Kościół w Krynicach k. Tomaszowa, Fotoppolska.eu
W 1898 roku Jan Głogowski sprzedał Krynice Grzegorzowi Lipczyńskiemu, który w czerwcu następnego roku przeniósł się z Łapiguza do Krynic. Ponieważ Krynice przynależały do parafii rzymskokatolickiej w Łabuniach, odległej o około 16 km, w roku 1919 przy poparciu właściciela mieszkańcy Krynic, Polan, Polanówki i Majdanu Krynickiego, wystąpili do władz o wyrażenie zgody na utworzenie nowej parafii rzymskokatolickiej w Krynicach i wzniesienie świątyni.
Grzegorz Lipczyński pod budowę kościoła w 1919 roku przeznaczył ogród warzywny znajdujący się w północno-zachodniej części założenia dworskiego. Mieszkańcy Krynic i okolicznych wiosek przygotowali ten teren pod budowę kościoła i plebanii. W tym miejscu historia fundacji krynieckiej świątyni przenosi nas do Horyszowa Polskiego.
W 1918 roku w Horyszowie Polskim spłonął dawny kościół unicki. Przystąpiono do budowy nowego kościoła rzymskokatolickiego pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego za zgodą diecezji lubelskiej z 9 sierpnia 1918 roku. Kościół został zaprojektowany przez architekta por Zbigniewa Brochwicz-Lewińskiego, od 2 listopada 1918 roku dowódcy powiatu zamojskiego. Jednak w międzyczasie na kościół rzymskokatolicki w Horyszowie została przejęta murowana cerkiew prawosławna. Świątynia została poświęcona 30 sierpnia 1919 roku przez księdza Jana Kosiora.
W 1920 roku powstały Komitet Budowy Kościoła w Krynicach skorzystał z nadarzającej się okazji i za zebrane pieniądze mieszkańców zakupił projekt architekta Brochwicza, a zgromadzony materiał budowlany oraz niedokończony kościół w Horyszowie Polskim przewieziono do Krynic.
Podanie Komitetu Budowy Kościoła w Krynicach do Dyrekcji Okręgowej Ministerstwa Robót Publicznych w Lublinie z 13 maja 1920 roku, o pozwolenie na rozpoczęcie prac przy przeniesieniu kościoła z Horyszowa Polskiego do Krynic, podpisał członek komitetu Grzegorz Lipczyński.
Pismo Diecezji Lubelskiej z 14 czerwca 1920 roku wyrażające zgodę na budowę kościoła w Krynicach; podpisał Wikariusz Generalny ksiądz Władysław Koglarski.
Okręgowa Dyrekcja Robót Publicznych w Lublinie wydała zezwolenie 3 lipca 1920 roku na rozebranie kościoła w Horyszowie Polskim i przeniesienie go do Krynic. Nadzór policyjno-budowlany nad robotami miał sprawować architekt powiatu tomaszowskiego. Roboty prowadzone będą pod odpowiedzialnością prawną przez architekta Siennickiego.
Pismo Dyrekcji Robót Publicznych w Lublinie do Starostwa Tomaszowskiego z 7 lipca 1920 roku, o przekazanie zatwierdzonych planów budowy kościoła w Krynicach do miejscowego komitetu kościelnego.
Deklaracja[1]
Ja niżej podpisany majster ciesielski Tor Andrzej zamieszkały we wsi Szopink, pow. Zamojskiego, podejmuję się wykonać roboty przy budowie kościoła pod wezwaniem św. Stanisława, we wsi Krynice pow. Tomaszowskiego, stosownie do planów zatwierdzonych przez Okręgową Dyrekcję Robót Publicznych w Lublinie.
Podpis czytelny Andrzej Tor – Krynice 22 lipiec 1920 roku.
Pracę przy stawianiu kościoła w Krynicach rozpoczął majster Andrzej Tor ze swoją ekipą po 22 lipca 1920 roku. Bezpośredni nadzór nad pracami prowadził architekt Jerzy Siennicki (od 1 marca 1920 roku wicedyrektor Dyrekcji Okręgowej Robót Publicznych i kierownik Działu Odbudowy Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie).
Deklaracja[2]
Dozór techniczny stosownie do obowiązujących praw i przepisów technicznych nad robotami mającemi być przeprowadzonymi przy kościele w Krynicach (Pow. Tomaszowski) stosownie do wydanego pozwolenia Okr.D.R.P. przyjmuje na siebie. Podpis Jerzy Siennicki architekt. – Lublin10.6.1920.
Obecny kościół w Krynicach pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa, patrona Królestwa Polskiego powstał z przeróbki kościoła zaprojektowanego przez architekta Brochwicza dla parafii rzymskokatolickiej w Horyszowie Polskim.
Po zakończonej budowie został poświęcony, przy końcu 1920 roku odbywały się w nim nabożeństwa. Był to kościół filialny pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa parafii Matki Boskiej Szkaplerznej i Świętego Dominika w Łabuniach. W tym czasie na wschód od świątyni został założony cmentarz grzebalny, który odgradzała od kościoła niewielka ściana lasu.
Na cmentarzu znajduje się kaplica murowana w stylu neogotyckim pod wezwaniem Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus. Wystawiona kosztem Grzegorza Lipczyńskiego w 1925 roku, jako kaplica grobowa rodziny Lipczyńskich. Stoi w miejscu dawnego kościoła unickiego.
Kaplica Lipczyńskich w Krynicach k. Tomaszowa, Fotopolska. eu.
Parafię rzymskokatolicką erygował w dniu 25 czerwca 1925 roku biskup diecezji lubelskiej Marian Leon Fulman. Powstała z wydzielonej części parafii w Łabuniach. Pierwszym proboszczem został ksiądz Stanisław Stawarski, kolejnym od 1929 roku ksiądz Jan Matysek. Do parafii należą obecnie miejscowości: Krynice, Majdan Krynicki, Polanówka, Polany, Romanówka i Zadnoga.
Parafia otrzymała na uposażenie ziemię od ówczesnego właściciela Grzegorza Lipczyńskiego. W 1926 roku Lipczyński wydzierżawił parafii na 40 lat, z prawem prolongaty za 10 zł czynszu rocznego, las koło plebanii. Ponadto darował parafii część ogrodu, pomiędzy parafią a drogą tomaszowską. W następnym roku po rozebraniu stojącego tam czworaka dworskiego, ogród ogrodzono i przyłączono do plebanii. [3]
Kościół drewniany, fundamenty z cegieł, na rzucie prostokątnym. Korpus główny podzielony trzema parami słupów na trzy nawy. Nawy boczne nakryte stropami płaskimi, główna przykryta sklepienie pozornym, podzielonym na pięć przęseł łękami dekoracyjnymi, wspartymi na głowicach poszczególnych par słupów. Posadzka z czarnych i białych płytek terakotowych ułożonych naprzemiennie. Przy obu ścianach bocznych, od strony zewnętrznej znajdują się trzy przypory, dostawione w latach 1965-66.
Prezbiterium trójbocznie zamknięte, ujęte po bokach zakrystiami, przykryte pozornym sklepieniem kolebkowym. Na froncie (od południa) wieża na rzucie kwadratu, z galerią, kształtem nawiązująca do chińskiej pagody, nad nawą sygnaturką wieżyczka. Do fasady dostawiona jest kruchta z wejściem głównym (drzwi dwuskrzydłowe) i dwoma bocznymi (drzwi jednoskrzydłowe). Wieża i sygnaturka pokryte blachą cynkową, nawa i prezbiterium z zakrystiami blachodachówką; położoną podczas ostatniego remontu w latach 90 XX wieku.
Wewnątrz są trzy drewniane ołtarze, początkowo było ich pięć, przywiezione z rozebranego kościoła unickiego w Tyszowcach. Obecne ołtarze znajdujące na wyposażeniu nie odpowiadają pierwotnym – oba boczne zostały przerobione. W lewym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Świętej Teresy, w prawym Matki Boskiej. Ołtarz główny zachował dawną formę, mieści obraz Matki Boskiej z XVII wieku, na zasuwie obraz Wskrzeszenie Piotrowina przez Świętego Biskupa Stanisława. W kościele znajduje się XVIII wieczny krucyfiks.
Chrzcielnicę wykonał z drzewa osikowego Kazimierz Kluczyński w 1933 roku – w czasie odnowienia świątyni w 1932 roku – wnętrze zostało oszalowane. Na chórze muzycznym są 8-głosowe organy z miechem cylindrycznym, pochodzące z lat 90. XIX wieku [6], zostały zakupione w latach 60. XX wieku w kościele Świętej Małgorzaty w miejscowości Ulan, które zostały wymienione na nowe elektryczne. [7]
Na prostokątnej działce ogrodzonej płotem, obok kościoła znajduje się dzwonnica wykonana sposobem gospodarczym przez parafian w 1958 roku. Zawieszone dwa dzwony odlane przez zakład „Metalut” w Łodzi, zostały poświęcone przez biskupa pomocniczego diecezji lubelskiej Henryka Strąkowskiego w dniu 4 lipca 1958 roku. Ponadto na północ od kościoła znajduje się murowana plebania.
Odpusty: 1. Świętego Stanisława Biskupa Męczennika (8 maja); 2. Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus (niedziela po 3 października).
Kościół został wpisany do rejestru zabytków województwa lubelskiego decyzją Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia 2 grudnia 2021 roku.[8]
Stankiewicz Zbigniew
[1] Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Lublinie. syg. 35/403/0/5/2389
[2] WAP, sygn. syg. 35/403/0/5/2389
[3] Katalog polskich zamków, pałaców i dworów. https://www.polskiezabytki.pl>obiekt>Krynice
[4] ks. Marek Zachajkiewicz Diecezja Lubelska informator historyczny i administracyjny. Lublin 1985
[5] Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków – kościół parafialny rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Biskupa https://wosoz.bip.mbnet.pl>images>Krynice
[6] parafia_ulan.republika.pl
[7] Diecezja Siedlecka
[8] znak: KD.5140.71.5.2021