Dom zajezdny na Nowej Osadzie |

W 1824 roku Dyrekcja Jeneralna Dróg i Mostów Królestwa Polskiego opracowała 18 Wzorów (projektów) domów zajezdnych, które miały być wznoszone przy traktach bitych w Królestwie Polskim. Do każdego rozrysowanego projektu dołączone było Wyrachowanie ilości potrzebnego materiału do wybudowanie domu według wzoru.

Po wytyczeniu w 1835 roku nowego traktu lwowskiego, a następnie jego utwardzeniu w końcu lat 30 XIX wieku, został przy nim na Nowej Osadzie wzniesiony dom zajezdny według Wzoru nr VIII. Znajdował się po południowej stronie drogi lwowskiej wychodzącej z Nowego Rynku od wschodu. Pokazany jest na planie Nowej Osady z 1837 roku, jedyny murowany budynek. [1]

Budynek murowany, na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjny, ze strychem i piwniczką pod częścią mieszkalną. Z kalenicą usytuowaną równolegle do drogi, w obu ścianach szczytowych znajdowały się wjazdy, zamykane podwójnymi drewnianymi bramami. Całość przykryta była drewnianym stropem belkowym, wylepionym gliną. Dach naczółkowy, pokryty gontem, strych podświetlony dwoma oknami półokrągłymi znajdującymi się w każdej ścianie szczytowej.

Zamość, plany domu zajezdnego na Nowej Osadzie wg wzorca Nr VIII

Wnętrze było przedzielone na całej głębokości przez szeroką sień przejazdową. Od rynku po obu stronach sieni znajdowały się pomieszczenia mieszkalne, wszystkie z podwyższoną drewnianą podłogą. Po stronie południowej dwa pokoje gościnne, z wejściami od sieni. Jeden oświetlony dwoma oknami w ścianie szczytowej, drugi oknem w ścianie kalenicowej. Pomieszczenia ogrzewano jednym wspólnym piecem kaflowym. Za nimi znajdowały się dwie ubikacje.

Od strony północnej, znajdował się obszerny szynk z wejściem od sieni, oświetlony dwoma oknami w ścianie szczytowej i dwoma oknami w ścianie kalenicowej. Za nim pomieszczenia mieszkalne gospodarza, oświetlone jednym oknem umieszczonym w kalenicy. Była wydzielona kuchnia z jednym oknem w kalenicy. Oba te pomieszczenia były skomunikowane z szynkiem. Szynk i pomieszczenia gospodarza były ogrzewane wspólnym piecem kaflowym. Za mieszkaniem gospodarza znajdowała się skomunikowana z nim komora, w niej wejście do piwniczki. Za nią były schody prowadzące na strych.

W pozostałej części budynku znajdowała się stajnia, w niej przy obu ścianach kalenicowych stanowiska dla koni – łącznie 18, wyposażone każde w żłoby i drabinę (na siano) oraz drewnianą podłogę. Stajnia była oświetlona 10 oknami znajdującymi się w ścianach kalenicowych.

Poza budynkiem znajdowało się zaplecze ze studnią, szopami drewnianymi do magazynowania siana i słomy. Tam przechowywano wozy.