Złojec – miejscowość leży z tej strony stawu i błota, którego nie można przejść inaczej, jak groblą przy tamtejszym młynie. Łąki nad stawem są również silnie zabagnione, w części miejsc nie wysychają nigdy i nie da się jcj przejść żadnym sposobem. Miejscowość leży na brzegu stawu, opadającym ku niemu dość stromym obrywem, jest jednak zdominowana przez wzgórze położone wyżej.[1] 
Złojec na Mapie von Miega – Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779-1783. [20]
Wieś Złojec prawdopodobnie istniała jeszcze przed najazdem Mongołów na Ruś w 1240 roku, znajdowała się w wołosti [2] o nieznanej nazwie. Na mapie z 1838 roku Miara ekonomiczna dóbr Złojca z Wólką, Zarudzia i Białobrzeg, przy granicy z dobrami Wielącza i Zawada oraz dobrami Siedliska widać pozostałości grodu [3].
Widać wyniesione wzgórze ponad otaczający płaski teren, na rzucie koła, centralny majdan otoczony jest wałem ziemnym [4], przed wałem na całym obwodzie pozostałość rowu. Od południa w skarpie wału widać obniżenie, jest to pozostałość dawnej bramy. Od północy gród chronił szeroki i głęboki naturalny parów, kiedyś nawodniony. Gród był niewielkich rozmiarów (średnica majdanu według skali planu to około 85-87 m), ponieważ znajdowała się w nim tylko siedziba zarządcy wołości oraz cerkiew. Przypuszczalnie został zniszczony przez Mongołów.
APL, sygn. 310, Złojec na mapie.
Wieś po raz pierwszy notowana w 1398 roku pod nazwą Sloszcza [5], znajdowała się we Włości Szczebrzeszyńskiej nadanej Dymitrowi z Goraja. Jan Zamoyski jako nowy właściciel włości nadał jej prawo niemieckie w celu rozwoju gospodarczego wioski. Już na początku XVII wieku musiała przynosić znaczne dochody, ponieważ w 1624 roku Tomasz Zamoyski nadał dożywotnio wójtostwo złojeckie swojemu architektowi Janowi Jaroszewiczowi (vide: Listy architekta Jana Jaroszowicza do ordynata Tomasza Zamoyskiego |).
W 1531 roku w wiosce notowana była cerkiew parafialna pod wezwaniem Świętego Demetriusza [Dymitra] Męczennika. Była niewielką parafią jednowioskową. Znajdowała się na wschód od obecnej wioski, ulokowana na wyniosłości (Ostrowiu) otoczonej bagnami (rozlewisko rzeki Łabuńki). Usypana grobla była jedynym połączeniem z lądem. [6] Przy grobli ulokowana była cerkiew, na mapie z 1843 roku widoczny dawny cmentarz przy cerkiewny na rzucie kwadratu. Inkastelowana cerkiew drewniana przypuszczalnie z dzwonnicą ze strzelnicami, otoczona parkanem ze strzelnicami, pełniła rolę bastionu broniącego wjazdu na wyspę. Przypuszczalnie na wyspie był też dwór wójtowski. Wyspa stanowiła refugium dla mieszkańców wioski.
W 1596 roku biskup chełmski Dionizy Zbirujski przyjął unię, jednak znaczna część wiernych pozostała przy prawosławiu. Nie wiadomo kiedy parafia w Złojcu przeszła na unię, w 1633 roku Tomasz Zamoyski zezwolił unickiemu biskupowi chełmskiemu Metodemu Terleckiemu na wizytację cerkwi na terenie Ordynacji. W Złojcu była w tym czasie parafia unicka pod wezwaniem Świętego Demetrego Męczennika, a jej kolatorami byli ordynaci zamojscy.
Wioska wraz z cerkwią została zniszczona w II połowie XVII wieku podczas rzezi kozackich i moskiewskich prowadzonych pod hasłem obrony prawosławia. W końcu XVII wieku nastąpiło odrodzenie kościoła unickiego w Rzeczypospolitej. Uzyskał on poparcie królewskie oraz szlachty jako głównych jej kolatorów.
W 1686 roku odtworzona parafia unicka w Złojcu posiadała na uposażeniu ½ łana pola oraz czynsz snopowy (po 15 szt. w początku XVIII wieku) od parafian.
Nowa cerkiew została wzniesiona pod koniec XVII wieku z funduszy kolatora Marcina Zamoyskiego. Została ulokowana w nowym miejscu, na południowym skraju wioski Złojec. [7] Cerkiew i zabudowania plebańskie znajdowały się na czworokątnym wzniesieniu otoczonym z trzech stron przez teren zalewowy, od zachodu otoczone parkanem.
Jeżeli wierzyć przedstawieniu cerkwi na planie austriackim von Miega z XVIII wieku: była drewniana, orientowana, niewielkich rozmiarów, nawa i prezbiterium przykryte jednym dachem, nad prezbiterium krzyż. Od zachodu do nawy dostawiona dzwonnica zwieńczona krzyżem, wejście od południa w ścianie nawy. Możliwe, że plany cerkwi sporządził architekt Marcina Zamoyskiego, Jan Michał Link.
Parafia i cerkiew otrzymały nowe wezwanie. Podczas wizytacji cerkwi 24 grudnia 1721 roku przez unickiego biskupa Józefa Lewickiego, cerkiew unicka w Złojcu była pod wezwaniem Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela. [8] Do parafii należały wioski: Złoiec, Słotiec [9][Złotiec], Zarudziec, Biały Breg.
Bulla papieska z 1751 roku pozwalała kapłanom łacińskim odprawiać msze w cerkwiach greckokatolickich.
Na początku XIX wieku do parafii unickiej w Złojcu należały wioski: Złojec, Wólka Złojecka, Wierzba, Chomęciska, Zarudzie, Stary Zamość, Krasne, Białobrzegi, Nielisz, Staw, liczba wiernych 581 osób.
Ponieważ stara cerkiew była w ruinie, przypuszczalnie w latach 30 XIX wieku w Złojcu został wystawiony kosztem kolatora Konstantego Zamoyskiego oraz parafian, nowy drewniany kościół greckokatolicki pod wezwaniem Świętego Demetrego Męczennika.
AGAD, sygn. 310, plany kościoła w Złojcu
Jest widoczny na planie [10] Złojca z 1838 roku, znajdował się w tym samym miejscu, na terenie kościelnym, widoczne są pola plebańskie w kształcie nieregularnego czworoboku. Pomiędzy nimi zabudowania plebańskie oraz cerkiew. Dwa budynki: większy ulokowany przy polach – to stodoła, mniejszy przy cerkwi – to plebania. Cerkiew drewniana orientowana (z lekkim odchyleniem na płd.-wsch.), na rzucie prostokąta z wieżyczką sygnaturką.
Na dwóch szkicach datowanych na 1859 rok podpisanych: Rysunek kościoła r. g.[11] we wsi Złojcu, przedstawiony jest wybudowany nowy drewniany kościół greckokatolicki w stylu neogotyckim. Trzeci szkic z 1859 roku: Projekt ikonostasu do kościoła r. g. we wsi Złojcu. Na tej podstawie można wnioskować, że kościół (cerkiew) był już wystawiony, brakowało w nim tylko wymaganego ikonostasu.
AGAD, sygn. 310, projekt ikonostasu złojeckiego
Trójczłonowa bryła kościoła, najwyższy centralny człon zajmuje nawa, w obu ścianach zdwojone okno, zamknięte ostrym łukiem, pod nim boczne wejście. Od wschodu dostawione tej samej wysokości węższe prezbiterium, w obu ścianach pojedyncze okna zamknięte ostrołukowo. Na zewnątrz wyróżnia ją zróżnicowana wysokość dachów, nad nawą znajduje się kwadratowa wieżyczka sygnaturka, każda ze ścian posiada zdwojone okno zamknięte ostrołukowo, zwieńczona krzyżem łacińskim. Od zachodu dostawiony do nawy wąski niższy przedsionek (babiniec) z głównym wejściem od zachodu. Wejście prostokątne obramowane po bokach zdwojonymi kolumnami, podtrzymującymi belkowanie. Nad babińcem ozdobny trójkątny szczyt z gzymsem arkadkowym i oculusem. Wszystkie ściany na zewnątrz szalowane. Na wyposażeniu oprócz głównego ołtarza w prezbiterium, znajdują się po obu stronach nawy ołtarze boczne. Pomiędzy nawą, a prezbiterium zaznaczone jest miejsce na trzyrzędowy ikonostas, z jednymi centralnymi drzwiami carskimi oraz zwieńczony krzyżem z przekładką.
W 1840 roku do parafii unickiej w Złojcu przynależały wioski: Wólka Złojecka, Chomęciska, Krzak, Wierzbica, Nielisz, Zarudzie, Białobrzegi Kolonia i Nowa Osada, Złojec oraz Ruskie Piaski, liczba wiernych wynosiła 742 osoby.
W 1869 roku do parafii unickiej w Złojcu należały wioski: Złojec, Wólka Złojecka, Zarudzie, Białobrzegi, Krzak, Stary Zamość, Ruskie Piaski, Udrycze, Chomęciska, Chomęciska Duże, Gruszka Duża. W Ruskich Piaskach była cerkiew filialna pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP.
Przygotowując się do przejęcia parafii unickiej przez prawosławie, w latach 1854-66 dokonano przeglądu cerkwi, cmentarza i plebanii. W ramach likwidacji naleciałości łacińskich został wstawiony ikonostas, dokonano reperacji świątyni podczas której zlikwidowano chór muzyczny, boczne ołtarze oraz ławki.
W 1875 roku nastąpiła likwidacja Diecezji Chełmskiej, ostatniej diecezji unickiej pod panowaniem rosyjskim. Wszystkich unitów wraz z administracją i materialną infrastrukturą kościelną z cerkwiami i ich wyposażeniem, cmentarzami przymusowo włączono do rosyjskiej cerkwi prawosławnej.
Od początku 1875 roku rozpoczęło się uroczyste przejmowanie parafii unickich do prawosławia. Ostatnią uroczystością grupowego nawrócenia było przejście na prawosławie 15/28 maja 1875 roku w Zamościu 44 duchownych unickich i 51 parafii.
W maju 1875 roku została zlikwidowana parafia unicka w Złojcu oraz powołano parafię prawosławną pod wezwaniem Świętego Demetrego Męczennika.
Do parafii prawosławnej w Złojcu w 1875 roku należały wioski: Złojec, Wólka Złojecka, Chomęciska, Zarudzie, Nawóz, Gruszka, Ruskie Piaski, Tarzymiechy, Stary Zamość, Krzak, Staw, Nielisz, Udrycze, Maszów, Białobrzegi.
Na początku XX wieku przybyły: Siedliska, Chomęciska Duże, Chomęciska Małe, Ujazdów, Wierzba, Płonka [12].
9 maja 1906 roku wyruszyła ze Złojca procesja do Zamościa na mszę dziękczynną w cerkwi Świętego Mikołaja z okazji pobytu prawosławnego bp chełmskiego Eulogiusza. W 1905 roku został pierwszym ordynariuszem eparchii chełmskiej. Starał się utrzymać jak najwięcej unitów przy prawosławiu, którzy po ukazie tolerancyjnym w 1905 roku uzyskali możliwość konwersji na katolicyzm.
W tym samym czasie do Zamościa z wizytą duszpasterską przybył ordynariusz lubelskiej diecezji rzymskokatolickiej Franciszek Jaczewski, wszędzie witany przez tłumy wiernych. Dlatego strona prawosławna starała się zmobilizować swoich wiernych. [13] Do Zamościa przyjechało dwóch biskupów, bynajmniej nie w celu spotkania ekumenicznego.
W 1909 roku nieznany sprawca ukradł pieniądze z cerkiewnej skarbonki.
W 1907 roku planowano wystawić nową kamienną cerkiew w Złojcu, z państwowych funduszy. W 1913 roku były plany nowej cerkwi i oszacowano koszty jej budowy, jednak wojna przeszkodziła w budowie. Miała być na rzucie równoramiennego krzyża greckiego, w centrum z wieżyczką na rzucie koła, przykryta kopułą.
Kapłani parafii unickiej
-
w 1741 roku pleban [14](proboszcz) ksiądz Jan Sajkiewicz,
-
w 1759 roku paroch[15] (proboszcz) ksiądz Dymitr Tłuczkiewicz, [16]
-
w latach 1772 – 1788 proboszcz ksiądz Gaspar Bartosiewicz,
-
od 1789 roku paroch katolicki ksiądz Józef Chodonowski, zmarł w Złojcu w 1831 roku, wdowiec (żona Anna zmarła w 1822 roku),
-
w latach 1827 – luty 1838 ksiądz Antoni Chodonowski syn Józefa administrator[17] parafii (przeniesiony na administratora do Biłgoraj), zmarł tam w 1841 roku,
-
marzec 1838 – luty 1839 administrator parafii ksiądz Jan Brotkiewicz,
-
w latach marzec 1839 – marzec 1843 ksiądz Józef Winnicki administrator parafii, ponownie administrator parafii w latach grudzień 1845 – maj 1862 (od grudniu 1845 roku pisze się jako Dziekan Foralny[18] Szczbrzeszyński obrządku greko katolickiego), od grudnia 1860 roku proboszcz parafii Siedliska,
-
w latach maj 1843 – grudzień 1845 ksiądz Andrzej Bojarski administrator parafii, przeniesiony do parafii unickiej w Babicach, zginął uderzony kamieniem przez żołnierza, gdy wzywał z ambony do nie porzucania unii,
-
w latach lipiec 1862 – luty 1867 ksiądz Nestor Horoszewicz[21] [po rosyjsku Goroszewicz] administrator parafii, od 1864 roku był administratorem parafii w Złojcu i Kosobudach,
-
w latach marzec 1867 – czerwiec 1871 Paweł Lisowski administrator parafii złojeckiej greckokatolickiej, od 1867 roku dokumentację kościelną prowadził w języku rosyjskim, został przeniesiony na administratora cerkwi w Piszczacu,
-
w latach czerwiec 1871 – maj 1876 ksiądz Paweł Kaliński, przeniesiony do prawosławnej parafii w Dubience na administratora.
Kapłani parafii prawosławnej
w latach 1876 -1880 paroch parafii świaszczennik Sylwester Gorszkij (Gorskij), były proboszcz cerkwi unickiej w Szczebrzeszynie,
-
w latach 1880 – 1888 paroch parafii świaszczennik Aleksandr Mogielnickij,
-
w latach 1888 – 1897 paroch parafii świaszczennik Antoni Gisowskij (Gissowskij), paroch obrządku greko-katolickiego specjalnie sprowadzony z Galicji do likwidacji unii,
-
w latach 1898 – 1903 paroch parafii świaszczennik Stefan Bodnarskij,
-
w latach 1904 – 1915 paroch parafii świaszczennik Lew Jaczińwskij.