Z inicjatywy Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Długi Kąt „Zakątek Roztocze” w dniu 26 sierpnia 2017 r. odbyła się w Józefowie impreza turystyczna pod hasłem „Ocalić od zapomnienia”. Wzięli w niej udział turyści i regionaliści, przewodnicy i sympatycy Koła Przewodników Terenowych im. Róży i Jana Zamoyskich w Zamościu. Organizatorzy zapewnili uczestnikom rajdu dużą dawkę turystycznych wrażeń, ale najważniejsze etapy obejmowały odwiedzenie nowego pomnika upamiętniającego ofiary mordu ludności żydowskiej Józefowa przez Niemców w 1942 r. oraz nowe upamiętnienia miejsc związanych z działalnością na tych terenach partyzantów w okresie II wojny światowej.
Wśród społeczności Józefowa kultywowana jest w szczególny sposób pamięć osoby Konrada Bartoszewskiego ps. „Wir”. Na rynku w Józefowie znajduje się pamiątkowa tablica, poświęcona wymordowanej przez Niemców Rodzinie Bartoszewskiego, w odwecie za uwolnienie go przez partyzantów z aresztu. Uczestnicy spotkania zapalili w tym miejscu znicz i uczcili pamięć zmarłych chwilą ciszy. W józefowskiej Bibliotece, mieszczącej się w dawnej synagodze, specjalnie na ten dzień, udostępniono ponownie zeszłoroczną wystawę poświęconą Konradowi Bartoszewskiemu.
Opowieść o partyzantach działających w tym obszarze Puszczy Solskiej organizatorzy kontynuowali przy Nadleśnictwie Józefów, w trakcie zwiedzania Ścieżki Przyrodniczo-Dydaktycznej, gdzie zasadzono poświęcone partyzantom Dęby Pamięci i umieszczono tablice z ich życiorysami. Będąc w tym miejscu warto także obejrzeć eksponaty zgromadzone w Izbie Regionalnej, zaadaptowanej dla zbiorów z poddasza budynku Posterunku Straży Leśnej oryginalny, józefowski pręgierz na tyłach posesji oraz lamus poordynacki.
Kulminacją rajdu była piesza wędrówka przez las, w kierunku zrekonstruowanej ziemianki „Wira” i dalej w kierunku zrekonstruowanej makiety szpitala polowego partyzantów nad zabagnionymi rozlewiskami rzeczki Okno (początku Czarnej Łady). Stare, dawne pomniki znajdujące się w tych trudno dostępnych miejscach Puszczy Solskiej, ponownie przyciągają ku sobie rzesze ludzi, którzy chcą poznać nowe upamiętnienia tamtych wojennych wydarzeń i ich bohaterów.
Końcowym etapem było odwiedzenie józefowskiego kirkutu, gdzie po raz kolejny wspominano społeczność żydowską z Józefowa, której nie podważalnym śladem bytności na tej ziemi są rzędy zachowanych macew. Ulewny deszcz nie pozwolił już na odwiedzenie źródeł Nepryszki i kamieniołomów. Spotkanie dobiegło końca przy ciepłym posiłku w „Knieji” przy józefowskim ryneczku.
Zamojscy Przewodnicy dziękują Kolegom z Józefowa za organizację rajdu, udostępnienie miejsc do zwiedzania, za oprowadzenie po szlakach i dużą dawkę wiadomości na temat historii miejscowości i regionu. W szczególności podziękowania należą się:
Marii Puźniak – ze Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Długi Kąt „Zakątek Roztocze”
Annie Kuli – Prezesowi ww. Stowarzyszenia i Sołtysowi Wsi Długi Kąt
Beacie Wójcik – ze Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Długi Kąt „Zakatek Roztocze”
Elżbiecie Jamroz – dyrektorowi Miejskiej Biblioteki Publicznej w Józefowie
Robertowi Rabiedze – Sekretarzowi Urzędu Miasta i Gminy Józefów
Adamowi Momotowi – v-ce prezesowi Centrum Turystyki „Roztocze”
Krzysztofowi Malcowi – przewodnikowi, leśnikowi i pracownikowi Nadleśnictwa Józefów
Elżbiecie Kuc – z Koła Przewodników Terenowych PTTK Zamość
Zofii Monastyrskiej – z Koła Przewodników Terenowych PTTK Zamość
Z inicjatywy Kol. Marii Puźniak z Koła Przewodników Terenowych PTTK im. Róży i Jana Zamojskich w Zamościu rajd „Ocalić od zapomnienia” połączono z coroczną, integracyjną imprezą przewodnicką – Rajd Koleżeński-Kapeluszowy. W tym roku najpiękniejszym kapeluszem okrzyknięto nakrycie głowy najmłodszego uczestnika rajdu – Ani Feduszka. Inne kapelusze tylko w niewielkim stopniu mu ustępowały.
Przydatne linki
Linki do Partyzanckiej Mapy Puszczy Solskiej cz. I – Wydawnictwa Paweł Wład i Pikul Media 2016:
Link do fragmentów książki Daniela Jonaha Goldhagena, „Gorliwi kaci Hitlera. Zwyczajni Niemcy i Holocaust”, Warszawa 1999, http://jozefrudy.blog.onet.pl/2017/02/05/oprawcy-z-hamburga/
Linki do informacji o pochówku Tory na józefowskim kirkucie: http://www.kirkuty.xip.pl/jozefowroz.htm
oraz artykułu Andrzeja Trzcińskiego w: Studia Żydowskie Almanach s. 11-16, „To czego pragnąłem, spłonęło w ogniu. Hebrajski epigraf z Józefowa”.
Polecamy także film: „Przebudzona pamięć” opowiadający w I cz. o rekonstrukcji ziemianki „Wira” przez Grupę Rekonstrukcji Historycznej „WIR” https://vod.tvp.pl/video/bylo-nie-minelo,przebudzona-pamiec,27107782
Link do rozmowy radiowej z Januszem Skowrońskim – historykiem, autorem książki „Szpital Leśny AK „665”
Opracowanie Ewa Lisiecka
Zdjęcia: Ewa Lisiecka, Magda Misztal,