Dla historii Zamościa wydaje się być istotnym dokument[1] przechowywany w Archiwum Państwowym w Lublinie, dotyczący przyznania przez ordynata Michała Zdzisława Zamoyskiego – Wojciechowi Żebrowiczowi (za dawne zasługi) – placu położonego za kolegiatą „od ulicy Ku Wale ciągnącej się”. Dokument został wystawiony na Zamku Zamojskim 21 listopada 1734 r. Właściciel miasta pozwalał nim jednocześnie Żebrowiczowi na wystawienie dworku według zdania i upodobania swego na podarowanym placu, zaznaczając jednak, aby dom nie stwarzał zagrożenia od ognia. Ordynat tym gestem zmierzał do zagospodarowania pustych placów miejskich, które nie przynosiły mu żadnego pożytku i nie służyły ozdobie miasta.
APL, wycinek dokumentu z 1734 r., pieczęć VI ordynata na Zamościu, Michała Zdzisława Zamoyskiego
Michał Zdzisław na Zamościu Ordynat Zamoyski Woiewoda Smolenski
Wiadomo czynię, Komu o tym wiedzieć będzie należało Iż chcąc aby Miasto moie Zamość wiaknaylepszey było osiadłości, w ozdobnych i nalezytych zostawało budynkach, w Którym, ze od wielu lat znaydyią się Place pusto leżace, zadnego pozytku Miastu nie przynoszące, iako to Plac narozny za Kościołem Kollegiaty Farney od ulicy Ku Wale ciagnącey się podle dworku Imci Pana Samuela Wierzbowskiego Miecznika Zytomirskiego, zaczym respektując na dawne zasługi J.P. Woyciecha Zebrowicza od lat dwudziestu w Domu moim świadczone któremu ex Iure hareditario Dominy mei [z dziedzicznego prawa mojego] ten Plac pusty niniejszym daię y Konferuię Konsensem, pozwalając, aby według zdania y upodoania swego Dworek wystawił, zalezytą opatrzywszy ostrożność od ognia, y tego aby pacyfie [spokojnie] zazywał, mieć chcę. Na co ten konsens dla lepszey wiary i wagi ręka własną przy zwykley pieczęci podpisuję. Datt. W Zamku Zamojskim Dnia 21 listopada 1734 Roku. Mi. Zamoyski W: Smo:
APL, kopia dokumentu wydanego przez VI ordynata Michała Zdzisława Zamoyskiego w 1734 r.
W międzyczasie, w kwietniu 1736 r. Wojciech Żebrowicz kupił dom w Zamościu położony w Rynku Wielkim. Jan Daniel Begin, syn zmarłego Andrzeja Begina, sprzedał mu kamienicę za 6 600 zł. Był to dom narożny w sąsiedztwie tzw. kamienicy Tauzowskiej. Jeszcze w 1760 i 1761 r. notowani byli w niej sukcesorzy Wojciecha Żebrowicza[2].
Jak wynika z kolejnego dokumentu,[3] wystawionego dla Wojciecha Żebrowicza po upływie dwóch lat, przez VII ordynata Tomasza Antoniego Zamoyskiego, Żebrowicz dworku nie wystawił na podarowanym mu przez Michała Zdzisława Placu przy Farze. Uzyskał jednak tym zapisem niejako potwierdzenie praw własności do placu. Dokument wystawiono w Zwierzyńcu 14 marca 1736 r. Jego brzmienie jest odwzorowaniem treści poprzedniego.
Konsens na Plac do Zbudowania Dworku z Zamościu za Farą 1736 dany 14 marca w Zamku Zamoyskim. Assygnacja Inter na Plac.
Thomasz Zamoyski na Zamościu Ordynat Zamoyski Płoskirowski etc. Starosta Pułkownik Woysk J.K. Mości y Rzeczypospolitey
Wiadomo czynię komu o tym wiedzieć będzie należało iż chcąc aby Miasto moie Zamosc w iak naylepszey było osiadłości w Ozdobnych i należytych zostawało budynkach, w którym ze od wielu lat znayduią się Place pusto leżące zadnego pozytku Miastu nieprzynoszące iako to Plac narozny za kościołem kollegiaty Farney od Ulicy ku wale ciagnacey się podle dworku JM pana Samuela Wierzbowskiego Miecznika Zytomirskiego. Zaczym respektując na dawne Zasługi JM. Wojciecha Żebrowicza od lat kilkunastu w Domu moim świadczone, które mu ex Iure Hareditario Dominiy mei [z dziedzicznego prawa mojego] tenze Plac pusty niniejszym daię y konferuję konsensem pozwalając aby według Zdania y Upodobania Swego Dworek wystawił, należytą opatrzywszy od ognia ostrożność, y tego aby pacyfie [spokojnie] zazywał mieć chcę. Ręką własną przy zwykłey Pieczęci podpisuję. Datt w Zwierzyncu 14 Marty 1736 R. T. Zamoyski O.Z.S.P.
APL, Kopia dokumentu wydanego przez VII ordynata Tomasza Antoniego Zamoyskiego w 1736 r.
Dopisek po łacinie na dole dokumentu:
In Castro Crasnostaviensis Feria Secunda post festum Visitationis Beatissimae Virginis Mariae Proximo Anno Domini Millessimo Septingessimo Sexagesiomo Primo, Consensuo introconters ad Personalem ablationes Generosi Adami Cwiklinski.
W Zamku Krasnostawskim drugiego dnia po Święcie Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Roku Pańskim tysiąc siedemset sześćdziesiątym pierwszym wyrażam zgodę na dokonanie osobistej ablacji Szczodrego Adama Cwiklinskiego.
O wiele ciekawszy jest dopisek uczyniony ręką Wojciecha Żebrowicza w prawym, dolnym rogu pierwszego dokumentu, z 1734 r. Zamieszczono go w terminie późniejszym od daty wystawienia obu dokumentów. Zapisem tym Żebrowicz ceduje swoje prawa do placu na kolegiatę zamojską. Adnotacja ta pochodzi z 9 kwietnia 1753 (data poprawiana) r. Żebrowicz przedkłada na ręce infułata zamojskiego prośbę, aby za tę darowiznę na rzecz kościoła, księża, którzy zamieszkają w przyszłości w ufundowanej rezydencji modlili się za duszę zmarłego Żebrowicza oraz prosi aby co roku jedna msza święta została odprawiona w jego intencji.
Wyżey wyrażonego Prawa za zasługi moie nadanego na ten Plac ustępuję Kościołowi Kollegiaty Zamoyskiey na wystawienie tam Rezydencyi dla Xięży, nie rezerwuiąc żadney pretensji do tegoz placu sukcesorom swoim a to z obligacyą aby za duszę moią ….. ….. roku msza S.[święta] iedna odprawiona była przez Xięży tam mieszkających, o co upraszam J.W. Mść. X. Infułata ….., za to utrzymywał, żeby się tey obligacyi zadosyc stało Roku 1753 (1743?) Dnia 9 kwietnia W. Żebrowicz.
