W kościołach Lubelszczyzny licznie reprezentowane są organy Fabryki Organów Braci Biernackich. Firmę założył Hugo Ernest Biernacki (1829-1884), pochodzący ze Skąpego. Warsztat organmistrzowski otworzył w Osieku k. Płocka. Według tradycji rodzinnej firmę założono w 1848 r. Jednak bardziej prawdopodobny jest przedział lat 1859-60. Po nagłej śmierci Hugona firmę przejął jego syn Dominik Biernacki (1870-1928). Zbudował fabrykę w Dobrzyniu n. Wisłą. Wyposażył w maszyny z Niemiec. Była pierwszą na ziemiach polskich fabryką prowadzoną na sposób przemysłowy. Nie dziwi więc duża produkcja organów, która zaspakajała rosnący popyt na te instrumenty w kraju i za granicą. Brat Dominika, Wacław Biernacki (1878-1954) był uczniem lwowskiego organmistrza, Jana Śliwińskiego. Założył w Wilnie Fabrykę Organów Kościelnych.
Podziału ojcowskiej firmy bracia dokonali w 1912 r. Dominik Biernacki ulokował fabrykę we Włocławku. Wacław Biernacki wybudował nową fabrykę w Warszawie, uciekając przed nawałnicą bolszewicką. Zarząd nad fabryką w Wilnie powierzył siostrzeńcowi, Romanowi Truszczyńskiemu. Warszawska firma nosiła nazwę: Fabryka Organów Wacław Biernacki Warszawa-Wilno. Włocławską firmę po śmierci Dominika przejęli w 1928 r. jego synowie: Wacław młodszy (1901-1954) i Dominik młodszy (1906-1970). II wojna światowa znacznie zniszczyła fabryki braci Biernackich. Po wojnie Wacław (młodszy) Biernacki założył własny zakład organmistrzowski w Krakowie. Po jego śmierci fabrykę przejęła córka, Wanda Biernacka. Ostatecznie Biernaccy przestali produkować organy w l. 90 tych XX w.
Znaczna część organów firmowanych marką Braci Biernackich znajdująca się w kościołach Lubelszczyzny, jest wykonana po II wojnie światowej. (1) Znajdują się tu także jedne z najstarszych organów marki Biernacki: w Kiełczewicach (1904 r.); Zwierzyńcu (1905 r.): Starym Zamościu (1911 r.). Pochodzą z czasów, kiedy synowie Hugona Biernackiego produkowali organy jeszcze przed podziałem firmy ojca w 1912 r. Nie było jeszcze wtedy fabryki warszawskiej (powstała ok 1920 r.). Jedne z lubelskich organów pochodzą z produkcji z okresu I wojny światowej (Dorohusk). Okres międzywojenny reprezentują organy z Suchowoli Radzyńskiej (1925 r.); Fajsławic (1927 r.); Józefowa k. Biłgoraja (1929 r.); Motycza (1929 r.), Garbowa (1929 r.) i Łopiennika (1938 r.). We wczesnych latach po II wojnie światowej powstały organy w Chełmie (1947 r.) . W latach 50-tych XX w. sprowadzono organy do: Horyszowa Polskiego (1953 r.); Bobów (1954 r.); Zamościa i Szczebrzeszyna (1956 r.); Lublina (1959 r.). Z lat 60-tych XX w. pochodzą organy z kościołów w: Oblęcinie (1960 r.); Józefowie n. Wisłą i Nałęczowie (1968 r.); Wilkowie (1969 r.). Lata 70-te XX w. reprezentują instrumenty z Rzeczycy Księżej (1972 r.); Kraśnika (1973 r. ) i Chrzanowa (1974 r.).
Dokonując analizy organów Braci Biernackich na Lubelszczyźnie należy podkreślić, że w 1928 r., po śmierci Dominika Biernackiego (starszego), jego synowie przejęli firmę włocławską. Zatem bardziej szczegółowej analizy wymagają instrumenty wyprodukowane w tym czasie, aby stwierdzić, czy zostały wykonane przez trzecie pokolenie Biernackich, młodszych Dominika i Wacława. Niektóre informacje podane w Informatorze Diecezji Lubelskiej uściślają miejsce, z którego pochodziły instrumenty. Przykładowo: organy w Fajsławicach wykonano we Włocławku przez Dominika Biernackiego w 1927 r. Można zatem przypisać ich wykonanie Dominikowi starszemu (1870-1928). Warszawski rodowód reprezentują instrumenty z kościołów w: Motyczu; Łopienniku; Józefowie n. Wisłą; Wilkowie i Kraśniku. W Krakowie wyprodukowano organy z Bobów i Oblęcina. Produkcję z Włocławka reprezentują organy w kościele w Fajsławicach. Losy fabryk Braci Biernackich na przestrzeni 100 lat były związane z sześcioma miejscowościami: Osiekiem; Dobrzyniem; Wilnem; Włocławkiem; Warszawą i Krakowem.
Reasumując, organy Braci Biernackich na Lubelszczyźnie to wspaniały przegląd każdego z okresów działalności tej firmy, począwszy od organmistrza Hugona, po jego synów i wnuków, braci o tych samych imionach (Dominik i Wacław) w dwóch pokoleniach. Organy produkowane przez Biernackich przez przeszło 100 lat, licząc od tych największych 40-głosowych w Chełmie, poprzez 35-głosowe w Garbowie; 32- głosowe w Bobach; 28-głosowe w Kraśniku; 20-głosowe w Łopienniku; 18-głosowe w Józefowie k. B.; 16-głosowe w Zamościu i Fajsławicach; 15-głosowe w Horyszowie Polskim, Zamościu, Oblęcinie, Wilkowie’ 12-głosowe w Nałęczowie, Suchowoli Radzyńskiej, Chrzanowie i Lublinie; 10-głosowe w Kiełczewicach, Dorohusku i Motyczu: 6-głosowe w Rzeczycy Księżej aż po najmniejsze 4-głosowe ze Zwierzyńca i Józefowa n. Wisłą, to wspaniały wachlarz instrumentów, obrazujący kunszt i znakomite rzemiosło organmistrzów z Rodziny Biernackich. Wiele z tych organów należy już do grupy instrumentów zabytkowych. W latach 80-tych XX w. część z nich była konserwowana i remontowana, np. najstarsze organy Biernackich na Lubelszczyźnie w Kiełczewicach z 1904 r.* przeszły remont w 1957 r. (zapewne i później).
źródło:
1. ks. Marek T. Zahajkiewicz. Diecezja Lubelska. Informator historyczny i administracyjny. Lublin 1985.
1) Zestawienie miejscowości Lubelszczyzny, w których znajdują się organy Braci Biernackich.
-
Kiełczewice – po 1904 r. – 10 głosowe – remontowane 1957
-
Zwierzyniec n. Wieprzem – 1905 r. – 4 głosowe
-
Stary Zamość – ok. 1911 r. – 24 głosowe – remontowane w 1967 r.**
-
Dorohusk – w czasie I wojny światowej – 10 głosowe – fundacja Rodziny Suchodolskich
-
Suchowola Radzyńska – 1925 r. – 12 głosowe
-
Fajsławice – 1927 r. – 16 głosowe – Włocławek – Dominik Biernacki
-
Józefów k. Biłgoraja – 1929 r. – 18- głosowe
-
Motycz – 1929 r. 10 głosowe – Wacław Biernacki – Warszawa
-
Garbów – 1929 r. – 35 głosowe
-
Łopiennik – 1938 r. – 20 głosowe – Wacław Biernacki – Warszawa
-
Chełm – 1947 r. – 40 głosowe
-
Horyszów Polski – 1953 r. – 15 głosowe
-
Boby – 1954 r. – 32 głosowe ( 26 na chórze i 6 na loży) – Kraków
-
Zamość – kościół p.w. św. Katarzyny – 1956 r. – 15 głosowe
-
Szczebrzeszyn – kościół p.w. św. Katarzyny – 1956 r. – 12 głosowe
-
Lublin – kościół p.w. św. Mikołaja – 1959 r. – 12 głosowe
-
Oblęcin k. Kraśnika – 1960 r. – 15 głosowe – Kraków
-
Józefów n. Wisłą – 1968 r. – 4 głosowe – Warszawa
-
Nałęczów – 1968 r. – 12 głosowe
-
Wilków – 1969 r. – 15 głosowe – Warszawa
-
Rzeczyca Księża – 1972 r. – 6 głosowe
-
Kraśnik – 1973 r. – 28 głosowe – elektormagnetyczne – Warszawa
-
Chrzanów (kościół drewniany) – 1974 r. – 12 głosowe
-
Zamość – kościół św. Mikołaja – (?) – 16 głosowe
-
Dzierążnia – (?)
* Po 1904 r. Biernaccy zrezygnowali z traktury mechanicznej na rzecz traktury pneumatycznej, z zachowaniem wiatrownic stożkowych.
** Informator Diecezji Lubelskiej nie podaje gdzie zostały wyprodukowane organy. Uzupełnia tę wiedzę artykuł Dymitra Zagadzkiego, zamieszczonego w „Magazynie Polskim” (link poniżej).