 y puł, co uczyni sążni 74 y puł. Sklepienie łokci 92 y cierc. Szyia u tegosz sklepu tak wzdłusz iako y wszerz ma łokci 55. Gurni sklep ma w sobie murow łokci 274 i puł. Sklepienie wszyrz y wzdłusz z gruntem na w sobie łokci 95…Komin od tegosz sklepu w gurę wywiedziony ma w sobie łokci 50…W posadzce cegły w tym sklepie numero 500, w fundamencie 200…Locus secretus murowany.”

KOHEN MOSHE DE MOSZE – Ormianin lwowski, kierujący faktorią małmazyji we Lwowie. Rozpropagowywał wśród Ormian w 1587 r. zalety osiedlania się w Zamościu. Cytat z listu do brata:  Zamoyski chce „obsadzić swoje nowe miasto , które barzo będzie lepsze aniżeli Lwów, abowiem jest pośród królestwa i jest w pięknem położeniu i cztery mile od portu, który bierzy do Warszawy i do Gdańska  i miejsca tu można dostać na budowanie domów i pola do tegi dostatek darmo. A jeśliżeby tam byli, którzyby się chcieli osadzić w Zamościu, tedy będą mieli plac i wszelkie wolności, co zechce…” (tekst listu w przekładzie Łozińskiego). Kohen pisał do brata zamieszkałego w Konstantynopolu.

KOSSA IWAN i AGNIESZKA – Ormianie z grupy pierwszych osadników w Zamościu, pochodzili z Węgier dlatego w aktach przypisywano Kossie narodowość węgierską (za Majewskim). Miał jakieś powiazania rodzinne z gminą ormiańską w mołdawskiej Suczwie, w 1595 r. odwiedził tamtejszy cmentarz. W Zamościu miał dom przy ul. Ormiańskiej pomiędzy domem krawca Jana Nadolnego a niezabudowaną parcelą. W roku 1590 sprzedał tę nieruchomość Szymonowi Bogdanowiczowi za 100 florenów. Tego samego roku zakupił kamienice w Rynku Wielkim za 600 florenów od Grzegorza Serhiowicza. W lipcu 1590 r. (?) Grzegorz Serchiowicz sprzedał dom w Rynku Wielkim za 600 flr. Iwanowi Kossa (Serchiowicz Armenus). Sąsiedztwo: dom Kiriła Graeci (Greka) i dom Jakuba Janiszowskiego. Posiadał także dom przy ul. Szewskiej, który sprzedał w 1593 r. Kasprowi Somce, także Ormianinowi. Jego potomkowie (za Majewskim) mogli wyjechać do Lwowa, ponieważ pojawia się tam Wartik Koza, syn Iwaszka. Acta Advocatalia – 3 czerwca 1590 r. Iwan Kossa Armenus i Agnieszka jego żona sprzedali dom za 100 flr. Szymonowi Bohdanowiczowi Armenus. Sąsiedzi: dom Jana Nadolnego krawca i area vacuna – pusty obszar. W czerwcu 1591 r. Jan Kossa Ormianin i żona Agnieszka potwierdzili sprzedaż domu w Rynku Wielkim Jakubowi Janiszowskiemu za 500 złp. Sąsiedztwo: dom Jakuba Janiszowskiego i dom Krzysztofa Kiriati Greka. W październiku 1591 r. Janus Kossa i Felicja, jego żona kupił dom przy ul. Szewskiej od Isthoka Naiazdy Hungarusa (Węgra) i Zofii jego żony. Sąsiedztwo: dom Jana Barbitonsoris (golarza) i dom Mateusza Żrebki. W marcu 1593 r. Cossa Janus Węgier sprzedał za 50 złp. dom przy ul. Szewskiej Somki Caspar Węgrowi. Sąsiedztwo: łaźnia miejska i dom Macieja Zubra krawca. A. Adv. Sygn. 1. 127-127v

KOSSA KAJETAN – Ormianin, ksiądz kościoła ormiańskiego w Zamościu w 1774 r.

KRZECZKIEWICZ LAURENTY – wzmiankowany w ormiańskiej księdze wójtowskiej – zapis (po łacinie w odpisie) dla kościoła ok 1653 r.

KRZECZKIEWICZ  FRANCISZK – Krzeczkiewicz Franciscus (s. Petri) alias Krzyscius diec. Chełm 1656-57; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KRZECZKIEWICZ  PAWEŁ – Krzeczkiewicz Paulus ( ?) doktor filozofii; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KRZECZKIEWICZ  STANISŁAW – Krzeczkiewicz Stanislaus (s. Joannis) diec. Chełm 1669-70; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KRZYSZTOFOWIC  ADAM – Krzysztofowic Adamus (s. Christophori) diec. Chełm 1630-31; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

KRZYSTOFOWICZ  MIKOŁAJ – (względnie Krzysztochowicz) – Ormianin, mieszczanin i kupiec zamojski, wymieniany w aktach gminy ormiańskiej z lata 1660-1668.

KRZYSZTOF – złotnik, być może tożsamy z właścicielem domu we wschodniej pierzei rynku (ok 1603 r.) tzw. Krzysztofem Ormianinem. We wrześniu 1604 r. Maria Hans Barthlowa, wdowa po Hanusie Barthelu sprzedała dom w Rynku Wielkim rajcy Krzysztofowi Gostopiani dicto Łosicki. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Armeni i dom Krzysztofa murarza.

KRZYSZTOFOWICZ (CHRISTOPHOWICZ) ALEKSANDER – notowany w Zamościu w 1589 r. (za Majewskim) zięć Berdasza Topana. W czerwcu 1589 r. Bogdan Kupczowicz obywatel Lwowa dokonał zapisu hipotecznego na domu przy ul. Bełskiej na 100 flr. na rzecz Agnieszki córki Jana Miedergicza. Sąsiedztwo: Aleksander Christophowicz i dom Jolcy (?) Simonowicza.

KRZYSZTOFOWICZ  ALEX(KS)ANDER i EROPSYMA – deputat ormiański do Trybunału Zamojskiego w 1627 r., w roli ławnika z nacji ormiańskiej, wzmiankowany w 1627 r. Deputaci musieli być bardzo dobrze przygotowani do tej roli. Do takich długoletnich deputatów należeli także: Balejowicz i Owanisowicz, którzy byli biegłymi prawnikami. Dla gminy ormiańskiej taki reprezentant był bardzo ważny i przydatny, ponieważ większość spraw była rozstrzygana w drugiej instancji w Trybunale Zamojskim. Deputatem był w 1627 r., natomiast ławnikiem w latach 1626-1629. Żona Eropsyma (skan 54) przeprowadziła inwentarz dóbr. Szwagrem Eropsyny, żony Aleksandra Krzysztofowicza był Balej Asłanowicz (skan 40 – 1625-49)

KRZYSZTOFOWICZ  GRZEGORZ – z początkiem XVII w. należał do grona 9 poetów, których nazywano „Muzami”. Ich elegie na okoliczność śmierci Jana Zamoyskiego wydał Stanisław Stadnicki ze Żmigrodu: „Planctus musorum, Zamoscii typogr. Aeadem.1619, in 4to”. Krzysztofowicz będąc słuchaczem filozofii w Zamościu pisał ody łacińskie. Jedna z nich znajduje się w dziele: „Aplausus in felicem post varias regiones peragratas in patriam reditum Ilustris Thomae Zamojski Zamoscii 1617, in 4to”.

KRZYSZTOFOWICZ MIKOŁAJ alias MIKOŁAJ MUSTAFA – 16 luty 1657 r.  zapisał kościołowi ormiańskiemu 1000 zł na swoich dobrach (tzw. grunt Mustafowski). „Dom gdzie winnica – ten grunt mustafowski ieszcze od ognia wielkiego stał pusty, ieden tylko gurni sklep i piwnica zostawali, ktoren Plac wielkim sumptem y swoim kosztem a fundamentis y Piwnice wymurowawszy obudował y Dom wielki stawił in usum Ecclesia, który teraz iest in possessione kościoła”.

KRZYSZTOFOWICZE – ormiańska rodzina mieszkająca w Zamościu. Przy ich rodzinnym grobie, na cmentarzu rzymskokatolickim stał tradycyjny ormiański nagrobek, czworoboczny chaczkar (obecnie nie istnieje). Grób jeszcze w ubiegłym wieku był odwiedzany i pielęgnowanych przez rodzinę.

KUCZBELIOWICZ KIRKOR – plenipotent Ormianina Grzegorza Serhiowicza – mieszczanina zamojskiego, wymieniany przez Majewskiego – mógł być mieszkańcem Zamościa z racji reprezentowania w tym mieście jego sprawy sprzedaży domu w Rynku Wielkim (wybierano zazwyczaj przedstawicieli miasta do przedstawiania interesów przed sądem).

KUJBIEDOWIE – Ormianie zamojscy, którzy zamieszkiwali przy ul. Piłsudskiego 31.

KUREMOWICZ – vide Murat Kuremowicz

KURUS  Ormianin – wymieniany przez Rudomicza, miał folwark na ul. Gęsiej.

___________________________________________________________________________________

LATYNOWICZ – nazwisko ormiańskiego pochodzenia, w XX w. notowane w Zamościu wśród żołnierzy zawodowych jednostki wojskowej

LECHACY  SYMEON – vide Symeon Lechacy

LENARTOWICZ  JAKUB  – Lenartowicz Jacobus (s. Adami) diec. Chełm 1640-41; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LENARTOWICZ  JAN – Lenartowicz Joannes (s. Jacobi) diec. Chełm 1676-77; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LENARTOWICZ  TOMASZ – Lenartowicz Thomae (s. Jacobi) diec. Chełm 1686-87; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LENARTOWICZ  ALBERT – Lenartowicz Albertus (s. Jacobi) diec Chełm 1682-83; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LENARTOWICZ JAKUB i ZOFIA – pisarz w gminie ormiańskiej w latach 1669-1674. Ponownie był pisarzem od roku 1680 do 1689. Pisarze ormiańscy stale upominali się o zaległe salarium.  Lenartowicz w 1685 r. otrzymał zaległe salarium za 5 lat po 46 zł rocznie. We wrześniu 1691 r. przeprowadzono wizję domu „Bykowskiego” przez Zofię, wdowę po Jakubie Lenartowiczu. Opis: …”pochylił się i wsparł tak dalece ze nazadzie Pani Lenartowiczowej budynek nachylił się aż gonty wypaczyli się. Item rynna Pana Bykowskiego nad izdebką Pani Lenartowiczowej z którey rynny woda ciekąca scianę oblepioną do samego drzewa gliny spłukała….” W marcu 1693 r. Zofia Lenartowiczowa, wdowa po Jakubie Lenartowiczu przeprowadziła wizję domu sąsiadującego z domem Bykowskiego. Opis: …przypustnice z strony Bykowskiego na izdebkę instantis dane są y rynna która ma bydz pośrodku miedzy także nad izdebką zostaie…Dach na zadzie z budynkiem pochylonym Bykowskiego wsparta. Budynek Pana Bykowskiego…W kwietniu 1708 r. Zofia Lenartowiczowa, wdowa po Jakubie Lenartowiczu rajcy przeprowadziła wizje domu w stanie desolata. Opis: „Naprzod wszedłszy do domku P. Lenartowiczowey, widzieliśmy po lewey ręce izdebkę, nad ktorą y komin, w samey izdebce piec zruinowany kaflowy, sciana penitus upadła y w alkierzu, także y w kuchence, komin potrzebuie podpory, bo się przechylił na dach P. Stanisława Sochy. Z drugiey strony wszedłszy do domu P. Stanisława Sochy, widzieliśmy ze piwnica iego zawaliła się, że od P. Lenartowiczowey z zatyłku wszytek sciek woda ma. Dach teyze P. Lenartowiczowey penitus zgniły, od strony Stanisława Sochy, rynna iest nowa, ale koło rynny wskroś ciecze”. W październiku 1709 r. Zofia Lenartowiczowa, wdowa po Jakubie Lenartowiczu notariuszu, sprzedała drewniany dom przy wałach cum fundo w obrębie miasta za 520 złp. Janowi Baranowi i Zofii Waierownej, jego żonie. Sąsiedztwo: Osinska i Stanisław Socha rzeźnik. W październiku 1667 r. Marina, wdowa po Romanie Zenczyku zwanym Mrzygłodzik sprzedała za 130 złp. dom na Skałce Łazarzowi i Haratinie Pyziom. Sąsiedztwo: Lenartowicz Jakub i Osiecki Andrzej.

Do ustalenia Lenartowicz – We wrześniu 1728 r. Barbara i Tomasz Zastawscy sprzedali dom za 440 złp. na ul. Gęsiej Stanisławowi i Teresie Jaworskim. Sąsiedzi: sukcesorzy Jeremia Wandrey i Lenartowicz murarz. W maju 1654 r. Maryna wdowa po Janie Środa sprzedała domek (przedmieście północ) za 100 złp. Ferensowi Makarowiczowi. Sąsiedztwo: dom Adama Lenartowicza i Wojciech Nowaczek.

LEONTOWIC  STEFAN – Leontowic Stephanus s. (Lucae) Zam.  1714/15 i 1715/16; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LEONTOWICZ  MATEUSZ – Leontowicz Mathias (brak) Zam. annorum 1756-58 i 1759-60 i 1760-61; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LEONTOWICZ  MATEUSZ  – Leontowicz Mathaeus (brak) terra Chełm 1768-69, przypuszczalnie tożsamy z ww. (dalsze lata nauki), wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LEONTOWICZ  GREGORIUS – Leontowicz Gregorius (s. Josephi) diec. Chełm 1728-29; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LEONTOWICZ  ANDRZEJ – Leontowicz Andreas (brak) (brak) 1756-57 i 1757-58; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

LIBAROWICZ  BALCER – W lutym 1653 r. dokonano wyceny domu przy ul. Brukowanej na 1200 złp. po zmarłym Janie Zawadzkim. Dom w marcu tegoż roku zakupił Balcer Libarowicz Ormianin. Sąsiadem był Jan Saiowicz Ormianin. __W lipcu 1647 r. Infidelis (niewierny) Moyses (Mojżesz) Abramowic Żyd i jego żona Samsonowa sprzedali za 600 złp. dom hic Zamosc ad vallum  (w Zamościu przy wałach) Bachdasaro Liu(n)arowic’owi Ormianinowi, kupcowi zamojskiemu. Sąsiedztwo: Albert Smerd i dom Armenica Ecclesiastica (ormiański kościelny). Acta Adv. Sygn. 9 pagin. 232-232. Acta Armenica – w marcu 1646 r. Bachdazar Libartowic i jego żona Katarzyna Ałtunowa sprzedali za 600 złp. dom na podwalu leżący Samuelowi Chylipskiemu. Sąsiedzi: Stefan organista i dom pospolity Ormieński.

___________________________________________________________________________________

ŁAZARZ – ormiański biskup z Eudokji, który pracował w 1603 r. w Zamościu nad rękopisem ewangeliarza i jego miniaturami.

ŁUKASIEWICZÓWNA ROZALIA – żona Zachariasza Browara. Pochodziła z Zamościa (1675 r. akt transakcji małżeńskiej). Troje dzieci: Helena (Elżbieta, żona Eliasza Kistostorowicza); Katarzyna, wydana za mieszczanina lubelskiego Krzysztofa Głowackiego i Krzysztof.

ŁUKASZ  „Kafianczanin” – zamojski Ormianin, zapewne pochodzący z Kaffy, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał dom przy ulicy Ormiańskiej (obecnie w tym miejscu Kamienica Rudomiczowska). Możliwe, że tożsamy z księdzem ormiańskim poniżej.

ŁUKASZ – ksiądz ormiański, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. mający dom „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc” oraz „Plac tegoż X. Łukasza ormiańskiego, zbudował”. Testamentem (1591 r.) Murat Jakubowicz zapisał kościołowi ormiańskiemu 50 zł i umorzył dług jaki der Łukasz u niego zaciągnął w wys. 40 zł. Ksiądz Łukasz „Kościół budowany założył, nabożeństwo zaczął i księdza Kałusta namienionego osadził”. Jedno ze źródeł nazywa go Hromasiewiczem. Przybył ze Lwowa, gdzie był duszpasterzem. Razem z Muratem Jakubowiczem wystarał się o wypożyczenie na rok dla zamojskiego kościoła ormiańskiego dwóch ornatów (świątecznego i powszedniego); dwie stuły, parę narękawników, dwa humerały (jeden koronkowy, drugi zdobiony motywem kwiatowym i perłami), jedna koszulę, trzy obrusy ołtarzowe, srebrny kielich (wagi 4 grzywien i 5 łutów) oraz kielich z miseczką (Majewski). Ówczesny kościół ormiański był nowy i zbudowany z muru pruskiego (relacja Martina Grunewaga z Gdańska). Żona ks. Łukasza miała na imię Elżbieta. W 1593 r. ksiądz Łukasz miał wytoczoną sprawę o konia przez Wojciecha Krzyżanowskiego, rozstrzygniętą na jego korzyść. Lustracja 1591 r.  potwierdza, że ks. Łukasz miał dom i plac przy ul. Ormiańskiej. Na placu wzniósł dom, który sprzedał w 1593 r. Ormianinowi Krzysztofowi Popowiczowi za 150 florenów.  W tym samym roku otrzymał od Jana Zamoyskiego przywilej dotyczący domu Jolczy przy ul. Ormiańskiej „między domem Muratowem a domem Janowem”. Kiedy Jolcza zmarł Jan Zamoyski przelał wszelkie prawa do domu na ks. Łukasza i jego potomków. 9 lutego 1593 r. Łukas Sacryficus alias pop Ormianin sprzedał za 150 zł dom Krzysztofowi Popowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Stanisława Wioteska bednarza i inny dom popa. 6 lipca 1593 r. Łukasz Sacrificus , pop ormiański sprzedał za 400 złp dom Berdasowi Jopan’owi. Sąsiedztwo: Jan Ormianin i Murath Ormianin. Zmarł po 1593 a przed 1595 r., kiedy to zastąpił go ksiądz Jakub. Syn  ks. Łukasza, Gresko DerŁukaszowicz, mieszkał we Lwowie i zwany był także Popowiczem lub Baszaramadym. Acta Advocatalia –

ŁUKASZEWICZ  GREGORIUS – Ormianin, mieszczanin zamojski wymieniany w 1604 r. w Acta Iuditi Generali Civitatorum Domini Zamos … (APL, skan 5).

ŁUKASZOWICZ  ADAM – Łukaszowicz Adamus (s. Lucae)  Zam. diec. Chełm Armenus 1639-1640; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

___________________________________________________________________________________

MANTUKIEWICZ WOJCIECH – przypisuje się mu ormiańskie pochodzenie. Malarz nadworny Jana Zamoyskiego „Sobiepana”, czynny w połowie XVII w.

MANUGIEWICZ JAKUB – oficjał i proboszcz ormiański ze Stanisławowa, który w 1749 r. odwiedził Zamość, i z tej okazji sporządzono inwentarz ruchomości kościoła ormiańskiego w Zamościu (art. B. Sawa). Zgodnie z wolą Jana Zamoyskiego urząd gminy ormiańskiej w Zamościu miał być wzorowany i sprawowany na przykładzie stanisławowskiego, (według K. Stopka na – Kamieńcu Podolskim).

MANNUGIEWICZ  MIKOŁAJ JAN – Manugiewicz Nicolai – rit Armeni dr filozofii profesor Akademii Zamojskiej w latach 1776-82 – wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej, przypuszczalnie tożsamy z niżej wymienionym.

MANUGIEWICZ JAN MIKOŁAJ – doktor nauk wyzwolonych i filozofii, nauczyciel szkoły rymotwórczej w Zamościu. Wydał „trajedyę” – wierszem „Józef niewinny”, którą odegrali uczniowie Akademii Zamojskiej 2 sierpnia 1779 r. w Zamościu. Dziełko to wydrukowano w drukarni Akademii Zamojskiej (5 i pół arkusza). Według Lauglois’a (s. 98 – przypis 44) autor kilku poematów.

MARDYROS – zw. mahdesim, Ormianin wzmiankowany w Zamościu w 1584 r. (za Majewskim). Żona Dowlat. Dzieci: diakon Symon zw. Lehacym, Howannes, Dżuhar, Rypsyma.

MARDYROSOWICZ  OWANIS – Ormianin z Persji, 25 marca 1631 r. Stanisław Żurkowski sprzedał za 1100 złp. dom w Zamościu Owanisowi Mardyroszowic’owi Ormianinowi. Dom należał poprzednio do Skindra Mirzadzianowica. Żurkowski otrzymał go od Tomasza Zamoyskiego. Sąsiedztwo: potomkowie Buniata i potomkowie Murata Dzwonnika. 4 października 1654 r. Piotr Dawidowicz sprzedał część domu przy ul. Ormiańskiej Gabrielowi Dawidowiczowi (bratu). Sąsiedztwo: Jan Mardyroszowicz i Balejowicz. 10 kwietnia 1657 r. ksiądz Jan Kristostorowicz sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej za 1500 złp. Stefanowi Serkiowiczowi. Sąsiedztwo: Ariew Deutatowiczowi i Jan Mardyroszowicz. Sąsiedztwo: 16 października 1693 r. Mikołaj z Poradowa i Alexandra z Małyszyna Rulikowscy, małżonkowie wydzierżawili za dług 800 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Bartłomiejowi i Mariannie Balejowiczom, małżonkom. Sąsiedztwo: Jan Mordyrosowicz (Mandyroszowicz) i P. Argzew. W lutym 1671 r. Jan Mardyroszowic kupiec zapisał na domu w Zamościu 50 złp. (wyderkaf) na kościół ormiański. Sąsiedztwo: Gabriel Dawydowicz i Bogdan Murynowicz. A. Arm. Sygn. 5 pagin. 63 v-64 v.

MARDYROSOWICZ  SZYMON  – We wrześniu 1633 r. Zuzanna, wdowa po Kirkorze Apurcipura Ormianinie i kupcu darowała dom w Zamościu Mikołajowi Hadziewiczowi, Ormianinowi, zięciowi Zuzanny. Dom ten był kupiony od Szymona Mardyrosowicza. Sąsiedztwo: dom potomków Apurcipury i dom „Baliowski”.

MEGARDIASZOWICZ – rodzina ormiańska w Zamościu. Od 1591 r. właściciele kamienicy przy ul. Ormiańskiej 16. Potem w rękach Kirkorowiczów od 1642 r.

MEGERDICOWICZ KRZYSZTOF – MEGARDOWICZ  KRZYSZTOF – (Megardisz Krzysztof) – Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego w latach 1632-1633; 1636; 1638; 1643-1645. W 1642 r. wymieniany przy transakcji sprzedaży domu przy ul. Ormiańskiej Sołtanowi Sachwelowiczowi. We wrześniu 1642 r. Krzysztof Megerdowicz, ławnik i kupiec oraz Zuzanna Zacharyaszowna, jego żona, sprzedali za 2500 złp. dom (Or. 22) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej  Sołtanowi Sechwelowicowi (Sachwelowiczowi), kupcowi i Millusi Warterysownej (Teofila Sołtanowa), jego żonie. Sąsiedztwo: Gabriel Aryewowicz wójt ormiański  (Or 24) i Anna Topałowa, wdowa (Or 20).

MELCHISEDEK – legat patriarchy Armenii Większej z Eczmiadzyna, który uczestniczył w położeniu kamienia węgielnego pod budowę kościoła ormiańskiego (murowanego) w Zamościu, w dniu 25 maja 1626 r. wraz z dwoma biskupami Martariuszem (wg innych źródeł Marcinem) i Eliaszem.

MEMICKI KRZYSZTOF – vide Jędrzejowicz Krzysztof

MIEDERGICZ (MYGYRDICZ) JAN – nazwisko od zniekształconego imienia ormiańskiego MYGYRDICZ (Majewski) – pierwsza wzmianka o tej zamojskiej rodzinie pochodzi z księgi ormiańskiej Rady Starszych we Lwowie. 12 stycznia 1586 r. wpisano krorąk JOLMELIK, córki Mygyrdicza z Zamościa i BACHSZEGO (Bartosza) syna GOKCZY także mieszkańca Zamościa. Wnukowie Miedergicza (synowie Bachszego zwanego Zamoscialy) pożenili się we Lwowie. Imię Bachsza przeszło w Bartosz i spolonizowany patronimik Bartoszowicz. Majewski zwraca uwagę na podobieństwo patronimików – Gogczowicz i Kupczowicz. Synowie: Lazar i Zachariasz. Córki: Jolmelik i Agnieszka (?).

MIGERDICZ BARTOSZ, ALEKSANDER i JAN  – wymieniani jako właściciele działki (za działką Zachariasza) w kierunku wschodnim, w pierzei północnej Rynku Wielkiego. Jan Migerdicz Ormianin wymieniany jest w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r.  – miał dom w części zachodniej  Rynku -„Ku rynkowi Solnemu”. Migerdicz Jan (za Majewskim) zapisał na swym zamojskim domu 100 florenów i 30 groszy córce Agnieszce i zięciowi Bogdanowi Kupczowiczowi ze Lwowa. Głównym dziedzicem uczynił syna ZACHARIASZA. Z nieruchomością Miedergiczów sąsiadowały dwa domy: Aleksandra Krzysztofowicza i Soleja Szymonowicza. Miedergicz zapisując córce sumę na domu określił jego sąsiedztwo: z domem Aleksandra Krzysztofowicza. W czerwcu 1589 r. Bogdan Kupczowicz obywatel Lwowa dokonał zapisu hipotecznego na domu przy ul. Bełskiej na 100 flr. na rzecz Agnieszki córki Jana Miedergicza. Sąsiedztwo: Aleksander Christophowicz i dom Jolcy (?) Simonowicza.

MIGERDICZ JAN – Ormianin – wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r., wcześniejszy właściciel działki Torosa. Po Torosie występuje jako właściciel Krzysztof Megardowicz.

MIKOŁAJ – Ormianin, w lutym 1637 r. Albert Pipkowic szewc i Lucia (Łucja) Pawełkowna sprzedali dom (ul. Brukowana) za 500 złp. Jacobo (Jakubowi) Chachulskiemu. Sąsiedztwo: dom zmarłego Krzysztofa Chechelskiego i Nicolai Armeni (Mikołaj Ormianin) Susi Atsuna.

MIRZADZIANOWICZ  SKINDER – Ormianin (z Persji) notowany w księgach zamojskich uprzywilejowanego prawa ormiańskiego za lata 1626-1649. Mieszczanin i kupiec zamojski. (skan 38, księgi z lat 1626-49). Cesja (po łacinie) na dom „przy ul. Ormiańskiej między domami potomków Buniatowych i Murata Dzwonnika leżący” – sąd Skinderowi Mirzadzianowiczowi  przekazał za pomocą pełnomocnika Mikołaja Miturkiewicza. W akcie wymieniana jest Zofia Persunowna (z Persji?) żona Michała Rohi (Rohionicza).

MURAT KIERKOR – Ormianin wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miał dom w Rynku, w części zachodniej.

MURAT KUREMOWICZ – Ormianin ze Lwowa, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Posiadał „dom niezawarty”  w „Rynku Wielkim Na pierzei pod wschód słońca” (Nr 16).

MURATOWIC – Ormianin, kupiec zamojski pozwany przez  kupca kamienieckiego Maruta Markowicza (Ormianina) o 270 zł długu, za to , że mu w przeszłym roku (1625) w Lublinie upominając się „o procenty za szkody na zł pułtorasta” nie oddał. Możliwe, że tożsamy z Muratowiczem, szwagrem Almasa Baleiowicza, patrycjusza zamojskiego, który był na jego posługach przez trzy lata. (skan 71- przypis 41).

MURATOWICZ  ANTONI – Muratowicz Antonius (s. Seuerini)  diec. Chełm. 1686-1687; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

MURATOWICZ AŁTUN  i AGNIESZKA (Balejowna) – Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego zamojskiego w latach: 1638; 1640-1641; 1643-1645. Acta Advocatalia – 13 września 1632 r. – szacunek ściany wspólnej kamienic Wartepa Kirkorowicza i Ałtuna Muratowicza, Ormian i kupców – 804 złp. Usytuowanie: na miedzy wedle kamienicy kniaziowskiey. Opis: „w przod, wzdłusz y wszesz y wysokość rozmierzawszy, którego muru iest sążni sto trzydzieści y cztery terze sciany ….sciana nad sklepem wzgorę wymurowana.”8 czerwca 1634 r. Ałtun Muratowicz i Agnieszka Balejowna, małżonkowie sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 700 złp. Isai Grzegorzowicz’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Synana Paziumowicza i dom potomków Baleja Usłanowicza. 7 marca 1629 r. Ałtun Muratowicz i Agnieszka Baleiowna, małżonkowie mieli dług 3 tysiące ortów gdańskich nowych i wg zeznania Zuzanny Apurcipurowej asekurowali tę sumę inną, dodatkową kwotą, jeśliby na czas nie oddali długu, asekurując dług na dobrach wszystkich swoich a przede wszystkim na kamienicy w Rynku leżącej (skan 58 i 59 , księgi 1626-49).

MURATOWICZ  ASWADUR i RÓŻA – W listopadzie 1640 r. Aswadur Muratowicz i Ruza (Róża) jego żona Ormianie sprzedali część domu w Zamościu za 40 złp. Torosowi Iwaszkowicowi i Annie jego żonie Ormianom. Sąsiedztwo: Jakub Kramarz i Stanisław Włodzik krawiec.

MURATOWICZ JAKUB – W lutym 1607 r. potwierdzono sprzedaż domu za 800 złp przez Greka Loni – Jakubowi Muratowiczowi. Sąsiedztwo: Jan Trzebieski i dom Aswadura Bogdanowicza.

MURATOWICZ KONSTANTY – haftarz zamojski ormiańskiego pochodzenia. Badaczka dziejów zamojskich Ormian, M. Dubasowa przypuszcza, że kupcy ormiańscy kupując półfabrykaty sami zatrudniali u siebie haftarzy.

MURATOWICZ CHARSZOR – Ormianin wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. jako mający domek (zapewne drewniany) „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”

MURATOWA  IRENA – W lutym 1632 r. dokonano inwentarza dóbr po zmarłej Irenie Muratowej.  Był to dom narożny w Rynku Wielkim. Opis:  „…w którym na dole drzwi z zamkiem, tamże y drzwi do sklepu siennego, schody za drzwiami, daley drzwi żelazne do sklepu zwierzchnego, izba wielka drzwi do niey zawrzone, okna całe, ławy wkoło, y listwy, szaffa wscienie sadzona, piec stary ale cały, zydel, miechy, dziza chlebna, szynkwas. Ztey izby sklep z zelaznemi drzwiami, zzamkiem z parą kłodek, izdebka…”

MURATOWICZ SEFER – Ormianin ze Lwowa, który na początku XVII w. osiedlił się w Zamościu, skąd przeniósł się do Stanisławowa. Bardziej szczegółowy biogram pod linkiem: http://www.wiki.ormianie.pl/index.php?title=Sefer_Muratowicz

MURYNOWICZ  BOGDAN  (Ormianin?) – W lutym 1671 r. Jan Mardyroszowic kupiec zapisał na domu w Zamościu 50 złp. (wyderkaf) na kościół ormiański. Sąsiedztwo: Gabriel Dawydowicz i Bogdan Murynowicz. A. Arm. Sygn. 5 pagin. 63 v-64 v.

MUSTAFA NIKOŁAJ – Ormianin, rajca wytypowany przez komisarzy ordynackich 23.08.1661 r. do czuwania w czasie jarmarku i nie dopuszczenia do pobierania wysokich cen z wynajęcia sklepów przez ludzi chcących złożyć i sprzedawać towary (wytypowany razem z rajcą Janem Tilmeichrem). (vide Krzysztofowicz Mikołaj)

MUSTAFOWA  ELŻBIETA – Ormianka, mieszczka zamojska. Wzmiankowana w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668.

MUSZTAPHA – Ormianin. We wrześniu 1669 r. Jan Orzechowski i Jadwiga Magrowiczowna sprzedali dom versus vallum ad Orientem acialiter Seniores Synagogae Zamoscensi (w stronę wału na wschodzie, narożny, Starsi Synagogi Zamojskiej) za 300 złp Sąsiedztwo: Musztapha Armenus.

MUSTAPHOWICZ  JAN – Mustaphowicz Joannes (s. Joani) diec. Chełm 1665-66; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

MUSTAFOWICZ  KRZYSZTOF  – Mustafowicz Christophorus (s. Nicolai) diec. Chełm  1665-66; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

MUSTAFOWIC  WARTERYS  – Mustafowic Varteris (s. Nicolai) diec. Chełm 1667-68; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

MYCHYTAROWICZ  OWANIS – We wrześniu 1639 r. Owanis Mychytarowicz Ormianin i kupiec sprzedał połowę domu w Zamościu Sułtanowi Sahwielowiczowi Ormianinowi i kupcowi za 660 złp. Sąsiedztwo: dom potomków Murata Dzwonnika i dom potomków Buniata.  Acta Armenica sygn. 1 pagin. 112-112v. We wrześniu 1639 r. Sułtan Sachwielowicz Ormianin i kupiec sprzedał dom w Zamościu Owanisowi Mychytarowiczowi Ormianinowi i kupcowi za 300 złp. Sąsiedztwo: dom Mendla Smuyłowicza Żyda i dom Isaia Uchurłowicza.

___________________________________________________________________________________

ORMIŃSKI KSIĄDZ – do sprawdzenia w aktach – według zapisków Marcina Leopolda Zamoyskiego (1680-1718), brata V ordynata (Tomasza Józefa Zamoyskiego) – kanonik zamojski bez bliższego wskazania nazwiska, któremu ordynat podpisał prezente na Probostwo Tarnogrodzkie ad instantiam W grudniu 1713 r. Elżbieta 1-v Miroczynska, 2-v Ulanowska sprzedała część kamienicy w Zamościu „Miroczynsciana” Tomaszowi Orminskiemu kanonikowi zamojskiemu.

OSKIATKA – Acta Armenica – W grudniu 1657 r. na domu Oshsatki (Oskiatki ) Synanownej i jej syna Mikołaja Synanowicza założono zastaw za dług 350 złp. na rzecz Samuela Chelipskiego pisarza radzieckiego. Dom znajdował się na ulicy SOLNEJ. Sąsiedztwo: dom sukcesorów nieboszczyka Włodzika i dom Stanisławowej kusznierki. Sąsiedztwo: –  22 kwietnia 1654 r. Paweł Włodzik i Katarzyna, wdowa po Mikołaju Merzynskim zapisali na domu sumę 150 złp. na rzecz Wojciecha Łukowskiego tkacza i Katarzyny, jego żony. Usytuowanie domu: z tyłu ul. Ormiańskiej, sąsiedztwo: Oskiatkowie i Mikołaj Hadziejowicz. Sąsiedztwo: 16 listopada 1654 r. Stefan Gadziowicz patrycjusz zamojski sprzedał dom z tyłu ul. Ormiańskiej Reinie, wdowie po Stanisławie Wirtowiczu kuśnierzu. Sąsiedztwo: Oskiatkowie i Semion krawiec. Sąsiedztwo: We wrześniu 1664 r. Katarzyna Włodzikowna Mikołajowa wdowa sprzedała część domu za 100 złp. Pawłowi Trafinskiemu bednarzowi. Sąsiedztwo: Oskiatkowie i Hadzieiowicz. Oskatczyn: 1668- Hrubieszowska; Oskiatka 1652 – Hrubieszowska; Oskiatkowie 1654 – zatyłki ul. Ormiańskiej; Oskiatkowie 1664 Zamość. Monika Agopsowicz (vide przypis 45, s. 27 i 31) wymienia Ormiankę, niejaką Oshiadkę Seferowiczową, która z Wołoszczyzny osiadła w Jazłowcu.

OWANISOWICZ AUKSENTY (Auxenty- Axęt) i ANNA – (Owaniszewicz) (księgi po 1620 -1698) – Ormianin, jeden z najbogatszych mieszczan w Zamościu. Kupiec ormiański, wójt i rajca w Zamościu. Od 1662 r. corocznie wpłacał sumę 80 zł na Akademię Zamojską. Owanisowicz był właścicielem kamienicy w Rynku Wielkim nr 10 w latach 1654-1697. Owanisowiczowie nadali jej obecny kształt architektoniczny. Sklepienie podcieni zdobią sztukaterie, w tym 27 plakiet z orłem Polski (za A. Kędziorą). Mieszkali  w niej jeszcze w 1 ćw. XVIII w. Potem własność przeszła na jego dzieci: Zofię, Mariannę, Jana i Konstancję. Owanisowiczowie byli także właścicielami kamienicy pod św. Kazimierzem. Wójt Auxenty Owanisowicz dzierżawił ją aptekarzowi Paprockiemu. Auksenty Owanisowicz był zięciem Warterysa Kirkorowicza. Dzierżawił cegielnię na Przedmieściu Hrubieszowskim, przy drodze do Jarosławca (B. Sawa). 2 marca 1655 r. (wg starego kalendarza) zapisał kościołowi sumę 1000 zł. W lutym 1659 r.  Auxenty Owaniszewicz i Anna Warterysowna Ormianie zapisali na dwóch kamienicach 2000 złp. na rzecz Aleksandra i Marianny Jarockich. Kamienice znajdowały się na ulicy Brukowanej w rynku na rogu. Sąsiedztwo: Cynarowska i Grabowiczanka. Testamentem z 1697 r. zapisał kościołowi ormiańskiemu sumę 100 zł. Wzmiankowany w 1685 r. jako oskarżony za samowolne (bez zgody ławników) oddanie przywilejów (kilku) księdzu ormiańskiemu i rajcom miejskim. Rajcom oddał przywilej Zygmunta III, a księdzu ormiańskiemu „prawo na budynki browarne i słodownię z pieklerzami za cerkwią ruską.” Kiedy urząd ormiański zwrócił się o zwrot dokumentów do księdza, tenże odmówił tłumacząc, że „panom urzędom nie należą.” Owanisowicz był także oskarżony przez kupca Takiesa Wasilowicza z Adrianopola o kwotę długu w wysokości 2 400 zł.  Był rajcą starszym zamojskim i jako taki wnosił protestacje przed sądem ławniczym. W 1681 r. w czasie elekcji urzędu ormiańskiego, wystąpił spór pomiędzy dwoma erespochanami: Owanisowiczem i Warterysem Balejowiczem. Obaj byli erespochanami z nominacji arcybiskupa lwowskiego ormiańskiego, Mikołaja Torosowicza (Owanisowicz pozostał nim do końca swojego życia). Balejowicz okazywał się nominacją arcybiskupa i Owanis także. Decyzję swoją Torosowicz uzasadnił tym, że obowiązkiem erespochana jest nie tylko zbieranie funduszy kościelnych, ale także informowanie arcybiskupa o tym, co dzieje się w gminie ormiańskiej. W tym czasie w Zamościu dokonana została zbrodnia, o której arcybiskup nie został poinformowany. Żaden z erespochanów nie chciał uznać drugiego. Urząd wójtowski odesłał ich do arcybiskupa, zachowując przy przywileju  dawnego erespochana. Zaistniały spór ciągnął się długo, ponownie był rozpatrywany w 1697 r. Sąd komisarski rozstrzygnął spór pomiędzy prowizorem, wójtem ormiańskim i księdzem, zalecając Ormianom wybór swego prowizora, który administrowałby wszystkimi dobrami kościelnymi razem z prowizorem wyznaczonym przez arcybiskupa. Owanisowicz Auksenty miał trzy córki i syna Jana. 17 kwietnia 1689 r. Auxenty Owanisowicz Ormianin, ławnik, przeprowadził wizję kamienicy na ul. Brukowanej: „Naprzod alkierz z wielkiey izby dolney, drzwi w nim, okna w murze przed tym były. W wielkiey izbie okna….Piec cały w 1 alkierzu …Piec w wielkiey izbie biały, cały…Z izby wielkiey do kuchnie idąc wniey dyla iednego nie masz w scienie. W teyze kuchni okno….Przy kuchnie izdebka z oknem, piec zielony popsowany, posadzki ani drzwi nie masz y połap upiłowany. W przysionku przed izdebką drzwi nie masz…Drzwi na tył idąc z izby wielkiey. W sklepiku ciemnym z iedney strony posadzka wybrana, drzwi są…Na gorze podle izdebki sciana wybrana pruszką robotą była, w teyze izdebce gorney okna. Nad sienią, nad staynią z połapu tarcic wyięto trzynaście. Dach potrzebuie dobrey poprawy, oprocz tylnego co nowo poprawiony. W sklepie dolnym niszym w piąci miejscach mur spodem powypadał…Buda przednia na podsieniu. Komora alias strych za zszypanie zboża nad podsieniem y nad sklepami….” Acta Armenica – 10 lipca 1693 r. Przeprowadzono inwentarz kamienicy przy ul. Brukowanej Auxentego Owanisowicza. Do kamienicy  zgłaszał pretensje Zachariasz Arakiełowicz. Cześć Kamienicy powinni otrzymać Lesniowscy małżonkowie. Opis:…”Naprzod sklep od ulice Brukowanej u którego drzwi porządne…okno. Sklepienie srodkiem przez ten wszytek sklep troszka się narysowało. Posadzka dobra z tarcic. Item izdebka alias piec przy tymze sklepie, z piecem nowym, drzwi dobre, okna… Wolny przechod bez sien az do tyłu.” Sąsiedztwo: W marcu 1654 r. dokonano podziału kamienicy (RW 6) na cztery części po zmarłym rajcy Wojciechu Grabowiczu. Sąsiedztwo: Andrzej Abrek i Axenty Owanisowicz Ormianin i kupiec. W lipcu 1654 r. Axenty Owaniszowicz, kupiec zapisał na domu (RW 10) 900 zł. (wyderkaf) na rzecz Stanisława Grabowicza, patrycjusza zamojskiego. Sąsiedztwo: dom narożny na ul. Brukowanej (acialiter a via Strata Lapide) i sukcesorzy Wojciecha Grabowicza. Sąsiedztwo: W marcu 1667 r. Aleksander Radaszkiewicz notariusz i przysięgły zamojski zapisał na części kamienicy (RW 6) 200 złp. na rzecz Jana Wolkmana (może Wolson?) kupca. Sąsiedzi: sukcesorzy Andrzeja Abreka i Axenty Owanisowicz. W lutym 1669 r. Axenty Owaniszowicz i Ewa Kistestorowna, jego żona zapisali na kamienicy (RW 10) 1000 złp. na rzecz rektora Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Łukasz Cipurowicz. Sąsiedztwo: W sierpniu 1674 r. Łukasz Kirkorowicz i Anna Faruchowiczowna, jego żona, Ormianie zapisali na kamienicy (RW 12) 600 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Unikowskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz rajca i Auxenty Owanisowicz Advocatus Iuratu Privileqiati Armenici prawnik prawa ormiańskiego. Opis: „ex latere cocto exaedificatae” – zbudowana z cegły. Sąsiedztwo: W sierpniu 1685 r. Łukasz Kirkorowicz, kupiec i ławnik i Anna Skinderowiczowna, jego żona oraz Jan Aleksander, Katarzyna i Antoni, ich dzieci, sprzedali dom (RW 12) w Rynku Wielkim Zachariaszowi Arakiełowiczowi, kupcowi i ławnikowi oraz Zofii Warterys Jakubowiczownej (możliwe, że Tatułowiczownej?), jego żonie za 2500 złp. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański i Auxenty Owanisowicz ławnik. Opis: „…z murowanymi sklepami dolnemi, scianami oboiey stron…y z przodem murowanym…” Sąsiedztwo: W październiku 1685 r. ks. Franciszek Grabowicz, profesor Akademii Zamojskiej, zastawił połowę kamienicy „Grabowiczowska” (RW 6) za 1200 złp. Mikołajowi Barth’owi i Mariannie Romanowczykownej, żonie. Sąsiedztwo: olim (niegdyś) Andrzej Abrek i Auxenty Owanisowicz, kupiec. W listopadzie 1685 r. Mikołaj Barth, krawiec przeprowadził inwentaryzację kamienicy „Grabowiczowskiej” (RW 6). Sąsiedztwo: kamienica „Abrkowska” i Auxenty Owanisowicz. Sąsiedztwo: W maju 1688 r. Zachariasz Arakiełowicz kupiec ormiański i ławnik zapisał na kamienicy (RW 12) 750 złp. na rzecz Marcina Zamoyskiego. Sąsiedzi: Auxenty Owanisowiecz i Stefan Ałtunowicz prawnik. We wrześniu 1690 r. Zachariasz Arakiełowicz i Zofia Tatułowicz, małżonkowie, zapisali na kamienicy (RW 12) 1000 złp. (wyderkaf) na rzecz księdza Jana Krikowskiego, dziekana i infułata zamojskiego, proboszcza szczebrzeskiego. Sąsiedztwo: Auxenty Owanisowicz i Stefan Ałtunowicz. W kwietniu 1741 r. Karol Kochanowski przeprowadził wizję kamienicy „Arakiełowiczowskiej”  (RW 12). Sąsiedzi: sukcesorzy Owaniszowiczów i sukcesorzy Balejowiczów. W grudniu 1650 r. Auxent Owaniszewicz zapisał na domu 220 złp. na rzecz Jakuba Berne. W lutym 1692 r. (w aktach ormiańskich) wzmiankowano Axentego Owanisowicza (przy innej okazji). Sąsiedztwo: kamienica „Grabowiczowska”. W grudniu 1650 r. Auxent Owaniszewicz zapisał na domu 220 złp. na rzecz Jakuba Berne. W październiku 1678 r. Marcin i Katarzyna Tyszowieccy sprzedali za 260 złp. dom Janowi i Ewie Kaliszom. Sąsiedztwo: Auxenty Owaniszowicz i Jan Szopinski.

OWANISOWICZ  TAKIES – W maju 1639 r. Takies Owanisowicz Ormianin zapisał dług na domu (500 złp.) w Zamościu na rzecz Warterysa Kirkorowicza wójta ormiańskiego. Sąsiedztwo: dom Gabriela Skęnderowicza i dom Synana Paziumowicza.

OWANISOWICZ JAN – Ormianin, syn Auksentego – studiował w Pradze na Uniwersytecie (10 lat z przerwami). Ukończył je jako mistrz filozofii (1674) i prawa (1680). Był poetą i autorem epigramatów łacińskich (za A. Kędziorą)

OWANISZEWICZ KRZYSZTOF AXENTY – akademik zamojski. Wydał: Palmaris fructus variis epigramma libus curiosis et politicis adorautus commodo et usui nobilissimae studiosae juventutis ex Latino in patrium idioma transportatus. Zamoscii 1700 in 4 to”. Autor (jak przytacza s. Barącz) „z wielu bardzo epigrammatów łacińskich umiał zrobić wybór i umieścił, co piękniejsze”. Był pisarzem miejskim. W opracowaniach wzmiankowany jako autor „wybornych epigramatów łacinskich”

OWANISZEWICZ STANISŁAW – Ormianin, zamojski reformata, wymieniany w Księdze Reformatów w 1715 r. (skan 6684) Księgi Zamojskiego Konwentu.

OWANISZEWICZOWA EWA – wymieniana w Aktach Trybunału Zamojskiego dla Miasta Zamościa z lat 1715-1719. (Arch. Państw. Lublin – sygn. 35/867.0/1/11). Podobnie wymieniani” Auxenty Owaniszewicz i Joan Christophor Owaniszewicz. 25 stycznia 1700 r. Ewa Owaniszewiczowa, wdowa po Auxentym Owaniszewiczu sprzedała dom za 1200 złp. Joachimowi Tyszowieckiemu alias Pokrołowicz szewc i jago żonie Katarzynie. Sąsiedztwo: Gabriel Derbedraszowicz  i Andrzej Żołądkiewicz.

OWANISZ  AUXENTIUS  – Owanisz Auxentius (s. Joanis) Armenus Zam. diec. Chełm gr 16  1637-1638; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISOWICZ  LEONARD – Owanisowicz Leonardus (s. Joanis) Armenus Zam. 1643-1644; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANIS  KRZYSZTOF  – Owanis Christophorus (brak) Armenus Zam. 1655-1656; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISEROWICZ  JAN – Owaniserowicz Joannes (s. Augustini)  diec Chełm. 1663-1664; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISZOWIC  TOMASZ – Owaniszowic Thomas (s. Auxentii)  diec. Chełm. 1676-1677; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISZOWIC  KRZYSZTOF  – Owaniszowic Christopherus (s. Auxentii)  diec Chełm 1676-1677; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISOWICZ  ALEKSANDER – Owanisowicz Aleksander (s. Auxentii)  diec. Chełm 1686-1687; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

OWANISZOWIC  MICHAŁ – Owaniszowic Michael (s. Auxentii) terrae Chełm 1688-1689; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

___________________________________________________________________________________

PAZIUMOWICZ SYNAN – Ormianin, ławnik sądu ormiańskiego w latach 1627-1629; 1633; 1638-1641; 1643-1645. Sąsiedztwo: – 8 czerwca 1634 r. Ałtun Muratowicz i Agnieszka Balejowna, małżonkowie sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 700 złp. Isai Grzegorzowicz’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Synana Paziumowicza i dom potomków Baleja Usłanowicza. Sąsiedztwo: – 3 października 1639 r. Jan Szornel sprzedał dom przy ul. Ormiańskiej Bartoszowi Antonowiczowi Ormianinowi, kupcowi za 800 złp. Poprzednim właścicielem domu był Isaj Grzegorzowicz Pers. Sąsiedztwo: Synan Paziumowicz i kamienica Krzysztofa Balejowicz. Sąsiedztwo: – 5 maja 1641 r. dom przy ul. Ormiańskiej po zmarłym Bartoszu Antonowiczu Ormianinie i kupcu  darowuje Katarzyna z Ostroga Zamoyska, w którey dyspozycji znalazł się dom po śmierci Antonowicza, Ormianinowi i kupcowi Janowi Hadziejowiczowi. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Balejowicza i dom Szymona Paziumowicza. W maju 1639 r. Takies Owanisowicz Ormianin zapisał dług na domu (500 złp.) w Zamościu na rzecz Warterysa Kirkorowicza wójta ormiańskiego. Sąsiedztwo: dom Gabriela Skęnderowicza (Skinderowicz) i dom Synana Paziumowicza.

PAZIUMOWICZ  JAN- Pazomowic Joannes (s. Simoni) diec. Chełm. 1630-31 – wykazany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

PAZIUMOWICZ ZACHARIASZ – Pazomowic Zacharias (s. Simonis) diec. Chełm 1630-31 – wykazany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

PAZIUMOWICZ SIMON – Pazomowic Simon (s. Jozephi) diec. Chełm 1630-31 – wykazany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

PAZIUMOWICZ GREGORIUS -Pazumowicz Gregorius (s. Simonis)  Armenus diec. Chełm 1644-1645 – wykazany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

PAZIUMOWICZ STEFANUS – Pazumowicz Stephanus (s. Simonis) Armenus Zam. diec. Chełm gr 12 1644-164 – wykazany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej

POPOWICZ KRZYSZTOF – Ormianin, który kupił w 1593 r. w Zamościu dom za 150 florenów od ks. Łukasza przy ul. Ormiańskiej. Acta Advocatalia – 9 lutego 1593 r. Łukas Sacryficus alias pop Ormianin sprzedał za 150 zł dom Krzysztofowi Popowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Stanisława Wioteska bednarza i inny dom popa. W marcu 1593 r. potwierdzono sprzedaż domu przez Ludwika Biringle (Birhingle?) na rzecz Krzysztofa Popowicza Armenus (Ormianina). Dom znajdował się in prymario foro Circulo  – Rynku Wielkim i sąsiadował z domem Jana Bartelly. Consularia: W lutym 1593 r. Krzysztof Popowicz Ormianin zapisał na domu przy ul. Ormiańskiej 100 talarów na rzecz Łukasza Sacrifex (księdza) Ormianina.

PINKOWA  ANNA – Ormianka – W sierpniu 1668 r. Anna Pinkowa Ormianka, wdowa zapisała na domu przy ul. Brukowanej 50 złp. na rzecz Confraternitas S. Annae Matris B.V.M. (Bractwo Świętej Anny) w kościele OO. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedztwo: Okrzelski i Krupa szewc.

___________________________________________________________________________________

ROHY  MICHAŁ –  Ormianin, kupiec zamojski – vide Ciułsał Rohi Michał.

ROMASZKIEWICZ – W styczniu 1654 r. Bonawentura Coustant Bełzecki wydzierżawił dom za 800 złp. Romaszkiewiczowi Ormianinowi. Usytuowanie: na ul. Ormiańskiej na rogu Kościoła Ormiańskiego leżący. 7 marca 1655 r. Krzysztof Balejowicz sprzedał za 1500 złp. dom przy ul. Ormiańskiej (usytuowanie: od kościoła Ormiańskiego na rogu, na południe od ulicy) Krzysztofowi Romaszkiewiczowi. Sąsiedztwo: Gabriel Dawidowicz.

RUTKOWSKI WOJCIECH – (?) Wybrany pisarzem urzędu ormiańskiego w 1626 r. Upominał się o zaległe salarium, ale wtedy był już mistrzem zamojskim.

___________________________________________________________________________________

SAAL – Ormianin. – W kwietniu 1637 r. Albert Szulmierski wykonał zastaw na domu przy ul. Brukowanej na sumę 200 złp. na rzecz Piotra  – Mihitarowica. Sąsiedztwo: Simonis (Szymon) Rzepecki i Saal Ormianin.

SACHAK  ORMIANIN wymieniony w Lustracji miasta z 1657 r. (w kamienicy Owanisowiczowskiej), w tym czasie w kamienicy Gordona – Rynek Wielki 10. 7 października 1636 r. Sahak Ormianin sprzedał plac na ul. Horodelskiej za 50 złp. Chydryr Sislikowi. Sąsiedztwo: Szkoła Żydowska i Chydryr Sislik. W sierpniu 1653 r. nastąpiło przekazanie praw do części domu przy ul. Brukowanej (150 złp.) Iwana (Jana) Chylickiego, syna zmarłego Piotra Chylickiego na rzecz Krzysztofa i Elżbiety Kołkowiczów. Sąsiedztwo: sukcesorzy Rzepeckiego i Saak Ormianin W maju 1664 r. Elżbieta, wdowa po Krzysztofie Wołkowiczu oraz jej córki Marina, Jadwiga i Zofia sprzedały za 580 złp. dom przy ul. Brukowanej Marcinowi i Jadwidze Okrzelskim(raczej Okrzewscy). Sąsiedztwo: Rzepecki i Saak Ormianin. W kwietniu 1665 r.Marcin i Jadwiga Okrzewscy zapisali na domu przy ul. Brukowanej sumę 130 złp. na rzecz Banku Pobożnego w Zamościu. Sąsiedztwo: Rzepecki i Saak Ormianin. SAAK = Sakiewicz ?  do ustalenia w aktach – W kwietniu 1694 r. Marianna, żona zmarłego Jana Żydkiewicza sprzedała dom z ogrodem „Żydkiewiczowskie” za 100 złp. Albertowi Drozdowi i Barbarze, małżonkom. Sąsiedztwo: Gabriel Sakiewicz i Franciszek Żydkiewicz.

SACHWELOWICZ MURAT – wymieniany jako jeden z najbogatszych Ormian zamojskich.

SACHWELOWICZ  SUŁTAN – (Sachwielowicz Sołtan) – Ormianin, jeden z najbogatszych mieszczan w Zamościu. Wybrany z pospólstwa na szafarza zamojskiej gminy ormiańskiej. Na pobierane przez szafarzy kwoty była osobna skrzynia tzw. szafarka z dwoma kluczami (każdy u innego szafasza). Szafarz prowadził regestr zebranych sum. Skrzynka przez rok była u Owanisa. W 1642 r. Sachwelowicz kupił dom, (obecną Kamienicę pod Madonną), który wcześniej należał (w pierwszej połowie XVII w.) do ormiańskiej rodziny Migerdowiczów. Był to skromny, drewniany dom ormiański. Sachwelowicz dorobił się jako kupiec na handlu bursztynem i wystawił w jego miejscu okazałą kamienicę, sygnowaną gmerkami z jego inicjałami S.S. W rękach Sachwelowiczów kamienica była od 1642 do 1743 (Ewa Prusicka). Do połowy XVIII w. kamienica pozostawała w rękach żeńskich potomków fundatora, rodziny Takiesowiczów. Później jeszcze należała do Derbedroszewiczów. Sułtan Sachwelowicz należał do grupy najbogatszych kupców ormiańskich w Zamościu. Według A. Kędziory Sachwelowicz ubierał się jak patrycjusz, w jego strojach dominował kolor fiołkowy: 3 dalie, 3 kontusze; żupan i czapka. W jego inwentarzu odnotowano: 6 muszkietów, 4 pistolety, 2 szable; 1 multankę. Miał także 6 obrazów na płótnie, 16 kartyn malowanych na płótnie i wizerunek św. Jerzego. Zapisał kościołowi ormiańskiemu sumę 1000 zł na swoich dobrach. Według akt gminy ormiańskiej w Zamościu za lata 1660-1668 wymieniony jest jako zmarły, przy sprawie należności Pani Sołtanowej wdowy, dochodzonej w wys. 300 zł od spadkobiercy Dominika Bonatowicza, Nicolao Boniatowicza. Opiekunem wdowy był Warters Jatułowicz. We wrześniu 1642 r. Krzysztof Megerdowicz, ławnik i kupiec oraz Zuzanna Zacharyaszowna, jego żona, sprzedali za 2500 złp. dom (Or. 22) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej  Sołtanowi Sechwelowicowi (Sachwelowiczowi), kupcowi i Millusi Warterysownej (Teofila Sołtanowa), jego żonie. Sąsiedztwo: Gabriel Aryewowicz wójt ormiański  (Or 24) i Anna Topałowa, wdowa (Or 20). We wrześniu 1639 r. Owanis Mychytarowicz Ormianin i kupiec sprzedał połowę domu w Zamościu Sułtanowi Sahwielowiczowi Ormianinowi i kupcowi za 660 złp. Sąsiedztwo: dom potomków Murata Dzwonnika i dom potomków Buniata.  Acta Armenica sygn. 1 pagin. 112-112v. We wrześniu 1639 r. Sułtan Sachwielowicz Ormianin i kupiec sprzedał dom w Zamościu Owanisowi Mychytarowiczowi Ormianinowi i kupcowi za 300 złp. Sąsiedztwo: dom Mendla Smuyłowicza Żyda i dom Isaia Uchurłowicza. Sachwelowicz Sołtan zmarł  28 marca 1656 r.

SACERDOTIS  STEFAN – Sacerdotis Stephanus (s. Jacobi) Armenus Zam. 1615-1616 – wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

SAKEŁOWICZ  KRZYSZTOF – Sakełowicz Christophorus (s. Sołtani) Armenus Zam. 1654- 55, wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

SAJEWICZ (SAJOWICZ, SAIOWICZ) JAN i BARBARA  (Ałtunowna) – starszy przysięgły gminy ormiańskiej (przysiężnik prawa uprzywilejowanego ormiańskiego – 1680). Sprzedał dom przez „podanie rózgi zielonej” (in. z archiwaliów zamojskich – L. Białkowski). Wymieniany także przy zapisach sum dla kościoła ormiańskiego (m.in w 1656 – vide Topałowicz Kacper). Sąsiedztwo: – W lutym 1653 r. dokonano wyceny domu przy ul. Brukowanej na 1200 złp. po zmarłym Janie Zawadzkim. Dom w marcu tegoż roku zakupił Balcer Libarowicz Ormianin. Sąsiadem był Jan Saiowicz Ormianin. Sąsiedztwo: – W lipcu 1667 r. Wojciech Mirzwowicz zapisał na domu przy ul. Brukowanej 5 mk srebrem na rzecz OO. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedztwo: Jan Saiowicz Ormianin i Hochelski. Sąsiedztwo: – W czerwcu 1687 r. Jan Miroczynski rajca i Elżbieta Mengantowna, jego żona sprzedali za 1400 złp. dom przy ul. Brukowanej Józefowi i Agnieszce Sadownikom. Poprzedni właściciel – Jan (Hans) Michał Link (zbrojmistrz zamojski) Armamentarius Zamoscensis. Sąsiedzi: sukcesorzy Jana Saiowicza Ormianina i na rogu ulicy publicznej. W marcu 1687 r. Jan Saiowicz ławnik i Barbara Ałtunowna (Ormianie) dokonali zapisu na domu przy ul. Brukowanej 500 złp. na rzecz Marcina na Zamościu Zamoyskiego. Sąsiedztwo: Jan Miroczynski i sukcesorzy Mierzwowicza. 31 października 1689 r. Barbara Ałtunowiczowa, wdowa po Janie Saiowiczu, ławniku sprzedała dom „z sklepem murowanym dolnym” …”na Brukowaney ulicy idąc od Bramy Lwowskiey” Ibrahimowi Mustaphowiczowi za 1100 złp. Sąsiedztwo: Józef Sadownik i grunt pusty sukcesorów Mierzwowiczowskiego. Sąsiedztwo: – W lipcu 1692 r. Krzysztof i Anna Liniewicz dokonali zapisu hipotecznego (200 złp) na domu przy ul. Brukowanej na rzecz Perillustrus et Admodum Reverendo Joannis Unikowski Decano Insulato Zamoscen – Znamienitego i Wielebnego Jana Unikowskiego Dziekana Zamojskiego. Sąsiedztwo: Stanisław Preyszowicz i sukcesorzy Saika Ormianina Sąsiedztwo: – 30 stycznia 1636 r. Albertus Zuba Aunga (Albert Zięba auriga -woźnica) z żoną Anną zapisali na połowie domu 300 złp. na rzecz Jana Mastalerza Samuyłowicza. Dom znajdował się przy ulicy na tyłach ul. Ormiańskiej. Sąsiedztwo: niewierny Smyło Żyd i Say (Saj) Ormianin. 24 września 1636 r. Albert i Anna Zięba sprzedali dom za 400 złp. na tyłach ul. Ormiańskiej Sehweli Ormianinowi. Sąsiedztwo: Smyło Żyd i Saj Ormianin.

SEFEROWA  ANNA (Owanisowiczówna) – w aktach określana jako Sepherowa, żona Sefera Chiderowicza (krorąk z 1650 r.), dzwonnika kościoła ormiańskiego. Małżeństwo przez osiem lat mieszkało w domu Sefera przy ówczesnej ul. Żydowskiej (obecnie ul. Pereca). W sierpniu 1658 r. sprzedali dom Błażejowi Snieciechowskiemu. Ich dom sąsiadował ze szpitalem żydowskim i domem stolarza Jana Snopka i jego żony Anny.

SEHWELI – Ormianin – 24 września 1636 r. Albert i Anna Zięba sprzedali dom za 400 złp. na tyłach ul. Ormiańskiej Sehweli Ormianinowi. Sąsiedztwo: Smyło Żyd i Saj Ormianin.

SERHIJOWIC  STEPAN – Ormianin z Zamościa wymieniany w testamencie z 23 maja 1667 r. Awedyka Dersymonowica ze Lwowa z tytułu długu („reszty do membrany trzydzieści do niego f [florenów] 160.”). (Stopka, s. 115)

SERHIOWICZ (SERGIOWIC- SERHIOWICZ) OWANIS – Owanis Serhowic – kupiec ormiański, szafasz. Z pośród ławników wybierano jednego szafarza, a z pospólstwa drugiego. Serhiowicz był ławnikiem w latach: 1630; 1632-1633; 1635-1641, także deputat w 1637 r. Serhiowicz był właścicielem kamienicy w Rynku Wielkim 10 (Owanisowiczowska). Przed nim kamienicę miał inny Ormianin, niejaki Tobiasz. W lutym 1637 r. Tomasz Puzdrowski aptekarz i rajca zamojski oraz jego żona Zofia sprzedali za 4000 złp. kamienicę (RW 8) Joannis Owanis Serhiowic Armeno (Civis et Mercatoris Zamoscensis) Janowi Owanisowi Serhiowic’owi Ormianinowi, obywatelowi i kupcowi zamojskiemu. Usytuowanie: ad orientem acialiter k. narożna – pierzeja wschodnia. Sąsiad: kamienica Birkoviana Academica (Birkowskiego). W lutym 1638 r. Tomasz Puzdrowski, aptekarz i rajca zamojski sprzedał kamienicę (RW 8) za 2600 złp. Ouaris Serkiewnic Armeno (Owanis Serhiowic), Ormianin, kupiec zamojski. Sąsiedztwo: kamienica Birkoviana.W kwietniu 1639 r. Akademia Zamojska sprzedała kamienicę (domus lapidus) o wartości 4300 złp. Albertowi Grabowicowi aptekarzowi i Agnecie (żonie). Lokalizacja domu: propiam Academia Zamoscensis In Circulo Maiori. Uwagi: Katarzyna z Ostroga Zamoyska zezwala profesorom Akademii Zamojskiej na sprzedaż kamienicy w rynku Wielkim w Zamościu, którą na rzecz Akademii zapisał Szymon Birkowski. Sąsiedztwo: Excellencia Dr Andrea Habrek (Andrzej Abrek) prof. Akademii Zamojskiej i kamienica Ouanis [Owanisowicz] Sergiowic Armeno. [Dom należał do Akademii, ale chyba stał na Rynku Wielkim, a nie w okolicy akademii?]. W lutym 1642 r. Owanis Serhiowicz Ormianin, kupiec i ławnik, sprzedał dom przy ul. Żydowskiej za 480 złp. Janowi Krzysztofowiczowi Grekowi z tureckiego miasta Nieopola. Poprzedni właściciel – Gieragos Aspagiowicz. Sąsiedzi Józef Żyd i Siemion krawiec.

SERHIOWICZ GRZEGORZ – jeden z pierwszych osadników ormiańskich w Zamościu. Nabył kamienicę rynkową wraz ze słodownią od aptekarza Michała Brenera za 450 florenów. W marcu 1589 r. Michał Brener aptekarz sprzedał dom in Circulo (w Rynku Wielkim) Grzegorzowi Serhiowicz  Armenus za 90 flr. Sąsiedztwo: dom Kiriła Greka i dom Jakuba Janiszowskiego. Parcela budowlana: agro et hortus et prato (pole, ogród i łąka). W 1590 r. Grzegorz Serhiowicz sprzedał kamienice w Rynku Wielkim za 600 florenów Ormianinowi Iwanowi Kossa.  Parcela budowlana: agro et hortus et prato (pole, ogród i łąka).

SIERAK – W kwietniu 1627 r. Stanisław Żurkowski sprzedał za 1300 złp. dom przy ul. Ormiańskiej Michałowi Rohi Ciułsał i Zofii Pernusównej małżonkom. Dom ten należał do Ormianina Sieraka, a Żurkowskiemu darował go Jan Zamoyski. Sąsiedztwo: potomkowie Murata Dwonnika i potomkowie Owanisa Murata.

SIMONOWICZ  JOLCY – wymieniany w zamojskich Acta Advocatalia  w 1589 r. w sąsiedztwie domu Christophowicza Aleksandra (Krzysztofowicza Alexandra) przy transakcji dokonywanej przez mieszkańca Lwowa Bogdana Kupczowicza, który dokonał zapisu hipotecznego (100 flr.) na rzecz Agnieszki córki Jana Miedergicza na domu  w Zamościu.(Spis kart). Według Majewskiego – kiedy Ormianin Jolczy wyjechał w interesach, jego dom stał pusty i wówczas der Łukasz (ksiądz ormiański) uzyskał zgodę aby w nim zamieszkać. Dom stał „między domami Muratowem a domem Janowem, obu Ormian”. Kiedy nadeszła wiadomość o śmierci Jolczy, Jan Zamoyski przelał prawa do domu na der Łukasza i jego potomków w 1593r. O Jolczy wspominają także lwowskie akta sądu ormiańskiego. Jolczy jako Kaphenczanin Civis Zamoscensis wymieniany w r. 1590, Ormianin pochodzący z krymskiej Kaffy. W lwowskich aktach sprawy podawano jego imię jako Tolczej lub Jolczy. W Konstantynopolu skupował towary na handel w Polsce i tam pożyczył znaczną sumę (840 talarów) Awakowi, który popadł w kłopoty. Po powrocie do Lwowa sam miał problemy z odzyskaniem pożyczki i dopiero po kilkumiesięcznym sądzeniu się oddano mu ją z procentami. Sąsiedztwo: W czerwcu 1589 r. Bogdan Kupczowicz obywatel Lwowa dokonał zapisu hipotecznego na domu przy ul. Bełskiej na 100 flr. na rzecz Agnieszki córki Jana Miedergicza. Sąsiedztwo: Aleksander Christophowicz i dom Jolcy (?) Simonowicza.

SISLIK CHYDRYR – vide Chydryr Sislik – 7 października 1636 r. Sahak Ormianin sprzedał plac na ul. Horodelskiej za 50 złp. Chydryr Sislikowi. Sąsiedztwo: Szkoła Żydowska i Chydryr Sislik.

SKINDER  MIRZA  DZIANOWICZ  – Ormianin notowany w 1628 r. – vide Dzianowicz

SKINDEROWICZ GABRIEL – W maju 1639 r. Takies Owanisowicz Ormianin zapisał dług na domu (500 złp.) w Zamościu na rzecz Warterysa Kirkorowicza wójta ormiańskiego. Sąsiedztwo: dom Gabriela Skęnderowicza (Skinderowicz) i dom Synana Paziumowicza. Gabryel Skenderowicz, mieszczanin zamojski, (skan 40 – przypis 41) był dłużny pewną sumę Owanisowi Serhiowiczowi.

SKINDEROWICZOWA  MARIANNA – 18 lutego 1671 r. Krzysztof i Agnieszka (Dolwatowiczowna) Czujkowscy zapisali na domu przy ul. Ormiańskiej 300 złp. na rzecz Panasa Uchurłowicza kupca. Sąsiedzi: Andrzej Nowacki i Marianna Skinderowiczowa wdowa (dom narożny).

SKENALEROWICZ  (Skinderowicz?) IZAAK– W lutym 1633 r. Mateusz Rucinski (małoletni) sprzedał za 600 złp. dom przy ul. Brukowanej Izaakowi Skenalerowiczowi Ormianinowi. Sąsiedztwo: Wojciech Szulmierski ławnik i Jan Obrocki fabriferarii – producent.

SMIESZKOWICZ ANTONI – student Akademii Zamojskiej nacji ormiańskiej. W 1690 r. wybrano go „szlachetnego Antoniego Smieszkowicza” aby się wdrażał w pracy pisarza urzędu ormiańskiego.

„SOŁTANOWA” SACHWELOWICZ  TEOFILA – Ormianka zamojska „mieszczka i kupcowa” trudniąca się handlem solą. Przywiozła 500 beczek soli – wymieniona w księdze akcyzyjnej z 1657 r. Wymieniana także, już jako wdowa po Sołtanie Sachwelowiczu, w aktach wójtowskich gminy za lata 1660-1668. Opiekunem wdowy był Warterys Jatułowicz.

SOŁTANOWA  ZOFIA  – 8 marca 1683 r. Zofia Sołtanowa Ormianka sprzedała dom przy ul. Ormiańskiej za 400 złp. Albertowi i Elżbiecie Ostrowskim. Sąsiedztwo: Gulczewski i dom narożny.

SOŁTANOWICZ  BERNATH – lat 20 w 1620 r. – syn Teodora Sołtanowicza (skan 59, ks. 1620-49).

SOMKA KASPER – możliwe, że Ormianin, który podobnie jak Kossa był określany w aktach narodowością węgierską. Kupił w 1593 r. dom przy ul. Szewskiej w Zamościu od Iwana Kossy Ormianina (za Majewskim).W marcu 1593 r. Cossa Janus Węgier sprzedał za 50 złp. dom przy ul. Szewskiej Somki Caspar Węgrowi. Sąsiedztwo: łaźnia miejska i dom Macieja Zubra krawca. A. Adv. Sygn. 1. 127-127v

STECKOWICZ ZACHARIASZ KRZYSZTOF – proboszcz kościoła ormiańskiego w Zamościu w 1725 r. Steckowicze pisali się także: Steckiewicze, Stetzkiewicze, Stetkiewicze.

STEFAN – Ormianin bliżej nie określony, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Posiadał „plac” – „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.

STEFANIDES MELCHIOR – vide (Stefanowicz) – ksiądz, Ormianin, dr prawa na Akademii Krakowskiej, potem profesor Akademii Zamojskiej od 1594 r. (podpisał umowę na 3 lata).  Kanonik Chełmski i Zamojski (Lauglois, s. 99). W Zamościu jego imieniem nazwano jeden z palców: Plac Stefanidesa w północnej części miasta. Deputowany na synod prowincjonalny w Chełmie w 1604 r. W Akademii Zamojskiej wykładał: filozofię, logikę, prawo, teologię i metafizykę. W 1602 r. zabiegał u Jana Zamoyskiego o mecenat na  dwuletnie studia (Rzym lub Bolonia). Chciał zrobić doktorat z teologii, a podnosząc w ten sposób swoje kwalifikacje zamierzał zapewne ubiegać się o wyższe godności w kolegiacie albo chciał objąć jedną z katedr w akademii. Jego prośba jednak nie zyskała aprobaty Zamoyskiego. Ewentualny związek z Melchiorem?: W styczniu 1603 r. Wawrzyniec Stefanides przekazał na rzecz szpitala dom przy ul. Bełskiej wartości 80 złp. (Hospital Pauperorum Zamoscensis – zamojski Szpital Ubogich). Sąsiedztwo: dom zmarłego Tomasza murarii (murarza).

STEFANOWICZ MELCHIOR (Melchior STEFANIDES – Stefanowic) – Ormianin, dr filozofii i prawa, kanonik archikatedry lwowskiej, kanonik chełmski i zamojski. Prepozyt w Tomaszowie i Lubaczowie. Na wezwanie Jana Zamoyskiego przeniósł się z Krakowa do Zamościa i przejął obowiązki wykładowcy na uczelni zamojskiej. Pełnił urząd rektora w latach 1595-1597. Aktywnie uczestniczył w życiu Akademii Zamojskiej, broniąc jej praw i przywilejów. Jako rektor zapoczątkował prowadzenie Albumu Studentów (Album Studiosorum)  zamojskiej uczelni. Na Synodzie w Chełmie, 9 lipca 1604 r. (jako deputowany z Zamościa) wygłosił mowę, która ukazała się drukiem w tym samym roku w dziele: Constitutiones dioecensanae S. Synodii Chełmensis mandatae Georgio Zamojski Episcopo et Praesidente. Stafanowicz piastował godności kanoniczne w Chełmie i we Lwowie. Wydano także jego: „Kazanie – przy obchodzie rocznym sławnej pamięci Jana Zamojskiego w Zamościu 1606, in 4to.” Ponadto: Przedmowa przy ślubie i kazanie na przenosinach małżeńskich Tomasza Zamojskiego w Krakowie 1621, in 4to.; Kazanie o Męce Pańskiej 1625, in 4to.; Kazanie na niedzielę świąteczną w Zamościu w drukarni akademickiej 1624, in 4to.; Kazanie żałobne przy obchodzie śmierci Jana Chodkiewicza wojewody wileńskiego w Zamościu w drukarni akademickiej 1624, in 4to. Stefanowicz w czasie zatargów duchowieństwa ze stanami świeckimi zebrał, z polecenia arcybiskupa Pruchnickiego, wszelkie ważniejsze pisma opowiadające się za duchownymi i wydał je łącznie w 1652 r. Zmarł w 1638 r. we Lwowie ( B. Szyszka, ZKK). Przekazał własny księgozbiór bibliotece akademickiej. Stephanides Melchior – rektor Akademii Zamojskiej dr filozofii (po raz pierwszy rektorem był w latach 1595-96) – wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej. vide Szymonowicz.

STEFANOWICZ ANTONI i KATARZYNA – 26 października 1682 r. Antoni Stefanowicz i Katarzyna  sprzedali połowę domu od ulicy Kościelnej Ormiańskiej na rogu za 300 złp. Stefanowi Ałtunowiczowi ławnikowi i Annie Bartoszowiczownej, jego żonie. Sąsiedzi: Gabriel Dawidowicz ławnik i Stefan Ałtunowicz.

STEPHANIDES  LAURENTIUS – Stephanides Laurientius (s. Stephanus) diec. Chełm 1595-96; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

STEPHANOWICZ  TOMASZ – Stephanowicz Thomas (s. Joannis)  alias Bawoł diec. Chełm 1645-1646; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

STEPHANOWICZ  MATEUSZ  – Stephanowicz Matthias (s. Joannis) diec Chełm. 1664-1665; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

STEPHANOWICZ  SEWERYN – Stephanowicz Severinus (s. Stephani)  diec. Chełm. 1667-1668; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

STEPHANOWICZ  KRZYSZTOF  – Stephanowicz Christophorus (s. Stanislai)  diec. Chełm. 1671-1672; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

STEPHANUS – Stephanus (s. Izaiae) Armenus Zam. diec. Chełm 1620-1621; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

SZADBEJ DEODAT – ksiądz kościoła ormiańskiego w Zamościu, który objął miejsce po ks. Kajetanie Kossa zmarłym w 1774 r.

SERIOWICZ STEFAN – mieszczanin i kupiec ormiański, wzmiankowany w aktach wójtowsko-sędziowskich Gminy Ormiańskiej w Zamościu za lata 1660-1668.

SZALTANI ARMENUS – W lutym 1594 r. Bykacia, wdowa po Szymonie Armeni (Ormianinie) dokonała zapisu hipotecznego na domu w Rynku Wielkim w wys. 200 złp. na rzecz Marka juniora, syna Bykacii na auteriori area ez domo – zewnętrznej części domu?. Sąsiedztwo: Szaltani Armenus i Balli Armenus.

SZEFEROWIC  (SEFEROWIC ?) – W lipcu 1646 r. Ormianin Szeferowic zapisał na domu przy ul. Brukowanej 800 złp. na rzecz Mikołaja Hadziejowica Ormianina. Sąsiedztwo: – 21 kwietnia 1641 r. Mirowski Andrzej i Jakub (bracia) sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 390 złp. Mateuszowi (piekarz) i Krystynie Mikołajowiczom. Sąsiedztwo: Smuklerka Żydówka i Sefferowa Ormianka.

SZYMON – mnich ormiański, który został wezwany z Zamościa do Lwowa przez arcybiskupa Torosowicza „ażeby będąc pod jego okiem, przestał być szkodliwym” unii kościoła ormiańskiego z kościołem katolickim. Przypuszczalnie tożsamy z Symeonem Lehaci.

SZYMAŃSKI STEFAN – Ormianin zamojski/lwowski. Wymieniany w 1670 r. jako egzaktor, który nie opowiadając się urzędowi, zabrał kontrybucje za dwa miesiące i wyjechał do Lwowa. Szymański zlekceważył swoje obowiązki wobec gminy ormiańskiej.

SZYMONOWICZ SOLEJ – Ormianin wzmiankowany w Zamościu w 1589 (Majewski)

SZYMONOWIC  JÓZEF – W marcu 1637 r. niewierny Maier Isaakowic i Rosa, jego żona, córka zmarłego Mordahay Lippyca sprzedali za 500 złp. dom przy ul. Żydowskiej Józefowi SzymonowicowiArmenis Ormianowi. Sąsiedzi: Moysis Dubenski Żyd i Blastia WoronaSatrapa. W kwietniu 1639 r. Józef Szymonowic Armeno Ormianin zapisał na domu przy ul. Żydowskiej  200 złp. na rzecz Maiera Judaeo Genero nacji żydowskiej Mordechay Lipsier Żyda zamojskiego. Sąsiedztwo: Bałaz Worona i Moyses Żyd.

SZYMONOWICZ SZYMON – (Bendoński h. Kościesza) urodził się we Lwowie w 1557 r. w rodzinie ormiańskiej. Według ks. Sadoka Barącza i Lauglois’a (s. 99-przypis 44) zaliczany do nacji ormiańskiej – „ubrał w zgreczoną formę imię ojcowskie i nazwał się Szymon Simonides”. Edukował się we Lwowie i Krakowie, a potem odbył podróż do Włoch. Na dworze Stefana Batorego poznał Jana Zamoyskiego i „poddał mu się tak iż tenże postanowił nigdy się z nim nie rozstawać.” Został sekretarzem Zamoyskiego i otrzymał w dożywocie wioskę Czernięcin n/Porem (trzy mile od Zamościa). Tam poświecił się twórczości pisarskiej, w szczególności poezji. Swoją pracą zyskał sobie uznanie i szacunek króla, który uczynił go królewskim poetą i obdarzył szlachectwem 18.04.1590 r. W 1595 r., odwiedzili go w jego wiejskim dworku, posłowie papieża Klemensa VIII, któremu poświęcił jeden ze swoich poematów. Towarzyszył w wyprawach wojennych Zamoyskiemu, który powierzał mu swoje największe tajemnice, darząc go zaufaniem. Po śmierci hetmana w 1605 r., zgodnie z jego testamentem podjął się opieki i kształcenia 10 letniego Tomasza Zamoyskiego. W dniu 30 maja 1628 r. Jakub Doleżyński, doktor praw obojga i profesor Akademii Zamojskiej razem ze Stanisławem Goworskim, burmistrzem Zamościa, odwiedzili  Symonidesa w Czernięcinie. Przeznaczył on bowiem 12.000 zł na utrzymanie profesora teologii w Akademii Zamojskiej, darował bibliotekę z 1428 dziełami oraz poczynił znaczne zapisy dla kościoła kolegiackiego w Zamościu. Rok później, 5 maja 1629 r. umarł o godz. 9 rano w Czernięcinie (niektóre źródła podają, że zmarł w Zamościu – Korwin). Został pochowany w Kolegiacie zamojskiej. Jego siostrzeniec, Kasper Szolc ufundował mu tablicę pamiątkową, która do dzisiaj znajduje się w zamojskiej Katedrze. Szymonowicz był także nauczycielem Jakuba Sobieskiego (ojca króla Jana III Sobieskiego). Król Zygmunt III w uznaniu twórczości Szymonowica nobilitował go (1590) osobnym listem.

SZYMONOWICZ  ZACHARIASZ – Szymonowic Zacharias (s. Simoni) Armenus. Zam. 1634-1637 – wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej.

SYMEON LECHACY – kronikarz, duchowny ormiański, pisarz, podróżnik po Europie i Azji. Urodził się ok 1584 r. w Zamościu jako syn imigrantów, w ubogiej rodzinie ormiańskiej, przybyłej do Polski z Kaffy na Krymie. W Notatkach podróżnych podał, że w 1608 r. miał 24 lata. Jego rodzicami byli: Mardyros („mahedsi”= pielgrzym do Jerozolimy) i Dolwat-chatun. Poza Symeonem małżeństwo miało jeszcze trójkę dzieci. Po rychłej śmierci rodziców wychowywała go starsza siostra Dżuchar. Miał jeszcze drugą siostrę oraz siostrzeńców i wielu innych krewnych. W dzieciństwie pobierał naukę u księdza Der Hagopa (Jakuba) z Tokatu, który w tym czasie osiadł w Zamościu.  Symeon był przygotowywany do stanu duchownego. Został wyświęcony na dypira (dipira-diaka), czyli czwarty stopień w ormiańskiej hierarchii kościelnej. Dalsze nauki pobierał we Lwowie i tam w 1605 r. skopiował pierwszy rękopis ormiański. W 1608 r. wyjechał ze Lwowa i podróżował (Mołdawia, Suczawa, Wołoszczyzna, Jassy, Konstantynopol). W tym ostatnim mieście przepisywał księgi biblijne m.in. na zamówienie Der Hagopa z Zamościa. W l. 1611-1612 odbył pielgrzymkę do Włoch, gdzie przyjął go na audiencji papież Paweł V. Tam zastała go wiadomość o śmierci starszej siostry w Zamościu, co przeżył boleśnie. Potem podróżował po Azji Mniejszej. Zwiedzał znane miejsca, kościoły, sanktuaria ormiańskie.  Po powrocie do Konstantynopola ponownie przepisywał księgi, aby zdobyć fundusze na pielgrzymkę do Jerozolimy. W międzyczasie odwiedził Egipt. Do Jerozolimy dotarł w r. 1616. W czasie pobytu w Palestynie odwiedził ważniejsze miejsca pątnicze. Odwiedził Damaszek, Aleppo, Cezareę i w końcu powrócił do Konstantynopola. Do Lwowa wrócił w 1618 r., gdzie zaręczył się z Ormianką lwowską, Anastazją Kieworowiczówną, córką Jaśka (Iwaszka) Kieworowicza i Zofii z Serebkowiczów. Przypuszczalnie wtedy wyjechał do Zamościa. Wesele wyprawił we Lwowie 26/16 VIII 1620 r. Zabrał żonę do Zamościa. Nie został jednak dobrze przyjęty – „We własnym kraju przecierpieć musiałem rozpacz i obrazę za przyczyną rodziny i domowników, ludzi złych i podstępnych”. Szczególnie prześladować mieli go mnisi. Chciano go wygnać, a nawet zabić jako „spadkobiercę”. Rodzina zarzucała mu porzucenie ojczyzny i majątku. W Zamościu nie było go około 15 lat (1605-1620). Nie mógł odzyskać tego co „sam zostawił obcym”. Gmina zamojska nie chciała go w żaden sposób wybrać na kapłana, nazywając go „włóczęgą”. Sytuacja Symeona z Zamościa zmieniła się w 1623 r.  Ze Lwowa, gdzie wybuchła zaraza i pożar znaleźli w jego domu schronienie Ormianie, którzy uznali go za „tutejszego i mahdesiego”. Proponowali mu wyjazd do Lwowa, tam zdali relację z jego położenia w Zamościu. We Lwowie powierzono mu kierownictwo szkoły przy Katedrze Lwowskiej (300 zł pensji rocznie) i mieszkanie w kamienicy obok szpitala ormiańskiego. Na sprowadzenie rodziny do Lwowa otrzymał 10 zł. Sprzedał dom i majątek w Zamościu i wraz z żoną 4 IX/25 VIII 1624 r. wyjechał do Lwowa. W maju 1626 r. Symeon był świadkiem przyjazdu do Lwowa starego katolikosa Melkiseda (Melchizedeka), w związku z położeniem kamienia węgielnego pod budowę świątyni ormiańskiej w Zamościu. Symeon pozostawał w opozycji przeciwko unickiemu arcybiskupowi Mikołajowi Torosowiczowi, który zmierzał do unii z kościołem katolickim. Potomstwa nie miał, a małżeństwo do udanych nie należało. W 1637 r. Anastazja wniosła pozew o rozwód przed ormiańskim sądem duchownym. Pozywany trzykrotnie przez Torosowicza  nie zjawił się na rozprawie. Anastazja zmarła w 1639 r. Matka jej nie domagała się od zięcia zwrotu dóbr ruchomych i nieruchomych po córce. Zapiski autobiograficzne z Zamościa (na temat życia w mieście) pisane były przez Symeona na bieżąco, podobnie jak relacje z podróży. Oryginał zapisków Symeona trafił w XIX w. z Zamościa do Biblioteki Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie był przechowywany do 1944 r. Symeon pisał w języku staroormiańskim (grabarze), ale nieco zniekształconym poprzez używanie licznych słów polskich, tureckich, perskich i arabskich. W literaturze Symeon (przypuszczalnie tożsamy z ww. mnichem Szymonem) jest nazywany ormiańskim Marco Polo (Darbinian). Pisał, że Ormianie zostali rozdeptani przez wszystkie narody, tylko u Polaków aż do tego czasu znaleźli pokój, dłużej niż 500, 600 lat. Jego kroniki publikowano we Lwowie w języku rosyjskim. Kopiował księgi Salomona w Konstantynopolu. Według Stopki – diakon Symenon Lehacy (Symeon Mardyrosowicz z Zamościa) nazywany także – Szymonem z Polski vel Polak – był we Lwowie nauczycielem synów Der Szymona ks. ze Lwowa (wcześniej z Łucka). Objał te funkcję 16 października 1624 r.. Starsi gminy ormiańskiej we Lwowie przyznali mu oprócz mieszkania i innych korzyści roczną pensję 300 zł. Symeon Mardyrosowicz był człowiekiem światłym, obytym w kulturach Wschodu i Zachodu, i wielojęzycznym. Jego pobyt we Lwowie jest poświadczony aż do 1639 r.

SYKANOWICZ MIKOŁAJ – Ormianin, wzmiankowany w aktach wójtowskich ormiańskich za lata 1660-1668.

SYNANOWICZ GEORGIUS i BARBARA – Ormianie zamojscy

SYNANOWICZ JAN i ZACHARIASZ i ich matka ANNA SYNANOWA – W sierpniu 1649 r. Pani Sinanowa dokonała wyceny dom. Opis: Naprzod w tym Domu Izba z Alkierzem dobra nowa. Izdebka z komnatą z kuchnią, Piwnica, Dach porządny, muru dwia sztuka. Tyli plac tak długi, iako y insze Grunty. Izba z Piwnicą y z pułsienią y sztuką muru, co na dole w Piwnicy, y z puł kuchnią złotych 600. Izdebka z komorą od Podsienia y Pułsieni z murem na Górze złotych 300. Alkierz z tyłem y Pułkuchni złotych 300 przez które miejsce wolno przechodzić.

SYNANOWICZ KASJER – poseł króla polskiego Jana Kazimierza do Turcji i Persji (dr B. Szyszka).

SUSI ATSUN – vide Atsun Susi

SUŁTANOWICZ   (Sołtanowicz) CHYDYR (Teodor) – Ormianin, mieszczanin i kupiec zamojski (skany 60, i 61, -przypis 41). Dymitr Mellon i Dawid Konstantynowicz, mieszczanie zamojscy uzyskali prawo dochodzenia dóbr po nieboszczyku Chydyrowiczu, Ormianinie, synu Chydyra Sułtanowicza z pierwszego małżeństwa, spłodzonego w Ziemi Siewierskiej w Smoleńsku, dobra te należne małoletniemu Bernatowi Chydyrowiczowi, jako brata rodzonego nieboszczyka Sułtanowicza – Halszce Torosowiczowej, siostrze przynależą.

 ___________________________________________________________________________________

TAKIESOWICZOWIE – Ormianie zamojscy, właściciele Kamienicy pod Madonną, po Sachwelowiczach. Pani Janowa Takiesowiczowa (żona Jana Takiesowicza) wymieniana jest w księgach ormiańskiego kościoła, w związku z zapisem sumy 300 zł na kościół ormiański ( 6 sierpnia 1700 r.).

TAKIESOWICZ SZYMON i ANNA – rajca, nie żył w 1743 r. Syn – Krzysztof.

TAKIESOWICZ  KRZYSZTOF – W sierpniu 1742 r. Krzysztof Takiesiewicz (Takiesowicz), patrycjusz zamojski zapisał na kamienicy (Or 22) 1000 złp. Biłogayskim małżonkom. Sąsiedztwo: kamienica (Or 24) sukcesorów Faruchowiczów i dom (Or 20) Streckich małżonków. W czerwcu 1743 r. Krzysztof Takiesowicz, syn zmarłego Szymona Takieszowicza, rajcy i Anny małżonków sprzedał za 6000 zł (lub za 600 zł.?) kamienicę „Takieszowiczowską” wcześniej nazywaną „Sułtanowską” (Or 22) Łukaszowi Derbedraszewiczowi, notariuszowi zamkowemu i Helenie, jego żonie. Kamienica była w „ruinie” i sąsiadowała z kamienicą sukcesorów Faruchowiczów (Or 24) i Strecckich (Or 20).

TAKIESZOWA HAMPASIA (Marianna) –  Ormianka, wdowa po Stefanie Takiesowiczu, przeciwko której złożył pozew Serhij Browar Zachariasz o zniszczenia domu i nieprawne kupno połowy domu, w którym mieszkał.

TAKIESOWICZ  STEFAN – Ormianin, mieszczanin zamojski, żona Hampasia (Marianna).

TAKIESOWICZ SZYMON – Ormianin, wymieniany w aktach wójtowskich ormiańskich jako dziedzic kamienicy zamojskiej.

TAKIESOWICZ ZOFIA – żona Jana Takiesowicza, jej życzeniem było aby pochowano ją „przy kościele naszym ormiańskim”.

TAKIESZ  JAN – Takiesz Joannes (s. Seuerini) Armenus 1645-46; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

TAKIESZEWICZ SZYMON – Takieszewicz Simon (s. Joannis) diec. Chełm 1668-69; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

TATUŁOWICZ AXĘT -Ormianin wymieniany w księdze wójtowskiej prawa ormiańskiego zamojskiego ok 1702 r.

TATUŁOWICZ  AXENTIUS –  Tatułowicz Auxentius (s. Verteris)  diec. Chełm. 1677-1678- 149. – Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej, przypuszczalnie tożsamy z ww. Axętem.

TATUŁOWICZ  TADEUSZ  – Tatułowicz Thadeus (s. Verteris) diec Chełm 1667-68 – Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TATUŁOWICZ  ZACHARIASZ – Tatułowicz Zacharias (s. Warterys) diec. Chełm 1668-69- Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TATUŁOWICZ WARTERYS i ELŻBIETA (Warterysówna)- Ormianin wzmiankowany przy zapisach sum dla kościoła ormiańskiego zamojskiego. We wrześniu 1654 r.  Krzysztof Warterysowicz, kupiec i jego żona Roza Warterysowna sprzedali kamienicę (RW 16) za 17.000 złp. Warterysowi Tatułowiczowi (szwagier właściciela) i Elżbiecie Warterysownej Tatułowiczowej, jego żonie. Sąsiedzi: na rogu i podle kamienicy P. Oltanowej. W cenę wchodził folwark, browar, ogród, sad, łaźnia. 19 października 1682 r. Elżbieta, wdowa po Warterysie Tatułowiczu, kupcu i ławniku zastawiła część kamienicy (RW 16) za długi – 600 złp. na rzecz Zachariasza, zięcia Elżbiety Tatułowiczowej. Opis: „Izba murowana tylna narozna nad staynią, izdebka na gorze podle schodow y z kuchnią między tymze mieszkaniem. Sklep dolny sredni podle schodow y piwnicy murowaney pod schodami idąc na gure…” W listopadzie 1688 r. Elżbieta Warterysowna, wdowa po Wartersysie Tatułowiczu, kupcu i ławniku oraz jej synowie: Antoni, Zachariasz, Mikołaj i Axenty, wydzierżawili część kamienicy (RW 16) na trzy lata za sumę 3000 złp. Baltazarowi Wandro (Wandery). Usytuowanie: od ulice publicznej w Rynku Wielkim narożna. Sąsiad: Stefan Ałtunowicz , ławnik. 15 lutego 1698 r. zmarły Warterys Tatułowicz –Baltazar Wandrys – właściciel zapisu – przekazanie zapisu części na kamienicy (RW 16) – 800 złp. na rzecz Jana Tuszynskiego podstolego żytomirskiego. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz. Usytuowanie kamienicy: w Rynku Wielkim od ulice publiczney narożny. Opis: „Izba wielka z alkierzem y sienią, okna w Rynek, kuchnia, strych nad tąż izbą y piwnica dolna pod sklepem średnim…” W maju 1686 r. Elżbieta Warterysowa, wdowa po Warterysie Tatułowiczu, ławniku i kupcu wydzierżawiła część kamienicy od ulice publiczney narożney za 1500 złp. Marcinowi na Zamościu Zamoyskiemu. Sąsiedztwo: Stefan Ałtunowicz wójt ormiański (opis przy kartach 1650-1699)

TEROSOWICZ MATJASZ  – Ormianin zamojski, haftarz. Towarzysze „awtarskiego rzemiosła” w Zamościu przypuszczalnie nie byli zrzeszeni w cechu.

THEAN „ORMIENIN” z Persji – Ormianin bezpotomnie zmarły w Zamościu przed rokiem 1620 („od paru lat” – przed wyrokiem Sądy Zamojskiego w 1620). Majatek po nim został odebrany „z rąk” Jakuba Czarneckiego (służącego zmarłego) przez innych Ormian. W rozprawie uczestniczyli Ormianie: Jakub nabożęństwa Ormieńskiego”; Alexander Chrystophowicz i Gabriel Arienowicz. Dobytek po zmarłym był spory „w sumach pieniężnych”  i „thowarach rozmaitych”. Należny był zgodnie z wolą zapisana testamentem przez zmarłego krewnym/spadkobiercom z Persji. Sprawa w 1621 r. trafiła do Sądu Zamojskiego, który był instytucją odwoławczą od orzeczeń Sądu Ormiańskiego. Sędzią był właściciel miasta, w tym czasie Tomasz Zamoyski II ordynat. 26 maja 1621 r. wydał on wyrok zobowiązujący ww. do zwrócenia rzeczy pobranych, gotówki za rzeczy i towary sprzedane oraz gotówki ze spadku. Cały majątek po Theanie miał być zinwentaryzowany dokładnie, ostrzeżono przy tym strony przed jakąkolwiek zmianą testamentu i złożony w gminie ormiańskiej. Nad prawidłowym przebiegiem wykonania zaleceń sądu, Tomasz Zamoyski ustanowił swoich pełnomocników w osobach: Jana Iwaszkowica i Stanisława Mokrowskiego. Zmarły zapisał księdzu ormiańskiemu – X Jakubowi sumę 20 czerwonych złotych i ta miała być mu przekazana, jeżeli nie odebrał jej wcześniej. Dokument nie wskazuje kto wniósł apelację do Sądu Zamojskiego, ale mógł to być jakiś krewny zmarłego, który „odedwu lat będąc dowodnego świadectwa iakoby iey się dobra należąły” pojawił się w Zamościu.

TOBYASZ – Ormianin, wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa w 1591 r. Miał „dom niezawarty” – „W Rynku Wielkim na pierzei pod wschód słońca” (Nr 14). Możliwe, że tożsamy z wymienianym przez prof. Kowalczyka (poniżej). Możliwe, że tożsamy z Tobiaszem Bogdanowiczem. W marcu 1594 r. Małgorzata i Jaczistapczik Folus (folusznik), małżonkowie sprzedali dom przy ul. Bełskiej za 42 złp. Wasko Iwsczik’owi. Sąsiedztwo: Stanisław Skalinowic (z Kalinowic?) i Tobiasz Armenus. Tobiasz Armenus notowany w 1594 r.

TOBIASZOWICZE – rodzina ormiańska, która wzniosła w Rynku Wielkim kamienicę Nr 12.  Dom wybudowano na przełomie XVI i XVII wieku i nazywany jest Kamienicą Tobiaszowską od nazwiska właścicieli. W 1603 r. niejaki Tobiasz Ormianin był także właścicielem kamienicy w rynku Nr 10 (Kowalczyk).

TOBYASZOWA – wdowa, Ormianka, wymieniana w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Miała dom „W Rynku Wielkim na pierzei pod wschód słońca” (Nr 12). Drugi „Dom Tobyaszowej wdowy”, lustracja wymienia na Przedmieściu Lwowskim, po stronie przeciwnej „gdzie kościół św. Krzyża”.

TOPAŁA – Ormianie, właściciele kamienicy przy ul Ormiańskiej 18 (?). Potem należała do Ariewowiczów. Dom pochodził z końca XVI w. i był wielokrotnie przebudowywany. W połowie XVII w. Topałowie byli właścicielami kamienicy przy ul. Ormiańskiej 20. Sąsiedztwo: 7 marca 1642 r. Gabriel Ariewowicz, wójt ormiański sprzedał za 1000 złp. dom (kamieniczkę „Wartarizowską”) na ul. Ormiańskiej Isai Kirkorowiczowi Ormianinowi, kupcowi. Sąsiedztwo: Topała i Zachariasz Dołwatowicz ławnik. Sąsiedztwo: 20 stycznia 1667 r. Aleksander Jarocki i Marianna de Komorow, jego żona, sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 5000 złp. Andrzejowi i Jadwidze Nowackim. Sąsiedztwo: Dolwatowicz i Topołowski (Topała?). Sąsiedztwo: Maj 1673 r. Jan Szczukowski zapisał na kamienicy przy ul. Ormiańskiej 1000 złp. na rzecz kościoła OO. Franciszkanów w Zamościu. Sąsiedzi: sukcesorzy Dolwatowicza i „Topałowiczowskie”. 24 lipca 1675 r. Andrzej Nowacki oszacował kamienicę przy ul. Ormiańskiej na 12 899, 15 złp. Sąsiedztwo: Zachariasz Dolwatowicz (pisany także jako Dołwatowicz) i Topolowskie partibus.

TOPAŁOWA ANNA – We wrześniu 1642 r. Krzysztof Megerdowicz, ławnik i kupiec oraz Zuzanna Zacharyaszowna, jego żona, sprzedali za 2500 złp. dom (Or. 22) w Rynku Wielkim przy ul. Ormiańskiej  Sołtanowi Sechwelowicowi (Sachwelowiczowi), kupcowi i Millusi Warterysownej (Teofila Sołtanowa), jego żonie. Sąsiedztwo: Gabriel Aryewowicz wójt ormiański  (Or 24) i Anna Topałowa, wdowa (Or 20).

TOPAŁOWICZ KACPER i ZOFIA – Kacper Topałowicz wymieniany jako ławnik prawa ormiańskiego i  panna Zofia (możliwe, że siostra) odnotowani oboje przy zapisie z 5 maja 1656 (wg kal. orm.) w księdze ormianskiej wójtowskie ja pozyczajacy sumę 214,15 zł z funduszu kościelnego, którą mieli zwrócić n Wniebowziecie N.M.P. w 1656 r. Topałowicze kwotę 300 zł za dobrach swoich dla kościoła zatwierdzili w 1665 r. W styczniu 1654 r. Kacper Topałowicz zastawił dom za dług (600 złp.) na rzecz Mikołaja Sobeszczanskiego. Acta Armenica sygn. 3 pagin. 280-281. Sąsiedztwo: Isaiowa Grzegorzowiczowa i sukcesorzy Kacpra Topałowicza.

TOROS ARMENIO – właściciel działki i kamienicy przy ul. Ormiańskiej, wymieniany na planie miasta z lat 1603-1604.

THOROS  BOGDAN – W lutym 1636 r. Freygiela Dawidowa i Dawid Smuklerz, Żyd zamojski, sprzedali za 1030 złp. dom przy ul. Żydowskiej Bohganowi Thoros Armenis Ormianin culiber nieletniemu? Sąsiedztwo: Geragisz Armeni Ormianin i Anna Wiercioszkowa.

TOROSOWA HELENA ORSZULA – Ormianka, małżonka Torosa Bartosowicza, wójta zamojskiego. Wymieniana przy zapisie sumy 400 zł dla kościoła ormiańskiego w Zamościu.

TOROS JAKOB BARTOSZOWICZ (BARTOSOWICZ) – Ormianin, wójt gminy ormiańskiej w Zamościu; mąż Heleny Orszuli Torosowej. Był zięciem Teofili Miluchnej Garabiedowej, która 21 lutego 1659 r. zapisała sumę 600 zł dla kościoła ormiańskiego. Po śmierci Torosa, jego żona, wdowa Helena Orszula Torosowa znajdowała się zgodnie z prawem ormiańskim pod opieką Mikołaja Krzysztofowicza (zapiski 5 III 1668 r.). W późniejszym czasie Torosowicze pieczętowali się herbem własnym – Mikołaj syn Jakóba (L. Korwin).

TOROSOWA  (MARUSZCZANKA) ANNA – primo voto żona Torosa, potem żona Łukasza Jędrzejowicza, Ormianina z Suczawy, siostra Krzysztofa Jędrzejowicza. Jej plenipotentem w pewnej sprawie (skan 36) sądowej był Marek Zacharye – diakon religii ormiańskiej z Cezarei. 16 czerwca 1626 r. Anna (1 v. Torosowa) 2.v.-Jędrzejowa podarowała pół domu swojemu bratu Krzysztofowi Jędrzejowiczowi zwanemu „Memicki”, który opiekował się nią w czasie wdowieństwa: „we wszystkich mieszkaniach y budynkach w swym własnym domu na Ormienskiej ulicy podle [obok] Skienderowskiego i Synanowego leżącym”. Darowiznę zrealizowano tego samego dnia, zaraz po sądach poprzez intromisję. Synem Anny z pierwszego małżeństwa z Torosem był Aswadur.

TOROSOWICZ  ANDRZEJ – Ormianin, zieć księdza Jakuba za którego poręczył przy otrzymywaniu praw miejskich, zobowiązujących go do kupna domu. (skan 25 – przypis 41)

TOROSOWICZ  MATEUSZ  – Torosowicz Matthaeus (s. Torosi) diec. Chełm 1676-1677 – Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TOROSOWICZ  FELIKS – Torosowicz Foelix (s. Torosii) Zam. diec. Chełm. 1656-1657 – Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TOROSOWICZ  FELIKS – Torosowicz Felix (s. Felici) diec. Chełm 1670-71 – Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TOROSOWICZ  TOMASZ – Toroszowic Thomas (s. Theodorii) Leopol 1632-33- Ormianin ze Lwowa, czasowo zamieszkały w Zamościu – wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TOROSOWICZ  SZCZĘSNY i EWA – 31 października 1689 r. Mateusz Torosowicz Ormianin, syn zmarłego Szczęsnego Torosowicza i Ewa matka jego, wdowa po Torosowiczu, wdowa po Stanisławie Pietroszowiczu, żona Damiana Sternikowicza szewca, sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 850 złp. Mirs’owi Slomowiczowi i Neli Mędlowiczownej małżonkom. Sąsiedztwo: Mikołajowa Jurkiewiczowa stolarka, wdowa i ławnik Zachariasz Browar. 7 kwietnia 1690 r. Ewa, wdowa po Felicjanie Torosowiczu, wdowa po Stanisławie Pietruszowiczu, żona Damiana Sternikowicza sprzedała za 900 złp. dom w tyle ul. Ormiańskiej Janowi Bartoszowiczowi i Mariannie Axentownej, małżonkom. Sąsiedztwo: Katarzyna Jurkowiczowa stolarka i Paweł Deredroszowicz.

TOROSZ – TOROSOWICZ MATIASZ – Mateusz Toroszowicz – syn Szczęsnego i Ewy, Ormianin, przedstawiciel patrycjuszy zamojskich, biorący udział w elekcji w 1691 r. Według A. Kędziory wystawił w Zamościu Kamienicę pod Małżeństwem (ul. Ormiańska 24). Jerzy Kowalczyk podaje, że kamienica została wzniesiona w 2 ćw. XVII w. jako piętrowa z attyką przez ormiańskiego kupca Torosza lub jego następcę, który pozostawił swój ormiański gmerk z inicjałami GP na kartuszu w portalu wejściowym pod arkadami. Przez wiele lat wynajmował ją Gabrielowi Ariewowiczowi, długoletniemu wójtowi, ławnikowi i deputatowi gminy ormiańskiej (6 zł czynszu). Torosz w końcu dom nabył i darował go Dominikanom z Janowa (1695). Mateusz Toroszowicz wytoczył sprawę cyrulikowi zamojskiemu, Żydowi Chersowi Homowiczowi, który z kolei wytoczył sprawę jemu. W 1690 r. sąd oddalił powództwo przeciw cyrulikowi. Matiasz Toroszowicz zajmował się hafciarstwem lub safiannictwem.

TOROSZOWICZ  FELICJAN  i EWA – do sprawdzenia w aktach czy Ormianie. We wrześniu 1670 r. Andrzej i Anna Grzybowscy sprzedali za 500 złp. dom Na Przednieściu Lwowskim (Kozacka, Słomiana, Kowalska). Felicjanowi i Ewie Toroszowiczom. Sąsiedztwo: Marcin Kuchcinski. W styczniu 1672 r. Felicjan i Ewa Thoroszowiczowie sprzedali za 600 złp. dom „z Bramy Lwowskiej z miasta idący na Kowalskiej Uliczy” Piotrowi i Beacie Kamienskim. Sąsiedztwo: Marcin Kuchcinski kowal i od Bramy Lwowskiej.

TUMANOWICZ TOMASZ – Ormianin, przedstawiciel pospólstwa, którego był reprezentantem podczas elekcji wójta ormiańskiego w 1691 r.

TUMANOWICZ  KRZYSZTOF – Tomanowicz Christophorus (s. Thomae) 1699-1700, Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TUMANOWICZ  MIKOŁAJ  – Tumanowicz Nicolaus (brak) Zamoscio 1719-20; Tumanowic Nicolaus (s. Thomae) Zamoscio 1725-26; Ormianin wymieniany w Albumie Akademii Zamojskiej

TUROCHOWICZ ZACHARIASZ – Ormianin zamojski, który brał udział w elekcji wójta ormiańskiego w 1691 r.

___________________________________________________________________________________

UBYSZ JAKUB – Ormianin (?) – subdelegat na wybory wójta ormiańskiego w 1634 r, którym został wówczas Gabriel Ariewowicz.

UCHRYŁOWICZ  SAJA i MARYNA – W styczniu 1629 r. Kirkor Der Jakubowicz Ormianin i Anna Mikołaiowiczowna (żona) sprzedali dom za 300 złp. Saie Uhryłowiczowi, kupcowi, Ormianinowi i jego żonie Marynie (Bogdanownej). Dom znajdował się przy ul. Hrubieszowskiej i sąsiadował z domem Stanisława Marka i Wojciecha Woznicy. We wrześniu 1639 r. Sułtan Sachwielowicz Ormianin i kupiec sprzedał dom w Zamościu Owanisowi Mychytarowiczowi Ormianinowi i kupcowi za 300 złp. Sąsiedztwo: dom Mendla Smuyłowicza Żyda i dom Isaia Uchurłowicza. Dom sprzedano „przez podanie rózgi zielonej” – skan 47 (księgi 1626-49).

UCHURŁOWICZ STEFAN – Ormianin, mieszczanin i kupiec zamojski, wymieniany w aktach gminy ormiańskiej za lata 1660-1668.

UCHURŁOWICZ  PANAS – 18 lutego 1671 r. Krzysztof i Agnieszka (Dolwatowiczowna) Czujkowscy zapisali na domu przy ul. Ormiańskiej 300 złp. na rzecz Panasa Uchurłowicza kupca. Sąsiedzi: Andrzej Nowacki i Marianna Skinderowiczowa wdowa (dom narożny).

USŁANOWICZ BALEJ – Sąsiedztwo: – 8 czerwca 1634 r. Ałtun Muratowicz i Agnieszka Balejowna, małżonkowie sprzedali dom przy ul. Ormiańskiej za 700 złp. Isai Grzegorzowicz’owi Ormianinowi. Sąsiedztwo: dom Synana Paziumowicza i dom potomków Baleja Usłanowicza.

___________________________________________________________________________________

WARTERYSOWICZ  ASWADUR – Jakub Antonowicz (Jakub Ałtunowicz), oficjał kościoła ormiańskiego sprzedał za 2200 złp. dom na ul. Ormiańskiej ks. Janowi Kristostorowiczowi parafianinowi kościoła ormiańskiego. Sąsiedztwo: Zuzanna Cipurowa i Aswadur Warterysowicz.

WARTANS – Ormianin zamieszkały w Zamościu już pod koniec XVI w. Wymienia go lustracja Zamościa z 1591 r.: „Domek Wartansa ormianina”  – „Na ulicy Ormiańskiej pod północy od Rynku ku wschodu słońca idąc”.  Zapewne był to dom drewniany, na określenie którego używano w lustracji słowa „domek”, w odróżnieniu od domu murowanego „dom”.

WARTERYSZOWIC  KRZYSZTOF  i  RÓŻA – We wrześniu 1654 r.  Krzysztof Warterysowicz, kupiec i jego żona Roza Warterysowna sprzedali kamienicę (RW 16) za 17.000 złp. Warterysowi Tatułowiczowi (szwagier właściciela) i Elżbiecie Warterysownej Tatułowiczowej, jego żonie. Sąsiedzi: na rogu i podle kamienicy P. Oltanowej (Sołtanowej). W cenę wchodził folwark, browar, ogród, sad, łaźnia. W maju 1655 r. Krzysztof i Róża Warteriszowicowie Ormianie zapisali na domu In Platea Arcensi przy ul. Zamkowej (wyderkaf) 1000 złp. na rzecz Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: Jakub Winęrab i Adam Jackowicz. 2 XII 1699 r. Stefan Ałtunowicz, kupiec zapisał na kamienicy wyderkaf – jako zwrot długu 1000 złp. na rzecz Adriana Krobskiego rektora i doktora obojga praw w Akademii Zamojskiej. Sąsiedztwo: kamienica sukcesorów Warterysowiczowskich i kamienica Zachariasza Arakiełowicza burmistrza.

WAWRZYNKOWIC JAN i ANNA – Ormianie wzmiankowani w Księdze Kościoła Ormiańskiego w związku z zapisem kościołowi sumy przez wdowę.

WERNER ELIASZ – Ormianin, mieszczanin i kupiec zamojski, wymieniany w aktach gminy ormiańskiej za lata 1660-1668.

WODZIANKIEWICZ GRZEGORZ – Ormianin zamojski, wymieniany przez A. Kędziorę w Zamościopedii wśród hafciarzy i safianników.

_____________________________________________________________

ZACHARIASZ ORMIANIN – szewc wymieniany w pierwszej lustracji Zamościa z 1591 r. Jego dom znajdował się w części zachodniej  Rynku -„Ku rynkowi Solnemu” – „Dom Zachariasza szewca Ormianina”. W tym samym ciągu znajdowały się domy: Bartosza Ormianina, Aleksandra Ormianina z Łucka i Dom Jana Migerdicza Ormianina. 

ZACHARIAS  – Zacharias (s. Jacobi) Armenus aurifex Zam. 5 gr. 1611-1612; wymieniany w Albumie studentów Akademii Zamojskiej.

ZACHARIASIEWICZ BROWAROWICZ KRZYSZTOF – Ormianin z Zamościa, syn Zachariasza Browara i Rozalii (Róży) Łukasiewiczówny. Członek Bractwa Krzyża Świętego przy kościele ormiańskim.

ZACHARIASZOWICZ  KURYŁ – Ormianin, kupiec i mieszczanin zamojski, skwitowany z długu (1759 zł) przez mieszczanina lwowskiego Ormianina Kirkora Hołubowicza.

ZAWACZYŃSKI TOMASZ – (?) ławnik gminy ormiańskiej i pisarz radziecki z Kamieńca Podolskiego, zbiegły z niewoli tureckiej. Pisarze nie byli opłacani systematycznie, bowiem wójtowie ormiańscy niejednokrotnie domagali się od zebranych na elekcji, aby obmyślono sposób wynagrodzenia pisarza i sługi przysięgłego. Obowiązki pisarza wymagały dobrej znajomości przepisów prawnych. Prowadzili oni księgi, sporządzali akta prawne, które wnoszono do urzędu wójtowskiego. Brali udział w posiedzeniach sądu.

___________________________________________________________________________________

• Ojciec Pidou – ks. Alojzy Maria Pidou – Francuz, zakonnik Teatynów, wysłany z Rzymu w 1664 r. do Lwowa w misji, której celem było przeprowadzenie i ostateczne umocnienie unii kościołów ormiańskiego z rzymskokatolickim.

• opracowanie prof. B.M. Pawlickiego pozwala prześledzić zasiedlenie nacji Ormiańskiej w Rynku Wielkim – przy ulicy Ormiańskiej i ówczesnej ul. Lubelskiej, dzisiejszej ul. Kołłątaja w pierzei zachodniej, zgodnie z pierwszą lustracją Zamościa z 1591 r. Należy dodatkowo zaznaczyć, że lustracja objęła także mieszkańców, w tym ormiańskiego pochodzenia, na Przedmieściu Lwowskim. Swoje domy tam posiadali: aż trzy – Aleksander Ormianin i jeden dom Tobyaszowa wdowa. Jeden z domów Aleksandra Ormianina i dom Tobyaszowej stały po stronie przeciwnej niż kościół św. Krzyża, a dwa domy Aleksandra Ormianina „Na drugą stronę przecznice”.

 

Opracowanie: Ewa Lisiecka

źródło:

1. Historya Kościoła Zamoyskiego Ormiańskiego z wyrażeniem przywilejów, transakcji do kościoła tegoż należących summ i obligaciow. Rękopis Z Biblioteki Ordynacji Zamojskiej – 1844 –  ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. Polona.

2. ks. Sadok Barącz. Żywoty sławnych Ormian w Polsce. Lwów. 1856. BN Warszawa. Polona.
   

3. ks. Sadok Barącz. Rys dziejów ormiańskich. Tarnopol. 1869. BN Warszawa. Polona.

4. Kazimierz Sochaniewicz – Miscellanea archiwalne do dziejów Zamościa. III. Najstarszy przywilej dla Ormian Zamojskich z roku 1585, Teka Zamojska. R. III 1920, nr 2, s. 32.

5. Mirosława Zakrzewska-Dubasowa. Organizacja gminy ormiańskiej w Zamościu w XVI-XVII wieku. Rocznik Lubelski. 3. 63-82. Lublin 1960.

6. Mirosława Zakrzewska-Dubasowa. Ormianie zamojscy i ich rola w wymianie handlowej i kulturalnej między Polską a Wschodem. Lublin. 1965. s.147.

7. Jerzy Kowalczyk. Zamość. Przewodnik. Wydanie II. Warszawa 1977.

8. Maciej Pawlicki. Kamienice ormiańskie w Zamościu. w: Zamość miasto idealne. Lublin 1980.

9. Teresa Zarębska. Miasto idealne i jego realizacja. w: Zamość miasto i idealne. Lublin 1980.

10. Jerzy Kowalczyk. Kościół ormiański w Zamościu z XVII w. Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Tom XXV: 1980 z. 3-4. s 215-232.

11. Ryszard Szczygieł. Ruch budowlany w Zamościu w XVII w. w: Zamość miasto idealne. Lublin 1980.

12. Mirosława Zakrzewska-Dubasowa. Polityka handlowa Jana Zamoyskiego i jego następców. Instytut historii UMCS w Lublinie. 1983-1984. Biblioteka Cyfrowa UMCS.

13.  dr Bogumiła Sawa. Akademia Zamojska 1594-1994. Nauczyciele i wychowankowie Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Zamoyskiego w Zamościu. 1916-1998. Zamość. 1998. s. 49.

14. Andrzej Kędziora. Encyklopedia ludzi Zamościa. 2007.

15. dr Bogdan Szyszka. Między Lublinem a Lwowem. Z przeszłości kulturalnej Zamościa. Zamość 2009.; Ormianie zamojscy. ZKK Nr 1/1998.

16. dr Piotr Kondraciuk. Sztuka ormiańska w Zamościu. w: Ars Armeniaca. Sztuka ze zbiorów polskich i ukraińskich. Katalog wystawy. Muzeum Zamojskie. Zamość 2010.  https://muzeum-zamojskie.pl/wp-content/uploads/2009/10/Ormianie.pdf

17. Andrzej Kędziora. Encyklopedia miasta Zamościa. 2012.

18. Andrzej Kędziora. strona internetowa – Zamościopedia.

19. https://journals.akademicka.pl/lehahayer/article/view/667/657

20. Zdigitalizowana „Księga wójtowsko-ławnicza prawa uprzywilejowanego ormiańskiego, 1660-1668″ z Zamościa – w zbiorach AP w Lublinie: http://lac.lublin.pl/polonica/skany/nhabminsk/1807_1_1/

21. dr. Bogumiała Sawa. Zamość 1772-1886. Tom I. Zamość 2018.

22. www.Wiki.Ormianie. Polski Słownik Biograficzny.

23. ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, Arcybiskup ormiański Jan Tobiasz Augustynowicz (home.pl)

24. Henryk Gmiterek. Album studentów Akademii Zamojskiej 1595-1781. Instytut Historii Nauki PAN. Zakład Dziejów Oświaty. Warszawa 1994.

25. Jacek Majewski. „Pustynia w Ray zamieniona…” starodruk maryjny wyd. w Lublinie w 1753 r.

26. Artur Korbowicz. Elementy rodzime i obce w sądownictwie ormiańskim w Zamościu. Warszawa PWN 1989. w” Dzieje Lubelszczyzny. T. 6 . cz. 1″. pod red. Jerzego Kłoczkowskiego s. 339 – [351] Biblioteka UMCS.  http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/139/edition/163/content

27. Teka Zamojska. Bogdan Horodyski. Najstarsza lustracja Zamościa. Rocznik I. Zeszyt 4. Zamość 1938. s. 197-212.

28. Bonawentura Maciej Pawlicki. Kamienice mieszczańskie Zamościa: problemy ochrony. Kraków. 1999.

29. Artur Korobowicz. Ormianie w Zamościu. Sztandar Ludu. Nr 257. s. 4. 1972 r. wyd. RSW „Prasa-Ksiażka-Ruch”.

30. Bogdan Szyszka. Zamojscy Ormianie. Zamojski Kwartalnik Kulturalny. Nr 1/1998. s. 59-62.

31. WAP Lublin. Księga m. Zamościa. Tabula ex praeurbio. Tom 2

32. Mańkowski Tadeusz. Sztuka Polskich Ormian. w: Prace Komisji Historii Sztuki, T.6, Z.1. PAU Kraków/1935. s 150-151.

33. Wydawnictwo na cele Dobroczynne Samborskie, Nowa Seria Ilustrowana. R. 12. wydanie Sambor 1888/1889. Cyfrowa Biblioteka Jagiellońska

34.  Baranowski Bogdan. Ormianie w służbie dyplomatycznej Rzeczypospolitej w: Myśl karaimska – Rocznik naukowo-społeczny. Seria nowa. R. 23. T. I 1945-46. wydanie Wrocław 1946. Cyfrowa Biblioteka Jagiellońska.

35. Dyaryusz domowych interessow moich poczynaiący się in anno 1715 a die 1 ma Iunii sobota. BOZ – Polona – rękopis Marcina Leopolda Zamoyskiego (1680-1718), brata V ordynata na Zamościu, Tomasza Józefa Zamoyskiego

36. Korwin Ludwik. Ormiańskie rody szlacheckie. wyd. 1934. Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu. Polona.

37. AGAD AZ Księga [wójtowsko ławnicza] prawa uprzywilejowanego – ormiańskiego.

38. 01_Majewski,+Karta+ze+stosunków+rodzinnych+Ormian+Zamojskich

39. Kopczyńska-Kłos Anna. Poradnik genealogiczny do badań nad pochodzeniem polskich rodzin ormiańskich. https://ormianie.pl/files/Poradnik%20Genealogiczny_2014-12-13.pdf

40. Majewski Marcin Łukasz. Ormianie w Zamościu w pierwszych trzech dekadach istnienia miasta (1580-1610). Ośrodek badań nad kulturą ormiańską w Polsce. PAU.Kraków. publikacja: Lehahayer. Czasopismo poświęcone dziejom Ormian polskich. dostęp internetowy.

41. APL, AMZ, [Księga wójtowsko ławnicza] prawa uprzywilejowanego ormiańskiego. Lata 1626-1649 sygn. 64

42. Sawa Bogumiła. Zamość 1772-1866. Tom I – Tekst. Zamość 2018. s. 48, 49, 90, 257, 258, 512.

43. file:///C:/Users/ewa/Downloads/02_Stopka_Sladami+kopisty+awedyka.pdf

44. Lauglois Charles Victor. Wyspa św. Łazarza w Wenecji: krótki opis klasztoru ormiańskiego wraz z poglądem na dzieje i literaturę ormiańską. wyd. 1876. BN Warszawa – Polona.

45. Agopsowicz Monika. Kresowego Pokucia Początek. Ormianie. Wyd. Księgarnia Akademicka. Kraków 2022.

 

Sąsiedztwo Ormian bliżej nie określone:

We wrześniu 1604 r. Maria Hans Barthlowa, wdowa po Hanusie Barthelu sprzedała dom rajcy Krzysztofowi Gostopiani dicto Łosicki. Sąsiedztwo: dom Krzysztofa Armeni i dom Krzysztofa murarza.

Dom Ormiański: W lipcu 1636 r. Anna Nerczanka i zmarły Jan Nerka kuśnierz oraz Andrzej Wysokiński muzyk z żoną (córka Anny Nerczanki) sprzedali dom w Rynku Wielkim Civitati pro Pratorio za 650 złp. Usytuowanie Praetorio Zamosciensi. Sąsiedztwo: dom Armenica.

We wrześniu 1648 r. Jakub Hais (kupiec) sprzedał dom za sumę 1015 złp. Pawłowi Słotowskiemu. Posesja graniczyła z domem ormiańskim (Domus Armenicae), a z drugiej strony z innym domem Pawła Słotowksiego. Ulica Szewska

W czerwcu 1654 r. Stanisław i Katarzyna Abramowicze dokonali zapisu (wyderkaf) na domu (350 złp.) na rzecz Patris Vicarium. Sąsiedzi: Stunikowski i Janowski Jakub. (Bełska)

W grudniu 1680 r. Jakub i Agnieszka Krzeminscy sprzedali dom za 1900 złp. Janowi Lewkowiczowi i Eudochii Iwaszkowiczownej. Sąsiedzi: Daniel Kuryłowicz i sukcesorzy Rutowskich. (Bełska)

W kwietniu 1667 r. Michał i Marina Jurkowscy sprzedali dom ad Vallum versus Orientem Solis ex opposito Ecclesiae Armenorum (przy murze od wschodniej strony naprzeciw kościoła ormiańskiego) za 300 złp Stefanowi i Katarzynie Drozdowskim. Sąsiedztwo: Braxatorium Judeorum (Browar Żydów).

Wizytacja Ecclesia Armenica Zamoscensis (kościoła ormiańskiego) – przeprowadzona 24 lipca 1754 r. (ul. Hrubieszowska)

Opis: …Zeszedłszy na cmentarz kościoła Ormienskiego Zamoyskiego widzieliśmy tenze koscioł, ab extra w murach dobry y bezpieczny, w dachach zaś znaczney reperacyi potrzebuiący. Kopuła wielka w środku kościoła dla złego dachu znacznie na sklepienie wody sciekaią, które we dwoch odnogach kościelnych [transept] przez sklepienie do samego wewnątrz kościoła przechodzą tak dalece ze srodkiem samym sklepienie koscielne rysować się zaczyna przez zadnego jednak przy prędkim nakryciu niebezpieczeństwa. Kamienice koscielne w niektórych mieyscach rysuią się y w murach swoich rysować się poczynaią zwłaszcza narożna kamienica na ktorey dach zawalony nie może bydz inaczej tylko zruceniem y nowego stawieniem reperowany na drugich kamienicach przez dachy gdzie niegdzie zacieka, na probostwie lubo dach cały y dobry, jednak w tyle tegoż probostwa sciana iedna murowana przy kuchni, y kominie osunęła się y komin niebezpiecznie stoi…..

W styczniu 1654 r. Samuel Chelipski dokonał zapisu na domu 80 złp. na rzecz Andrzeja Goliusa. Sąsiedztwo: Siemianka i Armenica Domus Ecclesiae (dom kościoła ormiańskiego). (Karty Rynku Solnego)

18 kwietnia 1786 r. wyceniono wartość „Kamienicy Armenica” In platea Lapidibus Strata (na ul. Brukowanej)  sub Nr 92 na 4100 złp.

W sierpniu 1639 r. Zofia Wiercioszkowa sprzedała za 150 złp. dom przy ul. Żydowskiej Andrzejowi Bokaytowicowi. Sąsiedztwo: Armeniacae i Dom Ormiański

W czerwcu 1650 r. Mikołay Matkiowic kuśnierz wycenił dom przy ul. Żydowskiej na 540 złp. Sąsiedzi: Józef Maier Żyd i Dom Ormiański

W maju 1648 r. wyceniono na 1000 złp. dom na przedmieściu lwowskim po zmarłym Wojciechu Paczoszka alias Pastusczyk. Sąsiedztwo: Bonorum Armenorum (dobra Ormian) i Daniło.

Pod koniec XIX w. ksiądz Sadok Barącz opisał 463 wizerunki Matki Bożej w Polsce, uznawane za cudowne. (1) Wśród nich odnajdziemy m.in. opis historii obrazu, współcześnie znanego nam pod nazwą Matki Bożej Szkaplerznej z drewnianego kościółka w Tomaszowie Lubelskim. Wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem został tam przeniesiony w roku 1786 z kościoła Trynitarzy, po ich ustąpieniu z Tomaszowa Lubelskiego, wobec decyzji władz austriackich dotyczących rozwiązania zakonu.  Obraz został uznany za cudowny przez biskupa Święcickiego jeszcze w 1678 r., po potwierdzeniu dowodów na doznawanie łask otrzymywanych przez wiernych modlących się do wizerunku MB Tomaszowskiej. Ksiądz Barącz przytacza jako jeden z takich cudów przypadek wojewody kijowskiego, Józefa Potockiego, który „doznawszy takiego cudu na sobie”, przyrzekł ufundować murowany kościół i klasztor Ojcom Trynitarzom w Tomaszowie Lubelskim.  Cudowny obraz Matki Bożej wprowadzono do tego kościoła w czasie wspaniałej procesji, w obecności biskupa chełmskiego, Feliksa Jana Szaniawskiego.

Kolejnym, z opisanych cudownych wizerunków Matki Bożej przez ks. Barącza, jest Pani Werchracka. Obecnie, cudowny obraz Matki Bożej Werchrackiej, którego początki wywodzą się z Zamościa, znajduje się w Monastyrze w Krechowie, na Ukrainie. W roku 1683 Izzak Sokalski zakupił obraz Najświętszej Maryi Panny w Zamościu i sprowadził do Monastyru Bazylianów w Werchracie. Tam obraz zasłynął cudami i odtąd uznawany był przez wiernych za cudowny. Po likwidacji klasztoru w Werchracie, obraz przeniesiono w 1810 r. do Monastyru w Krechowie.

Wśród cudownych wizerunków Maryi, opisywanych przez ks. Barącza nie zabrakło także Pani Krasnobrodzkiej. Opieki nad cudownym obrazem podjęli się Dominikanie, którym klasztor i kościół ufundowała, przyszła królowa Polski, Marysieńka Sobieska. Będąc w niemocy, jako żona jeszcze III ordynata na Zamościu, Jana „Sobiepana” Zamoyskiego, doznała łaski uzdrowienia za wstawiennictwem cudownego obrazu MB Krasnobrodzkiej.

opracowanie: Ewa Lisiecka

źródło:

1. Cudowne obrazy Matki Najświętszej w Polsce. Lwów. 1891. Biblioteka narodowa w Warszawie. Strona internetowa Polona.

Dzieci Zamojszczyzny. Obóz przesiedleńczy w Zamościu (UWZ Lager Zamość)

12 listopada 1942 r. Heinrich Himmler wydał, jako Komisarz Rzeszy do Spraw Umacniania Niemczyzny, zarządzenie ogólne, w którym określił powiat zamojski jako pierwszy teren osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie. Zarządzenie to było częścią realizacji Generalnego Planu Wschodniego (Generalplan Ost). Pierwsze wysiedlenia z Zamojszczyzny rozpoczęły się z 27 na 28 listopada 1942 r. i trwały do marca 1943 roku. Poniżej przedstawione zostały dwa źródła archiwalne mówiące o tych wydarzeniach: jedna strona wpisów w księdze zgonów w parafii kolegiackiej obecnie katedralnej w Zamościu z 30 grudnia 1942 roku  i cytat z Biuletynu Informacyjnego z 21 stycznia 1943 roku.

___________________________________________________________________________________

„Działo się w mieście Zamościu dnia trzydziestego grudnia tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego roku o godz. jedenastej rano. Stawili się Scharf Artur Schütz lat trzydzieści jeden kierownik Lagrów, i Józef Rembacz lat trzydzieści, doktór obaj z Zamościa i oświadczyli nam iż dnia dwudziestego piątego grudnia bieżącego roku o godzinie dziesiątej rano umarł w Zamościu w Lagrach Szczepan Dros jeden lat mający w Zamościu w Lagrach przebywający, w Skierbieszowie urodzony syn rolnika Wacława i Janiny Drosów. Po naocznym przekonaniu się świadków o zejściu Szczepana Drosa akt ten stawającym przeczytany, przez nas i przez nich podpisany został.

Pieczęć:  Umwandererzentralstelle Litzmanstadt- Zweigstelle Zamosc – Lager

Podpisy:  SS unterscharfuhrer Artur Schütz, lekarz Józefa Rembacz, przedstawiciel parafii kolegiackiej”

___________________________________________________________________________________

 „Działo się w mieście Zamościu dnia trzydziestego grudnia tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego roku o godz. jedenastej rano. Stawili się Scharf Artur Schütz lat trzydzieści jeden kierownik Lagrów, i Józef Rembacz lat trzydzieści, doktór obaj z Zamościa i oświadczyli nam iż dnia dwudziestego piątego grudnia bieżącego roku o godzinie dziewiątej wieczorem  umarła w Zamościu w Lagrach Danuta Szewc jeden rok i dziewięć miesięcy mająca  w Zamościu w Lagrach przebywająca, w Wielączy urodzona córka Jana i Justyny małżonków Szewców. Po naocznym przekonaniu się świadków o zejściu Danuty Szewc akt ten stawającym przeczytany, przez nas i przez nich podpisany został.

Pieczęć: Umwandererzentralstelle Litzmanstadt- Zweigstelle Zamosc – Lager

Podpisy:  SS unterscharfuhrer Artur Schütz, lekarz Józefa Rembacz, przedstawiciel parafii kolegiackiej”

___________________________________________________________________________________

„Działo się w mieście Zamościu dnia trzydziestego grudnia tysiąc dziewięćset czterdziestego drugiego roku o godz. jedenastej rano. Stawili się Scharf Artur Schütz lat trzydzieści jeden kierownik Lagrów, i Józef Rembacz lat trzydzieści, doktór obaj z Zamościa i oświadczyli nam iż dnia dwudziestego szóstego grudnia bieżącego roku o godzinie jedenastej rano umarła w Zamościu w Lagrach Teresa Kowalska jeden rok i dziewięć miesięcy w Zamościu w Lagrach przebywający, w Kolonii Stary Zamość urodzona, córka ślusarza Stanisława i Rozalii małżonków Kowalskich. Po naocznym przekonaniu się świadków o zejściu Teresy Kowalskiej akt ten stawającym przeczytany, przez nas i przez nich podpisany został.

Pieczęć: Umwandererzentralstelle Litzmanstadt- Zweigstelle Zamosc – Lager

Podpisy: SS unterscharfuhrer Artur Schütz, lekarz Józefa Rembacz, przedstawiciel parafii kolegiackiej

___________________________________________________________________________________

„Biuletyn Informacyjny” 21 stycznia 1943 r. 

 „Los Dzieci Zamojszczyzny – Ze zrozumiałym niepokojem śledzi społeczeństwo los dzieci , odebranym wysiedleńcom z powiatu zamojskiego. Stan sprawy przedstawia się następująco: W czasie całej akcji trwającej od 9 do 22 grudnia 1942 r. wysiedlono ponad 40 wsi, razem ok. 50 000 ludzi. Prawie trzecia część z tej liczby została wywieziona na roboty do Rzeszy, ponad 15 000 uciekło, zaś starców i dzieci – ponad 12 000 – rozesłano do różnych powiatów. Transport odbywały się w okropnych warunkach (mróz, zatłoczone wagony towarowe; dzieci od drugiego roku życia; bez żywności i wody). Dzieci i starców wywożono do pow. Sokołów, Siedlce, Radomsko, Kielce itd. Najwięcej skierowano do pow. garwolińskiego gdzie rozlokowano nieszczęsnych w Stoczku, Łaskarzewie Sobolewie, Osiecku, Pilawie, Żelechowie itd. Ogółem do pow. garwolińskiego przybyło ponad dwa tysiące dzieci. Połażenie wysiedlonych jest niezmiernie ciężkie, bo jakkolwiek społeczeństwo miejscowe stara się wszelkimi dostępnymi sobie środkami przychodzić im z pomocą, to nieraz nie może podołać trudnościom. Szczególnie tragicznie przedstawia się sytuacja w Żelechowie, dokąd skierowano około 1000 osób, w tym 750 dzieci, podczas gdy całe miasteczko po wymordowaniu Żydów, liczy zaledwie 4000 ludności, na której głowę spadł tak wielki ciężar. Trudności te nie zmniejszają jednak ofiarności społecznej, przeciwnie – wzmagają ją. Wszystkie instytucje społeczne podjęły akcję pomocy, która zatacza coraz szersze kręgi”.

Hasło „Ratować Dzieci Polskie” błyskawicznie rozeszła się po okupowanej Polsce.

___________________________________________________________________________________

Generalny Plan Wschodni (Generalplan Ost) składał się z dwóch zasadniczych części: Kleine Planung i Grosse Planung. Kleine Planung zawierał projekty na najbliższą przyszłość i był opracowywany w miarę zdobywanych terenów na wschód od Rzeszy. Grosse Planung miał być realizowany po zwycięskiej wojnie ze Związkiem Radzieckim. Planowano zgermanizowanie ziem położonych na wschód od III Rzeszy w ciągu 5 – 20 lat, poprzez wysiedlenie lub wyniszczenie podbitych narodów oraz osiedlenie tam osadników niemieckich z Besarabii, Bukowiny a także z innych regionów. Ośrodkiem dyspozycyjnym i koordynującym akcję był IV departament Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (kierowany przez Adolfa Eichmanna i Rolfa Günthera) – tam opracowywano ogólne zasady postępowania z ludnością polską wysiedloną z Zamojszczyzny. Departamentowi podlegała Centrala Przesiedleńcza w Łodzi (kierował Hermann Krumey), oddział w Lublinie, filia w Zamościu. Współdziałać w procesie wysiedlenia miało Niemieckie Towarzystwo Przesiedleńczo – Powiernicze Spółka z.o.o. oraz inne instytucje. Całością akcji dowodził wyższy dowódca SS i policji w GG F. Krüger. Tryb wysiedlenia przewidywał następujące czynności: Jednostki Schutzpolizei, żandarmerii i inne oddziały miały otoczyć wyznaczone wsie, spędzić ludność na plac i tu dokonać pierwszej selekcji, następnej dokonywano w obozie dla wysiedleńców. 21 listopada 1942 r. Krumey wydał wytyczne, jak należy klasyfikować Polaków w obozach. Utworzono sześć grup, do których należało przyporządkować wszystkich przesiedlonych. I grupa obejmowała osoby nadające się do ponownego zniemczenia, II – osoby przeznaczone do wywozu do pracy przymusowej do tzw. starej Rzeszy, III – osoby, które miały zostać przesiedlone do tzw. wsi rentowych, w IV grupie znajdowały się dzieci odseparowane od rodziców. Grupa V składała się z osób wytypowanych do pracy w Generalnym Gubernatorstwie, natomiast grupa VI obejmowała osoby skierowane do obozu w Brzezince.

___________________________________________________________________________________

Obóz przesiedleńczy w Zamościu (UWZ Lager Zamość), funkcjonował od 27 listopada 1942 roku jako filia Centrali Przesiedleńczej w Łodzi. Komendantem był SS-Unterscharführer Artur Schütz , od czerwca 1943 SS-Sturmbannführer Hermann Krumey, (powstał w miejscu wcześniej istniejącego obozu dla jeńców sowieckich).

„Biuletyn Informacyjny” na bieżąco informował o wysiedleniach z Zamojszczyzny, a w numerze z 21 stycznia 1943 roku po tytułem „ Los Dzieci Zamojszczyzny” pisano: „Ze zrozumiałym niepokojem śledzi społeczeństwo los dzieci , odebranych wysiedleńcom z powiatu zamojskiego. Stan sprawy przedstawia się następująco: W czasie całej akcji trwającej od 9 do 22 grudnia, wysiedlono ponad 40 wsi, razem ok. 50 000 ludzi. Prawie trzecia część z tej liczby została wywieziona na roboty do Rzeszy, ponad 15 000 uciekło, zaś starców i dzieci – ponad 12 000 – rozesłano do różnych powiatów. Transporty odbywały się w okropnych warunkach (mróz, zatłoczone wagony towarowe; dzieci od drugiego roku życia; bez żywności i wody). Dzieci i starców wywożono do pow. Sokołów, Siedlce, Radomsko, Kielce itd. Najwięcej skierowano do pow. garwolińskiego, gdzie rozlokowano nieszczęsnych w Stoczku, Łaskarzewie, Sobolewie, Osiecku, Pilawie, Żelechowie itd. Ogółem do pow. garwolińskiego przybyło ponad dwa tysiące dzieci. Położenie wysiedlonych jest niezmiernie ciężkie, bo jakkolwiek społeczeństwo miejscowe stara się wszelkimi dostępnymi sobie środkami przychodzić im z pomocą, to nieraz nie może podołać trudnościom. Szczególnie tragicznie przedstawia się sytuacja w Żelechowie, dokąd skierowano około 1000 osób, w tym 750 dzieci, podczas gdy całe miasteczko po wymordowaniu Żydów, liczy zaledwie 4000 ludności, na której głowę spadł tak wielki ciężar. Trudności te nie zmniejszają jednak ofiarności społecznej, przeciwnie – wzmagają ją. Wszystkie instytucje społeczne podjęły akcję pomocy, która zatacza coraz szersze kręgi”.

Hasło „Ratować Dzieci Polskie” błyskawicznie rozeszło się po okupowanej Polsce.

opracowanie: Maria Rzeźniak

 

Jako jedne z pierwszych, ogólnodostępnych zapisków o Ormianach w Zamościu, są informacje zawarte w „Rysie dziejów ormiańskich” ks. Sadoka Barącza. (1) Pochodzą one w dużej części ze znanego nam przywileju lokacyjnego Jana Zamoyskiego*, wydanego w Bełzie 30 kwietnia 1585 r. Ksiądz Barącz zamieszcza tam również informacje dotyczące pierwszego kościoła ormiańskiego w Zamościu. Drewniana świątynia powstała dzięki inicjatywie Zamoyskiego, który sprowadził do Zamościa księdza Łukasza ze Lwowa, który „kościół drewniany założył, nabożeństwo urządził i ks. Kałusta osadził.” W 1623 r. nadal istniał w Zamościu drewniany kościół ormiański. W tym czasie, następca ks. Kałusta, ks. Jakub Ałtunowicz zebrał już znaczną składkę pieniężną od kupców ormiańskich, z przeznaczeniem na nowy, murowany kościół ormiański. W 1625 r. 9 maja Ormianie otrzymali od nowego ordynata, Tomasza Zamoyskiego potwierdzenie przywilejów nadanych przez ojca, Jana Zamoyskiego. W 1627 r. 6 czerwca miasto nawiedził pożar, który strawił północno-zachodnią część miasta. Płonął pałac, drukarnia, bursa akademicka. i około 100 domów wewnątrz miasta i na Przedmieściu Janowickim. Ordynat zaostrzył sankcje co do wymogów budownictwa murowanego w mieście. W roku 1628 Tomasz Zamoyski przeznaczył znaczne środki pieniężne, którymi zasilił fundusz budowy murowanego kościoła ormiańskiego.  Łącznie zebrane składki opiewały na sumę 2966 złp. Ormianin Warteres Kirkorowicz, obywatel zamojski, dołożył swoje środki do ogólnego funduszu (zapis pięciu kamienic przy kościele) i rozpoczął budowę ormiańskiego kościoła murowanego.

W dniu 25 maja 1626 r. położono kamień węgielny pod budowę murowanego kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Matki Najświętszej.* W 1633 r. kolejny pożar zniszczył około 100 domów wewnątrz miasta. Pożary te skutecznie wpłynęły na właścicieli  posesji, aby budować murowane domy. Po roku 1633, jak dowodzi Ryszard Szczygieł* rozpoczął się okres intensywnej przebudowy miasta.  Według ks. Sadoka Barącza budowę murowanego kościoła ormiańskiego w Zamościu zakończono w 1633 r. (2) Kościół wyświęcono w 1645 r. Poświęcił go ks. Jędrzej, biskup ormiański Bogdanii. Nie znamy miejsca, w którym stał drewniany kościół ormiański, ale zapewne mieścił się w sektorze północno-wschodnim miasta, wyznaczonym przez Zamoyskiego dla osadników ormiańskich. Potrzeba budowy murowanej świątyni przez Ormian, wynikała nie tylko z nakazów ordynatów, dotyczących  zamiany drewnianej zabudowy miasta na murowaną, ale również z zagrożenia jakie niosły ze sobą liczne pożary w mieście. Nie mniej groźny był pożar w 1657 r., który zniszczył nowy, murowany już kościół ormiański i 85 % zabudowy miejskiej z tego okresu. Podkreślić trzeba, że po 1648 i 1656 roku twierdza zamojska była przepełniona uciekinierami po oblężeniach. Na wszystkich wolnych przestrzeniach, przy murach i na tzw. zatyłkach stawiano prowizoryczne szopy i budy. Ordynat i władze miasta nakazywały w dzień ich rozbiórki, ale nocą odbudowywano je ponownie. Skupiały się one głównie w okolicach cmentarza ormiańskiego i Rynku Wielkiego. Stanowiły,  jak widać po groźnych pożarach, olbrzymie zagrożenie dla miasta.

Gmina ormiańska w Zamościu rozrastała się sukcesywnie na przestrzeni pierwszej połowy XVII w. Wzrost liczby mieszkańców ormiańskiego pochodzenia skutkował utworzeniem oddzielnego magistratu ormiańskiego. Po upływie wieku diaspora ormiańska stanowiła znaczy odsetek mieszkańców Zamościa. W 1725 r. proboszczem był ks. Zacharyasz Krzysztof Steckowicz. Kolejny proboszcz, Kajetan Kossa zmarł w 1774 r. Jego miejsce zajął ks. Deodat Szadbej. W roku 1778 kościół ormiański był już w złym stanie. Znacznie zmniejszyły się fundusze na jego utrzymanie. Jednym z ostatnich działań, mających na celu ratowanie kościoła ormiańskiego w Zamościu, było nadanie 16 lipca 1781 r. przez Papieża Piusa VI odpustu zupełnego, dla pielgrzymów odwiedzających  ormiańską świątynię w dniu Zwiastowania Wniebowzięcia N.M.P.; św. Grzegorza, św. Antoniego Opata i św. Kajetana, którego zamojski obraz słynął cudami.  Tym, którzy odwiedzili kościół w inne uroczystości N. M. Panny, papież przyznawał siedem lat odpustu i kwadragen. Nie uchroniło to jednak kościoła ormiańskiego przed utratą wiernych. Ormian w Zamościu ubywało od dawna, a w roku 1784 nie było ich więcej jak piętnastu. Kościół ormiański wraz z jurydyką przyłączono w końcu do funduszu kościoła rzymskokatolickiego.

Ciekawą wzmiankę na temat Ormian z Zamościa, napotkamy w książce Tadeusza Gromnickiego. (3) Wspomina o mnichu Szymonie z Zamościa, który wielce szkodził sprawie unii kościoła ormiańskiego z kościołem katolickim. Misji zjednoczenia Ormian z kościołem katolickim podjął się duchowny ormiański Mikołaj Torosowicz. W 1630 złożył wyznanie wiary i zawarł unię z kościołem katolickim, potwierdzając w 1635 r. wyznanie wiary przed papieżem Urbanem VII, tworząc tym samym zalążki kościoła katolickiego obrządku ormiańskiego. Mnicha Szymona z Zamościa sprowadził za pomocą Teatynów do Lwowa właśnie bp. M. Torosowicz, coby mniej sprawie unii szkodził. Unia w Zamościu nastąpiła ze znacznym opóźnieniem ok 20 marca 1665 r.

W 1930 r. mijała 300 rocznica unii Kościoła Ormiańskiego z Rzymem i z tej okazji V Zjazd Muzealników wyszedł (w Tarnowie) z inicjatywą utworzenia we Lwowie przy Katedrze Ormiańskiej Muzeum Diecezjalnego. Petycję skierowano do dr Józefa Teodorowicza. Dwa lata później zebrane pamiątki ormiańskie  pokazano na wystawie we Lwowie. W wydanym katalogu wystawy Aleksander Czołowski (4) opisał część zbiorów. O niektórych z nich zamieszczono zaledwie lakoniczne wzmianki. W sali wystawowej, w której prezentowano iluminowane rękopisy natrafiamy na zapiski dotyczące Zamościa. W 1603 r., a więc za życia jeszcze Jana Zamoyskiego pracował w Zamościu nad ewangeliarzem i jego miniaturami biskup Łazarz z Eudokji. W treści rękopisu kopista ewangeliarza zawarł informację, że będąc wygnanym ze swojej ojczyzny osiadł w Zamościu i tutaj poświecił się pracy nad księgą.

„Wśród tych iluminowanych rękopisów dwa szczególnie mają dla nas znaczenie. Powstały bowiem w Polsce i na polskiej już ziemi znalazłszy schronienie, iluminowali je artyści na chwałę Bożą. Jeden z nich Łazarz, biskup z Eudokji, mówi w treści rękopisu o smutnym nastroju ducha, w jakim wygnany z ojczyzny, w Zamościu w r. 1603 (127) pracował nad ewangeliarzem i jego miniaturami”.*

Powyższa wzmianka świadczy o tym, że na wystawie we Lwowie znajdował się wspomniany Ewangeliarz, redagowany i iluminowany w 1603 r. w Zamościu. W 1932 r. stanowił własność Biblioteki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jak znalazł się w tym mieście? – możemy się tylko domyślać. Ciekawe, że w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie znajduje się datowany na 1603 r. Ewangeliarz ormiański, pięknie iluminowany. Dla osób biegłych w znajomości języka ormiańskiego może okazać się niespodzianką przy tłumaczeniu na język polski.(5)

W zasobach Biblioteki Narodowej w Warszawie znajduje się odręcznie spisana „Historya Kościoła Zamojskiego Ormiańskiego….”. (6), której niewielki fragment udostępniamy poniżej:

2.

„Erekcya Kościoła. Radykacya. y Konsekracya.

Zebrane Jałmuzne 2966 złotych na Murowanie Kościoła bierze na siebie P. Warteres Kirkorowicz y własną substancyą przykładayąc się pracą, y pieczołowanie podeymując na wystawienie domu Bożego  Roku Pańskiego 1626 sprowadza ze Lwowa Allegata na tenczas od Patryarchy Ormięskiego z Eczmiadzyna Większey Armeniey Przewielebnego J.K. Melchisedeka y przy nim Dwoch biskupow Ich Mść. Księży Monasyusza i Oliasza na założenie pierwszego kamienia, który załozony iest dnia 25 Miesiaca Maia na cześć y na Chwałę Boga w Trojcy S. Jedynego pod Tytułem Chwalebnego Wniebowzięcia Boga Rodzica Maryei Panny I zakączywszy murowanie kościoła w Roku 1633 zachodził się i dalszą substancją swoią doskonale rąk swoich Bogu poświęcić na co zaciągnoł R.P. 1645 Jędrzeia Biskupa Bogdaniey y Poświęcenie Kościoła dnia 14 miesiąca Septembra celebrował w dzień Uroczystości Podwyższenia Krzyża s. którego dnia poświecony iest Kościoł.”

 

  

• niektóre ze źródeł podają wezwanie kościoła jako p.w. Chwalebnego Wniebowzięcia Bogarodzicy Maryi Panny

• Według dr Piotra Kondraciuka budowę murowanego kościoła ormiańskiego w Zamościu należy umieścić w latach 1625-1644.

• Ryszard Szczygieł. Ruch budowlany w Zamościu w XVII w. Zamość miasto idealne. Lublin 1980, s. 110.

• kwadragena (Quadragena) = surowy post 40 dniowy. Odpust 7 lat i 7 kwadragen znaczy tyle, że po spełnieniu warunków (pielgrzymka do kościoła) zyskać można było odpust. Inaczej: trzeba byłoby pokutować 7 lat i pościć 7 kwadragen, żeby zrównoważyć odpust nadany przez papieża.

• Bogdania – nazwa nadana Mołdawii przez Turków, od panującej dynastii Bogdanowiczów (Bogdanili lu Kara-Bogdan).

• opracowanie: Ewa Lisiecka

źródło:

1. ks. Sadok Barącz. Rys dziejów ormiańskich. Tarnopol 1869. Strona internetowa BN w Warszawie – Polona.

2. Piotr Kondraciuk. Sztuka ormiańska w Zamościu. w: Ars Armeniaca. Sztuka ormiańska ze zbiorów polskich i ukraińskich. Katalog wystawy. Muzeum Zamojskie. Zamość 2010. s. 22.

3. Tadeusz Gromnicki. Ormjanie w Polsce: ich historia, prawa i przywileje. BN Warszawa – Polona.

4. Aleksander Czołowski. Wystawa zabytków ormiańskich we Lwowie 196-309. 1932:przewodnik. BN Warszawa – Polona.

5. Karolina Wiśniewska. Armenian Illuminated Codicesin the Collection of the National Libraryin. Warsaw University, w: Series Byzantina. Studies on Byzantine and Post-Byzantine Art. Volume IX. Zamość 28-30.04.2010. s. 179. Na źródło to autorka artykułu natrafiła już po jego napisaniu i poniżej zamieszcza tłumaczenie części tekstu anglojęzycznego w przekładzie „Tłumacza Google”.

http://seriesbyzantina.eu/wp-content/uploads/2018/12/VOL.-IX.-2011-FULL-TEXT.pdf

Przechodząc teraz do Czterech Gos-peli, w pierwszej kolejności zwrócę uwagę na kodeks z Zamościa (I 12670). W tym miejscu warto zaznaczyć, że ta Ewangelia została spisana przez ormiańskiego księdza Lazara, który, jak wiemy z kolofonu, pochodził z Eudokii (Tokat). W inskrypcji dodaje się, że pracując w Zamościu w 1603 r. Nad Czterema Ewangeliami, Lazar był w smutnym nastroju po wygnaniu z kraju12. Jego miniatury służą powiązaniu rękopisu z oryginalną ormiańską tradycją wizualną i przywołują pewne formy. rozwinął się w ormiańskim Królestwie Cylicji. Niezwykłe miniatury zostały oświetlone dużą ilością złota i żywymi kolorami (niebieski, czerwony, zielony i żółty). Podążał również za ormiańską tradycją iluminowanych Ewangelii, łącząc strony listu Euzebiusza i ośmiu Tablic kanonicznych, a także zestawiając obrazy ewangelistów z początkowymi stronami otwierającymi każdą Ewangelię. Kompozycja każdej strony ewangelisty koncentruje się na siedzącym skrybie w aureoli, otoczonym narzędziami do pisania i książkami. W ten sposób miniaturysta kontynuuje najlepsze tradycje malarskie Armenii. Warto również zauważyć, że te wizerunki ewangelistów są malowane z największą dbałością o części twarzy i detale, takie jak draperie i pismo 12 Kodeks ten (a także III 12677 i inne rękopisy ze skarbca ormiańskiego katedry i zbioru) Aleksandra Czołowskiego) była wystawiana we Lwowie w 1932 r. Katalog tej wystawy wspomina o kolofonie i podaje pewne informacje o Czterech Ewangeliach: Wystawa zabytków ormiańskich we Lwowie, 19. VI – 30. IX 1932, Lwów 1932, s. 25–26. Cały tekst kolofonu wraz z tłumaczeniem na język francuski znajduje się w: F. Macler, Rapport sur une mission …, s. 150–152. Tadeusz Mańkowski w: Sztuka ormian lwowskich, Kraków 1934, s. 91-92 wspomniały również o tekście kolofonu i podały więcej informacji o Lazarze, który nazwał siebie biskupem Eudokii. Mańkowski pisał, że przebywał w Polsce od 1602 r. I poza Zamojem przebywał we Lwowie i Jazłowcu. Znany był również jako poeta, autor dwóch elegii, poematu pochwalnego o swoim rodzinnym mieście i pieśni pochwalnej poświęconej biskupowi Karapetowi. 185utensils. Te portrety ukazują wyszukane strony incipit, które przyciągają wzrok starannie podświetlonymi ozdobnymi literami i ozdobnymi flamastrami. Co więcej, konstrukcja niefiguralnych dekoracji brzeżnych, które charakteryzują nie tylko początkowe strony, ale także inne fragmenty tekstu, a oparta jest głównie na wysoce stylizowanych formach, jest spójna w całej książce.

6. Historya Kościoła Zamojskiego Ormiańskiego z wyrażeniem przywilejów, transakcji do kościoła tegoż należących summ i obligaciow. Rękopisy Biblioteki Narodowej w Warszawie. Strona internetowa Polona.