Drugi dom zajezdny na Nowej Osadzie

        W pierwszej połowie XIX wieku został wzniesiony drugi dom zajezdny przy lwowskiej drodze bitej na Nowej Osadzie [1], według projektu nr I Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego z 1824 roku.

        Znajdował się od strony północnej lwowskiego traktu bitego, wychodzącego z Nowego Rynku od strony wschodniej. Naprzeciw, po drugiej stronie traktu znajdował się drugi, wybudowany w latach 30 XIX wieku dom zajezdny.

        Budynek murowany, jednokondygnacyjny, na rzucie litery T. W rozplanowaniu wnętrza wyróżniał się korytarz przebiegający na przestrzał, zamknięty z obu stron podwójnymi drewnianymi bramami. Od strychu oddzielał drewniany strop, zabezpieczony polepą z gliny. Przykryty dachem naczółkowym, pokrytym gontem.

        Od strony rynku, w części usytuowanej poprzecznie do traktu, znajdowała się część mieszkalna. Po północnej stronie sieni były cztery pokoje gościnne, każdy oświetlony dwoma oknami, rozdzielone korytarzem z wejściem od sieni, oświetlonym oknem w bocznej elewacji. Wszystkie pomieszczenia posiadały podwyższone drewniane podłogi. Pokoje gościnne były ogrzewane dwoma wspólnymi piecami kaflowymi. Przy sieni znajdowała się klatka schodowa prowadząca na strych i do piwnicy.

       Po drugiej stronie sieni był szynk z wejściem od sieni, oraz od ulicy przez korytarz. Za nim od ulicy było pomieszczenie gospodarza oraz komora, rozdzielone korytarzem prowadzącym do szynku z ulicy. Wszystkie te pomieszczenia ogrzewał jeden piec oraz posiadały drewniane podwyższone podłogi.

Zamość, Nowy Rynek (Nowa Osada), l. 80 XX w. – Zamościopedia A. Kędziory

       W węższym budynku przylegającym na osi elewacji wschodniej znajdowała się stajnia, po obu stronach sieni znajdowało się po 16 stanowisk dla koni, wyposażonych w żłoby i drabiny na siano oraz drewniane podłogi; oświetlane 16 oknami, po 8 z każdej strony.

Zamość, Nowa Osada (Nowy Rynek) 1919, zbiory W. Smyka

    Wszystkie elewacja były ozdobne, otoczone kordonowo podwójnym gzymsem. Elewacja frontowa (od rynku) posiadała na osi ryzalit, w którym znajdował się wjazd ujęty po obu stronach kolumnami. W obu bocznych naczółkach znajdowały się półokrągłe okna podświetlające strych. Identyczne okna znajdowało się w elewacji wschodniej, nad wjazdem do stajni.

     Poza budynkiem znajdowała się studnia, szalety oraz szopy magazynowe na siano i słomę.

Zamość, Nowy Rynek – Nowa Osada, dawny dom zajezdny, 2013, fot. Ewa Lisiecka

     Zachował się do naszych czasów, znajduje się pod adresem Nowy Rynek 17. Utracił swoją  pierwotną funkcję jeszcze w XIX wieku. Został rozbudowany i przeznaczony na budynek mieszkalny; uzyskał drugą kondygnację.

Stankiewicz Zbigniew

[1]  Zamościopedia

https://www.zamosciopedia.pl/index.php/zaa-zal/item/6494-zajazd-nowy-rynek-17