Wygląd drewnianego dworu w Dyniskach nie był dotychczas znany. Był to drewniany dwór modrzewiowy, tynkowany na biało otoczony parkiem i ośmioma stawami. Front dworu był skierowany na północ, a elewacja ogrodowa na południe. Pomiędzy stawami przerzucono mostki spacerowe. Park przecinały liczne alejki żwirowe, obsadzone lipami i dębami. Spacerującym służyły liczne ławki i altanki, ukryte pomiędzy krzewami ozdobnymi. Park przechodził w las. Aleje spacerowe łączyły park w Dyniskach z folwarkami w Magdalence i Ulikowie. Fragment parku w Dyniskach  utrwalił na obrazie „Grupa drzew” Artur Grottger. Obok dworu pobudowano osobny pawilon dla gości. Skolimowscy zostali właścicielami Dynisk po 1855 r. Przed 1863 r. wieś należała do Juliana Skolimowskiego, pułkownika wojsk polskich, uczestnika powstania listopadowego. (1)

Kiedy od czerwca 1866 r., przebywał w gościnie u Skolimowskich w Dyniskach Artur Grotger, namalował m.in. portret pani domu, Izydory Skolimowskiej. Dzieło to uważane jest dzisiaj za zaginione. (2). Powszechnie znany jest dyniski wątek miłości malarza i Wandy (z. d. Monne) Młodnickiej, dlatego też nie będzie on przedmiotem tegoż opracowania. Wspomnieć jednak należy, że to właśnie w albumie należącym do małżeństwa Wandy (1835-1900) i Karola (1850-1923) Młodnickich odnalezione zostało zdjęcie dworu w Dyniskach. Ponadto Karol Młodnicki, który także był malarzem, naszkicował własnoręcznie wizerunek dworu w Dyniskach. (3)

XIX w. dwór w Dyniskach położony był na północ od wsi Dyniska, w dorzeczu rzeczki Szyszła. To jej wody zasilały stawy dworskie znajdujące się na południe od niej. Skolimowscy dzierżyli klucz dyniski, do którego należały folwarki: Dyniska; Jędrzejówka; Magdalenka i Ulików. Majątek należał do Juliana Skolimowskiego do 1881 r.

W okresie Powstania Styczniowego, w którym brał udział młodszy syn Juliana, Józef Skolimowski, na terenie dworu w Dyniskach urządzono szpital powstańczy. Skolimowscy w 1863 r.  spieniężyli nawet dwa swoje folwarki z przeznaczeniem na pomoc powstańcom. W roku 1866 Julian Skolimowski wydzielił z majątku dwa folwarki: Ulików i Magdalenkę dla syna Józefa. W Magdalence Józef założył park, a w Ulikowie rozbudował folwark (stodoła, obora, gorzelnia). Skolimowscy (Julian, Izydora i Józef) pochowani zostali na dawnym cmentarzu przycerkiewnym w Dyniskach, obecnie to teren kościoła w Dyniskach. Dwór w Dyniskach spaliły bandy UPA w czasie II wojny światowej. Park i sad w Dyniskach wycięto, kiedy grunta przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne. Budynek dworu stał w pobliżu miejsca, gdzie dzisiaj znajduje się szkoła podstawowa. Las sąsiadujący z parkiem także wycięto i zamieniono na grunta orne.

fot. Ewa Lisiecka

W Albumie Młodnickich zachowało się także zdjęcie domu, w którym mieszkał Artur Grottger, przebywając z wizytą w Dyniskach. To tutaj malował swoje szkice dotyczące Powstania Styczniowego Lithuania (Znak, Przysięga, Duch, Widzenie).

Wieś Dyniska wzmiankowana była już w XV wieku. W XVI w. dobra te należały do Gdeszyńskich. W 1594 r. niejaki Melchior z Dynisk, oskarżył Jana Zamoyskiego o wycięcie lasów w jego majątku. Miejscowości Dyniska i Rzeczyca (w starostwie bełskim) sąsiadowały wówczas ze sobą. W pierwszej połowie XVIII w. właścicielem Dynisk był Krzysztof Dunin, potem w 1750 r. Stanisław Dzierżek, a w 1801 r. jego żona Aniela z hr. Krasińskich Dzierżkowa. Wygląd XVI i XVII w. siedziby w Dyniskach nie jest znany. Natomiast XVIII w. układ dróg, rozlewisk rzeki, położenia cerkwi, stawu z młynem, zabudowy wiejskiej i dworu obrazuje Mapa von Miega. (5)

Ewa Lisiecka

Źródła:

1. Niedźwiedź Józef. Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego. Zamość 2003. s. 117.

2. http://dzielautracone.gov.pl/en/product-war-losses/object?obid=43

3. Zbiory Biblioteki Narodowej w Warszawie. Polona. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/663870/edition/759250/content

4. http://www.ogrodowy.minigo.pl/index.php/page/dyniska-i-ulik-w

5. Mapa von Miega http://mapire.eu/en/map/firstsurvey/?bbox=2582864.5135273198%2C6567144.612892132%2C2602241.3001976116%2C6577272.519139918