Jeszcze do lat 80-tych XX w. „kojec”, czyli kaponiera w Parku Miejskim w Zamościu była miejscem przechowywania i eksponowania modelu miasta, wykonanego w 1947 r. Kiedy przygotowywano Zamość do obchodów 400-lecia powstania miasta, kaponierę poddano także rewitalizacji. Makieta Zamościa została wówczas wyjęta z betonowego cokołu i przeniesiona do Muzeum Zamojskiego. Przez wiele lat służyła mieszkańcom i turystom w pomieszczeniach muzealnych. Obecnie przechowywana jest w magazynach Muzeum. Wkrótce poddana zostanie odnowieniu i doczeka się kolejnej prezentacji w nowym miejscu.

Zanim jednak to nastąpi, w starej kaponierze miasto prezentuje  od 26.08.2015 r. inną makietę oraz wystawę poświęconą historii wszystkich modeli, jakie powstały dotychczas w celu prezentacji zabudowy Zamościa. Obecnie w kojcu można się zapoznać z XIX w. obrazem miasta (z elementami starszych, XVII w. budowli). Model został wykonany na potrzeby Hotelu „Renesans” i tam też był eksponowany od 2006 r. Makieta stanowi depozyt Spółki Cywilnej z Zamościa Kielar i wspólnicy. Właściciele Spółki zwrócili się do Prezydenta Miasta Zamościa, Andrzeja Wnuka z propozycją wykorzystania modelu w celach turystycznych. Zanim makieta trafiła ostatecznie do kaponiery, była czasowo prezentowana w Pawilonie GS na Karolówce. Model wykonał ręcznie Andrzej Stompór, który jest autorem także innych makiet, eksponowanych wcześniej na parterze w Arsenale.

Przygotowanie wystawy i aranżację wnętrz kaponiery powierzono historykom Muzeum Zamojskiego. Nad wystawą pracował jednak szerszy zespół pracowników. Jej efekty uwidoczniono m.in na planszach prezentujących różne modele Zamościa, powstałe na przestrzeni XX wieku. Opieki nad wystawą, oprowadzania turystów i udostępniania obiektu do zwiedzania podjęło się Stowarzyszenie „Turystyka z pasją”. Wystawę będzie można zwiedzać w okresie (od sierpnia do końca września) w godz. 12-18. Stowarzyszenie uruchomi codzienne dyżury. Dla turystów indywidualnych będą organizowane wejścia co godzinę. Wejścia na inne godziny, w tym wejścia grupowe należy zgłaszać wcześniej pod numerem Stowarzyszenia 885 451 313. Bilety dla osób indywidualnych: 2,50 zł – ulgowy 1,50 zł. Dla grup zorganizowanych wydawany będzie jeden bilet: za 30 zł (przy grupie do 25 osób);  za 45 zł przy grupie powyżej 25 osób. Członkowie Stowarzyszenia będą oprowadzać po wystawie, ale istnieje także możliwość oprowadzania przez przewodników. Wszelkie zmiany będą ogłaszane na stronie internetowej Stowarzyszenia, która zostanie uruchomiona niebawem.

W najbliższych planach miasta uwzględnia się udrożnienie poterny w Starej Bramie Lubelskiej, w celu lepszego udostępnienia kaponiery z wystawą od ul. Królowej Jadwigi. Na przestrzeni lat Zamość doczekał się realizacji kilku modeli z zabudową Zespołu Staromiejskiego. Pierwszym z nich był model wykonany w okresie międzywojennym. Starsi mieszkańcy Zamościa z pewnością pamiętają jego prezentację w kaponierze. Przygotowane pod wystawę plansze prezentują w chronologicznej kolejności czas powstawania modeli, miejsce i cele ich prezentacji. W zasobach Muzeum zamojskiego zachowało się wiele zdjęć, które posłużyły zobrazowaniu historii zamojskich makiet. Pierwszą makietą Zamościa był model wykonany w 1937 r. na Politechnice Warszawskiej. Zbudowany został z drewna i cynku w skali 1:500 przez zespół pod kierunkiem prof. Jana Zachwatowicza. Model miał służyć pracom związanym z rewaloryzacją miasta oraz prezentacji na Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu. Model zaginął w czasie wojny,  po wywiezieniu przez Niemców z Zamościa w 1942 r.

Żeby poznać historię kolejnych pięciu makiet miasta koniecznie trzeba odwiedzić wystawę.  Przy każdej planszy oprowadzający dopowiedzą szereg ciekawych informacji o mieście i zdarzeniach z nim związanych, chociażby  o wystawie na Zamku Królewskim w Warszawie, wpisem Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, aż po najnowsze osiągnięcia techniki przy prezentacjach multimedialnych w Prochowni. Wszystkim tym wydarzeniom towarzyszyły różne makiety miasta. Przewodnicy opowiedzą także, które modele Zamościa wędrowały po Europie rozsławiając przez lata nasze miasto.  Zanim nastąpiła era prezentacji multimedialnych stare, poczciwe makiety  były wówczas najbardziej wiarygodnym przekaźnikiem zabytkowej architektury Zamościa. Wysłużone i zasłużone, jeszcze posłużą miastu!

źródło:

Szkolenie przeprowadzone przez Muzeum Zamojskie w Zamościu

opracowanie i zdjęcia: evel

Uwaga dla Przewodników –  wkrótce dalsze materiały ze szkolenia