Twierdza Zamość w latach 1815-1831

Przejęcie Twierdzy Zamość przez Wojsko Polskie

Twierdza Zamość została przejęta przez Wojsko Polskie 5 grudnia 1815 r.. Tymczasowym komendantem od 6 grudnia 1815 r. został gen bryg Józef Wasilewski (były komendant departamentu lubelskiego), oficjalnie komendantem został mianowany od 1 stycznia 1816 r..

Komenda placu twierdzy od 6 grudnia 1815 r. w składzie: major placu płk Antoni Cedrowski (były komendant departamentu krakowskiego); kapitan bramowy kpt Michał Wojnowski;

adiutant placu por Ignacy Karger oraz ppor Ignacy Kozłowski;

adiutant budowniczy konduktor  Antoni Baumann;

pisarz placu Jan Starzewski;

dozorca budowli wojskowych Franciszek Nowakowski oraz Paweł Fijałkowski; stróż koszar Marcin Wolski.

      Do przyjęcia artylerii i arsenału zostali przysłani od 6 grudnia 1815 r.: zarządzający materiałami artylerii ppłk Kazimierz Uszyński oraz dozorujący materiały artylerii kpt 1 klasy Walery Jurkowski oraz kpt 1 klasy Karol Cichocki; dozorca magazynu artylerii Franciszek Presser.

Na wałach było łącznie 68 dział.

Inżynierowie Twierdzy Zamość od 6 grudnia 1815 r., w składzie:

komendant inżynierów ppłk Leonard Jodko;

inżynier por Bernard Engenbricht; konduktorzy Antoni Szaster oraz Antoni Goliszewski;

oficjalista magazynu inżynierii Antoni Majewski;

dozorca magazynu inżynierii Józef Surzycki;

pisarz magazynu inżynierii Stanisław Preiss;

dozorca fortyfikacji Benedykt Kłopotowski. 

19 grudnia 1815 r. batalion rezerwowy pieszego pułku archangiełogorodzkiego stacjonujący w Zamościu otrzymał rozkaz przejścia do Rosji.  Na jego miejsce skierowano 4 pułk strzelców pieszych Królestwa Polskiego. Dowódca: płk Józef Michałowski. Sztab pułku: kwatermistrz por Franciszek Saniewski; audytor Faustyn Łukański; kapelan Józef Michalczewski; kasjer ppor Jan Sawicki; dowódcy batalionów: ppłk Ignacy Dobrogoyski i ppłk Adam Mirosławski; adiutanci batalionów: ppor Adam Koźmiński i ppor Jan Kosiński.

W październiku 1815 r. na Nowej Osadzie miasto swoim kosztem wystawiło dla wojska 25 drewnianych bud krytych blachą, pomalowanych na biało – schulenhauzy (domy nauki). Później był to obóz letni piechoty garnizonu zamojskiego.

Plan twierdzy Zamość i jej okolic (1831-33) w: Bogumiła Sawa, Zamość 1772-1866, T II Ilustracje s. 105

    Komenda twierdzy

komendant: przeznaczony od 16 grudnia 1815 r. (obowiązki przejął według rozkazu od 1 stycznia 1816 r.) gen bryg Józef Wasilewski[1] komendant departamentu lubelskiego (od 5 lutego 1820 r. komendant Korpusu Kadetów w Kaliszu); od 8 lutego 1820 r. tymczasowy płk Euzebiusz Siemianowski (14 kwietnia 1822 r. dymisja z powodów rodzinnych); od 14 kwietnia 1822 r. tymczasowy płk (od 3 września 1826 r. gen bryg) Józef Hurtig we wrześniu 1823 r. w Zamościu zmarła żona Krystyna (został 14 grudnia 1830 r. odwołany ze stanowiska komendanta, od 15 grudnia 1830 r. w Warszawie bez przydziału służbowego); od 4 grudnia 1830 r. (ogłoszono 14 grudnia 1830 r.) gen bryg Julian Sierawski[2](2 lutego 1831 r. został dowódcą wyprawy na Wołyń a 3 lutego wyznaczony na dowódcę w Województwie Sandomierskim i Krakowskim); od 6 lutego 1831 r. płk (od 23 kwietnia 1831 r. gen bryg) Jan Krysiński[3],

gubernator twierdzy: od 26 lutego 1831 r. płk Jan Krysiński (po powstaniu od 1 listopada 1831 r. w Warszawie wykonał przysięgę wierności, zm. w Warszawie w lipcu 1837 r.),

podkomendant: od 16 grudnia 1830 r. ppłk (od lutego 1831 r. płk ze starszeństwem od maja 1829 r.) Ignacy Prądzyński od 29 stycznia 1831 r. w Warszawie (28 lutego 1831 r. przeznaczony do Kwatermistrz Generalny WP), po powstaniu na zesłaniu w Wiatce, w 1834 r. uwolniony, zm. w sierpniu 1850 r. na wyspie Helgoland,

pomocnik komendanta: od grudnia 1830 r. kpt Feliks Szymanowski z Kwatermistrzostwa Generalnego (od lutego 1831 r. mjr, od kwietnia ppłk w korpusie gen Dwernickiego), po powstaniu kpt sztabu Kwatermistrzostwa Generalnego, po uwolnieniu ze służby na zasiłku,

adiutant sztabu głównego: płk Michał Czacki, przysłany w maju 1831 r. do Zamościa do pomocy gen Wojciechowi Chrzanowskiemu, w czerwcu tego roku odszedł razem z korpusem,

adiutant polowy przy Generalnym Komendancie Twierdzy Zamość: gen Sierawskiego od stycznia 1831 r. ppor Władysław Sierawski (od lutego 1831 r. w 1 psk); gen Krysińskiego od maja 1831 r. por Jan Świeszewski oraz od czerwca 1831 r. ppor (awansowany konduktor z przeznaczeniem na adiutanta) Wawrzyniec  Bogdan po kapitulacji twierdzy udał się do Warszawy,

w dyspozycji komendanta Twierdzy Zamość: od kwietnia 1816 r. kpt Nikodem Ines de Leon komendant poczty do wymiany dezerterów od strony austriackiej, wszyscy zatrzymani dezerterzy byli przekazywani do twierdzy zamojskiej (od grudnia 1830 r. komendant szpitala wojskowego w Warszawie, dymisja w kwietniu 1831 r. dla spraw rodzinnych, po powstaniu kpt do ekstradycji zbiegów, po uwolnieniu ze służby, od lutego 1832 r. komisarz obwodu zamojskiego, przebywał w Janowie Lubelskim.

   Sztab placu Twierdzy Zamość

 major placu twierdzy: od grudnia 1815 r. płk Antoni Cedrowski komendant departamentu krakowskiego, w marcu 1817 r. przeznaczony do innych zadań, od 1 maja Prezes Komisji Województwa Podlaskiego, zakupił połowę dóbr igańskich (po powstaniu major placu Twierdzy Zamość, po uwolnieniu ze służby w Iganiach); od marca 1817 r. czasowo, przeniesiony z reformy, od maja 1817 r. mianowany na p.o. ppłk Paweł Muchowski, od sierpnia 1817 r. na reformie za nieposłuszeństwo (od marca 1831 r. dowódca 12 ppl, od lipca 1831 r. gen bryg, po powstaniu ppłk na reformie); od sierpnia 1817 r. mjr Sebastian Gołaszewski, od sierpnia 1821 r. na reformie (zm. w 1825 r. w Krasnymstawie); od sierpnia 1821 r. tymczasowy (od 1828 r. stały) mjr (od lipca 1824 r. ppłk) Aleksy Krasnodębski, od sierpnia 1830 r. na reformie za niepilność w pełnieniu obowiązków, po powstaniu na reformie, zm. w listopadzie 1837 r.; od sierpnia 1830 r. p.o. kpt (od lutego 1831 r. mjr) Jan Suchodolski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu kpt 6 ppl, po uwolnieniu ze służby na zasiłku).

kapitan bramowy: od grudnia 1815 r. kpt Michał Wojnowski (dymisja dla słabości zdrowia w styczniu 1830 r., w stopniu mjr, po powstaniu dymisjonowany zm. w Zamościu w listopadzie 1834 r.); od stycznia 1830 r. z reformy p.o. por (od lutego 1831 r. kpt) Józef Piotrowski (po powstaniu na zasiłku a następnie w zamojskiej 45 kompanii poprawczej, zm. w Zamościu w marcu 1843 r.),

adiutanci placu twierdzy: od grudnia 1815 r. por Ignacy Kargel (adiutant  twierdzy od listopada 1813 r.) od sierpnia 1821 r. na reformie, w grudniu 1821 r. skazany przez sąd na karę 5 lat więzienia z użyciem do robót w Twierdzy Zamość, stopień por został mu przywrócony w grudniu 1830 r. adiutant placu Warszawy, (po powstaniu adiutant placu Twierdzy Zamość, uwolniony ze służby) i ppor Ignacy Kozłowski, od sierpnia 1821 r. na reformie, od stycznia 1822 r. dowódca 1 kompanii 2 batalionu pociągów (po powstaniu oficer pociągów, uwolniony ze służby); od sierpnia 1821 r. (od grudnia 1823 r. obaj na reformie) p.o. kpt Piotr Tomaszewski (po powstaniu na reformie) i p.o. kpt Józef Zawadzki (po powstaniu w komendzie inwalidzkiej 10 Okręgu Straży Wewnętrznej); od grudnia 1823 r. kpt Ignacy Godlewski (w styczniu 1830 r. dymisja dla słabości zdrowia w stopniu mjr, zm. w lutym 1831 r. w Zamościu) i  kpt Stanisław Pleśniarski od września 1830 r. na reformie, wcześniej skazany na 1 miesiąc więzienia za opieszałość w służbie, od stycznia 1831 r. adiutant placu Modlina, (po powstaniu adiutant placu Zamościa, po uwolnieniu ze służby na zasiłku) oraz ppor (od maja 1824 r. por, od lutego 1831 r. kpt) Jakub Murzynowski (po powstaniu w stopniu por adiutant placu Twierdzy Zamość, po uwolnieniu ze służby w Komarowie na zasiłku, zm. w Zamościu, w marcu 1834 r.); od stycznia 1824 r. p.o. ppor Józef Jurkowski, w styczniu 1830 r. dymisja dla interesów rodzinnych w stopniu por, po powstaniu por retretowany na zasiłku, dziedzic cząstkowy wsi Tchórzew, tam zm. w listopadzie 1854 r.; od stycznia 1830 r. ppor 1 batalionu weteranów czynnych (od marca 1831 r. por w pułku weteranów czynnych, od lipca 1831 r. kpt w szwadronie krakusów w Zamościu) Feliks Naramowski (po powstaniu w stopniu ppor w 1 Batalionie Weteranów Czynnych, po uwolnieniu ze służby w Kmiczynie na zasiłku, zm. w Uchaniach, w listopadzie 1865 r.) oraz p.o. ppor 2 batalionu weteranów czynnych (od lutego 1831 r. por, od czerwca 1831 r. kpt) Feliks Karwowski (po powstaniu w Zamościu na zasiłku a następnie w stopniu ppor, w zamojskiej komendzie inwalidzkiej 10 Okręgu Straży Wewnętrznej); od sierpnia 1830 r. p.o. ppor (od  lutego 1831 r. por i adiutant) Antoni Rodziewicz (po powstaniu zesłany do Nolińska, gdzie przyjął służbę rosyjską); od lipca 1831 r. kpt Wojciech Karczewski (po powstaniu w stopniu ppor w 7 ppl, po uwolnieniu ze służby w Komarowie na zasiłku,

adiutant budowniczy: od grudnia 1815 r. konduktor (od marca 1817 r. ppor) Antoni Baumann w marcu 1817 r. przeniesiony do wydziału budowniczego; od 1818 r. vacat; od października 1820 r. ppor (od listopada 1823 r. por) Antoni Goliszewski dymisja w lutym 1830 r. ze względu na niekorzystną opinię zwierzchniej władzy (w maju 1829 r. w Zamościu zm. żona Salomea), po dymisji jako inżynier cywilny opuścił Zamość; od początku 1830 r. p.o. ppor Jan Jokisz (po powstaniu uwolniony ze służby),

audytor placu twierdzy: od końca 1826 r. Józef Krasnosielski od grudnia 1830 r. komisarz wojenny przy ambulansach polowych, (po powstaniu audytor placu Twierdzy Zamość, zm. w Lublinie, w październiku 1854 r.); od grudnia 1830 r. pełnił obowiązki audytor 7 ppl Józef Towścik po kapitulacji udał się do Warszawy,

pisarz sekretariatu audytora: od końca 1826 r. Stanisław Kargowski (od czerwca 1831 r. pisarz przy audytorze placu Warszawy),

sztabslekarz: od kwietnia 1828 r. Józef Puternicki (od stycznia 1831 r. przyrównany do stopnia ppłk),

sekretarz placu twierdzy: od stycznia 1816 r. Jan Starzewski po kapitulacji w Czaplinku na zasiłku (po powstaniu sekretarz placu twierdzy zamojskiej uwolniony ze służby),

dozorcy budowli wojskowych placu Twierdzy Zamość: od stycznia 1816 r. Franciszek Nowakowski (od koń. 1824 r. dozorca magazynu inżynierii Twierdzy Modlin) i Paweł Fijałkowski (do koń. 1826 r.); od 1824 r. Franciszek Milewicz (zm. w styczniu 1830 r., w Zamościu); od połowy 1825 r. Szczepan Piątkiewicz (do 1829 r.); od 1829 r. (od 1831 r. przyrównany do stopnia ppor) Franciszek Nowakowski (od kwietnia 1830 r. dozorca magazynu inżynierii w Zamościu); od kwietnia 1830 r. (od 1831 r. ppor) Wiktor Celiński (po powstaniu dozorca magazynu w Zamościu, gdzie zm., w czerwcu 1855 r.); od kwietnia 1830 r. Franciszek Frapsze,

stróż koszar: od 1816 r. Marcin Wolski,

 dozorca fortyfikacji zamojskich: od 1816 r. Benedykt Kłopotowski, od pocz. 1822 r. woźny sądu pokoju powiatu zamojskiego, zm. w Szczebrzeszynie, w grudniu 1824 r.,

zarządzający materiałami artylerii: od grudnia 1815 r. ppłk Kazimierz Uszyński,

dozorujący materiały artylerii: od grudnia 1815 r. kpt 1 klasy Walery Jurkowski i  kpt 1 klasy Karol Cichocki.

                                                           Rada Żywności

Powołana w grudniu 1830 r., istniała do czasu powołania nadzwyczajnego komisarza, zajmowała się odbieraniem dostarczonej żywności do twierdzy).

Skład rady: ppłk Aleksander Linsenbarth, mjr Stefan Laskowski, mjr Ignacy Godlewski, mjr Benedykt Ostrowski,

nadzwyczajny komisarz (stanowisko od poł. grudnia 1830 r.): od połowy grudnia 1830 r. Jan Buchowiecki; od marca 1831 r. Ignacy Siutkowski (zajmował się dostawami żywności dla korpusu gen Dwernickiego),

 komisarz wojenny Twierdzy Zamość (stanowisko od marca 1831 r.): od marca 1831 r. p.o. Jan Buchowiecki (komisarz wojenny był uważany za oficera bez wojska, w stopniu mjr),

 kapelan garnizonu: od stycznia 1831 r. Michał Lenkiewicz (zm. w Szczebrzeszynie, w sierpniu 1864 r.); do pomocy miał przydzielonego wikarego parafii zamojskiej Walentego Wojtasiewicza (zm. w Sitańcu, we wrześniu 1871 r.).

Carski List obronny z 1831 r.

    Dyrekcja Artylerii Twierdzy Zamość

 Utworzona w styczniu 1817 r.

 dyrektor: od stycznia 1817 r. ppłk Kazimierz Uszyński (w listopadzie 1830 r. dymisja w stopniu płk, zm. w Zamościu w kwietniu 1831 r.); od stycznia 1831 r. tymczasowy dyrektor kpt 2 klasy (od lutego 1831 r. kpt 1 klasy)  Andrzej Węglowski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu przyjęty do służby rosyjskiej),

poddyrektor: od stycznia 1817 kpt 1 klasy Karol Cichocki (od listopada 1817 r. dowódca kompanii 2 pozycyjnej art. pieszej),

przy dyrekcji artylerii: od kwietnia 1819 r. kpt 2 klasy Józef Bogdanowicz (zm. w kwietniu 1823 r. w Zamościu); od maja 1823 r. kpt 2 klasy Ksawery Trojanowski (zm. we wrześniu 1829 r. w Zamościu); od października 1829 r. kpt 1 klasy Rudolf Bielicki (od stycznia 1831 r. dowódca 1 kompanii pozycyjnej art. pieszej) i por (od listopada 1830 r. kpt 2 klasy) Andrzej Węgłowski (od stycznia 1831 r. tymczasowy dyrektor); od stycznia 1831 r. ppor Karol Kaczanowski (od marca 1831 r. por, w 4 kompanii pozycyjnej art. pieszej); od lipca 1831 r. (wszyscy trzej z korpusu gen Dwernickiego) por Stanisław Sobański po kapitulacji w Jaroszewicach na zasiłku (po powstaniu ppor w Korpusie Pociągów, uwolniony ze służby) oraz ppor Erazm Zmichowski (Żmichowski) (po powstaniu na emigracji) oraz ppor (w kwietniu 1831 r. awansowany podoficer) Jan Łapiński (po powstaniu na emigracji),

Po powołaniu dymisjonowanych żołnierzy do służby, w województwie lubelskim utworzono oddział z artylerzystów przeznaczony do uzupełnienia artylerii Twierdzy Zamość. W styczniu 1831 r. został odesłany do Warszawy, upominał się bezskutecznie o niego ppłk Prądzyński.

                                           Park artyleryjski w Twierdzy Zamość

Park artyleryjski był przystosowanym terenem, z magazynami i warsztatami, na którym umieszczono sprzęt artyleryjski.

Od listopada 1815 r. trwały przygotowania do przeniesieni z Kazimierza parku artyleryjskiego. Miał być umieszczony wewnątrz twierdzy z braku miejsca w budynkach rządowych przystąpiono do budowy nowych. W 1816 r. pomiędzy arsenałem a pałacem wzniesiono cztery drewniane szopy do przechowywania dział, jeszcze jedną na zewnątrz przed frontem twierdzy 3-4 obok Furty Zamkowej, do przechowywania niebezpiecznych materiałów. Wykonano warsztat artyleryjski, znajdował się w jednokondygnacyjnym na rzucie prostokąta, murowanym budynku. Znajdował się przy obecnej ul. Bazyliańskiej, obecnie nie istnieje. Później zorganizowano w nim kuźnię kozacką. Obok niego była drewniana szopa magazynowa oraz drewniana wartownia. Całość otoczono drewnianym parkanem.

 komendant: 1814-19 płk Piotr Erix, od 1820 r. płk Kuleszow; od 1830 r. kpt 1 klasy Messing (wszyscy z wojska rosyjskiego),

 Rezerwy Twierdzy Zamość

W ich skład wchodził: arsenał, park artylerii, magazyn amunicji oraz magazyn żywności.

zarządzający rezerwami Twierdzy Zamość: od końca 1814 r. płk Piotr Eryx (z wojska rosyjskiego), od 1820 r. był w arsenale warszawskim,

sekretarz przy magazynie: od końca 1814 r. Jan Kuczakiewicz (od końca 1816 r. ławnik Urzędu Municypalnego w Zamościu).

W listopadzie 1815 r. na rozkaz wielkiego księcia Konstantego wysłano z Zamościa do Warszawy transport 23 wozów amunicyjnych..

 Arsenał w Twierdzy Zamość

     Od stycznia 1817 r. arsenał podlegał pod dyrekcję artylerii w Zamościu.

przy arsenale: od stycznia 1816 r. kpt 1 klasy Walery Jurkowski (od stycznia 1817 r. poddyrektor Arsenału Składowego w Warszawie),

cejgwart: od 1814 r. płk Piotr Eryx, od 1821 r. Wacław Ritschel, w 1823 r. budowniczy Ordynacji Zamojskiej, od sierpnia 1824 r. profesor tymczasowy Uniwersytetu Warszawskiego.

 untercejgwart: od 1814 r.  Antoni Bagocki (z wojska rosyjskiego),

dozorca arsenału składowego w Twierdzy Zamość: od stycznia 1817 r. przeniesiony z reformy dozorca artylerii Franciszek Presser (od listopada 1822 r. dozorca przy dyrekcji arsenału składowego w Warszawie); od listopada 1822 r. dozorca budowli wojskowych przeznaczony na dozorcę artylerii (od stycznia 1831 r. przyrównany do stopnia  ppor, od marca 1831 r. por) Stefan Kornalewski (po powstaniu w Zamościu na zasiłku, następnie w arsenale zamojskim, zm. w Zamościu, w lipcu 1855 r.).

 Pododdział kompanii rzemieślniczej artylerii

 Przy Dyrekcji Artylerii Twierdzy Zamość, był w arsenale od stycznia 1817 r..

 dowódca: od stycznia 1817 r. por (od maja 1823 r. kpt 2 kl, od lutego 1831 r. kpt 1 kl) Antoni Koch od grudnia 1830 r. przy młynie prochowym w Warszawie (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku); od grudnia 1830 r. przeniesiony z reformy i odkomenderowany do Dyrekcji Artylerii Twierdzy Zamość por Antoni Krauz po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku, zm. w Łowiczu 1832 r.),

podoficerowie kompanii: sierż 1 kl Mateusz Albertowicz , sierż Franciszek Świątkowski , sierż Mateusz Wolgemuth , sierż Antoni Jackowski (zm. w Zamościu, w lipcu 1840 r.) , sierż Antoni Świderski; od 1831 r. sierż Filip Dubke.

                                      Inżynierowie Twierdzy Zamość

Naczelnikiem fortyfikacji Twierdzy Zamość do grudnia 1815 r. był płk Matteo 'Ornano-Chiarelli (z wojska rosyjskiego), adiutant budowniczy twierdzy do grudnia 1815 r. inżynier kpt Jung (z wojska rosyjskiego),

Dyrekcja Inżynierii Twierdzy Zamość

W 1821 r. została powołana, zlikwidowana w 1827 r.

komendant Korpusu Inżynierów Twierdzy Zamość: od grudnia 1815 r. (od 1821 r. dyrektor) ppłk Leonard Jodko (od maja 1828 r. dowódca 6 kompanii weteranów, od 1830 r. 2 kompanii 2 batalionu wet.), po powstaniu dowódca kompanii weteranów a następnie zamojskiej komendy inwalidów, zm. w Zamościu, w maju 1840 r.); od września 1828 r. ppłk Bernard Engebricht,

komendant Służby Inżynierów Twierdzy Zamość: od grudnia 1830 r. ppłk Bernard Engebricht dymisja w marcu 1831 r., usunięty na żądanie ppłk Prądzyńskiego; od marca 1831 r. ppłk (od maja 1831 r płk) Henryk Rossman po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu bez przydziału, po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

                                               Inżynierowie w Zamościu

                                                  w latach1815-16

(wszyscy od grudnia 1815 r.): por Bernard Engebricht; konduktor (od marca 1816 r. ppor przeniesiony do Kwatermistrzostwa Generalnego) Antoni Szaster;  konduktor Antoni Goliszewski,

                                                w latach 1817-19

przy dyrekcji Korpusu Inżynierii por (od kwietnia 1818 r. kpt 2 klasy) Bernard Engebricht (w koń. 1819 r. przeniesiony do Kwatermistrzostwa Generalnego); konduktor (od kwietnia 1818 r. ppor) Antoni Goliszewski, konduktor Feliks Wiśniewski, konduktor Edward Biliński, konduktor Edmund Bojarski,

                                                       w 1820 r.

przy dyrekcji Korpusu Inżynierii kpt 2 klasy Aleksander Linsenbarth; ppor Antoni Goliszewski; ppor Feliks Wiszniewski, konduktor Edmund Bojarski, konduktor (od 1820 r. ppor przeniesiony z Zamościa) Edward Bieliński, konduktor Konstanty Jodko,

                                                 w latach 1821-28

kpt 1 klasy Konstanty Wiśniewski (od października 1822 r. dymisja dla interesów rodzinnych); kpt 2 klasy (od kwietnia 1822 r. kpt 1 klasy, od września 1828 r. ppłk) Bernard Engebricht; kpt 2 klasy (od listopada 1822 r. kpt 1 klasy) Aleksander Linsenbarth; ppor (od listopada 1823 r. por) Antoni Goliszewski (od końca 1820 r. adiutant budowniczy); ppor (od listopada 1823 r. por) Feliks Wiszniewski (od czerwca 1828 r. do września 1829 r. obserwator w wojnie rosyjsko-tureckiej); ppor (od listopada 1823 r. por) Fryderyk Rossman (od czerwca 1828 r. do września 1829 r. obserwator w wojnie rosyjsko-tureckiej); ppor (od listopada 1823 r. por) Konstanty Jodko (od 1825 r. przy budowie kanału augustowskiego); ppor (od listopada 1823 r. por) August Szultz (od 1826 r. przy budowie kanału augustowskiego); konduktor (ppor od 1821 r. przeniesiony do batalionu saperów) Edmund Bojarski, konduktor (od listopada 1823 r. ppor) Michał Latalski; konduktor (od listopada 1823 r. ppor) Florian Marczewski (od 1829 r. w Warszawie); konduktor (od listopada 1823 r. ppor) Hiacynt Pancer (od 1829 r. w Warszawie); konduktor (od listopada 1823 r. ppor) Aleksander Randau (od 1826 r. przy budowie kanału augustowskiego); od 1823 r. ppor (od listopada 1823 r. por) Feliks Pancer (oddelegowany zbudował most przed Bramą Lwowską, od 1824 r. w Warszawie); od końca 1825 r. ppor Fryderyk Wielhorski (od 1828 r. przy budowie kanału augustowskiego); ppor Konstanty Kamiński,

                                               w latach 1829-30

kpt 1 klasy (od lipca 1829 r. ppłk) Aleksander Linsenbarth (od stycznia 1831 r. w Sztabie Generalnym WP, przeniesiony na żądanie Prądzyńskiego, po powstaniu bez przydziału, uwolniony ze służby na zasiłku); por (od stycznia 1830 r. kpt 2 klasy za odznaczenie się w wojnie z Turcją) Fryderyk Rossman; por (od stycznia 1830 r. kpt 2 klasy za odznaczenie się w wojnie z Turcją) Feliks Wiszniewski (od 1830 r. w 2 DP); ppor Michał Latalski; od pocz. 1830 r. ppor Jan Jokisz (od pocz. 1830 r. p.o. adiutanta budowniczego); od stycznia 1830 r. (obaj absolwenci Szkoły Aplikacyjnej z 1826 r., przekazani do Korpusu Inżynierów z 4 psp) ppor Jan Świeszewski i ppor Maciej Strzemieczny; obydwaj od 1830 r. konduktorzy Ludwik Kurkiewicz i Paweł Szymonowski,

25 kwietnia 1830 r.

ppłk Bernard Engebricht, ppłk Aleksander Linsenbarth, ppor Florian Marczewski, ppor Jan Jokisz, ppor Maciej Strzemieczny, ppor Jan Swieszewski, konduktorzy: Ludwik Kurkiewicz, Paweł Szymanowski, Wawrzyniec Bogdan i Ludwik Fruir;

                                                        w 1831 r.

kpt 2 klasy (od marca 1831 r. kpt 1 klasy) Fryderyk Rossman po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu w Korpusie Inżynierów, po uwolnieniu ze służby na zasiłku); ppor (od stycznia 1831 r. por, od marca kpt 2 klasy) Konstanty Kamiński (od stycznia 1831 r. w 2 DP, po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku); ppor (od marca 1831 r. por) Michał Latalski (po powstaniu uwolniony ze służby, w Lublinie na zasiłku); ppor (od marca 1831 r. por) Jan Jokisz po kapitulacji udał się do Warszawy; konduktor (od czerwca 1831 r. ppor) Wawrzyniec Bogdan (od czerwca adiutant komendanta twierdzy) po kapitulacji udał się do Warszawy; konduktor Ludwik Freyer od stycznia 1831 r. ppor w 2 psp; od stycznia 1831 r. ppłk Henryk Rossman (od marca 1831 r. komendant służby inżynierów) przeniesiony z Augustowa na żądanie ppłk Prądzyńskiego;  ppor (od maja 1831 r. por) Jan Świeszewski (od czerwca adiutant polowy przy Komendzie Twierdzy) po kapitulacji udał się do Warszawy, po powstaniu ppor 4 psp, uwolniony ze służby na zasiłku oraz ppor (od maja 1831 r. por) Maciej Strzemieczny po kapitulacji udał się do Warszawy (po powstaniu ppor 4 psp, uwolniony ze służby, radca Dyrekcji Ubezpieczeń, zm. w Warszawie, w październiku 1871 r.); ppor 3 psp w styczniu 1831 r. przeniesiony do Korpusu Inżynierów (od maja por w Korpusie Inżynierów) Konstanty Nykowski  po kapitulacji przybył do Warszawy; konduktor (styczniu 1831 r. ppor z przeznaczeniem do 4 psp, przeszedł ponownie do Korpusu Inżynierów) Paweł Szymanowski po kapitulacji przybył do Warszawy,

pisarze Dyrekcji Inżynierów: od 1821 r. Stanisław Dobrowolski (po uwolnieniu ze służby w końcu 1830 r. w Grabowcu gdzie zm., w styczniu 1876 r.) oraz Antoni Cichoński (uwolniony ze służby w końcu 1830 r., po powstaniu asesor obwodu zamojskiego, zm. w Zamościu, w kwietniu 1837 r.; od końca 1830 r. Franciszek Słowakiewicz (po powstaniu pisarz fabryki inżynierii, zm. w Zamościu, w sierpniu 1861 r.);  od końca 1830 r. Franciszek Bielecki,

dozorca magazynu Inżynierów Twierdzy Zamość (gard inżynierów): od styczna 1817 r. Józef Surzycki (w grudniu 1830 r. otrzymał dymisję, zm. w lipcu 1855 r. w Lublinie); od stycznia 1830 r. ppor Franciszek Nowakowski po kapitulacji w Zamościu na zasiłku następnie gard inżynierów w Zamościu, od grudnia 1830 r.  Ignacy Pietrasiewicz w styczniu 1831 r. por w 5 psp (po powstaniu za granicą);

oficjalista magazynu przy Dyrekcji Inżynierii: od 1815 r. Antoni Majewski (po uwolnieniu ze służby w 1821 r. trudnił się pisarstwem, zm. w Zamościu, w styczniu 1827 r.); od 1822 r. Władysław Buliński,

pisarz magazynu przy Dyrekcji Inżynierii: od 1815 r. Stanisław Preiss (od stycznia 1831 r. kontroler magazynu paszy w Zamościu); od stycznia 1831 r. Paweł Kleszczyński,

płatnik dyrekcji Korpusu Artylerii i Inżynierów[4]: od 1821 r. por Wincenty Giedroyć (z 2 kompanii inwalidów),

strażnicy budowli wojskowych:  Antoni Kołtuniak (budowle na Nowym Mieście) zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.; Jan Serez; Michał Smolka (Smółka),

Nie będący w składzie inżynierów Twierdzy Zamość

W latach 1818 – 25 por (kpt 2 klasy od kwietnia 1822 r.) Jan Lelewel (od 1826 r. przeniesiony do budowy kanału augustowskiego) oraz ppor (por od maja 1823 r.) Jan Woyczyński (w końcu 1826 r. dymisja w stopniu kpt), obaj adiutanci dowódcy Korpusu Inżynierów gen bryg Jana Malletskiego, oddelegowani do nadzorowania postępu prac nad modernizacją twierdzy.

 kompania saperów

W Zamościu stacjonuje od  grudnia 1830 r.

dowódca: por (od lutego 1831 r. kpt 2 klasy, od czerwca 1831 r. kpt 1 klasy) Karol Szkaradowski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu por w batalionie saperów, po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

dowódcy plutonów: ppor (od marca 1831 r. por) Franciszek Zagrzewski po kapitulacji w Rogoźnie na zasiłku (po powstaniu uwolniony ze służby, zm. w Wieprzowie Ordynackim, w maju 1884 r.); ppor (od marca 1831 r. por) Franciszek Malczewski (od kwietnia 1831 r. dowódca hakowników); od czerwca 1831 r. ppor (awansowany podoficer) Leon Suchodolski; ppor (od lutego 1831 r. por) Antoni Mausz po kapitulacji przybył do Warszawy,

 Artyleria garnizonu Twierdzy Zamość

 Garnizon artylerii do grudnia 1815 r. stanowiła kompania pozycyjna nr 11 z 2 polowej Brygady Artylerii.

W latach 1815-1817 w twierdzy stacjonowała naprzemiennie 1 lub 2 kompania artylerii garnizonowej.

                                1 kompania artylerii garnizonowej

Modlin jako stały garnizon od 1817 r..

dowódca kompanii: od grudnia 1815 r. kpt 1 klasy Józef Chojnacki,

oficerowie kompanii: od grudnia 1815 r. kpt 2 klasy Józef Wędrychowski (dymisja w styczniu 1816 r.) i por Grzegorz Maźnicki (nie stawił się do służby, dymisja w styczniu 1816 r.); od stycznia 1816 r. kpt 2 klasy Hipolit Przechadzki (od listopada 1816 r. dowódca 1 lekkiej baterii artylerii pieszej) i por Józef Kazanowski (w październiku 1816 r. dymisja w stopniu kpt); od listopada 1816 r. por Onufry Rzepecki i ppor Józef Plewiński.

lekarz batalionowy: od grudnia 1815 r. Jan Berthold.

 2 kompania artylerii garnizonowej

Zamość jako stały garnizon od 1817 r..

dowódca kompanii: od grudnia 1815 r. kpt. 1. klasy Kazimierz Hoffman (zm. w kwietniu 1828 r. w Zamościu); od kwietnia 1828 r. kpt. 1. klasy Jan Skąpski (w styczniu 1831 r. przeniesiony do Dyrekcji Artylerii); od stycznia 1831 r. kpt. 2. klasy (od lutego 1831 r. kpt 1 klasy) Jan Metze (po powstaniu kpt 2 kl w półkompanii rakietników pieszych i konnych, po uwolnieniu ze służby w Warce na zasiłku),

oficerowie kompanii: od grudnia 1815 r. kpt 2 klasy Kazimierz Werpachowski (od listopada 1820 r. dowódca 1. kompanii artylerii garnizonowej) oraz por Łukasz Szczepkowski (od września 1823 r. przeniesiony do Korpusu Kadetów); od stycznia 1816 r. ppor (st. sierżant awansowany na ppor w styczniu 1816 r.) Kazimierz Furs (zm. w czerwcu 1830 r. w Zamościu); od listopada 1820 r. kpt. 1. klasy Karol Cichocki (w czerwcu 1825 r. przeniesiony do Dyrekcji Materiałów Artylerii); od czerwca 1826 r. ppor Józef Plewiński (po powstaniu uwolniony ze służby, właściciel folwarku Srebrzyszcze, zm. w Chełmie, w czerwcu 1862 r.); od lipca 1829 r. ppor. (awansowany w lipcu 1829 r. podoficer 2 kasy) Henryk Malhomme w maju 1831 r. przeniesiony do Dyrekcji Artylerii Twierdzy Modlin; od sierpnia 1830 r. ppor Michał Kuberski przeniesiony w maju 1831 r. do Dyrekcji Artylerii w Warszawie; od stycznia 1831 r. ppor (awansowany podoficer) Józef Zaborowski (po powstaniu na emigracji); od pocz. 1831 r. ppor Karol Godek i ppor Rakowski (obaj mianowani ochotnicy z Podola); od lipca 1831 r. ppor (awansowany pchor) Władysław Rutkowski po kapitulacji przybył do Warszawy; ppor (awansowany wachmistrz) Paweł Stefanowski w grudniu 1830 r. przeniesiony z 1 Baterii Art. Lekkokonnej do 2 Kompanii Art. Garnizonowej po kapitulacji przybył do Warszawy,

szef kompanii: feldfebel (st. sierż) Franciszek Biedrzycki (zm. w Zamościu, w 1825 r.); od 1825 r. feldfebel Augustyn Wiśniewski,

lekarz batalionowy: od czerwca 1815 r. Józef Braździński od października 1815 r. w 6 ppl; od stycznia 1816 r. Jan Starohorski w lutym 1817 r. dymisja na własną prośbę; od lutego 1817 r. Gaspar (Kacper) Niedobylski (zm. w grudniu 1825 r., w Zamościu); od 1826 r. vacat; od kwietnia 1830 r. Józef Lubiński,

młodszy felczer: od listopada 1828 r. Tomasz Rudnicki (zm. w Zamościu, w maju 1829 r.); od września 1829 r. Józef Kamiński,

2 zamojska półkompania artylerii garnizonowej

51 kompania 8 Brygady Artylerii  Garnizonowej z Okręgu Kijowskiego, po wybuchu  powstania została rozbrojona.10 grudnia 1830 r. wyruszyła z Zamościa pod konwojem oddziału z 2 psp do Uściługa.

 dowódca: od 1820 r. płk Kuleszow; od 1830 r. kpt 1 klasy Piotr Messing (po powstaniu dowódca zamojskiej kompanii artylerii garnizonowej),

 dowódca plutonu: od 1820 r. por Piotr Koniajew; od 1828 r. por Wasyl (Bazyli) Chachłow.

 Bateria lekka artylerii pieszej

 Sformowana w Zamościu, w lutym 1831 r.  dla korpusu mającego iść na Wołyń; na wyposażeniu 4 armaty 3 funtowe).

dowódca: por (od lutego 1831 r. kapitan 2 klasy) Dyzman Raszewski po kapitulacji udał się do województwa podlaskiego (po powstaniu por w 4 kompanii art. pieszej, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, następnie pomocnik rewizora skarbowego w Krasnymstawie),

dowódca półbaterii: ppor Leopold Laudyn (z półkompanii rakietników konnych), po kapitulacji przybył do Warszawy, po powstaniu uwolniony ze służby, mieszkał w Lucynie (Gubernia Witebska).

Pluton artylerii wypadowej

        Sformowany w kwietniu1831 r. w Zamościu do prowadzenia małej wojny; na wyposażeniu 2 armaty 3 funtowe.

dowódca: kpt Dyzman Raszewski (były dowódca baterii lekkiej),

oficer: ppor Leopold Laudyn.

 Kompania hakowników w Twierdzy Zamościu

 Została utworzona w Zamościu, w kwietniu 1831 r.

 dowódca: od kwietnia 1831 r. por (od września kpt) Franciszek Malczewski (po powstaniu ppor batalionu saperów po uwolnieniu ze służby mieszkał do maja 1832 r. w Rogoźnie na zasiłku, następnie aresztowany i skazany na karę śmierci, zamienioną na 18 lat robót w kopalniach na Syberii),

dowódca plutonu: podoficer batalionu saperów Benedykt Bagniewski we wrześniu 1831 r. awans na ppor z przeniesieniem  do kompanii hakowników, po kapitulacji twierdzy udał się do Warszawy.

 Piechota garnizonu Twierdzy Zamość

 Od 1815 r. do służby garnizonowej w twierdzy co miesiąc wysyłano inny pułk piechoty ze składu 2 DP (z wyjątkiem 4 pułku piechoty liniowej, który stacjonował na stałe w Warszawie). W listopadzie 1815 r. wyznaczono stałe miejsca zakładów pułków piechoty liniowej. Pułkom strzelców pieszych przydzielono po dwa zakłady spomiędzy ppl: 2 psp uzupełniany był w Warszawie a 4 psp w Krakowie i Kaliszu.

W grudniu 1830 r. twierdza zamojska stała się punktem zbornym dla powołanych do służby dymisjonowanych żołnierzy z województwa krakowskiego. Z nich utworzono trzecie bataliony 2 i 4 psp. Od kwietnia 1831 r. zakłady 2 i 4 psp znajdowały się w Studziannie. Praktycznie od 10 lutego 1831 r. prawobrzeżne województwa Królestwa Polskiego przestały być terenem mobilizacyjnym.

                                                      2 Dywizja Piechoty

      Komenda dywizji

 Od końca 1829 r. na stałe stacjonuje w Twierdzy Zamość.

dowódca: od stycznia 1815 r. gen dyw Izydor Krasiński (od 3 września 1826 r. generał piechoty oraz dowódca całej piechoty); od 3 września 1826 r. gen dyw Edward Żółtowski (od 1 stycznia 1831 r. wyznaczony do inspekcji nowo formowanych 3 i 4 batalionów a od 10 stycznia 1831 r. na organizatora siły zbrojnej w Woj. Lubelskim i Podlaskim); od 1 stycznia 1831 r. tymczasowy gen dyw Franciszek Żymirski; od 26 lutego 1831 r. gen bryg Kazimierz Małachowski,

adiutanci polowi dowódcy dywizji: od lutego 1815 r. kpt Jan Łoski (od maja 1818 r. mjr, przeniesiony do 2 psp) i kpt Chryzostom Szukiewicz (od sierpnia 1818 r. przeniesiony do 2 psp) oraz  ppor Jan Lipski (od marca 1816 r. dymisja dla interesów rodzinnych w stopniu por); od lipca 1818 r. p.o. por (od maja 1821 r. kpt) Antoni Wojnarowski (od września 1826 r. szef sztabu); od sierpnia 1818 r. p.o. por (od września 1821 r. kpt) Ludwik Jabłoński (od września 1926 r. adiutant dowódcy piechoty); od września 1826 r. kpt Michał Chełmoński (od lipca 1829 r. szef sztabu) i por (kpt od lutego 1831 r.) Józef Sulikowski.

                                                       Sztab dywizji

szef sztabu: od lutego 1815 r. podszef mjr (od stycznia 1816 r. szef, od września 1816 r. ppłk w nagrodę za zasługi i gorliwość) Wacław Sierakowski (od marca 1819 r. w 8 ppl, od lipca dowódca 3 psp); od marca 1819 r. mjr Anastazy Strzelecki, od czerwca 1820 r. umieszczony w wojsku dla niemożliwości pełnienia obowiązków służby czynnej; od czerwca 1820 r. przeniesiony z wojska p.o. mjr (od października 1823 r. ppłk) Karol Zieliński, od grudnia 1826 r. p.o. szefa sztabu piechoty; od grudnia 1826 r. p.o. mjr Antoni Wojnarowski, od września 1828 r. poza służbą czynną; 1828-29 vacat; od lipca 1829 r. p.o. kpt Michał Chełmoński od lutego 1831 r. mjr z przeznaczeniem do 3 ppl; od lutego 1831 r. gen bryg Józef Załuski,

odkomenderowani do 2 DP z Kwatermistrzostwa Generalnego: w latach 1816–17 ppłk Michał Pełczyński , por Ludwik Heilmeyer , por Wojciech Chrzanowski , ppor Jan Krosnowski,

płatnik okręgowy w 2 DP (w 1825 r. likwidacja stanowiska): od 1815 r. Adam Węgierski,

pisarz przy płatniku: od 1815 r. Antoni Moczarski (od 1824 r. sekretarz przy płatniku),

adjunkt sztabu dywizji: od 1815 r. kpt Karol Czech (od stycznia 1818 r. dymisja dla spraw rodzinnych w stopniu majora); od 1818 r. vacat; od lipca 1828 r. kpt (od lutego 1831 r. mjr) Konstanty Ferguss; od marca 1831 r. ppor Ignacy Berowski.

gewaltygier dywizji, (oboźny dywizji – nazwa od 1831 r.): od lipca 1824 r. por (od kwietnia 1826 r. kpt) Seweryn Pągowski od marca 1831 r. dyrektor szpitala w Warszawie,

pisarz sztabu 2 DP: st. sierżant Franciszek Drozdowicz,

lekarz dywizji: od 1815 r. Rudolf Dołasiński; od 1817 r. Teodor Morozowski (zmarł w 1821 r.); od września 1821 r. Jan Brzęski (Brzenski) (dymisja z pensją w marcu 1830 r.); od końca 1830 r. Ludwik Stackebrandt,

ambulanse polowe 2 DP (istnieją od grudnia 1830 r.): komendant doktor Otto Rosset (na ich bazie podczas walki zakładano szpital polowy),

aptekarz młodszy (polowy) 2 DP:  Józef Maszadro,

audytor dywizji[5] : od 1815 r. Michał Skopowski (w końcu 1824 r. dymisja); w 1825 r. vacat; od lipca 1825 r. Józef Kęstowicz (w 1831 r. przyrównany do stopnia mjr),

pisarz przy audytorze: od 1821 r. Stanisław Kargowski (od 1826 r. pisarz sekretariatu przy audytorze twierdzy zamojskiej); od 1826 r. Walenty Lesiecki (od 1829 r. audytor w 8 ppl); od 1829 r. Ignacy Giepner (od stycznia 1831 r. audytor 7 ppl),

bataliony marszowe 2 DP: dowódca mjr (od sierpnia 1831 r. ppłk) Kazimierz Majewski,

oficer saperów dywizji (stanowisko od grudnia 1830 r.): kpt 2 klasy Feliks Wiszniewski.

                                                   Sztab 3 Brygady

Od 1818 r. Zamość jako stały garnizon, w jej składzie 2 i 4 pułki strzelców pieszych.

 dowódca: od stycznia 1815 r. gen bryg Jan Krukowiecki (od czerwca 1816 r. poza służbą czynną); od czerwca 1816 r. gen bryg Hipolit Falkowski; od października 1819 r. gen bryg Franciszek Morawski; od września 1826 r. gen bryg Józef Czyżewski,

adiutanci polowi dowódcy: od 1815 r. kpt Stanisław Prek (dymisja w maju 1816 r. dla interesów rodzinnych); od 1815 r. p.o. por Piotr Fiorentini i p.o. por Adolf Cichowski (obaj od listopada 1816 r. w 1 psp); od listopada 1816 r. kpt Ignacy Drost (komendant powiatu garwolińskiego) w lutym 1817 r. przeniesiony do 4 psp oraz jeszcze tego miesiąca do żandarmerii; od czerwca 1816 r. por Ignacy Lulewicz (od maja 1821 r. w 4 psp, od stycznia 1822 r. dymisja dla interesów rodzinnych); od lutego 1817 r. p.o. por Karol Grabowski (w marcu 1821 r dymisja dla interesów rodzinnych w stopniu  kpt); od maja 1821 r. p.o. por (od czerwca 1826 r. kpt) Dominik Jabłoszewski (od września 1826 r. adiutant dowódcy 1 Brygady 2 DP); drugi etat vacat 1821-27; od września 1826 r. p.o. por (od lutego 1831 r. kpt) Wawrzyniec Jórski; od stycznia 1831 r. por (od lutego 1831 r. kpt) Ignacy Czyżewski (od lipca 1831 r. w 4 batalionie 4 psp).

                                                     2 pułk strzelców pieszych

W Zamościu na stałe stacjonował od 1818 r..

dowódca: od lutego 1815 r. płk Józef Czyżewski (od września 1826 r. gen bryg, dowódca 3 B z 2 DP); od września 1826 r. płk Wincenty Wolski; od lutego 1831 r. ppłk Klemens Jórski,

adiutant pułku: od 1819 r. ppor (od maja 1821 r. por) Wawrzyniec Jórski (od września 1826 r. adiutant dowódcy 3B); w 1827 r. vacat; od 1828 r. por Antoni Czyżewski (zmarł w grudniu 1829 r. w Zamościu); od stycznia 1830 r. ppor (od lutego 1831 r. por) Karol Jurkowski,

adiutanci batalionów: od 1815 r. por Ignacy Dembicki (we wrześniu 1821 r. przeniesiony do 4 psp w stopniu kpt) i ppor (od marca 1817 r. por) Wincenty Bajkowski (zmarł w czerwcu 1822 r., w Zamościu); od kwietnia 1822 r. por Karol Piędzicki (od kwietnia 1826 r. w 4 ppl); od 1827 r. por Tadeusz Grabowski (na stanowisku do grudnia 1830 r.) i por Antoni Czyżewski (od 1828 r. adiutant pułku); od grudnia 1830 r. ppor (por od lutego 1831 r.) Andrzej Dziewulski (na stanowisku do lutego 1831 r.); od stycznia 1831 r. ppor Antoni Gruszczyński , ppor Jan Karniewski , ppor (od marca 1831 r. por) Antoni Żółtowski; od lutego 1831 r. ppor (od maja por) Józef Szczepański,

adiutant rezerwy: od maja 1821 r. por (od lutego 1831 r. kpt) Józef Skrajnowski,

kasjer: od 1815 r. ppor Roch Frasunkiewicz (w 1819 r. przeniesiony do 4 psp); od 1819 r. por (od maja 1824 r. kpt) Józef Jórski,

kwatermistrz: od 1815 r. ppor Ignacy Pietrasiewicz (w grudniu 1818 r. dymisja dla słabości zdrowia, od grudnia 1830 r. dozorca magazynu inżynierów); od 1819 r. por (od marca 1822 r. kpt) Bartłomiej Sobolewski,

audytor pułku[6]: od 1815 r. Mateusz Piotrowski (zmarł w styczniu 1827 r. w Zamościu); od 1828 r. Ludwik Siekierski,

sztabslekarz: od lutego 1815 r. Leopold Luhe (od lipca 1818 r. w batalionie saperów); od lipca 1818 r. Jan Brzęcki (we wrześniu 1821 r. przeszedł na lekarza 2 DP); od września 1821 r. Filip Lubelski (w styczniu 1827 r. otrzymał żądaną dymisję); od lutego 1827 r. Karol Libich (w październiku 1828 r. przeniesiony na sztabs lekarza do Modlina); od października 1828 r. p.o. Michał Chodasewicz (w czerwcu 1829 r. lekarz batalionu 2 puł); od czerwca 1829 r. Jan Koch w listopadzie 1830 r. dymisja na żądanie; od listopada 1830 r. p.o. Chryzostom Florianowicz (od stycznia 1831 r. sztabs lekarz 1 psp); od stycznia 1831 r. Józef Pasiczyński,

lekarze batalionów: od czerwca 1815 r. Józef Puternicki (od maja 1818 r. sztabs lekarz w 1ppl) i Józef Kozłowski (od lutego 1823 r. w 1 kompanii art. garnizonowej); od lipca 1815 r. Franciszek Miedzianowski od lutego 1817 r. w 4 kompanii weteranów; od maja 1818 r. Wojciech Porębski (od listopada 1822 r. w pułku grenadierów gwardii); od stycznia 1823 r. Piotr Fryse (Frise) (od lutego 1824 r. w Korpusie Weteranów i Inwalidów) i Michał Zarzycki (od 1825 r. w półkompanii rakietników pieszych); od 1824 r. Leopold Danowski (w 1828 r. w 7 kompanii weteranów); od grudnia 1824 r. Jan Granau (od lutego 1830 r. w 1 kompanii art. pieszej); od czerwca 1827 r. Michał Chodasewicz (w październiku 1828 r. sztabs lekarz 2 psp); od października 1828 r. Tadeusz Zykiewicz (Żykiewicz) od stycznia 1831 r. w 4 kompanii art. pieszej; od stycznia 1831 r. Głowacki,

podlekarze[7]: od 1815 Jan Kościelski od 1818 r. na 2 letnim urlopie szkoleniowym; od października 1815 r. Walery Zero (Żero) (od lutego 1817 r. w 1 kompanii weteranów) i Ferdynand Sobolewski w maju 1816 r. dymisja; od maja 1816 r. Bogumił (Gotlib) Bollmann na reformie od kwietnia 1818 r., zm. w Zamościu, w kwietniu 1822 r.); od stycznia 1831 r. (kandydat medyczny) Melchior Zawadzki,

starszy felczer: od października 1819 r. Piotr Iwanowski w grudniu 1821 r. dymisja; od grudnia 1821 r.  Franciszek Scharlau; od listopada 1824 r. Wincenty Ujanowski; od września 1827 r. Erazm Baber w 1829 r. dymisja dla słabości zdrowia; od czerwca 1829 r.  Stanisław Niewęgłowski od stycznia 1831 r. lekarz batalionu 2 psp,

młodszy felczer: od grudnia 1817 r. Kazimierz Zambrzycki; od czerwca 1818 r. Piotr Kubicki w 1821 r. st. felczer w szpitalu cywilnym; od maja 1821 r. Michał Karwicki; od grudnia 1821 r. Jakub Kwiatkowski w grudniu 1828 r. starszy felczer w 2 puł i Piotr Mazurkiewicz (zmarł w Zamościu, w grudniu 1825 r.); od maja 1825 r. Tadeusz Krasuski; od października  1827 r. Karol Dędski od marca 1829 r. podoficer frontowy; od czerwca 1829 r. Antoni Działkiewicz,

kapelan[8]: od 1815 r. Nepomucen Dutkiewicz (od 1817 r. w 2 ppl); od 1817 r. Sebastian Bienicki (dymisja w 1821 r.); od 1821 r. Ignacy Hoffman (kanonik kolegiaty zamojskiej, był też kapelanem więźniów); dodatkowo od stycznia 1831 r. Wojciech Różański (kapelan ochotnik),

oficer saperów pułku: od stycznia 1831 r. ppor Ludwik Freier.

dowódca 1 batalionu: od 1815 r. mjr (od grudnia 1815 r. ppłk) Jan Kąsinowski (od kwietnia 1819 r. dowódca 6 kompanii weteranów w Lublinie); od kwietnia 1819 r. r. mjr (od lipca 1824 r. ppłk) Klemens Jórski,

dowódca 2 batalionu: od 1815 r. mjr (od grudnia 1815 r. ppłk) Onufry Fontanna (od sierpnia 1818 r na reformie przykomenderowany do 2 psp, dymisja w październiku 1818 r.); od października 1818 r. mjr Józef Rauer (w maju 1821 r. wyszedł ze służby do Korpusu Górniczego); od maja 1821 r. ppłk Julian Górski (od kwietnia 1827 r. w 4 psp); od kwietnia 1827 r. ppłk Stanisław Brzeski,

dowódca 3 batalionu: od stycznia 1831 r. ppłk Adam Wolski,

                                     4 pułk strzelców pieszych

 W Zamościu na stałe stacjonuje od 1818 r..

dowódca: od lutego 1815 r. płk Aleksander Oborski (dymisja w grudniu 1815 r.); od grudnia 1815 r. płk Józef Michałowski (od listopada 1817 r. na reformie); od listopada 1817 r. tymczasowy ppłk (od października 1820 r. płk i dowódca) Ignacy Zawidzki; od lutego 1831 r. ppłk Antoni Wroniecki,

adiutant pułku: od 1819 r. ppor (od maja 1821 r. por) Ignacy Wilkoński,

adiutanci batalionów: od 1815 r. ppor (od maja 1816 r. por) Andrzej Koźmiński (jako adiutant batalionu do 1817 r., w listopadzie 1817 r. dymisja dla słabości zdrowia) i ppor (od maja 1816 r. por, od września 1821 r. kpt) Jan Kosiński (jako adiutant batalionu do 1821 r.); od 1817 r. por Franciszek Laskowski (jako adiutant batalionu do 1819 r.); od 1818 r. ppor Andrzej Wiszniewski (od 1819 r. adiutant rezerwy) oraz ppor Ignacy Wilkoński (od 1819 r. adiutant pułku); od maja 1821 r. por Ksawery Stępkowski (1826 r. adiutant rezerwy); od 1825 r ppor (od lutego 1831 r. por) Adam Rostkowski; od 1827 r. ppor Jan Turowski (od 1828 r. adiutant rezerwy); od stycznia 1831 r. ppor (por od lutego 1831 r.) Kazimierz Asnyk oraz ppor (od maja 1831 r. por) Franciszek Tomczycki; od lutego 1831 r. ppor Wronowski Franciszek,

adiutant rezerwy: od 1819 r. ppor (od września 1821 r. por) Andrzej Wiszniewski (w październiku 1820 r. dymisja dla interesów rodzinnych); od października 1820 r. ppor Ksawery Stępkowski (od maja 1821 r. adiutant batalionu); od maja 1821 r. ppor Ludwik Żochowski (w październiku 1821 r. dymisja dla interesów rodzinnych); od października 1821 r. ppor Mikołaj Piwarski (zdjęty ze stanowiska w 1826 r.); od 1826 r. kpt Ksawery Stępkowski (od kwietnia 1826 r. w 4 ppl); w 1827 r. vacat; od 1828 r. ppor (od lutego 1831 r. por) Jan Turowski,

kasjer: od 1815 r. ppor (od 1822 r. por, od lutego 1831 r. kpt) Jan Sawicki,

kwatermistrz: od 1815 r. por Franciszek Saniewski (od kwietnia 1825 r. w administracji woj.); od kwietnia 1825 r. por (od kwietnia 1826 r. kpt) Jan Swederski,

audytor pułku: od 1815 r. Faustyn Łukański (od 1819 r. audytor placu Warszawy); od 1819 r. Adam Dobrowolski,

sztabslekarz:  od lutego 1815 r. Jan Brzęski (od lipca 1818 r. sztabs lekarz w 2 psp); w 1819 r. vacat; od 1820 r. Jan Brawacki (od grudnia 1824 r. w batalionie saperów); od grudnia 1824 r. Walenty Trzeszkiewicz (od stycznia 1831 r. w szpitalu wojskowym, w obozie nr 1 w Warszawie); od stycznia 1831 r. Wilhelm Wolfson (od lutego 1831 r. w niewoli); od lutego 1831 r. Tadeusz Wieniawski,

lekarze batalionów: od lutego 1815 r. Stanisław Wasilewski (od maja 1817 r. w 7 ppl) i Gaspar Niedobylski (od lutego 1817 r. w 2 kompanii art. garnizonowej) oraz August Herbst (w grudniu 1819 r. zmarł); od maja 1817 r. Walenty Nieszporkiewicz (dymisja w lutym 1820 r.); od lipca 1818 r. Adam Halbich w styczniu 1819 r. sztabs lekarz 5 ppl; od stycznia 1819 r. Jan Brawacki (od lutego 1820 r. sztabs lekarz 4 psp); od stycznia 1820 r. Antoni Milewski (od kwietnia 1830 r. w 1 kompanii artylerii garnizonowej); od marca 1820 r. Franciszek Rutkowski (od maja 1825 r. w 4 psk); od maja 1825 r. Tomasz Zborowski (zmarł w lutym 1830 r., w Zamościu); od kwietnia 1825 r. Paweł Filipkowski od 1831 r. lekarz ordynujący szpitala w Łazienkach; od marca 1830 r. Kazimierz Babczyński; od maja 1830 r. Wilhelm Wolfson (od stycznia 1831 r. sztabs lekarz 4 psp); od stycznia 1831 r. Stanisław Janson (Jansen) i Walenty Stanczukowski; od marca 1831 r. Kazimierz Krajewski,

podlekarze: od lutego 1815 r. Jan Wilski (zmarł w lutym 1819 r.), Antoni Strycki (od marca 1817 r. w 5 ppl) oraz Karol Berger (dymisja w czerwcu 1816 r.); od maja 1815 r. Aleksander Szafranowicz od kwietnia 1818 r. na urlopie 2 letnim w celu dokształcenia; od czerwca 1816 r. Jan Leszczyński (od kwietnia 1818 r. na urlopie w celu ukończenia nauki),

starszy felczer: od maja 1818 r. Piotr Iwanowski od października 1819 r. w 2 psp; od października 1819 r. Samuel Leber w marcu 1821 r. dymisja; od 1821 r. Jerzy Podlecki,

młodszy felczer: od lutego 1815 r. Piotr Iwanowski od maja 1818 r. st. felczer w pułku grenadierów gwardii, jeszcze tego miesiąca usunięty z pułku przez gen Żymirskiego jako postać „najgorszej kondiuty”, powrócił do 4 psp; od maja 1815 r. Jan Dzikowski; od kwietnia 1818 r. Jan Dąbrowski; od października 1827 r. Stanisław Pyrzanowski (od września 1828 r. w infirmerii twierdzy); od września 1828 r. Gabriel Konopacki,

kapelan: od 1815 r. Józef Michalczewski; w 1819 r. vacat; od 1820 r. Kajetan Strasz; dodatkowo od stycznia 1831 r. Wincenty Kostecki (kapelan ochotnik),

oficer saperów pułku: od stycznia 1831 r. ppor Paweł Szymanowski oraz  ppor Ludwik Kuckiewicz (ostatni od kwietnia 1831 r. w korpusie gen Dwernickiego).

dowódcy 1 batalionu: od 1815 r. ppłk Ignacy Dobrogoyski (od czerwca 1817 r. na reformie przykomenderowany do 4 psp, od kwietnia 1818 r. dymisja dla interesów rodzinnych, w październiku 1824 r. pozbawiony prawa noszenia munduru i odznaczeń oraz skazany sądownie na 6 lat ciężkiego więzienia, zmniejszona do 4 lat, zm. w Zamościu, w grudniu 1825 r.); od czerwca 1817 r. odkomenderowany do 4 psp (od października 1817 r. na stałe w 4 psp) ppłk Stanisław Smett (od kwietnia 1827 r. w 6 kompanii weteranów); od kwietnia 1827 r. ppłk Julian Górski (od czerwca 1828 r. dowódca 6 ppl); od czerwca 1828 mjr (od marca 1831 r. ppłk) Stefan Piwecki,

dowódcy 2 batalionu: od 1815 r. mjr (od grudnia 1815 r. ppłk) Adam Mirosławski; od stycznia 1816 r. przeniesiony z 2 psp ppłk Feliks Stokowski (od czerwca 1817 r. na reformie); od czerwca 1817 r. ppłk Bartłomiej Lanckoroński (od maja 1824 r. dowódca Batalionu Weteranów Czynnych); od maja 1824 r. mjr (od lipca 1824 r. ppłk) Jan Łoski (od listopada 1825 r. na reformie dla słabości zdrowia); od listopada 1825 r. ppłk Ignacy Bogucki,

dowódca 3 batalionu od stycznia 1831 r.): ppłk Feliks Stokowski.

Na dzień 27 września 1830 r. garnizon Twierdzy Zamość liczył 2 generałów, 16 sztabsoficerów,

158 oberoficerów, 475 podoficerów, 3617 żołnierzy, 154 muzykantów, 230 niefrontowych.

                                  Od stycznia 1831 r. po wyjściu w pole 2 DP

W Zamościu zostały czwarte bataliony pułków, wypełnione rekrutami.

Formowane trzecie bataliony miały wydzielić kadry do formowania czwartych batalionów, na oficerów do nich wyznaczono promowanych w grudniu podchorążych i podoficerów. Chłopicki chciał pozbyć się ich z Warszawy oraz wzmocnić morale nowych oddziałów.

4 batalion 2 pułku strzelców pieszych

dowódca: mjr Dominik Bulewski od lutego 1831 r. komendant piechoty twierdzy (w powstaniu nie awansował ponieważ odkryto, że był współpracownikiem służ tajnych, po powstaniu za granicą),

dowódcy kompanii: kpt (od maja 1831 r. mjr) Józef Troszczycki po kapitulacji w Tuczapach na zasiłku (po powstaniu kpt 2 psp uwolniony ze służby, zm. w Hrubieszowie, w lutym 1879 r.); kpt (od czerwca 1831 r. mjr) Józef Radowiecki (po powstaniu na zasiłku a następnie w zamojskiej 45 kompanii poprawczej, zm. w Zamościu, w lutym 1841 r.); od marca 1831 r. kpt (ppor, od lutego 1831 r. por) Andrzej Dziewulski po kapitulacji twierdzy w Tomaszowie na zasiłku; kpt (kwatermistrz 2 psp) Bartłomiej Sobolewski po kapitulacji w Lublinie na zasiłku;

lekarz batalionu: od stycznia 1831 r. Wincenty Mastelski od lutego 1831 r. w Warszawie; od lutego 1831 r. Wilhelm Fischer,

oficerowie batalionu: por (od lutego 1831 r. kpt) Tadeusz Grabowski po kapitulacji w Księżpolu na zasiłku (po powstaniu por 2 psp, po uwolnieniu ze służby dzierżawca Łazisk, tam zm. w maju 1838 r.); por (od lutego 1831 r. kpt Roman Stokowski po kapitulacji w Kielcach na zasiłku; por (od lutego 1831 r. kpt) Rafał Szwykowski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu por 2 psp, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, mieszkał we wsi Ludwinów, tam zm. w 1833 r.); por (od lutego 1831 r. kpt) Łukasz Tkaczewski po kapitulacji w obwodzie hrubieszowski na zasiłku; ppor (od lutego 1831 r. por) Tadeusz Szczuka po kapitulacji w Podlodowie na zasiłku;  ppor (awansowany pchor w grudniu 1830 r.) Tomasz Kiciński (po powstaniu skazany na 4 lata do rot aresztanckich); od stycznia 1831 r. ppor (od czerwca por) Ludwik Freyer (awansowany konduktor) po kapitulacji udał się w sandomierskie); od maja 1831 r. ppor (mianowany podoficer) Stanisław Kaczorowski; od lipca 1831 r. ppor Jan Genss (po kapitulacji udał się do Warszawy) oraz ppor Tytus Bienkiewicz (obaj mianowani st. sierżanci 2 psp); od lipca 1831 r. ppor Alfred Brzeziński (w 1828 r. nie awansowany na ppor i skazany na 12 lat ciężkiego więzienia w Zamościu, uwolniony przez gen Sierawskiego, w lipcu 1831 r. przywrócono mu stopień ppor, po powstaniu groziło mu osadzenie w Zamościu, zbiegł za granicą w czasie transportu); od sierpnia 1831 r. z Kwatermistrzostwa Generalnego ppor (mianowany konduktor)  Adam Kamiński,

4 batalion 4 pułku strzelców pieszych

dowódca: mjr Benedykt Ostrowski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu mjr 4 psp, po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

dowódcy kompanii: mjr Antoni Boruński zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.; por (od lutego 1831 r. kpt) Wojciech Pomorski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu por 4 psp, po uwolnieniu ze służby na zasiłku); kpt (od maja 1831 r. mjr) Jan Swederski  po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu kpt 4 psp, po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

lekarz batalionu: od stycznia 1831 r. Leopold Danowski,

oficerowie batalionu: ppor (od lutego 1831 r. por, od czerwca kpt) Franciszek Wąssowski po kapitulacji w Cześnikach na zasiłku; por (od lutego 1831 r. kpt) Serafin Maniński (zm. w sierpniu 1831 r. w Zamościu); ppor (od lutego 1831 r. por, od marca kpt) Piotr Łabęcki po kapitulacji w Horyszowie na zasiłku (po powstaniu ppor w 4 psp, uwolniony ze służby); ppor (od lutego 1831 r. por) Piotr Wacławowicz po kapitulacji w Tomaszowie na zasiłku; ppor Jan Świeszewski oraz ppor Maciej Strzemieczny (od stycznia 1831 r. obaj w Korpusie Inżynierów); od lipca 1831 r. ppor Piotr Janowski , ppor Wawrzyniec Noskiewicz , ppor Fabian Winiowski (wszyscy trzej awansowani st. sierżanci) oraz ppor Józef Majewski (awansowany podoficer); od września 1831 r. ppor (awansowany podoficer batalionu saperów) Stanisław Brzeziński po kapitulacji twierdzy udał się do Warszawy, ppor (awansowany podoficer) Hieronim Brzozowski po kapitulacji udał się do Warszawy; ppor (awansowany podoficer) Ignacy Sosnowski po kapitulacji przybył do Warszawy,

  4 batalion 3 pułku piechoty liniowej

dowódca: kpt (od stycznia 1831 r. mjr) Franciszek Chrzanowski zm. w maju 1831 r. w Zamościu; od maja mjr Józef Janikowski zm. w Zamościu we wrześniu 1831 r.),

dowódcy kompanii: kpt (od lutego 1831 r. mjr) Józef Janikowski (od maja dowódca batalionu); ppor (od lutego 1831 r. por, od marca 1831 r. kpt) Stanisław Kossowski po kapitulacji w Lublinie na zasiłku, następnie w zamojskiej 45 kompanii poprawczej, zm. w Zamościu, w październiku 1853 r.); ppor (od lutego por, od maja 1831 r. kpt) Tadeusz Białkowski (po powstaniu ppor 3 Bat. Wet. Czyn., po uwolnieniu ze służby na zasiłku); por (od lutego 1831 r. kpt) Michał Mikłaszewski po kapitulacji w Zamościu na zasiłku; por (od lutego 1831 r. kpt z przeniesieniem z 4 psp do 3 ppl) Józef Twarowski po kapitulacji w Lublinie na zasiłku,

lekarz batalionu: od stycznia 1831 r. Ludwik Hilszer (st. felczer infirmerii),

oficerowie w batalionie: ppor (od lutego 1831 r. por) Kacper Ciechowski (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku, dziedzic Gołąbków, tam zm. w styczniu 1841 r.); ppor (od lutego 1831 r. por, od czerwca kpt) Franciszek Przewłocki po kapitulacji w Zimnem na zasiłku; ppor (od lutego 1831 r. por od czerwca kpt z przeznaczeniem do 13 ppl) Józef Urbański po kapitulacji udał się do Warszawy; ppor (od marca 1831 r. por, później na kpt z przeznaczeniem do 1 puł  Szymon Zembrzuski (po powstaniu uwolniony ze służby poborca rogatek warszawskich); od czerwca 1831 r. (awansowany st. sierżant) ppor January Rosiewicz; od lipca 1831 r. ppor Tadeusz Rychłowski  oraz ppor Napoleon Olszański (obaj awansowani st. sierżanci); ppor Jan Hincz (awansowany podoficer 3 ppl) po kapitulacji przybył do Warszawy,

 4 batalion  7 pułku piechoty liniowej

dowódca: mjr Stanisław Miączyński po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu mjr w 7 ppl, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, zm. w Lublinie we wrześniu 1861 r.),

dowódcy kompanii: kpt (od lutego 1831 r. mjr) Paweł Ostrzykowski po kapitulacji przybył do Warszawy (po powstaniu kpt 7 ppl, po uwolnienia ze służby na zasiłku); kpt (od czerwca 1831 r. mjr w 12 ppl) Leon Blok po kapitulacji w Lublinie (po powstaniu kpt 7 ppl, po uwolnieniu ze służby na zasiłku); por (od lutego 1831 r. kpt) Józef Kawecki po kapitulacji w Lublinie na zasiłku (po powstaniu por w 7 ppl, uwolniony ze służby); por (od lutego 1831 r. kpt) Stanisław Nowakowski po kapitulacji przybył do Warszawy,

lekarz batalionu: od stycznia 1831 r. podlekarz Tomasz Archimowicz,

oficerowie w batalionie: ppor (od lutego 1831 r. por, od marca 1831 r. kpt) Józef Brzeziński po kapitulacji udał się do Warszawy (po powstaniu ppor 7 ppl, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, zm. w Krasnymstawie, w maju 1855 r.); ppor (od lutego 1831 r. por, od marca kpt, od lipca adiutant placu Twierdzy Zamość) Wojciech Karczewski ; od maja 1831 r. (wszyscy czterej awansowani w grudniu pchor) ppor Antoni Borowski, ppor Franciszek Miller (obaj w czerwcu przekazani do pułku grenadierów, w lipcu powrócili do Zamościa) oraz ppor Józef Bajerski , ppor Józef Massalski (obaj w czerwcu przekazani do 9 ppl, w lipcu powrócili); od lipca 1831 r. ppor Eustachy Zagrzewski, ppor Julian Jakubowski (obydwaj awansowani st. sierżanci)  oraz ppor Kazimierz Seydler (awansowany podoficer) po kapitulacji przybył do Warszawy; od sierpnia 1831 z Kwatermistrzostwa Generalnego ppor (awansowany konduktor) Józef Czajkowski,

oficerowie w twierdzy bez przydziału

ppor (oficer austriacki) Hipolit Chołoniewski (od kwietnia 1831 r. w 5 puł); ppor Adolf Stecki oraz ppor Franciszek Krawczyński (obaj mianowani na oficerów ochotnicy z Galicji – pierwszy ziemianin z Żółkwi, drugi aktor teatru lwowskiego, ur. w Zamościu 1811 r.); ppor Ignacy Wysocki, ppor Stanisław Małachowski, ppor Lucjan Michalski, ppor Puczyński, ppor Połonowski, ppor Zaremba (wszyscy ochotnicy z Podola mianowani na oficerów); ppor Antoni Dombrowski, ppor Antoni Domaradzki, ppor Władysław Bonikiewski; Antoni Białynia-Chołodecki urzędnik kancelarii kamienieckiego marszałka szlachty; por Ludwik Kuczyński (z korpusu gen Dwernickiego, 2 puł) od lipca 1831 r. kurier na trasie Warszawa-Zamość; od września 1831 r. kpt (od koń. września 1831 r. mjr) Aleksander Rudzki (kurier od gen Ramorino),

                                                      Batalion Gwardii Ruchomej w Zamościu

W marcu 1831 r. do Zamościa przybył kpt Franciszek Frezer mianowany przez Naczelnego Wodza dowódcą Gwardii Ruchomej. Na początku kwietniu 1831 r. w Tomaszowie i Józefowie zorganizowano kadrowe bataliony gwardii oraz w Zamościu kompanię wolnych strzelców  przeznaczoną do korpusu gen Dwernickiego dowódca por Dominik Szamowski (6ppl). Oba bataliony zostały rozformowane, wykorzystane do uzupełnienia stanu osobowego korpusu gen Dwernickiego i garnizonu zamojskiego.

W Zamościu został zorganizowany batalion gwardii ruchomej kpt Jana Kiełpińskiego (były por 9 pp Księstwa Warszawskiego), kadrę stanowiło 14 byłych więźniów wojskowych. Na początku maja batalion został włączony do organizowanych w Zamościu kolumn ruchowych.

Gen Dwernicki odkomenderował oficerów do organizacji Straży Bezpieczeństwa. Dowódcą straży mianował mjr Fabiana Borakowskiego, dowódcę kompanii ozdrowieńców stacjonującą w Józefowie oraz dodatkowo ppłk Dominika Terleckiego oraz kpt Franciszka Frezera (obaj w kwietniu 1831 r. odeszli z korpusem gen Dwernickiego na Wołyń).

Z pozostałych rekonwalescentów korpusu i gwardzistów zostały sformowane dwie ruchome kolumny do wsparcia zbierającej się Straży Bezpieczeństwa. Mjr Fabiana Borakowskiego, który 2 maja 1831 r. mianowany został mianowany dowódcą wojskowym Województwa Lubelskiego, po kapitulacji twierdzy udał się do Warszawy (po powstaniu kpt 6 ppl, po uwolnieniu ze służby na zasiłku).

Druga kpt Michała Gołębiowskiego (od lutego 1831 r. w Korpusie Inwalidów i Weteranów) od czerwca dowódca 1 szwadronu Legii Podolskiej. W czerwcu 1831 r. zostały ściągnięte do twierdzy przez gen Krysińskiego. W lipcu 1831 r. połączone w oddział mjr Borakowskiego; oddział Gwardii Ruchomej w Zamościu.

Oddział kadrowy

W czerwcu 1831 r. przybył mjr Kajetan Rzuchowski wyznaczony przez Sztab Generalny na dowódcę i organizatora pospolitego ruszenia, jego miejsce postoju w Szczebrzeszynie. Formowanie zostało wstrzymane ponieważ chłopi ordynaccy przed poborem schronili się w lasach. W lipcu 1831 r. sam schronił się w Zamościu.

Oddział kadrowy został sformowany w końcu lipca 1831 r. w Zamościu z ozdrowieńców korpusu gen Chrzanowskiego i ochotników. Jego zadaniem było zorganizowanie 9 psp. Ponieważ teren był zajęty przez nieprzyjaciela, chłopi poukrywali się przed poborem w lasach przy poparciu urzędników ordynacji. Zrezygnowano z tworzenia pułku do czasu wyzwolenia Lubelszczyzny, w sierpniu 1831 r. oddział odszedł za Wisłę.

 dowódca oddziału: mjr Kajetan Rzuchowski.

22 lutego 1831 r. feldmarszałek Iwan Dybicz wystawił dla dóbr będących własnością Stanisława Zamoyskiego, który przebywał w Petersburgu, „list obronny” chroniący je przed zniszczeniem przez oddziały rosyjskie.

 Partyzancka kolumna ruchoma

Sformowana w Zamościu, w lipcu 1831 r. przez gen Krysińskiego do utrzymywania łączności na trasie Zamość-Zawichost. W jej skład weszli wybrani żołnierze garnizonu zamojskiego i ochotnicy (w większości urzędnicy przebywający w Zamościu).

 dowódca oddziału: por Jan Świeszewski.

 Oddział Strzelców Leśnych

W lutym 1831 r. sformowano w Zamościu kompanię strzelców do wsparcia zebranej Straży Bezpieczeństwa. Po rozproszeniu straży przez Rosjan, prowadziła walkę partyzancką w oparciu o twierdzę. Od lipca jako batalion strzelców celnych z zadaniem utrzymywania łączności z twierdzą. W sierpniu 1831 r. przeszedł za Wisłę.

 Dowódca: por korpusu inwalidów  i weteranów (od czerwca 1831 r. kpt) Wincenty Giedroyć (po powstaniu por Korpusu Inwalidów, uwolniony ze służby i zesłany do Wiatki).

2 batalion pociągów (taborów)

Od stycznia 1822 r. stacjonuje w Zamościu, od 1830 r. w obozie pod Warszawą). Przynależał do 2 Dywizji Piechoty,  kompanie były przydzielone do pułków.

Dowódca: od stycznia 1822 r. mjr Antoni Łukowski,

młodszy oficer: od stycznia 1822 r. kpt Karol Rzewuski,

adiutant dowódcy i kwatermistrz: od stycznia 1822 r. por Jan Wierzbicki,

dowódcy kompanii: 1 ppor Ignacy Kozłowski (przy 3 ppl); 2 ppor Stanisław Goliszewski (przy 7 ppl); 3 ppor Jan Lewandowski (przy 4ppl); 4 ppor Antoni Obniński (przy 8 ppl) zmarł w grudniu 1828 r., od stycznia 1829 r. ppor Piotr Zarzycki; 5 ppor Jan Wandycz (przy 2 psp); 6 ppor Wincenty Piotrowski (przy 4 psp).

                                            Korpus Inwalidów i Weteranów

Od grudnia 1816 r. po organizacji Korpusu Inwalidów i Weteranów w Zamościu służbę pełniła komenda (oddział) z 6 kompanii weteranów, do 1817 r.  był to jedyny stały garnizon twierdzy. Pełnił rolę policji nie tylko w twierdzy również w obwodzie zamojskim.

dowódca obwodu zamojskiego: w latach 1816-21 kpt Józef Kaczorowski (z 1 kompanii inwalidów),

dozorcy budowli Twierdzy Zamość: w latach 1816-21 por Józef Duval z 2 kompanii Korpusu Inwalidów (dymisja z płacą od lipca 1821 r.) oraz kpt Stanisław Jabłoński z 6 kompanii Korpusu Weteranów.

 12 kompania weteranów

 Sformowana w listopadzie 1821 r. dla twierdzy zamojskiej.

 dowódca kompanii (był jednocześnie dowódcą obwodu zamojskiego): kpt Ignacy Karpiński (od 1828 r. w 5 kompanii weteranów); od 1828 r. kpt Aleksander Faliński (od 1830 r. w kompanii roboczej),

dozorcy budowli Twierdzy Zamość: por Franciszek Czyżewski (budowle na Nowej Osadzie) z 1 kompanii Korpusu Inwalidów oraz kpt Stanisław Jabłoński (zm. w styczniu 1824 r.); od stycznia 1825 r. z 8 kompanii weteranów ppor Jakub Schmidt (od 1830 r. w 1 kompanii 1 Batalionu Weteranów, zm. w Łęcznej, w sierpniu 1852 r.),

oficerowie (wszyscy od 1821 r.): por Dionizy Stankiewicz (od 1830 r. w kompanii roboczej ); por Kazimierz Bilewicz (od 1830 r. w 1 kompanii 2 batalionu); ppor Sebastian Górski (od 1830 r. w 2 kompanii 1 batalionu); ppor Onufry Pomorski (od 1830 r. w kompanii roboczej); od 1828 r. ppor Jan Jaworski (od 1830 r. w 1 kompanii 2 batalionu); ppor Dominik Damięcki (od 1830 r. w 4 kompanii 2 batalionu); ppor Aleksander Aniołkowski (od 1830 r. w 1 kompanii 2 batalion); ppor Wojciech Osmólski (od 1830 r. w kompanii roboczej); ppor Karol Stępkowski (od 1830 r. w kompanii roboczej); ppor Józef Karczewski (od 1830 r. w kompanii roboczej); ppor Szymon Słomiński (od 1830 r. w 3 kompanii 2 batalionu); ppor Teodor Moniak (od 1830 r. w kompanii roboczej),

Kompania robocza została sformowana do budowy kanału augustowskiego.

lekarz batalionu: od października 1821 r. Szymon Pyrzanowski, od 1824 r. za dodatkową opłatą nadzorował lazaret więźniów cywilnych[9], zm. we wrześniu 1827 r. w Zamościu); od 1828 r. vacat,

starszy felczer: Wojciech Stemplewski od 1831 r. podlekarz 6 ppl,

szef kompanii: feldfebel Tomasz Piotr Tygielski,

W końcu 1829 r. została przeprowadzona  reorganizacja korpusu, od 1830 r. w Zamościu  służbę pełniła komenda (oddział) z 1 kompanii 2 batalionu weteranów, kompania stacjonowała w Województwie Lubelskim,

dowódca obwodu zamojskiego: por Kazimierz Bilewicz w kwietniu 1831 r. przeniesiony do 2 p Jazdy Mazurów (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku),

dozorcy budowli Twierdzy Zamość: por Franciszek Czyżewski (budowle na Nowej Osadzie) z 1 kompanii inwalidów (po powstaniu por Korpusu Inwalidów, po uwolnieniu ze służby dziedzic dóbr Tarnogóra, gdzie zm. w lipcu 1846 r.) oraz ppor Jan Dylik z 3 kompanii 1 batalionu i ppor Jan Boniakiewicz z 2 kompanii 1 batalionu (po powstaniu w Korpusie Weteranów w Łukowie),

dozorcy budowli: od pocz. 1831 r. por Franciszek Czyżewski oraz ppor Jan Kowański z 4 kompanii 1 Bat. Wet. (po powstaniu na zasiłku a następnie w zamojskiej komendzie inwalidów 10 Okręgu Straży Wew.),

komendanci komend na terenie obwodu zamojskiego (wszyscy z 1 kompanii 2 batalionu weteranów): ppor Aleksander Aniołkowski  (zm. w Zamościu w sierpniu 1830 r.); ppor Jacenty Lewandowski zm. w Zamościu, w lipcu 1830 r.; ppor Jan Jaworski po powstaniu urzędnik ordynacji, zm. w Zamościu, w kwietniu 1875 r.; ppor Franciszek Willa (po powstaniu dymisjonowany, mieszkał w Szczebrzeszynie); ppor Kazimierz Skinder po powstaniu w zamojskiej komendzie inwalidów a następnie w 45 kompanii poprawczej, zm. w Zamościu, w kwietniu 1840 r.; ppor Jakub Fijałkowicz po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku, zm. w Łukowie w 1870 r.; ppor Antoni Cieszeyko po uwolnieniu ze służby na zasiłku, zm. w Zamościu w maju 1841 r.,

Komendy ulokowane w ważniejszych miejscowościach obwodu pełniły rolę policyjną w terenie.

szef komendy: feldfebel Wincenty Rejman, po powstaniu ekonom w Mełgwi, tam zm. w styczniu 1840 r..

  Kompanie poprawcze w Twierdzy Zamość

         Utworzone od października 1822 r.

dowódca: od października 1822 r. p.o. (od kwietnia 1825 r. rzeczywisty dowódca) mjr Ignacy Rozmysłowski,

kapelan więźniów: od października 1822 r. Ignacy Hoffman kapelan z 2 psp,

 1 kompania poprawcza      

dowódca: kpt Jan Smotrycki (od czerwca 1824 r. na reformie, w grudniu 1829 r. uwolniony ze służby); od czerwca 1824 r. kpt Teodor Kozłowski,

oficerowie: por Jan (Gaspar) Zieliński (zm. w marcu 1828 r. w Zamościu); ppor Walenty Borkusiak, ppor Michał Sierakowski; od stycznia 1825 r. ppor Michał Sierakowski oraz ppor Stanisław Millerowicz,

szef kompanii: od października 1822 r. feldfebel Karol Jasiewicz,

 2 kompania poprawcza

dowódca:  kpt Jan Olszewski,

oficerowie: por Jan Januszewski (od września 1826 r. w 8 kompanii weteranów); ppor Tadeusz Nagurski; ppor Tomasz Wernerowski; od 1823 r. ppor Józef Olszański (od września 1828 r. w 1 Bat. Weteranów Czynnych); ppor Aleksander Gliński (od września 1828 r. w 2 Bat. Weteranów Cz.); ppor Leon Bułhak (od września 1828 r. w 2 Bat. Weteranów Czynnych); od stycznia 1825 r. ppor Franciszek Wiśniewski; od września 1826 r. ppor Michał Połeć,

szef kompanii: od października 1822 r. feldfebel Józef Ryszler,

Skład kompanii poprawczej wg etatu z 31 grudnia 1826 r.: oficerów 4, feldfebel 1, podoficerów 16, dobosz 1, pisarz 1, kapelan 1, cyrulik 1, więźniów 100-140.

     Kompania poprawcza (cywilna)

W 1814 r. powstały dom poprawy (mieścił się w ratuszu) i areszt (mieścił się w Bramie Szczebrzeskiej), przeznaczone dla przestępców cywilnych. Dozorcy: Jan Kormański zm. w Janowie w 1848 r. i Mateusz Huk zm. w Zamościu 1833 r., nadzorował je burmistrz Zamościa. Warty zewnętrzne wystawiał zamojski oddział Korpusu Inwalidów, od grudnia 1816 r. 6 kompania weteranów.

Cywilna kompania poprawcza została utworzona w końcu 1824 r. po przeniesieniu więzienia cywilnego z Zamościa do Janowa. Była wydzieloną częścią 1 kompanii poprawczej (wojskowej).

dowódca: kpt Stefan Laskowski (od kwietnia 1828 r. dowódca 3 kompanii poprawczej w Modlinie); od czerwca 1828 r. kpt Tomasz Mańkowski,

oficerowie: ppor Wincenty Furgałowicz (od września 1828 r. w 1 Bat. Weteranów Czynnych); ppor Jan Bazarewski (od stycznia 1828 r. w 6 kompanii weteranów); ppor Paweł Skrzydlewski; od stycznia 1825 r. ppor Franciszek Krumułowski,

szef kompanii: feldfebel Jan Malinowski,

pisarz przy więźniach cywilnych: Stefan Malawski,

                        Półkompania ( poprawcza w Twierdzy Modlin

    Półkompania utworzona od października 1822 r., od 1825 r. kompania poprawcza.

dowódca: kpt Tomasz Pawłowski,

oficerowie: ppor Józef Tomkowski (od września 1826 r. w Batalionie Wet. Czynnych); od stycznia 1825 r. ppor Wawrzyniec Koźmiński (od stycznia 1830 r. w Korpusie Inwalidów i Weteranów) oraz ppor Józef Budzyński; od września 1826 r. ppor Tomasz Bieńkiewicz,

                                     3 Batalion Weteranów Czynnych

Został utworzony w styczniu 1828 r. z połączonych wojskowych kompanii poprawczych.

dowódca: od stycznia 1828 r. mjr Ignacy Rozmysłowski (od grudnia 1829 r. dymisja w stopniu ppłk z pensją); od grudnia 1829 r. mjr Stefan Laskowski od lutego 1831 r. dyrektor szpitala wojskowego w Warszawie,

                                   1  kompania poprawcza

dowódca: kpt Teodor Kozłowski; od grudnia 1829 r. ppor Józef Przybylski,  

oficerowie: ppor Walery Borkusiak (od września 1828 r. w 1 Bat. Weteranów Czynnych); ppor Michał Sierakowski (od września 1828 r. w 1 Bat. Wet. Czyn.); ppor Michał Sierakowski w 1828 r. usunięty ze służby za malwersacje w furażu i skazany sądownie na rok więzienia, skreślony z ewidencji w marcu 1831 r.); ppor Stanisław Millerowicz; od września 1828 r. ppor Jan Smoleński  oraz ppor Tomasz Budzyński,

szef kompanii: feldfebel Karol Jasiewicz,

  2  kompania poprawcza

dowódca:  kpt Jan Olszewski,

oficerowie: ppor Tomasz Wernerowski; ppor Franciszek Wiśniewski; ppor Michał Połeć; ppor Tadeusz Nagurski; od września 1828 r. ppor Józef Przybylski (od grudnia 1829 r. dowódca 1 kompanii poprawczej),

szef kompanii: feldfebel Józef Ryszler,

                3 kompania poprawcza (w Modlinie)

dowódca: kpt Tomasz Pawłowski (zm. w kwietniu 1828 r.); od kwietnia 1828 r. kpt (od grudnia 1829 r. mjr i dowódca 3 batalionu weteranów) Stefan Laskowski; od grudnia 1829 r. kpt Teodor Kozłowski,

oficerowie: ppor Józef Budzyński; ppor Tomasz Bieńkiewicz (od września 1828 r. dowódca 2 kompanii poprawczej cywilnej); od maja 1828 r. ppor Maciej Izbicki; od grudnia 1828 r. ppor Paweł Marszałkowski.

                       Kompanie poprawcze więźniów cywilnych

Po reorganizacji we wrześniu 1828 r.

1 kompania poprawcza

dowódca: kpt Tomasz Mańkowski,

oficerowie: od września 1828 r. ppor Walerian Sierzputowski; ppor Paweł Skrzydlewski; ppor Franciszek Krumułowski; ppor Jan Sawicki (zm. w 1830 r.) oraz ppor Antoni Berent – obaj od września 1828 r. czasowo przeniesiony z 2 Bat. Wet. Czyn., od stycznia 1830 r. przeniesieni do 2 kompanii 2 Bat. Wet. Czyn.,

szef kompanii: feldfebel Jan Malinowski,

  2 kompania poprawcza

dowódca:  od września 1828 r. ppor Tomasz Bieńkiewicz,

oficerowie: od września 1828 r. ppor Antoni Czerwiński; ppor Mateusz Raszkiewicz; ppor Piotr Kwiatkowski; ppor Michał Stankiewicz (czasowo przeniesiony we wrześnio 1828 r. z 1 Bat. Wet. Czyn., w styczniu 1830 r. przeniesiony do Korpusu Inwalidów i Weteranów 3 kompania 2 Batalionu, zm. w tym roku) oraz ppor Jakub Florkowski (czasowo przeniesiony we wrześniu 1828 r. z 2 Bat. Wet. Czyn., od 1830 r. w 3 kompanii 2 Bat. Wet. Czyn),

szef kompanii: feldfebel Szymon Twardowski.

                                   3 Batalion Weteranów Czynnych

Od stycznia 1830 r. po reorganizacji; włączono w jego skład kompanie cywilne.

dowódca: mjr Stefan Laskowski w lutym 1831 r. przeznaczony na dyrektora szpitala wojskowego w Warszawie (po powstaniu kpt 3 Batalionu Weteranów Czynnych, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, dziedzic cząstkowy wsi Babin, tam zm. w lutym 1852 r.),

                           Kompanie poprawcze więźniów wojskowych

     Areszt oficerski mieścił się w Bramie szczebrzeszyńskiej, cele pojedyncze.

           1 kompania poprawcza

Mieściła się w starej bramie lwowskiej.

dowódca: ppor Józef Przybylski (zm. w Zamościu, w październiku 1830 r.),

oficerowie: ppor Jan Smoleński (od stycznia 1831 r. w 7 ppl) po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., uwolniony ze służby); ppor Tomasz Budzyński po kapitulacji w Rawie (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku); ppor Stanisław Millerowicz (zm. w marcu 1831 r. w Zamościu); od stycznia 1831 r. ppor Karol Berdo (od lipca 1831 r. w krakusach twierdzy),

szef kompanii: feldfebel Karol Jasiewicz (po powstaniu w zamojskiej komendzie inwalidów, zm. w Zamościu, w lutym 1855 r.).,

         2 kompania poprawcza

Mieściła się w starej bramie lubelskiej.

dowódca: od stycznia 1830 r. mjr Piotr Sendek po kapitulacji w Szczebrzeszynie na zasiłku (po powstaniu uwolniony ze służby, dzierżawca Majdanu Nepryskiego),

oficerowie: kpt Jan Olszewski przeniesiony do administracji szpitala garnizonowego Twierdzy Zamość po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu kpt 3 Batalionu Wet. Czyn.,  uwolniony ze służby, zm. w Zamościu, w grudniu 1832 r.); ppor (od marca 1831 r. por) Tadeusz Nagórski (od lutego 1831 r. w 6 puł, po powstaniu uwolniony ze służy na zasiłku, właściciel wsi Osowa); ppor Tomasz Wernerowski po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalion Wet. Czyn., uwolniony ze służby, zm. w Zamościu, w listopadzie 1832 r.); ppor Michał Połeć po kapitulacji w Zamościu na zasiłku następnie w zamojskiej komendzie inwalidów 10 Okręgu Straży Wewnętrznej); ppor Franciszek Wiśniewski po kapitulacji w Krasnobrodzie na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., uwolniony ze służby); od stycznia 1831 r. ppor (awansowany st. sierżant) Franciszek Łaszkiewicz,

szef kompanii: feldfebel Józef Ryszler (po powstaniu w Krynicach, siodlarz),

                              3 kompania poprawcza (w Modlinie)

dowódca: kpt Teodor Kozłowski (po powstaniu kpt 3 kompanii poprawczej, po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

oficerowie: ppor Józef Budzyński (od lutego 1831 r. por odkomenderowany do korpusu artylerii, po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku); ppor Maciej Izbicki (po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku); ppor Paweł Marszałkowski (od stycznia 1830 r. w 1 Bat. Wet. Czyn., po uwolnieniu ze służby na zasiłku); od stycznia 1830 r. ppor Aleksander Montellatiey (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., po uwolnieniu ze służby na zasiłku),

 Kompanie poprawcze więźniów cywilnych

    Obie znajdowały się w przebudowanym ratuszu, na parterze.

                                     1 kompania poprawcza

dowódca: kpt Tomasz Mańkowski po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu kpt 3 Batalionu Wet. Czyn., a następnie w komendzie inwalidzkiej 10 Okr. Straży Wew.),

oficerowie: ppor Paweł Skrzydlewski po kapitulacji w Krasnobrodzie na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn. a następnie w 45 zamojskiej kompanii poprawczej); ppor Franciszek Krumułowski (po powstaniu na zasiłku a następnie w modlińskiej 44 kompanii poprawczej); ppor (od lutego 1831 r. por z przeznaczeniem do pułku weteranów czynnych, od lipca 1831 r. kpt) Walerian Sierzputowski (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., po uwolnieniu ze służby na zasiłku, zamieszkały w Tuchowicach),

szef kompanii: feldfebel Jan Malinowski,

2 kompania poprawcza

dowódca: ppor  Tomasz Bienkiewicz (od kwietnia 1831 r. przeniesiony do 2 psp, w czerwcu por z przeznaczeniem do 5 psp), pozostał w Warszawie,

oficerowie: ppor Antoni Czerwiński po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., następnie w zamojskiej komendzie inwalidów 10 Okr. Str. Wew., zm. w Zamościu, w styczniu 1837 r.); ppor Mateusz Raszkiewicz po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu ppor 3 Batalionu Wet. Czyn., następnie w zamojskiej komendzie inwalidów 10 Okr. Str. Wew.); ppor Piotr Kwiatkowski po kapitulacji w Zamościu na zasiłku (po powstaniu w ppor 3 Batalion Wet. Czyn., następnie w zamojskiej 45 kompanii poprawczej, zm. w Zamościu, w lutym 1839 r.),

szef kompanii: feldfebel Szymon Twardowski, od stycznia 1831 r. ppor w 15 ppl, zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r..

pisarz przy więźniach cywilnych: Stefan Malawski (po powstaniu dozorca konsumpcyjny w Szczebrzeszynie, tam zm. w czerwcu 1834 r.),

W Zamościu w 9 grudnia 1830 r. uwolniono 12 więźniów (duchowny, 3 cywili, 8 wojskowych), którzy bez sądu i wyroku osadzeni byli w więzieniu. Kilku od paru lat, chociaż cesarz dawno kazał ich zwolnić.

Jednocześnie wszystkich więźniów cywilnych 264 odesłano do Lublina i Janowa. Więzienia były ochraniane przez oddziały Straży Bezpieczeństwa, zostały przeniesione za Wisłę po wkroczeniu wojsk rosyjskich do Królestwa.

nadzorca więźniów (więzienie cywilne w Janowie): Stanisław Kostecki.

394 więźniów wojskowych skazanych za lekkie przestępstwa, przede wszystkim dezerterów dyktator Chłopicki kazał zwolnić i odesłać do ich pułków.

Po tym przestał istnieć 3 Batalion Weteranów Czynnych jako jednostka karna, w Zamościu pozostała jego kadra. W Zamościu podczas powstania nadal było więzienie, w ktorym przetrzymywano więźniów wojskowych skazanych za ciężkie przestępstwa (zbrodniarze), dezerterów z wojsk powstańczych i szpiegów.

  Kawaleria garnizonu Twierdzy Zamość

Brygada Rezerwowa Kawalerii

Przysyłana do służby garnizonowej w lecie kiedy wychodziły z Zamościa jednostki piechoty, w jej skład wchodziły szwadrony zapasowe wszystkich pułków kawalerii.

dowódca: płk Maciej Dembiński (4 psk),

 pułk rezerwowy Dywizji Strzelców Konnych

dowódca: ppłk Ignacy Żeliński (2 psk),

 pułk rezerwowy Dywizji Ułanów

dowódca: ppłk Mateusz Neymann (3 puł).

W sierpniu 1829 r. zm. w Zamościu przykomenderowany do 3 puł ppor Wilhelm Ave.

                           Komendant kawalerii Twierdzy Zamość

Wyznaczony na stanowisko od lutego 1831 r., przebywał w Zamościu od grudnia 1830 r.: ppłk Tomasz Bardzki (były kpt 7 pułku jazdy galicyjsko-francuskiej).

                                        Pododdział z 4 pułku ułanów

Ponieważ w twierdzy nie było kawalerii, został przysłany czasowo w styczniu 1831 r..

dowódca pododdziału: ppor Antoni Piotrowski.

  Oddział Złotej Chorągwi Wolności

Szwadron formowany nad granicą austriacką, w Tomaszowie Lubelskim sztab, jednostki w różnych miejscowościach Lubelszczyzny. Z braku wsparcia finansowego oraz napływu ochotników nie został sformowany. Na początku lutego ściągnięty do Zamościa przez gen Sierawskiego, od początku marca w Warszawie, gdzie z braku dyscypliny został rozwiązany i włączony do rożnych pułków.

   dowódca: mjr Inocenty Horodyński (były dymisjonowany mjr z 3 puł),

 oficerowie: ppor Józef Supiński oraz ppor Henryk Bronisławski (obaj od marca 1831 r. w 5 puł); ppor Władysław Rozwadowski (od marca 1831 r. w sztabie naczelnego wodza); ppor Tadeusz Miecznikowski i ppor Adam Karęga (obaj od marca 1831 r. w 1 psk).

                                             Krakusi Twierdzy Zamość

    Od lutego do lipca 1831 r. obywatel z obwodu hrubieszowskiego Michał Kuźmiński zorganizował w Zamościu odział krakusów, w marcu liczył 35 osób, od lipca 1831 r. szwadron,

dowódca: mjr Michał Kuźmiński (były kpt 1 puł), po powstaniu w Lublinie, przemysłowiec, tam zm. w marcu 1869 r.,

dowódcy plutonów (wszyscy w lipcu 1831 r. przekazani do krakusów): por (od lipca 1831 r. kpt) Feliks Naramowski; ppor (od lipca por) Karol Berdo z 3 Batalionu Weteranów Czynnych (po powstaniu ppor 2 Bat. Wet. Czyn., po uwolnieniu ze służby na zasiłku, następnie w warszawskiej komendzie inwalidów); ppor (awansowany w kwietniu 1831 r. podoficer, od lipca 1831 r. por) Teodor Kuczyński z korpusu gen Dwernickiego (2 p uł); st. wachmistrz (od lipca 1831 r. ppor) Jan Syklowski z pułku krakusów gen Dwernickiego.

Legia Podolska

Formowana od końca maja 1831 r. w Józefowie przez Jacka Gołyńskiego (od czerwca 1831 r. w Warszawie jako poseł z ziem zabranych, po powstaniu na zesłaniu w Tobolsku). Od końca czerwca 1831 r. legia została przekształcona w dywizjon (2 szwadrony) i przeniesiona do Zamościa, dowódca legii otrzymał rozkaz przejścia za Wisłę, a przy braku możliwości, podporządkowanie się gen Krysińskiemu. Nie wchodziła w skład garnizonu twierdzy, była w składzie Legii Litewsko-Ruskiej. Po powstaniu mieszkańcy guberni kijowskiej, podolskiej i wołyńskiej zostali zatrzymani i postawieni przed sądem wojennym a następnie ułaskawieni.

 dowódca: por (od czerwca 1831 r. kpt, od sierpnia 1831 r. mjr) Aleksander Wereszczyński (od stycznia 1831 r. był zastępcą Intendenta Generalnego Wojska w województwie lubelskim, po powstaniu na emigracji),

adiutanci: por Paweł Korzeniowski; ppor Konstanty Skowroński; ppor Ksawery Bojalski; pchor Mikulicz,

 przy dowódcy do specjalnych poruczeń: od lipca 1831 r. ppor Józef Dunin z 2 puł (po powstaniu wyłączony spod amnestii),

 kadeci-podoficerowie:  Adam Rudnicki; Karol Popiel; Jędrzej Kuliński; Julian Jagiełłowicz; Kajetan Młodzianowski; Kajetan Dłuski; Kajetan Janiszewski; Antoni Jagiełłowicz; Władysław Jagiełłowicz; Rupniewski,

                                                          1 szwadron

dowódca: kpt Michał Gołębiowski,

 dowódcy plutonów: 1 ppor Maurycy Gosławski,  2 ppor Jan Zalewski, 3 ppor Franciszek

Kowalski, 4 ppor Henryk Lipkowski.

                                            2 szwadron

dowódca: kpt Teodor Korzeniowski,

dowódcy plutonów: 1 ppor Spirydon (Spirydion) Ostaszewski, 2 ppor Bernard Chomentowski, 3 ppor Zadernowski, 4 ppor Konstanty Wojtkusiński.

Lazarety  (szpital[10])  wojskowe w Twierdzy Zamość

Lazaret rosyjski

Po kapitulacji pozostał lazaret wojskowy wraz z rannymi i chorymi żołnierzami polskimi, którzy byli w nim leczeni (zawarte to było w warunkach kapitulacji twierdzy). 8 lutego 1814 r. szpital został przejęty przez wojsko rosyjskie.

Personel (dawny personel szpitala polskiego): ekonom lazaretu Andrzej Pruski; oficjalista lazaretu Michał Kuszel; urz. zdr. 1 kl (naczelnik lazaretu) Józef Lisowiecki; urzędnicy zdr. 3 kl Szymon Kozłowski oraz Wilhelm Kiel; aptekarz 2 kl Leon Czuryłło; aptekarz nadetatowy Pakoszewski; dozorcy chorych Tomasz Wiśniewski i Jan Dębczyński, obaj od grudnia 1815 r. stróże nocni Miasta Zamościa. W grudniu 1815 r. lazaret został przeniesiony do Lublina.

W Królestwie Polskim wprowadzono system pułkowych szpitali, w celu zmniejszenia kosztow i zapewnienia lepszej opieki chorym. Od 1816 r. w Zamościu istniały lazarety: pułkowy piechoty i kompanii artylerii garnizonowej. Każdy pułk piechoty (ze składu 2 DP) przybyły na służbę garnizonową do twierdzy zamojskiej zakładał swój lazaret. Po odejściu odsprzedawał całe wyposażenie kolejnemu przybyłemu pułkowi.

Lazaret pułkowy piechoty

 lekarz ordynujący: każdorazowy sztabslekarz pułku,

 lekarz dyżurny: wybrany kolejno do służby lekarz batalionu,

Dodatkowo dyżurny oficer wyznaczony z pułku do służby w lazarecie oraz dozorca (podoficer) i 24 posługaczy.

W końcu 1815 r.  został utworzony lazaret 4 pułku strzelców pieszych w składzie: komendant sztabslekarz pułku Jan Brzęski (Brzenski); lekarze: Stanisław Wasilewski, Gaspar Niedobylski i August Herbst; ekonom lazaretu Mikołaj Skórecki (Skorecki); pisarz Franciszek Ketner.

Lazaret kompanii artylerii garnizonowej

lekarz dyżurny: każdorazowy lekarz kompanii,

 Ponadto wyznaczony podoficer dyżurny (gospodarz) i 2 posługaczy.

 Infirmeria w Twierdzy Zamość

 Stały lazaret garnizonowy w Twierdzy Zamość (infirmeria) istniał od 1 stycznia 1817 r., wszystkie jednostki znajdujące się w twierdzy płaciły za leczenie swoich chorych. Powstał z połączenia istniejących lazaretów stacjonujących jednostek.

 komendant infirmerii: każdorazowy dowódca 2 kompanii artylerii garnizonowej,

 oficer dyżurny infirmerii: ppor Jan Jaworski z Korpusu Inwalidów i Weteranów,

 dyrektor lazaretu: sztabslekarz 2 Dywizji,

 lekarz ordynujący: sztabslekarz pułku,

 lekarz asystujący: lekarz batalionu,

 aptekarz młodszy infirmerii: Józef Maszadro,

 dozorcy infirmerii: od 1817 r. sierżant Jan Gruszka; od 1824 r. sierżant Franciszek Alaszewski; od 1827r. sierżant Feliks Czajkowski; od grudnia 1828 r. sierżant Jan Serwach.

Byli to podoficerowie 2 kompanii artylerii, pełnili rolę gospodarzy lazaretu. Podlegali pod sztabs lekarza, nadzorowali pracę posługaczy przy chorych. Odpowiedzialni byli za pochowanie zmarłych w lazarecie.

skład dozoru infirmerii: ekonom mający zamieszkiwać w budynku infirmerii (nadzorujący pralnię, kuchnię i finanse); komisarz (pomocnik ekonoma); pisarz,

 kapelan infirmerii: tą rolę pełnili kolejno kapelani pułków.

   Lazaret wojskowy 3 kl Twierdzy Zamość

 Od 16 lutego 1831 r. w twierdzy powstał  lazaret wojskowy 3 klasy, mogący przyjąć do 500 chorych. Na każdych 100 pacjentów, miało przypadać: lekarz ordynujący, lekarz asystujący, felczer, dozorca i 10 posługaczy. Po kapitulacji twierdzy funkcjonował do 19 grudnia 1831 r., od 1 stycznia 1832 r. lazaret wraz z personelem przeszedł pod administrację rosyjską (Zarząd Intendentury Generalnej).

 Dyrekcja lazaretu

dyrektor opiekun [11]: ppłk Józef Puternicki po kapitulacji do likwidacji lazaretu, następnie w wojsku rosyjskim jako st. lekarz szpitala twierdzy zamojskiej, od czerwca 1835 r. sztabslekarz zamojskiej komendy inwalidzkiej,

 oficer dyżurny lazaretu: ppor Jan Jaworski (przydzielony z kompanii weteranów),

lekarz dyrygujący: (zwierzchnik służby lekarskiej, sam nie leczył) w stopniu zastępcy lekarza batalionu Tomasz Krauze po kapitulacji do zamknięcia lazaretu w grudniu 1831 r., następnie lekarz cywilny w Lublinie, od 1838 r. lekarz obwodu zamojskiego, zm. w Krasnymstawie, w maju 1866 r.,

Personel lazaretu

lekarze ordynujący: Jan Zieńkowski doktor medycyny i chirurg, (po powstaniu rektor szkół im. Zamojskich i doktor medycyny w Szczebrzeszynie, gdzie zm. w kwietniu 1834 r.); Wojciech Żelkowski (doktor medycyny i chirurg) w lazarecie do jego zamknięcia w grudniu 1831 r. (po powstaniu lekarz cywilny w dobrach Majdan Górny); od kwietnia 1831 r. (obydwaj z korpusu gen Dwernickiego) Stanisław Łuszczykiewicz (po powstaniu lekarz cywilny) oraz Piotr Czyżkowski (lekarz batalionu 1 psk, po powstaniu uwolniony ze służby na zasiłku) po kapitulacji twierdzy udał się do Warszawy; Jan Skalski (lekarz obwodu zamojskiego, po powstaniu lekarz cywilny, zm. w Janowie w styczniu 1842 r.),

 lekarze asystujący: Tomasz Archimowicz (podlekarz 4 batalion 7 ppl) do zamknięcia lazaretu w grudniu 1831 r., następnie uwolniony ze służby; Wincenty Mastelski (od lutego 1831 r. w Warszawie); od lutego 1831 r. Wilhelm Fischer (z 4 batalionu 2 psp) do zamknięcia lazaretu w grudniu a następnie w wojsku rosyjskim, w sierpniu 1834 r. dymisja;  Leopold Danowski (z 4 batalionu 4 psp) zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.; Józef Lubiński (lekarz 2 kompanii art. garnizonowej, zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.); Wojciech Zwoliński (po powstaniu lekarz cywilny); od marca 1831 r. Alfons Brawstedt chirurg żydowski (chirurg był pomocnikiem lekarza ordynującego), który ufundował wojskowy lazaret w Łaszczowie, który przeniesiono do Zamościa, po powstaniu lekarz cywilny,

 starsi felczerzy lazaretu:  Antoni Sikorski; Ludwik Hilszer (z 4 baonu 3 ppl),  

 felczerzy lazaretu: Stanisław Pyrzanowski; Rudolf Kowalkowski; Sztyller,

Wszyscy st. felczerzy i felczerzy pracowali do zamknięcia lazaretu w grudniu 1831 r., a następnie w lazarecie zamojskim na służbie rosyjskiej.

dozorcy lazaretu: Franciszek Gochowski (podoficer lazaretu); Tomasz Boczkowski; Antoni Gołębiowski; Jan Celler; Stanisław Boniec (wszyscy czterej to przydzieleni podoficerowie weteranów),

 Dozór lazaretu

 ekonom lazaretu (infirmerii): Mikołaj Skórecki (Skorecki); od końca 1830 r. drugi ekonom kpt Jan Olszewski,

 komisarz lazaretu (infirmerii): Franciszek Strąkowski (po powstaniu na służbie rosyjskiej na tym stanowisku, zm. w Uchaniach, w grudniu 1871 r.),

 intendent lazaretu (kierował magazynem i kancelarią): Mikołaj Bialski po powstaniu inspektor Urzędu Municypalnego w Zamościu, zm. w Janowie, w styczniu 1866 r.,

 pisarz lazaretu (infirmerii): Franciszek Ketner,

 Wojskowa Apteka Garnizonowa Twierdzy Zamość

aptekarz: Jerzy Reinhold Schmidt (po powstaniu na służbie rosyjskiej jako aptekarz a następnie lekarz szpitala wojskowego w Zamościu),

 pomocnicy aptekarza (podaptekarze): Antoni Białkowski (profesor szkoły im. Zamojskich Szczebrzeszynie, tam zm. w kwietniu 1838 r.),

prowizor[12]: aptekarz 2 kl Jan Prusinowski pracował do istnienia lazaretu w grudniu 1831 r., po powstaniu właściciel apteki w Przedborzu.

  Lazaret wojskowy choleryczny na Nowej Osadzie

 Utworzony w marcu 1831 r. w obozie letnim piechoty na Nowej Osadzie, personel pochodził z korpusu gen Dwernickiego oraz z wojskowego lazaretu zamojskiego. Wyposażenie pochodziło ze  zlikwidowanych lazaretów pułkowych: w Biłgoraju, Chełmie i Krasnymstawie oraz prywatnego lazaretu z Łaszczowa. Po zwalczeniu zarazy i odejściu korpusu gen Dwernickiego na Wołyń, został zlikwidowany w kwietniu 1831 r.. Zmarłych chowano na cmentarzu cholerycznym, w grobach zbiorowych, trzy warstwy ciał, w mundurach, groby były zasypywane wapnem.

 dyrektor szpitala: mjr Zygmunt Piotrowski,

 lekarz dyrygujący: lekarz dywizji Ildefons Krysiński,

 lekarz ordynujący: sztabslekarz Jan Drachne,

 lekarze asystujący (lekarze batalionowi): Jan Lipiński (po powstaniu na zasiłku) oraz Ignacy Grabowski; dodatkowo od kwietnia 1831 r. Ferdynand Dworzaczek (przysłany z Warszawy do zwalczania epidemii, w końcu kwietnia 1831 r. pomimo próśb gen Krysińskiego ściągnięty z powrotem do Warszawy).

  Lazaret weneryczny w Zamościu

Wybudowany w 1824 r. przez wojsko i przekazany w końcu tego roku władzom miasta. Znajdował się w kamienicy narożnej Ul. Bazyliańska – Pereca (następnie szpital miejski św. Łazarza). Leczono w nim zarówno prostytutki jak i żołnierzy garnizonu zamojskiego, lekarstwa wydawała apteka wojskowa.

 dozorca lazaretu: Józef Kłopotowski,

 młodszy felczer: Józef Kamiński (z 2 kompanii art. garnizonowej), po powstaniu uwolniony ze służby, felczer gimnazjum szczebrzeszyńskiego, gdzie zm. w marcu 1850 r..

 Szpital rekonwalescentów w Józefowie

 Znajdował się w dawnych koszarach kozaków kordonu granicznego. Przybywali w nim skierowani z lazaretu zamojskiego ozdrowieńcy aż do pełnego przyjścia do zdrowia, następnie przekazywani do oddziałów liniowych.

 komendant rezerwy rekonwalescentów: mjr Fabian Borakowski.

 W szpitalach garnizonowych według wyjaśnienia Komisji Rządowej Wojny z 3 stycznia 1831 r. mogą być leczeni wyłącznie żołnierze z wojska liniowego a chorzy z „powstania” mieli być utrzymywani ze składek i ofiar  obywatelskich.

Lazaret wojskowy w Łaszczowie

 Utworzony w grudniu 1830 r. na 30 osób przez miejscowego chirurga  Alfonsa Brawstedt. Na początku stycznia 1831 r. było ukończone formowanie. W marcu przeniesiony do Zamościa.

                                                   Sąd Wojenny Twierdzy Zamość

Od początku czerwca 1831 r. znajdował się w Józefowie, w czerwcu przeniesiony do Zwierzyńca, od lipca tego roku w Zamościu. Sąd doraźny rozpatrujący sprawy w ciągu 48 godzin. Składał się z prezesa, 6 wyznaczanych oficerów (po dwóch kpt, por i ppor), audytora referenta i pisarza. W twierdzy zamojskiej wykonywano orzeczone przez sąd wyroki śmierci. W okresie powstania za szpiegostwo powieszono 6 Żydów, rozstrzelano za dezercję ochotnika z Galicji Cukani (lwowianin), któremu uprzykrzyła się służba w twierdzy zamojskiej.

prezes sądu wojennego Województwa Lubelskiego: od 7 maja 1831 r. mjr Klemens Izajewicz po kapitulacji udał się do Warszawy (zm. w Warszawie, w marcu 1837 r.).

 Obwód Zamojski w Janowie

Urząd został przeniesiony do twierdzy z Janowa w 1831 r.

komisarz obwodu: Ignacy Wolanowski (po powstaniu dzierżawca dóbr w Chmielku, tam zm. w 1833 r.), w przypadku wkroczenia wroga na teren obwodu komisarz miał prowadzić wojnę partyzancką jako dowódca Straży Bezpieczeństwa,

 adiunkt dozorca miast: Leon Uszyński,

 adiunkt 2-gi: Kajetan Nahorecki,

sekretarz: Władysław Sokołowski,

 rachmistrz: Józef Sotowski (po powstaniu na tym stanowisku),

 poborca obwodowy: Benedykt Czeluściński (po powstaniu na tym stanowisku),

 kontroler: Cyprian Dulęba,

 lekarz obwodowy: Jan Skalski (lekarz w lazarecie twierdzy),

 budowniczy obwodowy: Hiacynt Dąbrowski (po powstaniu na tym stanowisku, zm. w Janowie w lipcu 1864 r.),

 dozorcy konsumpcji: Jan Salecki, Jan Majewski (po powstaniu ekspedytor biura prokuratury Trybunału Lubelskiego) , Andrzej Staniszewski (zm. w Zamościu, w styczniu 1831 r.),

 poborca (eksaktor) konsumpcyjny: Ignacy Dąbrowski,

   Obwód Hrubieszowski w Hrubieszowie

 Urząd obwodowy został przeniesiony do twierdzy zamojskiej w połowie 1831 r., po zajęciu obwodu przez wojska rosyjskie.

 komisarz obwodu: Kacper Bromirski (po powstaniu na tym stanowisku zm. w Tyszowcach, w marcu 1832 r.

 adiunkt dozorca miast: Jan Jasiński,

 sekretarz: Marcin Zachorowski,

 rachmistrz: Stanisław Januszewski,

 poborca obwodowy: Józef Makowski,

 kontroler: Onufry Popławski,

 lekarz obwodowy: Wojciech Wolnicki,

 zastępca budowniczego obwodowego: Leopold Salkowski.

 Komitet Żywności Obwodu Zamojskiego

 Utworzony w grudniu 1830 r., zajmował się rozdziałem miejscowości do wybierania żywności i furażu dla twierdzy zamojskiej.

członkowie komitetu: Antoni Wybranowski; Karol Wisłocki; Wincenty Borowski,

  Magazyn Dystrybucyjny

Zbiorczy magazyn twierdzy założony w styczniu 1831 r.

nadzorca: mjr Stefan Laskowski,

odbiorcy produktów od dostawców: kpt (od lutego 1831 r. mjr) Jakub Sośnicki (2 psp) po powstaniu kpt 2 psp, po uwolnieniu ze służby na zasiłku, zamieszkały w Białej; ppor Piotr Kwiatkowski; ppor Tadeusz Nagórski; ppor Tomasz Wernerowski – (wszyscy trzej ppor przydzieleni z batalionu weteranów czynnych),

 Magazyn żywności twierdzy

 dozorca magazynu: Jakub Rusiecki (po powstaniu w Tarnawce, dziedzic cząstkowy),

 poddozorca magazynu: Józef Rusiecki (po powstaniu geometra w Tyszowcach),

kontroler magazynu: Franciszek Tomski,

 dystrybutorzy magazynu: Jan Gierczyński; Damazy Kossakowski; Wojciech Dziubiński (po powstaniu młynarz w Chyży, tam zm. w marcu 1850 r.).

 Magazyn solny twierdzy

 Został przeniesiony do twierdzy z Krynic w styczniu 1831 r.

 kontroler magazynu: Antoni Madaliński (były kontroler magazynu solnego w Krynicach),

 pisarz magazynu:  Józef Balicki (były pisarz magazynu solnego w Krynicach).

 Magazyn paszy twierdzy

 dozorca magazynu: Józef Zaremba (po powstaniu poborca komory celnej w Nieszawie); od lipca 1831 r. Józef Jachniewicz (po powstaniu w Zamościu a następnie szynkarz w Dołhobyczowie, zm. w Oszczowie w czerwcu 1841 r.),

kontroler magazynu: Stanisław Preiss (po powstaniu ekonom lazaretu rządowego w Zamościu, tutaj zm., w kwietniu 1836 r.),

pisarz magazynu: Wincenty Bogusławski od kwietnia 1831 r. dystrybutor magazynu,

 dystrybutorzy magazynu: Józef Jachniewicz od lipca 1831 r. dozorca magazynu; od lipca 1831 r. Józef Wojaczyński (po powstaniu za granicą); od kwietnia 1831 r. Wincenty Bogusławski (po powstaniu strażnik celny w Maziłach),

 Magazyn rezerwowy twierdzy

 Założony w styczniu 1831 r., przeznaczony dla oddziałów nie będących w składzie garnizonu a przebywających w twierdzy.

 nadzorca: mjr Jan Buchowiecki (po powstaniu uwolniony ze służby, dzierżawca Rogoźna, zm. w Tomaszowie Lub., w sierpniu 1858 r.).

 Dzieci żołnierskie

 Małoletni synowie żołnierzy przyjęci na etat jednostki i żołd pobierający, w celu przygotowania ich do służby wojskowej. Znajdowali się we wszystkich pododdziałach liniowych we wszystkich rodzajach wojska.

 Straż Ogniowa Twierdzy Zamość

Została powołana na podstawie rozporządzenia Namiestnika Królestwa Polskiego z dn. 15 czerwca 1819 r. o utrzymywaniu kominiarzy i posiadaniu narzędzi ratunkowych. Do pełnienia dyżuru przy sprzęcie przeciwpożarowym (przewoźna pompa i beczkowóz) każdy pułk strzelców pieszych z garnizonu zamojskiego na zmianę przydzielał niefrontowych oraz 6 koni pociągowych.

 komendant: każdorazowy major placu (ogniomistrz),

 stanowiska w składzie straży: oberszprycmajster – podoficer dowódca sikawki; szprycmajster – kierował strumieniem wody z węża, czterech pompierów – obsługa sikawki, pompowanie wody; dwóch woźniców.

Policja Miasta Zamość

 inspektor policji: Karol Celiński zm. w Zamościu w marcu 1814 r.,

policjanci: Antoni Kawecki zm. w Zamościu w marcu 1827 r.; Paweł Kopczyński zm. w Zamościu w listopadzie 1816 r.; Józef Sapiłko; Józef Konowicz; od listopada 1816 r. Jan Dębczyński.

 inspektor policji: Jan Woszczyński (po powstaniu pracownik Urzędu Gubernialnego w Lublinie, zm. w Janowie, w styczniu 1839 r.),

 policjanci municypalni: Piotr Zieliński (po powstaniu inspektor) , Jan Gilda (zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.) , Grzegorz Tomaszewski (zm. w Zamościu, w kwietniu 1831 r.) , Jan Czop , Michał Omilewski , Marian Wiktorowski , Feliks Wojciechowski , Karol Walczak; po powstaniu wszyscy nadal w policji miejskiej.

      Urząd główny pocztowy w Zamościu

 naczelnik: w latach 1809-31 Ludwik Borchardt (zm. w Zamościu, w styczniu 1835 r.),

nadzór poczt w obwodzie zamojskim: od grudnia 1830 r. Wincenty Skotnicki (po powstaniu zamieszkały w majątku Miłoszewice), Jan Terlecki (aptekarz w Zamościu, po powstaniu na tym stanowisku, gdzie zm. w grudniu 1836 r.).

                                                         Po upadku powstania

                                                           Ogłoszenie prasowe.

         Twierdza Zamość poddała się i zajęta została przez woyska Jego Cesarsko-Krolewsko Mości: garnizon teyże twierdzy wynoszący przeszło 4000 ludzi, nie licząc tysiąca chorych i słabych, w skutku ogólnych rozporządzeń, rozpuszczony zostaje za biletami do swoich mieszkań.

 Większość oficerów udała się do Warszawy, gdzie złożyła przysięgę na wierność panującemu. Nikt nie mógł korzystać z praw publicznych zanim nie złożył przysięgi aktualnemu panującemu, jednocześnie wszyscy zaopatrzyli się w świadectwo wykonanej przysięgi.

 Początkowo po upadku powstania rozpoczęto odtwarzanie Wojska Królestwa Polskiego, w tym samym składzie co przed wybuchem powstania. Nie uznawano tylko nominacji nadanych poprzez rząd powstańczy. Kiedy zrezygnowano w 1832 r. z tych zamierzeń, oficerowie mogli złożyć rezygnację ze służby. Oficerom  niemających źródeł utrzymania przyznano czasowe zapomogi oraz rodzinom poległych.

 Postanowienie marszałka Iwana Paszkiewicza z dnia 15/27 grudnia 1832 r. O wsparciu Officerów oraz ich wdów i sierot.

(…) Trzyletni zasiłek pieniężny według etatu Nro 1

1. Dla tych Officerów i Urzędników administracji woyskowey, do wybuchłei rewolucyi w służbie czynney użytych, którzy lubo w rewolucyi czynney udział mieli, iednakże usunęli się dobrowolnie nie przekraczając granic Krolestwa: bez różnicy czy za dawną służbę woyskową posiadają prawa do pensyi emerytalnej lub nie posiadają. 2. Dla Officerów z Korpusu Weteranów, przez Rząd rewolucyjny do służby czynnej użytych, ieżeli w skutku wyjaśnionego ich postępowania nie zostaną nadal umieszczeni w tym Korpusie. 3. Dla Officerów przez Rząd rewolucyjny do Korpusu Weteranów wcielonych, ieżeli w skutku wykrytego ich postępowania, nie będą mogli pozostać w tymże Korpusie. 4. Dla tych Officerów i Urzędników administracji woyskowey, którzy pobierają pensję emerytalną, w czasie rewolucji weszli na powrót do służby, oraz dla tych, którzy wpływając do buntu, uzyskali od Rządu rewolucyjnego uwolnienia z pensyą: jeżeli pensye te przewyższaią zasiłek oznaczony etatem Nro1: ieżeli zaś nie przewyższaią, w takim razie trzyletni zasiłek ma im być wypłacony podług etatu pensyi iaką przy uwolnieniu ze służby mieli przyznaną. 5. Dla wdów i sierot po woyskowych we wszystkich czterech powyższych kategoriach.

Trzyletni zasiłek pieniężny według etatu Nro 2

1. Dla tych Officerów i Urzędników administracji woyskowey, którzy przed rewolucją zostając, lubo w rokoszu nie mieli nie mieli czynnego udziału, iednakże złamali przysięgę, wykonywayąc ią Rządowi rewolucyynemu: bez różnicy czy za dawną służbę woyskową posiadaią prawo do pensyi emerytalnej lub nie posiadaią. 2. Dla tych Officerów i Urzędników administracyi woyskowey, którzy pobierają pensie emerytalne, przez Rząd prawy im przyznane, lubo czynnie do rokoszu nie wpłynęli,iednakże złamali przysięgę, wykonuiąc ią Rządowi rewolucyinemu.

Uwagi ogólne

1. Przeznaczenie płacy podług etatów Nro 1 i 2 ma być zastosowane do istotnych stopni osób do powyższych kategoryy policzonych to iest do stopni iakie przed rewolucją posiadały. 2. Zasiłki pomienione nie będą dawane tym, którzy przez Rząd rewolucyyny na stopnie Officerkie posunięci zostali, albowiem awans ten unieważniony został, iako nieprawy. 3. Nie maią również prawa do tego zasiłku ci, którzy lubo do pomienionych kategoryy policzyć mogą, posiadaią iednak własny maiątek, z którego roczny dochód wyrównywa dwa razy wziętemu zasiłkowi etatem Nro 1 i 2 oznaczonemu albo go przewyższa. 4. Zasiłki te przeznaczone zostaią tylko na lat trzy: w tym przeciągu czasu każdy z pobierających takowy, winien koniecznie obmyśleć sposób dalszego utrzymywania się (….). 7. Wypłata przyznanego wsparcia uskuteczniać się będzie co miesiąc licząc od 1 Stycznia n. s. 1832 roku, chociażby decyzya, przyznająca wsparcie, późniey nastąpiła.

Etat zasiłków pieniężnych dla Officerów Wojska Polskiego

Nro 1   dla pułkownika 1700 zł, podpułkownika 1300 zł, majora  1100 zł, kapitana 1000 zł, porucznika 850 zł, podporucznika 725 zł, sztabslekarza 900 zł, lekarza batalionowego 850 zł, podlekara 150 zł, audytora 650 zł, kapelana 1000 zł,

Nro 2   dla pułkownika 2070 zł, podpułkownika 1550 zł, majora 1340 zł, kapitana 1240 zł, porucznika 1030 zł, podporucznika  880 zł, sztabslekarza 1200 zł, lekarza batalionowego 1030 zl, podlekarza 200 zł, audytora 770 zł, kapelana 1240 zł.

Dla porównania przed powstaniem roczne uposażenie oficerów

ppor piechoty – 1656 zł; kawalerii – 1920 zł; artylerii – 2010 zł,

por piechoty – 1800 zł; kawalerii – 2100 zł; artylerii – 2400 zł,

kpt piechoty – 3000 zł; kawalerii – 3300 zł; artylerii – 3000 zł

Dodatek za światło i opał

ppor oraz por 180 zł; kpt 300 zł.

               Postanowienie marszałka Iwana Paszkiewicza ogłoszone w Królestwie Polskim.

W punkcie 3cim postanowienia z dnia 19 kwietnia (1 maja) 1832 r., w przedmiocie rozwiązania byłego Wojska Polskiego, oznaymionem zostało: że Oficerowie tegoż wojska, również jak jego urzędnicy i urzędnicy byłej Polskiey Kommissyi Rządowej woyny, którzy mieli udział w rokoszu otrzymają uwolnienia od służby lecz dopóki takowe wydane im nie zostaną, pozostają pod zarządzeniem Głównego Sztabu czynney Armii i używają opieki praw woyskowych Rossyskich, podlegają tymże w razie przekroczenia. Gdy w chwili obecnej wielu spomiędzy zwyż rzeczonych Oficerow i Urzędników uzyskało już z kommissyi do ich rozklassykowania i udzielenia im wsparcia w Warszawie ustanowionej świadectwie uwolnienia, przeto dla zaradzenia wyniknąć mogą z tego powodu nieporozumieniów, ogłasza się dla się dla powszechnej wiadomości wszystkich mieszkańców Królestwa Polskiego i w celu stosownego w czem do kogo należy wykonania; że Oficerowie byłego wojska Polskiego i należący do niego urzędnicy opatrzeni świadectwem uwolnienia, również jak i woyskowi niższych stopni tegoż woyska z pod zaciągu woyskowego wyjęci, ulegają odtąd Władzom Cywilnym i w razie przekroczenia sądzeni będą podług praw cywilnych, z wyłączeniem jedynie przestępstw, za które w myśl postanowienia Jego Cesarsko-Królewskiey Mości z dnia 11/23 kwietnia r. b. winni pod Sąd Wojenny oddawani bydź mają.

 Stankiewicz Zbigniew

     Bibliografia

1. Rozkazy dzienne do wojska za lata 1815-31

2. Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego za lata 1817-30

3. Akty zgonów, urodzeń i ślubów kolegiaty zamojskiej za lata 1815-80

4. F. Giedroyć Służba zdrowia w dawnem Wojsku Polskiem. Warszawa 1927

                          

[1]. Twierdza Zamość została przejęta przez Wojsko Polskie 5 grudnia 1815 r.

[2]. 9 grudnia 1830 r. rozkazem sztabu głównego twierdza zamojska została postawiona w stan gotowości do obrony

[3]. 26 lutego 1831 r. nastąpiło ogłoszenie stanu wojny dla całego Królestwa Polskiego

[4]. Prowadził w Zamościu rozliczenia finansowe inwestycji – rozbudowy twierdzy

[5]. postanowieniem Namiestnika z 1816 r. osoby wojskowe zostały wyłączone spod jurysdykcji sądów powszechnych

[6]. audytor pułku (dywizji) był referentem stałym sądu wojskowego bez głosu stanowczego, przyrównanym do stopnia porucznika (majora)

[7]. z dniem 1 kwietnia 1818 r. stanowiska podlekarzy (urzędników zdrowia 3 kl zostały zlikwidowane)

[8]. artyleria, inżynieria, tabory nie miały kapelanów, byli obsługiwani przez kapelanów pułkowych piechoty

[9]. więźniowie wojskowi leczeni byli w szpitalu wojskowym

[10]. szpitalem w tamtym okresie nazywano przytułek

[11]. miał do pomocy oficerów wyznaczonych do służby codziennej w lazarecie

[12]. tytuł zawodowy uzyskiwany przez aptekarza po kursie uniwersyteckim i praktyce zawodowej