by

Szkoła SS jazdy konnej w Zamościu.

W 1933 r. wszystkie kluby jeździeckie w Niemczech zostały włączone do SS lub SA. W SS zostały sformowane z nich oddziały jeździeckie [SS Reitenstandarten]. Nie były to jednostki bojowe, a  oddziały zajmujące się nauką jazdy konnej i podnoszeniem umiejętności jeździeckich. W Monachium została sformowana w 1936 r. Główna Szkoła Jeździecka SS [SS Haupt Reitschule], pod kierownictwem Hermanna Fegeleina. 14 września 1939 r. szkołę przeznaczono do szkolenia rezerw dla jednostek Totenkopf [verstarkte Totenkopfstandarten]. Aby utworzyć jednostkę kawalerii SS rozpoczęto ochotniczy nabór do niej wszystkich potrafiących obchodzić się z końmi.

 Oddziały Trupiej Czaszki [SS Totenkopfverbande] zostały utworzone w 1934 r., specjalnie do zarządzania i strzeżenia więźniów w niemieckich obozów koncentracyjnych. Od maja 1939 r. służbę w nich zaczęto zaliczać jako wypełnianie obowiązkowej służby wojskowej.
  
Z pierwszych 250 przeszkolonych kawalerzystów utworzono konny oddział wsparcia Totenkopf [beriten Abteilung der verstarkten Totenkopfstandarten], w składzie dowództwo i cztery szwadrony podzielone na dwa dywizjony, dowódcą został ppłk SS [Obersturbannfuhrer] Hermann Fegelein. W celu wzmocnienia okupacyjnych sił policyjnych, pod koniec września już po zakończeniu walk został wysłany do Polski. Na miejscu podporządkowano go policji porządkowej [Ordnungspolizei]. Podzielony na małe pododdziały pod dowództwem podoficerów, które  przydzielono do wzmocnienia posterunków policji.
 Policyjne jednostki kawalerii na Zamojszczyźnie

 

                           1 policyjny pluton kawalerii [Polizeireiterzug 1]
Od listopada 1939 r. stacjonował w baraku przy ul. Odrodzenia przysłany jeden z oddziałów konnych Totenkopf. Został podporządkowany dowódcy miejscowej policji porządkowej, po uzupełnieniu przez ochotniczy nabór wśród miejscowych volksdeutschów, rozwinięty do plutonu kawalerii.
Od 31 października 1940 r. w Zamościu istnieje 1 policyjny pluton kawalerii Totenkopf, składający się z dwóch oddziałów kawalerii: Lublin w składzie dowódca i 38 ludzi, miejsce postoju w Lublinie; Zamość w składzie dowódca i 37 ludzi, miejsce postoju w Zamościu. Od 5 listopada 1940 r. oddziały zostały przekształcone w samodzielne plutony: policyjny pluton kawalerii Lublin [Polizeireiterzug Lublin] i policyjny pluton kawalerii Zamość [Polizeireiterzug Zamosc]. Dowódcą plutonu w Zamościu został por policji [Oberleutnant] Bruno Meiers, komendant policji porządkowej. Pluton został podporządkowany dowództwu  10 batalionu policyjnego stacjonującego w tym czasie, w Zamościu.

 szwadron kawalerii pułku policyjnego Lublin [Reiterstaffel des Polizei Regiment Lublin]
 W kwietniu 1940 r. istniejące plutony kawalerii tworzyły szwadron kawalerii pułku policyjnego Lublin. Składał się z trzech plutonów, między innymi w jego składzie pluton z Zamościa. 5 listopada 1940 r. szwadron został przeformowany, plutony kawalerii przekazano do szwadronów kierowców powstałych w batalionach policyjnych pułku Lublin. Od 6 lipca 1942 r. nadzór służbowy nad szwadronem kawalerii Lublin oraz plutonami kawalerii sprawował kpt policji [Hauptmann] Werner Wehrheim. W maju 1943 r. szwadron (plutony) włączono do nowo powstałego policyjnego szwadronu kawalerii Lublin.
 Zbiorczy oddział Zamość [Abteilung Angehorige Zamosc]
Zbiorcze oddziały policji były tworzone do wykonania określonego zadania, w Zamościu utworzony 15 października 1941 r. do Akcji farma kurczaków [Aktion Huhnrfarm]. Rozstrzelania niezdolnych do pracy 780 jeńców rosyjskich z zamojskiego obozu na Karolówce, po jego likwidacji.

16 lipca 1941 r. Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy uzgodnił z Naczelnym Dowództwem Wehrmachtu, że jeńcy przeznaczeni do rozstrzelania będą z obozów przekazywani do oddziałów operacyjnych Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa. Przekazanie do wymordowania jeńców policji bezpieczeństwa Niemcy nazywali eufemistycznie „zwalnianiem z niewoli”. Uczestnikom akcji specjalnych przysługiwał darmowy alkohol.
W składzie oddziału: 2 kompania 306 batalionu policyjnego, dowódca kpt policji [Hauptmann] Eckert, pluton kawalerii policji Zamość dowódca por policji [Oberleutnant] Bruno Meiert, oddział zbiorczy zamojskiej SD, akcją dowodził por SS [Obersturmfuhrer] Adolf Bohlmann kierownik biura SD w Zamościu, następnie specjalnie przybyły do Zamościa mjr policji Ernest Dreier (dowódca 306 batalionu policyjnego). Rozstrzeliwanie rozpoczęto 1 listopada 1941 r. w Lasku Borek pod Sitańcem na terenie byłego poligonu 9 pułku piechoty legionów. Dowódca plutonu egzekucyjnego z 2. kompanii por policji [Oberleutnant] dr. Nikolaus Ernst Hornig odmówił wykonania rozkazu (dowodzenie plutonem przejął por policji [Oberleutnant] Bruno Meiers). Zabezpieczenie kwatermistrzowskie zapewniał Wehrmacht, 10 lutego 1942 r. po zakończeniu akcji, oddział został rozformowany.

 policyjny szwadron kawalerii Lublin  [Polizei Reiterschwadron Lublin]
 Został utworzony 5 maja 1943 r. z policyjnych plutonów kawalerii Lublin, Zamość i Radom (uprzednio Kielce). Po przyjęciu do SS: policyjny szwadron SS Lublin [SS Polizei Reiterschwadron Lublin], od początku podporządkowany pod pułk policyjny Lublin. 28 sierpnia 1943 r. wszystkie plutony zostały ściągnięte do Lublina, ponieważ szwadron stał się rezerwą operacyjną dowódcy policji dystryktu lubelskiego.
 Dowódca szwadronu: od początku kpt policji [Hauptmann] Werner Wehrheim, następnie por policji [Oberleutnant] Hans Clausen (zginął 8 marca 1944 r.), od marca 1944 r. rtm żandarmerii [Rittermeister] Lodel. Dowódcy plutonów (początkowo): 1. por policji [Oberleutnant] Sieber, 2. por policji [Oberleutnant] Liebkof, 3. por policji [Oberleutnant] Hans Clausen.
Szwadron 3-4 listopada 1943 r. brał udział w wymordowaniu pozostałych Żydów w dystrykcie lubelskim: Akcja Dożynki [Ertnefest].
 1 pułk kawalerii SS [ SS Reiter Regiment 1]
15 listopada 1939 r. Himmler nakazał sformować na terenie GG 1 Oddział Kawalerii SS Totenkopf [1 SS Totenkopf Reiterstandarte]. Do 1943 r. formacje SS uzupełniano tylko poprzez zaciąg ochotniczy. Zapotrzebowanie na rekrutów rozbudowującej się niemieckiej machiny wojennej sprawiało, że zmniejszała się liczba ochotników z Niemiec. Dlatego sięgnięto po ochotników pochodzenia niemieckiego (volksdeutschów) z państw sojuszniczych oraz okupowanych. Również na terenie Generalnej Guberni biura werbunkowe do SS zostały utworzone w każdej stolicy dystryktu. Przede wszystkim chciano pozyskać już przeszkolonych wojskowo. Celem zachęty zagwarantowano zgłaszającym się stopień wojskowy, jaki mieli w armii poprzedniej. Stali się oni podstawą uzupełnień rozlokowanych w GG jednostek SS Totenkopf [trupich czaszek] oraz batalionów policyjnych.
Później celu uzupełnienia ogromnych strat na froncie wschodnim, przyjmowano każdego, największym kryterium był  stan fizyczny: „odrzucono wszelkie pozory ekskluzywności na rzecz populistycznego, antybolszewickiego języka głoszonych haseł. SS, jak twierdzono, prowadziła walkę o zjednoczoną Europę przeciwko siłom komunizmu”.[1]
 W Zamościu przyjmowanie ochotników z miejscowych volksdeutschów do kawalerii rozpoczęto już w październiku 1939 r., punkt przyjęć znajdował się w koszarach 3 pułku artylerii lekkiej legionów (dawne koszary kozackie na Plantach). Do połowy grudnia sformowano z nich szwadron SS Totenkopf, który stacjonował w koszarach kozackich na Plantach. Jednostki SS Totenkopf były jednostkami policyjnymi, podlegały pod policję porządkową. Na polecenie służby bezpieczeństwa zajmował się rozstrzeliwaniem ludności oraz deportacjami.

 

 

 

 Sformowany w grudniu 1939 r. 1 Oddział Kawalerii SS Totenkopf składał się z dowództwa, 11 szwadronów liniowych i 2 baterii artylerii konnej, dowódca pułkownik SS [Standartenfuhrer] Herman Fegelein. Dowództwo oddziału oraz 1. szwadron liniowy znajdowały się w Warszawie; 2. w Garwolinie; 3. w Seroczynie; 4. w Zamościu;  5. w Chełmie;  6. w Tarnowie; 7. z 2. baterią artylerii konnej w Krakowie; 8. w Kielcach; 9. szwadron zapasowy w Lućmierzu k/Zgierza; 10. szwadron broni ciężkiej z 1. baterią artylerii konnej w Radomiu; 11. szwadron techniczny z plutonem łączności w Lublinie.
Od końca listopada 1939 r. w Zamościu, w szkole rolniczej na Janowicach stacjonuje 4. szwadron Oddziału Kawalerii SS Totenkopf [4 Steffel der SS Totenkopf Reiter Standarte], dowódca mjr SS [Sturmbannfuhrer] Josif Fritz, który od 20 marca 1940 r. został przeniesiony do Warszawy.

 

Część koni dla oddziału zostały przekazane przez Wehrmacht ze zdobyczy wojennej, resztę zarekwirowano u polskich hodowców i rolników, a nawet w cyrkach. Jego stan na koniec roku wynosił 46 oficerów, 91 podoficerów i 450 szeregowców z 455 końmi.
Na jego bazie 1 czerwca 1940 r. zostały utworzone dwa pułki kawalerii: 1. pułk kawalerii SS [SS Reiter Regiment 1.] pod dowództwem pułkownika SS [Standanterfuhrer] Hermana Fegeleina (stacjonował w Warszawie; 2. pułk kawalerii SS [SS Reiter Regiment 2.], dowódca majora SS [Sturmbannfuhrer] Franz Magilla (stacjonował w Lublinie). Każdy pułk w składzie 5 szwadronów liniowych i baterii artylerii konnej. W Zamościu stacjonował  od 1 czerwca 1940 r. 1. szwadron 2. pułku kawalerii SS Totenkopf.
Jednostki te zajmowały się pacyfikacją terenu (akcje antypartyzanckie), przeprowadzały egzekucje Polaków na polecenie służby bezpieczeństwa (SD) oraz deportacje Żydów.

 Po reorganizacji od 6 grudnia 1940 r. oba pułki ponownie zostały połączone w jeden: 1 pułk kawalerii SS Totenkopf [1 SS Reiter Regiment Totenkopf], pod dowództwem Fegeleina. Podzielony był na dwa oddziały, w każdym oddziale cztery szwadrony liniowe podzielone na dwa dywizjony, oprócz tego była bateria artylerii konnej. 1. oddział oraz sztab pułku znajdowały się w Warszawie, jego dowódcą był dowódca pułku; 2. oddział  w Lublinie, dowódca Magill. Szwadrony posiadały jednolitą numeracją w całym pułku. 1. dywizjon pod dowództwem kapitana SS [Hauptsturmfuhrer] Gustawa Lombarda; 2. kapitana SS [Hstuf] Alberta Fassbendera; 3. kapitana SS [Hstuf] Herberta Schofeldta, 4. majora SS [Stubaf] Magilla. W Zamościu stacjonowało dowództwo 3. dywizjonu i 5. szwadron.
 25 lutego 1941 r. pułk kawalerii został włączony do Waffen SS (jednostka bojowa). Jednocześnie oba oddziały przeformowano w samodzielne pułki kawalerii, każdy w składzie 5 szwadronów liniowych i szwadronu broni ciężkiej. W Zamościu stacjonował w szkole rolniczej 1. szwadron 1. pułku kawalerii, dowódca Josif Fritz (po przeniesieniu pułku pozostał w Zamościu), od marca 1941 r. dowódca 1. szwadronu Magilla jednocześnie dowódca 1. pułku. Po ataku na ZSRR oba pułki zostały 2 lipca 1941 r. przerzucone na wschód, gdzie zajmowały się pacyfikacją zaplecza frontu i masakrowaniem Żydów. Na Polesiu, aby umniejszyć sobie „pracy” postanowili rozstrzelać mężczyzn, a kobiety z dziećmi zagonić na bagna w celu ich potopienia. Ponieważ woda okazała się za płytka, musieli również ich rozstrzelać.
          3 dywizjon policyjnego pułku kawalerii [Polizei Reiterregiment Abteilung III]
 Został sformowany w Poznaniu, w maju 1942 r. przeniesiony do Generalnej Guberni, dowódca mjr Alfred Eggierth. Liczył  trzy szwadrony, ale początkowo do dyspozycji dowódcy 25 policyjnego pułku policji w Lublinie przekazano tylko 2. szwadron pułku, dowódca kpt Erich Wullbrand.
Szwadron został przesłany do Zamościa, w którym stacjonowało dowództwo szwadronu, a plutony w Józefowie, Krasnymstawie i Tomaszowie. W końcu lipca 1942 r. do Zamościa przesłano cały stan dywizjonu. Rozmieszczenie pododdziałów dywizjonu na dzień 28 sierpnia 1942 r.: w Zamościu dowództwo dywizjonu, 1. szwadron (trzy plutony) i oddział transportowy;  z 2. szwadronu plutony w Józefowie, Krasnobrodzie, Tomaszowie; z 3. szwadronu plutony w Adamowie, Tyszowcach i Lublińcu. Od 11 września 1942 r. dywizjon rozmieszczono w IV rejonie ochrony wzdłuż Bugu.
 Jednostki zapasowe i szkolne kawalerii
      Zapasowy dywizjon kawalerii SS Warszawa [SS Kavallerie Ersatz Abteilung Warschau]
Początkowo wcielaniem i szkoleniem ochotników do kawalerii SS zajmował się 9. szwadron zapasowy stacjonujący w Lućmierzu. Jego dowódcą był kapitan SS [Hstuf] Rolf Becker, a instruktorem jazdy konnej podporucznik SS [Untersturmfuhrer] Alfons Krafft. Składał się z trzech plutonów: 1. plutonu szkolnego pod dowództwem podporucznika SS [Ustuf] Rolfa Metza oraz 2.plutonu podporucznika SS [Ustuf] Rolfa Bietera, które przyjmowały ochotników z terenu GG, a 3. pluton stacjonujący w Monachium zajmował się wcielaniem ochotników z Niemiec.
 Po reorganizacji kawalerii został na początku marca 1940 r. przeniesiony do Warszawy jako szwadron zapasowy (bez numeracji) pod dowództwem majora SS [Stubaf] Rudolfa Gustawa Ruge (dowódca byłego 9. szwadronu). 20 marca 1940 r. dowódcą szwadronu zapasowego został major SS {Stubaf] Josif Fritz. Na jego bazie 26 lutego 1941 r. utworzony został w Warszawie Zapasowy Oddział Kawalerii SS [SS Kavallerie Ersatz Abteilung Warschau], dowódca Josif Fritz. W składzie trzech zapasowych szwadronów kawalerii i zapasowego plutonu karabinów maszynowych.
Od 22 marca 1941 r. jego dowódcą został major SS [Stubaf] Hans Victor von Zastrow, a od 21 sierpnia 1942 r. major SS [Stubaf] Wolter Naymann. Zadaniem dywizjonu było wcielanie i szkolenie ochotników.
  1. szwadron zapasowy stacjonował w Kielcach, dowódcą był porucznik SS [Obersturmfuhrer] Ernst Imhof, przy nim znajdował się pluton zapasowy karabinów maszynowych. 2. szwadron zapasowy w Tarnowie, dowódcą był kapitan SS [Hstuf] Reichenwallner; następnie w Chełmie z dowódcą por SS [Ostuf] Emilem Haubnerem; od 16 maja 1941 r. w Wiśniówce k/Kielc, dowódca kapitan SS [Hstuf] Stephan Chorwat.
Oba te szwadrony były bazą rekrutacyjną i szkoleniową dla volksdeutschów z Europy Środkowej i Wschodniej, a 3. szwadron zapasowy, znajdujący się w Monachium pod dowództwem majora SS [Stubaf] Guntera Temme dla Europy Zachodniej i Południowej.
1 maja 1943 r. dywizjon zapasowy przemianowany został na Szkolny i Zapasowy Dywizjon Kawalerii SS [SS Trainings und Reservekavalleriegeschwader]. Oba szwadrony zapasowe z Kielc i Wiśniówki zostały przeniesione do Warszawy (3. szwadron pozostał w Monachium). 15 sierpnia 1944 r. dywizjon został przeniesiony do Beneszu w Czechach.
Główna Stacja Zbiórki i Wymiany Koni dla Kawalerii SS [Hauptpferdesammel und Austauschstation fur die SS Kavallerie]
21 marca 1941 r. w Zamościu została utworzona Główna Stacja Zbiórki i Wymiany Koni dla Kawalerii SS, jej komendantem został mjr SS [Stubaf] Josif Fritz. Stacjonowała w koszarach kozackich na Plantach. W 1942 r. została przeniesiona  do Warszawy. Zajmowała się uzupełnianiem strat w koniach jednostek kawalerii SS. Stacja zbiórki stanowiła część składową warszawskiego zapasowego dywizjonu kawalerii. W dywizjonie młode konie były wdrażane do służby wojskowej.

W Rejowcu utworzono Komendę Remontów Kawalerii SS [SS Kavallerie Reparatur Kommando] przeznaczoną do przeglądu i przyjmowania nowych koni. Podlegała jej stadnina koni w Białce koło Krasnegostawu i ośrodek hodowlany w Adamowie. Komenda została ewakuowana w czerwcu 1944 r..
Stadnina koni w Białce koło Krasnegostawu [SS Pferdefarm in Bialka], państwowe stado ogierów powstało w 1930 r. celem zapewnienia rezerwy dla wojska polskiego. Niemcy przejęli ośrodek razem z końmi, w czerwcu 1944 r. udało się im ewakuować na zachód całe stado.

 

Fot. Ewa Lisiecka – Stadnina w Białce, poniżej stado z Białki
 Ośrodek Hodowlany Źrebiąt w Adamowie [Fohlenzuchtzentrum in Adamow], utworzony 15 października 1942 r.* w przejętym majątku ziemskim. Aby zapewnić stały napływ nowego materiału końskiego, prowadzono w nim hodowlą koni dla kawalerii SS. W folwarku znajdował się oprócz stajni i budynków pomocniczych duży padok. Ogrodzony teren trawiasty przeznaczony do wychowu młodych koni. Ochraniany był przez oddział wystawiony przez kursantów szkoły jazdy z Zamościa; punkt oparcia SS. W czerwcu 1944 r. udało się Niemcom ewakuować na zachód cały materiał koński.

Obóz Pracy Przymusowej dla Żydów w Generalnej Guberni nr 2687 [Zwangsarbeitslager fur Juden im Generalgouvernement]
 W czerwcu 1940 r. w Janowicach, przy dawnej Ludowej Szkole Rolniczej, został utworzony obóz pracy dla Żydów. Początkowo nie był stałym obozem, każdego dnia Judenradt z Zamościa  przesyłał kilkuset pracowników żydowskich. Wieczorem po pracy powracali do getta.

Dopiero w marcu 1942 r. został utworzony w Janowicach Obóz Pracy Przymusowej dla Żydów nr 2687. Był obozem zamkniętym, w którym pracownicy byli skoszarowani, przeznaczony tylko dla mężczyzn, pracujących przy adaptacji szkoły rolniczej na ośrodek szkoleniowy kawalerii SS.
Od początku prace więźniów na budowie nadzorował, a następnie został komendantem stałego obozu, starszy sierżant SS [Hauptscharfuhrer] Hans Pieńkowski, alkoholik i sadysta. Sam osobiście rozstrzelał 80-90 % zatrudnionych na budowie Żydów. Codziennie mordował wieczorem za ujeżdżalnią. Chociaż Judenradt w Zamościu płacił mu stałą pensję oraz kupował drogie prezenty.
Początkowo do obozu przesłano grupę 200 Żydów czeskich z Izbicy. Po pierwszej akcji wysiedleńczej getta zamojskiego, przysłano kolejną grupę Żydów z Zamościa, w połowie 1942 r. było razem 300 robotników żydowskich. W październiku 1942 r. po likwidacji getta zamojskiego, wszystkich robotników deportowano do obozu zagłady w Bełżcu.
Na ich miejsce przesłano jeńców radzieckich z obozu zamojskiego. Kiedy latem 1942 r. w ciągu tygodnia komendant obozu Pieńkowski wystrzelał ponad 200 jeńców, komenda obozu zaprzestała przesyłać ich do pracy. Ponownie przysłano z Izbicy kilkuset pracowników żydowskich, po zakończeniu prac, w maju 1943 r. obóz został zlikwidowany. Część więźniów przesłano do obozu na lotnisku w Mokrem, pozostałych rozstrzelano na Rotundzie w Zamościu.
 Całość kosztów budowy ponosił Judendrat w Zamościu, opłacano nie tylko żydowskich pracowników, również polskich fachowców. Przedsiębiorcy żydowscy dostarczali nieodpłatnie wszystkie potrzebne materiały budowlane.

 Centralny Zarząd Budowlany SS Oddział w Zamościu  [Zentralbauleilung der SS Abteilung in Zamosc] opracował plany przebudowy, a następnie nadzorował prace. W końcu 1943 r. przekształcony na Kierownictwo Budowy Komisariatu Rzeszy [Reichs Kommissariat Bauleitung]. Od listopada 1941 r. kierownikiem był kpt SS [Hstuf] Richald Thomalla, przebywał w Zamościu do czerwca 1944 r.. Nadzorcą był architekt inż Rimenschneider, kierownikiem budowy inż Moser.
Ujeżdżalnię o powierzchni 1800 m2 oraz długie na 300 m stajnie zaprojektował i nadzorował ich wykonanie inż E. Mazur (Polak).

Krytą ujeżdżalnię zaprojektował i nadzorował jej budowę w 1941 r. mjr SS [Stubaf] inż Elmar von Golle. Zabity 12 września 1943 r. przy drodze do Łabuń, zaskoczony w czasie zabawy z volksdeutschką z Łabuń, w stogu siana.

 Obóz Przejściowy dla Więźniów Policji Bezpieczeństwa  [Gefangen Durchgangslager Sipo]
Został zamieszczony ponieważ było to główne miejsce „pracy” i „rozrywki” kursantów ze szkoły jazdy SS.
Obóz śledczy policji bezpieczeństwa utworzono na Rotundzie 19 czerwca 1940 r., podlegał pod kierownika biura terenowego służby bezpieczeństwa w Zamościu, komendantem obozu od początku był kryminalny asystent Alois Schwerhoff zwany Alim, w czerwcu 1942 r. przeniesiony do Piotrkowa Trybunalskiego. Następnie komendantem obozu został komendant szkoły jazdy konnej mjr SS [Stubaf] Josif Fritz, który osobiście nadzorował rozstrzeliwanie więźniów na dziedzińcu (za płotem). Następnie oddawał „strzał miłosierdzia” [Gnadenschuss], tak nazywał eufemistycznie dobijanie rannych. Strażnikami od czerwca 1942 r. byli kursanci z jego szkoły jazdy, z nich tworzono też oddziały egzekucyjne.

Rotunda była miejscem egzekucji więźniów skazanych sądownie w Zamościu. Pierwsza masowa egzekucja na Rotundzie odbyła się 15 czerwca 1941 r., obóz istniał do 22 lipca 1944 r.. Uciekający Niemcy zdołali wymordować wszystkich więźniów.
  1. Szkoła Jazdy i Nauki Jazdy SS [1. SS Reit und Fahrschule]
Szkoła jazdy SS została utworzona 15 czerwca 1942 r., jako jednostka zapasowa wojsk SS [Waffen SS]. Znajdowała się w przebudowanej dawnej szkole rolniczej na Janowicach. Powstała na bazie kadrowej stacji zbiórki i wymiany koni oraz dywizjonu zapasowego z Warszawy. W głównym budynku szkoły, usytuowanym przy ulicy, znalazły się sztab szkoły, koszary oraz sale wykładowe. Za nim, od strony zachodniej, znajdowała się rajszula (duży maneż), plac o wymiarach 60 x 100 m, wysypany sypkim piaskiem, służący jako ujeżdżalnia otwarta. Zamknięta była ona znajdującymi się od strony północnej i południowej stajniami, a od strony zachodniej małym maneżem – budynkiem służącym jako ujeżdżalnia kryta. Wzdłuż zabudowań biegła brukowana droga okalająca maneż. Pomiędzy szkołą a maneżem znajdował się wybrukowany plac alarmowy. Od strony północnej za stajniami były budynki pomocnicze: stodoła, spichlerz i kuźnia.

 Szkoła w Zamościu była szkołą dla wcielanych ochotników, kształciła podstawowe kadry dla jednostek kawalerii SS. Skład osobowy szkoły: komendant szkoły; instruktor jazdy konnej; specjalista od żywienia koni; dwóch pomocników instruktora nauki jazdy; dwóch mastalerzy; 20 stajennych; pisarz; cztery grupy szkoleniowe.
Struktura organizacyjna szkoły: komenda szkoły; grupa szkolna; kurs nauki jazdy i obsługi koni. Grupa szkolna składała się z dwóch cykli dydaktycznych: Cykl A wyszkolenie specjalistów od koni i Cykl B wyszkolenie żołnierzy (ogólnowojskowe). W Cyklu A instruktorzy: weterynarz, majster kowalstwa, rymarz i specjalista od wyżywienia koni. W Cyklu B były oddziały: 1. szef i grupy szkolne z instruktorami; 2.  przygotowawcze grupy szkoleniowe (plutony); 3. grupa szkoleniowa dowódców rezerw (szkoła podoficerska).
Program szkolenia ogólnowojskowego obejmował: musztrę pieszą, wyszkolenie bojowe piechoty, wyszkolenie strzeleckie, terenoznawstwo, wyszkolenie saperskie, wychowanie fizyczne i ideologię. Szkolenie specjalistyczne to: karmienie oraz czyszczenie i pielęgnacja koni oraz obsługa rzędu końskiego (sprzętu jeździeckiego). Kurs nauki jazdy: musztra konna, jazda w ujeżdżalni, jazda w terenie, woltyżerka; zeskakiwanie i wskakiwanie na konia w biegu, skoki przez konia, stanie na siodle.

Szkoła podoficerska była zorganizowana w pluton szkolny. Kandydatów na ten kurs wyższy wybierano spośród najlepszych kursantów szkolenia podstawowego. Jego cykl szkoleniowy podzielony był na dwie grupy: wojskową i specjalistyczną. Program szkolenia wojskowego obejmował: taktykę, terenoznawstwo, saperstwo, łączność oraz ideologię. Program szkolenia specjalistycznego to metodyka szkolenia żołnierzy i ich kontrola w toku szkolenia oraz zasady dowodzenia.
Komendantami szkoły byli: od 15 czerwca 1942 r. do 1 września 1943 r.  mjr SS [Stubaf] Josif Fritz, od 1 września 1943 r. do 16 lipca 1944 r. mjr SS [Stubaf] Walter Dunsch (jednocześnie instruktor jazdy). Ponieważ byli najstarsi stopniem w zamojskim SS, pełnił funkcję komendanta garnizonu w Zamościu dla jednostek SS i policji [Komandeur der Garnison in Zamosc].
Fritz najpierw mieszkał w domu sędziego Edwarda Godziszewskiego na ul. Orlicz-Dreszera 30, następnie zajął dla siebie cały dom Kowerskich na ul. Żdanowskiej 3, do prac w ogrodzie zatrudniał Żydów. Podobno swoich pracowników nawet dobrze traktował i ochraniał.[2]

Obsada personalna szkoły znana jest tylko w ostatnim okresie jej istnienia w Zamościu, to jest w styczniu-czerwcu 1944 roku. Adiutant komendanta: kapitan SS [Hstuf] Conrad (były adiutant Himmlera), był też wykładowcą ideologii. Wykładowcy: porucznik SS [Ostuf] Hans Muller, porucznik SS [Ostuf]  Wilhelm Arndt (Werner), nazywany Bubi.
Komendantem szkoły dla podoficerów był kapitan SS [Hstuf] Schmidt, liczyła 56 kursantów podzielonych na dwie grupy szkolne. Komendantem kursu podstawowego (szwadronu szkolnego) był kapitan SS [Hstuf] Karl Saffert. Komendanci plutonów szkolnych: 1. porucznik SS [Ostuf] Kurt Gerstenberg; 2. porucznik SS [Ostuf] Franz Schafer, 3. NN; 4. (pluton saperów) porucznik SS Gottfried Wunsche. Instruktorem jazdy konnej był starszy sierżant sztabowy SS [Sturmscharfuhrer] Tiede (Thiede), jego pomocy: sierżant sztabowy SS [Hauptscharfuhrer] Schuffebauer i plutonowy SS [Unterscharfuchrer] NN. Do prac pomocniczych w stajni, jako stajenni, oraz w kuźni zatrudnieni byli Polacy.
W lutym-marcu 1944 r. z kursantów utworzono specjalną grupę bojową do zwalczania na Zamojszczyźnie 1 Ukraińskiej Dywizji Partyzanckiej. Walczyła na Białej Górze koło Żdanowa, gdzie poniosła znaczne straty.
W czerwcu 1944 r. szkołę z Zamościa przeniesiono do Milowic koło Pragi (czeskiej), tam też w lipcu tego roku została rozwiązana. Kadrę szkoły wykorzystano do utworzenia 16 lipca 1944 r. nowej szkoły jazdy SS. Wraz ze szkołą został ewakuowany cały materiał koński z Zamościa, Białki i Adamowa.
 Zakończenie
 Jej kadra oraz kursanci zapisali się „złą sławą” w historii Zamościa, ponieważ byli podstawą niemieckiego aparatu terroru na Zamojszczyźnie. To oni wystawiali warty na Rotundzie oraz zajmowali się rozstrzeliwaniem osadzonych tam więźniów. Uczestniczyli w akcjach pacyfikacyjnych skierowanych przeciwko ludności. Na zlecenie służby bezpieczeństwa przeprowadzali egzekucje ludności polskiej, jeńców radzieckich oraz Żydów.
Szczególnie zapadły w pamięci mieszkańców Zamościa dwie postacie. Pierwsza to Hans Pieńkowski, sadysta znajdujący upodobanie w mordowaniu ludzi. Miał specyficzny sposób uczenia szacunku do swojej osoby. Często przemieszczał się rowerem po ulicach Zamościa i jeżeli zauważył, że ktoś mu się nie ukłonił, podjeżdżał do niego i mordował go strzałem z pistoletu. On też osobiście wymordował większość Żydów, którzy zginęli w podległym mu obozie pracy. Druga postać to Theo Czarnocki (Czarnecki), który strzelał do jeńców radzieckich pracujących przy przebudowie szkoły jak do wróbli, chwalił się przy tym, że nie zje śniadania, dopóki trzydziestu z nich nie zabije.
Obecnie w budynkach dawnej szkoły SS znajduje się Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im. Józefa Piłsudskiego. Nie wszystkie szczątki pomordowanych zostały odnalezione i ekshumowane, część leży nadal w ziemi na terenie szkoły. Podobno fundamenty obecnej sali gimnastycznej stoją na ich szczątkach.
 Zbigniew Stankiewicz
zdjęcia: portale internetowe – Drewniany Zamość; Zamościopedia; Fotopolska.eu; Bundesarchiw; Państwowe Archiwum w Zamościu, Muzeum Zamojskie.
Bibliografia
  1. M. Bryja J. Ledwoch, Jednostki Waffen SS 1939-1945, Warszawa 1996
  2. J. Dybek, UR Journal of Humanities and Social Sciences nr 4 (17) 2020
  3. J. Ledwoch, Kawaleria niemiecka, Warszawa 2002
  4. M. Majewski, Niemiecka kawaleria 1939-1945, Warszawa 1997
  5. K. Mehner, Die Waffen SS und Policei 1939-1945. 1995
  6. P. Wilson, Himmlers Cavalry: Equestrian SS 1930-1945. 2002
  7. M. Yerger, Riding East: The SS Cavalry Brigade ind Poland and Russia 1939-42. 2004
  8. M. Zawrotniak, Zbrodnie niemieckie w Zamojszczyźnie od początków września 1939 r. do końca lipca 1944 r., Zamość 1946.
[1] Johen Boehler, Robert Gerwarth. Wafen SS. 2019
[2] Zeznania Mieczysława Garwina vel Garfinkiela prezesa Judenratu (Rady Żydowskiej w Zamościu)