Przy dawnym pałacu Zamoyskich w Łabuniach, na niewielkim cmentarzu rodowym Szeptyckich i zakonnym Sióstr Franciszkanek Misjonarek Maryi, pochowano urnę z prochami nadesłanymi z Dachau żonie zmarłego w obozie 13.04.1941 r. Stanisława Starowieyskiego.  Pośród radialnie ułożonych mogił, wytyczonego kołem urokliwego cmentarzyka, znajduje się skromna płyta nagrobna błogosławionego. Od Jego śmierci minęło zaledwie 75 lat. Natomiast w roku 2015 obchodziliśmy 120 rocznicę Jego urodzin. Ta właśnie rocznica stała się okazją do pierwszego spotkania przy grobie błogosławionego Stanisława Kostki Starowieyskiego, grupy ludzi zafascynowanych życiem i postawą chrześcijańską tego świeckiego człowieka.

Pomysłodawcą i organizatorem zeszłorocznego i tegorocznego spotkania był ks. Zbigniew Kulik z parafii rzymsko-katolickiej p.w. Miłosierdzia Bożego w Siennicy Nadolnej. Ksiądz Zbigniew Kulik jest autorem książki „Bł. Stanisław Kostka Starowieyski 1895-1941 działacz Akcji Katolickiej. Cztery tajemnice zwykłego człowieka”, wydanej przez Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnię w Sandomierzu w 2015 r. Osobą Stanisława Starowieyskiego był zafascynowany o wiele wcześniej. Kiedy był na pierwszym roku Seminarium przyjechał do Łaszczowa z przedstawicielami Rodziny Szeptyckich, którzy przez bezsensowny zakaz władz komunistycznych, mogli dopiero teraz, po raz pierwszy od czasów wojny, odwiedzić swoje dawne miejsce zamieszkania. Trzeba tutaj wspomnieć, że ks. Kulik w l. 90-tych XX w. napisał pracę magisterską poświęconą Stanisławowi Starowieyskiemu, która wykazała, że życie i postawa tego świeckiego człowieka zasługuje na miarę świętego. Biskup Bolesław Pylak ubogacony tą wiedzą wniósł kandydaturę Stanisława Starowieyskiego do procesu beatyfikacyjnego.

13 czerwca 1999 r. na Placu Piłsudskiego w Warszawie papież Jan Paweł II beatyfikował Stanisława Kostkę Starowieyskiego w gronie 108 Męczenników II wojny światowej. To niesamowite – podsumowuje swoją wypowiedź przy grobie błogosławionego s. Teresa Neitsch ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek  Misjonarek Maryi w Łabuniach, której artykuł o Stanisławie Starowieyskim ukazał się właśnie we francuskim wydaniu Głosu Katolickiego (Voix Catholique Nr 23/2016 (2638)Rok LVIII 12.6.2016) – że na beatyfikacji były obecne dzieci błogosławionego: córka Elżbieta i syn Andrzej. Artykuł s. Teresy  nosi tytuł „Być Apostołem Chrystusa” i słowa te w sposób najbardziej trafny streszczają pragnienia i program życiowy polskiego męczennika, bł. Stanisława Starowieyskiego. W rodzinnym domu błogosławionego, w Bratkówce nad Wisłokiem „panowała zdrowa i normalna pobożność, połączona z dużym poczuciem humoru, która pozostała cechą charakterystyczną życia i działalności Stanisława (…) Stanisław nauki pobierał w domu, następnie uczył się w Chyrowie, w kolegium u jezuitów.  Siostra Teresa przytacza francuskim czytelnikom najważniejsze fakty i wydarzenia z życia bł. Stanisława z dbałością o każdy ważny szczegół, by zrozumieli dlaczego znalazł się wśród tych 108 Męczenników.

Jednak najpiękniej brzmiały słowa s. Teresy wypowiedziane przy grobie błogosławionego w przededniu Jego wspomnienia, które przypada na dzień 13 czerwca, czyli dzisiaj. Do Łabuń, w sobotę 11 czerwca 2016 r. ściągały tłumy ludzi, chcące pomodlić się przy grobie bl. Stanisława Kostki Starowieyskiego i za jego wstawiennictwem prosić Boga o łaski dla siebie i bliskich.

Taka była wola Rodziny, aby grób Starowieyskiego tutaj się znajdował – opowiada s. Teresa. To jest coś niebywałego, że dzieci doczekały wyniesienia Ojca do godności błogosławionego. Ten cmentarz ma swoją historię bo leżą tu także bliscy bł. Stanisława: jego teść; teściowa i inni krewni z Rodziny Szeptyckich. Poprzez chrzest wszyscy zostajemy wezwani do świętości, a On w taki zwykły sposób, przez całe swoje życie, pokazywał swoim postępowaniem jak dawać świadectwo o Jezusie, który był świadkiem Jego codzienności. Myślę, że bł. Stanisław do tego nas właśnie zaprasza, każdego kto tutaj przychodzi, szczególnie członków Akcji Katolickiej, której sam kiedyś także przewodniczył.  Świecki – święty człowiek. W każdym z nas Bóg działa, ale święty to taki człowiek, który pozwala Bogu działać w sobie. Stanisław pozwalał. Tutaj w Łabuniach świętujemy prostego, a jednocześnie wielkiego człowieka. O Jego duchowości dzisiaj zaświadczają notatki jakie prowadził i pozostawił po sobie. Błogosławiony Stanisław żył miłością do Boga, Rodziny i ludzi. Było to jego credo życiowe, którego przesłanie pozostawił nam współczesnym. Na Jego grobie przeczytamy: Co może miłość – o ile ona większa, silniejsza od nienawiści.

Dalsze uroczystości poświęcone wspomnieniu bł. Stanisława Starowieyskiego i pozostałych Męczenników II wojny światowej odbyły się w Łaszczowie. Mszę świętą w kościele p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła celebrowali: ks. Zbigniew Kulik; ks. Krzysztof Świta; ks. Ryszard Ostasz i ks. Andrzej Stopyra. Wspominając bł. Stanisława Starowieyskiego szczególnie ciepłe słowa padły pod adresem Jego rodziców. Matka, Amelia z Łubieńskich stworzyła Sodalicję Mariańską Pań Ziemi Sanockiej. Wydawała pismo „Niewiasta Katolicka”, a dla dzieci pismo „Gwiazdka.” Ojciec był szambelanem papieża Leona XIII, doktorem obojga praw i znanym działaczem katolickim na terenie całej Galicji. Rodzina matki – Łubieńscy szczególnie zasłużyła się kościołowi wydając dwóch prymasów i wielu biskupów. Szczególna to była atmosfera jaka panowała w rodzinie Starowieyskich: częsty udział we mszy świętej; codzienne praktykowanie wspólnej modlitwy; przyjmowanie sakramentów świętych. W takim właśnie otwarciu na Boga i sprawy społeczne wzrastało ich sześcioro dzieci, z których bł. Stanisław był trzecim z kolei.

Ksiądz proboszcz zwrócił także uwagę na rozwój życia duchowego bł. Stanisława, który poznajemy poprzez prowadzone przez niego notatki, dokumenty, listy, pisma, w których łatwo można zauważyć, że były one głęboko inspirowane fragmentami Pisma Świętego. Dzięki tym zapiskom, jakie po Nim pozostały, wiemy że codziennie prowadził rozmyślania Pisma Świętego, medytację Słowa Bożego. Było to wszystko dla Niego źródłem ogromnej mocy wewnętrznej.

„Choć sam godny potępienia, proszę Cię Panie za siebie i innych, zmiłuj się nad nami, nie pozwól byśmy to, coś nam w miłosierdziu przeznaczył, byśmy dobrowolnie utracili. Zlituj się Panie i mnie tonącemu pozwól innych z toni ratować.”  

Tylko z tej jednej notatki jakże uwidacznia się prawdziwa duchowość chrześcijańska. Zatroskany był o dobro innych i o zbawienie innych. Po Międzynarodowym Kongresie Chrystusa Króla w Poznaniu, spotkał się z Ojcem Maksymilianem Kolbe. Tam wobec niego wyznał swoje pragnienie, że jak odbuduje w Łaszczowie pałac to przeznaczy go na Krajową Centralę Wydawnictw katolickich. Realizacji tych planów przeszkodziła jednak II wojna światowa.  Istotnym elementem duchowości bł. Stanisława Starowieyskiego była cześć i nabożeństwo do Najświętszego Serca Pana Jezusa. Każdego piątku troszczył się o dzieła miłosierdzia pomagając potrzebującym. Do domu Starowieyskich biedni przychodzili po zboże, po drewno i pieniądze. Jego żona, Maria z Szeptyckich prowadziła kuchnię dla ubogich. Zawsze w pierwsze piątki miesiąca Stanisław był u spowiedzi. Tak właśnie dobrym przykładem oboje małżonkowie wychowywali swoje dzieci. Życie bł. Stanisława było naznaczone prawdziwą wiarą, nawet podczas obozowej gehenny. Przyjął ten krzyż z pokorą i zaufaniem. Przepełniony miłością do Boga był dla współwięźniów otuchą i podporą. Do końca swoich dni w obozie nawoływał do spowiedzi.

Po mszy świętej ks. Zbigniew Kulik poprowadził uczestników spotkania do łaszczowskiego parku, gdzie przy pałacu Szeptyckich opowiadał o dalszym życiu błogosławionego Stanisława Starowieyskiego. Podczas ubiegłorocznego, pierwszego spotkania poświęconego błogosławionemu w Łaszczowie, z jego uczestnikami spotkał się przedstawiciel Rodziny Szeptyckich, Maciej Szeptycki. Dowiedzieliśmy się wówczas przy okazji, że odebrał już akt własności na park, pałac i jest obecnie w trakcie przygotowywania projektu odbudowy. W pałacu ma powstać Dom Aleksandra Fredry, dlatego, że zarówno Starowieyscy jak i Szeptyccy byli skoligaceni z rodziną Fredrów. Przed wojną było w pałacu jeszcze jedno skrzydło, które zburzyli Niemcy, a cegłę wywieźli na utwardzenie lokalnych dróg. Kiedy wybuchła I wojna światowa pałac zamieszkiwali Szeptyccy. W 1915 r., w dzień przed odpustem śś. Piotra i Pawła, czyli 28 czerwca po południu przyjechali kozacy i kazali Szeptyckim opuścić pałac. Pozostawili go na długo. W czasie I wojny światowej Stanisław Starowieyski został zmobilizowany w 1914 r. Służył najpierw na froncie wschodnim, a potem we Włoszech. Następnie współpracował w tworzeniu Wojska Polskiego. Brał udział w walkach o Lwów i Przemyśl. Otrzymał order Virtuti Militari i Krzyż Walecznych. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, ale zachorował w 1920 r. na czerwonkę i zrezygnował z „kariery„wojskowej. W 1921 r. poślubił Marię Szeptycką i wtedy to właśnie Szeptyccy przeprowadzili się z Łaszczowa do Łabuń, pozostawiając majątek łaszczowski młodym. W Łabuniach Szeptyccy zamieszkali w innych budynkach mieszkalnych, ponieważ stary pałac wraz z parkiem oddali Siostrom Franciszkankom Misjonarkom Maryi.

Spalony pałac w Łaszczowie odbudował częściowo generał Szeptycki w l. 20 XX w. Był to rodzony brat Aleksandra, czyli przedwojennego właściciela i brat Andrzeja Szeptyckiego, arcybiskupa metropolity lwowskiego obrządku greckokatolickiego. Po wojnie w Polsce bieda była tak znaczna i rażąca, że młodzi Starowieyscy nie zamieszkali w pałacu, lecz w pobliskich czworakach, w których przed wojną mieszkała służba hr. Szeptyckich.  Obecnie czworaki te już nie istnieją. Pozostał zaledwie jeden budynek zajęty niegdyś przez Starowieyskich na stajnię i powozownię. W parku otaczającym pałac Stanisław Starowieyskich organizował wielkie zgromadzenia i spotkania Akcji Katolickiej. Początkowo była to tylko młodzież męska i żeńska, ale nieco później przyjęto jeszcze Katolickie Stowarzyszenie Mężów i Kobiet Katolickich. Starowieyski na własny koszt dawał tym ludziom nie tylko schronienie, ale także utrzymanie, niekiedy kilkudniowe. Część zajęć poświęcano nie tylko sprawom religijnym, ale ze względu na ówczesny stan szkolnictwa, uczono także historii Polski, nauczano różnych zawodów, łącząc to ze sportem i zabawą. Nad pobliskimi stawami organizowano dla młodzieży ogniska, koncerty orkiestr z różnych parafii, spektakle teatralne. Warto podkreślić, że kierowana przez Starowieyskiego Akcja Katolicka po raz pierwszy w sposób planowy i instytucjonalny zagospodarowywała młodzież wiejską. W skali całego kraju, przed wojną, Akcja Katolicka  liczyła sobie ponad 800 tys. członków.

Ponadto niezwykle ciekawe wiadomości przekazał zebranym ks. Kulik na temat zniszczeń zespołu parkowo-pałacowego w Łaszczowie w okresie I wojny światowej. W zasobach Biblioteki KUL w Lublinie odszukał notatkę prasową z Głosu Lubelskiego pt. „Austriacy w Łaszczowie”. W artykule tym wspomniane są również zniszczenia dokonane podczas Wielkiej Wojny w pobliskim folwarku Szeptyckich w Nadolcach, tych samych, w których podczas II wojny światowej zamieszkała rodzina Starowieyskich, kiedy Niemcy zajęli pałac w Łaszczowie.  19 czerwca 1940 r. gestapo wyprowadziło Stanisława Starowieyskiego z dworku w Nadolcach, czego świadkiem były jego dzieci. Nigdy już do nich nie powrócił. Poprzez Rotundę Zamojską, więzienie na Zamku w Lublinie wysłano Go do Sachsenhausen, a potem do Dachau, gdzie dokonał żywota z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę 12/13 kwietnia 1941 r.  Kiedy wynoszono jego zwłoki z baraku, więźniowie powstali i zdjęli czapki z głów, co nigdy wcześniej nie zdarzyło się na obozowym bloku. Zarząd obozu zawiadomił rodzinę o śmierci z powodu zapalenia płuc, chociaż w rzeczywistości Stanisław Starowieyski został zakatowany esesmańskim butem.

Dalsze wspomnienia o błogosławionym Stanisławie Kostce Starowieyskim, przebiegały w Dobużku, w Gospodarstwie Ekologicznym „Anna” należącym do p. Anny i Józefa Woch. Organizatorzy tegorocznego spotkania zapewniają o cykliczności w przyszłości.

opracowanie i zdjęcia: Ewa Lisiecka